кæсын

Афтæмæй ныддызгъуын кодтой æнæуи дæр зынæмбарæн терминтæ, æппындæр сын бамбарæн нал уыд. – Таким образом, были исковерканы и без того мудреные термины, (теперь же) понять их стало совершенно невозможно. («Мах дуг»)

Амыдта сын, адæм сæрибар кæй систы, сылгоймагæн йæ бартæ нæлгоймаджы барты æмбæрц кæй систы. – (Она) учила их, что люди получили свободу, что у женщин и мужчин равные права. (Коцойты А.)

Нæлгоймаджы алы ныхасæн дæр дзуапп чи дæтта, ахæм сылгоймагæй дæхи хъахъхъæ. – Остерегайся женщины, которая отвечает на каждое слово мужчины. (Малиты В., Сурмейы хæдзар)

Цæгат Иры чындзæхсæвы уыдтæн. Кæсын æмæ, ус кæмæн хæссынц, уыцы лæппу йæ фыды алфамбылай разил-базил кæны. Мæнмæ уый диссаг фæкаст. – Был (я) в Северной Осетии на свадьбе. Смотрю, парень, который женится, носится около своего отца. Мне это показалось удивительным. (Мамсыраты М., Æцæгæлон бæстæ)

Уый тыххæй сын, фыццаджыдæр, сбæрæг кæнын хъæуы сæ растдзурынад. – Для этого прежде всего необходимо установить их (слов) произносительную норму. («Ирон ныхасы культурæ»)

Нæ рæстæджы ма уæлбæхæй хъæуæй хъæумæ цы лæг рахæт-бахæт кæны, уый мæнмæ кæсы знаггадгæнæг, æнæсæрфат, магуса, уый зилы хæдзæрттыл æмæ сын хæры сæ бынтæ. – В настоящее время на человека, разъезжающего верхом по аулам, я смотрю как на вредителя, разгильдяя, бездельника, который, шатаясь по домам и объедает их хозяев. («Мах дуг», 2004, №4–5)

…латинаг алфавит сын гуырдзиаг алфавитæй баивтой, скъолатæ сгуырдзиаг кодтой, адæмæн се ’мбисæй фылдæр æрцыдысты ассимиляцигонд. – …латинский алфавит им (южным осетинам) поменяли на грузинский, огрузинили школы, более половины от всего населения были подвергнуты ассимиляции. (Дзуццаты Х.-М., Уац «Мæрдтыбæсты фæсмон кæндзæн?»)

Ноджы фыстæджытæ средакци кодтон, сæ апмæ, сæ хъуыдытæм сын нæ бавнæлдтон, афтæмæй, уырыссагау фыст чи уыд, уыдон та раивтон ирон æвзагмæ. – Кроме того (я) отредактировал письма, не касаясь их содержания, их мысли, а те что были написаны по-русски перевел на осетинский язык. (Хъодзаты Æхсары уацæй)

Доны был чи уыд, уый сæм чъылдымырдæм лæууыд æмæ йын рæстмæ не ’взæрстой йæ гуырыконд, фæлæ иу диссаг уыд иннæмæ бакæсын: кæм лæууыд, уым дон арф уыд, хæццæ кодта йæ сагæхты онг æмæ йæ трусик йæ сагæхты цур рапуситæ; йæ трусикы сæрмæ, бæхы æргъомау, æрзæбул йе стыр гуыбын æмæ йын æнагъæттаджы хуыз лæвæрдта. – Тот, кто был на берегу, стоял к ним спиной, поэтому они не могли разглядеть его внешность, второй же поразил их своим видом: вода доходила ему до трусов, а над ними, подобно вьюку, свисал большой живот, придававший ему (мужчине) необычный вид. (Гуыцымæзты А., Дæ уды фарн)

Нæ сын уыд артдзæст, хъæутæ, сахартæ. Тыхми, тыхтона – сæ царды фæтк. – Не было у них очага, сёл, городов. Насилие, принуждение – их образ жизни. (Хъодзаты Æ., Æмæ дзырд уыди Хуыцау)

Ноджы фылдæр арæхстдзинад хъуыди туджы тæрхоны. – Еще большего мастерства требовало разбирательство дел кровников. (Джыккайты Ш., Арт æмæ æртхутæг)

Рацыди цалдæр сахаты æмæ, Млодецкийæн цы тæрхон рахастой, уый æххæстгонд æрцыди. – Прошло несколько часов и приговор, вынесенный Млодецкому был приведен в исполнение. («Мах дуг», 2005, №8)

Æрæджиау сæ æрцахстой æмæ сын марыны тæрхон рахастой. – Наконец их поймали и вынесли им смертный приговор. (Дзасохты М., Дæллаг Ир)

Обкомы бюройы тæрхон – лæвæрд ын æрæцæуæд карз æфхæрд, фæстаг бафæдзæхстимæ, хаст æрцæуæд ацы ’фхæрд йæ сæрмагонд хъуыддагмæ. – Постановление бюро обкома – объявить строгий выговор, с последним предупреждением и занесением в личное дело. (Нафи, «Мах дуг», 2007, №10)

Хуыцау сын уæд тæрхонгæнæг. – Господь им судья. (Хъодзаты Æ.)

тæссармæ кæсын – перен. смотреть косо, недружелюбно

Алырдыгæй æдзух цыдис хъæстытæ, зæгъгæ, канд титулярон советникты уæхсчытæ æмæ чъылдымтæ куы уаиккой, æхсæвыгон сын сæ цинелтæ кæй раластæуы, уый тыххæй, фæлæ сийынц суанг сусæг советниктæн сæхи уæхсчытæ æмæ чъылдымтæ дæр. – Со всех сторон поступали беспрестанно жалобы, что спины и плечи, пускай бы еще только титулярных, а то даже самих тайных советников, подвержены совершенной простуде по причине ночного сдергивания шинелей. (Николай Гоголь, Цинел)