-
21 солидный
1. прил.прочныйныҡ, ныҡ (шәп) итеп эшләнгән2. прил.глубокий, серьёзныйтөплө, нигеҙле, етди3. прил.заслуживающий довериятанылған, күренекле, абруйлы4. прил.степенный, представительныймөһабәт ҡиәфәтле, мөһабәт, олпат5. прил.пожилой – о возрастебик үк йәш түгел, оло ғына, шаҡтай оло6. прил. разг.довольно большойшаҡтай ҙур (юғары) -
22 стандартный
1. прил.стандартлы, стандарт буйынса эшләнгән2. прил.бер ҡалыпҡа һалынған, бер үк төрлө, стандарт -
23 туфовый
1. прил.туф...ы2. прил.туф, туфтан эшләнгән -
24 әйбер
сущ.1) вещь, предме́т || вещево́й, предме́тныйистәлекле әйбер — па́мятная вещь
кыйммәтле әйбер — дорога́я вещь
кеше әйбере — чужа́я вещь
бизәнү әйберләре — предме́ты украше́ния
әйбер склады — вещево́й склад
2) ве́щи, иму́щество, добро́; пожи́ткибарлы-юклы әйберләр — ску́дные пожи́тки
йорт әйберләре — дома́шний скарб, ве́щи дома́шнего обихо́да; у́тварь
3) това́р, изде́лие; приво́зәйбер бәяләре арту — повыше́ние цен на това́ры
агачтан ясалган әйбер — поде́лка (изде́лие) из де́рева
металлдан эшләнгән әйберләр — металли́ческие изде́лия
бүген базарга күп әйбер килгән — сего́дня на ры́нке большо́й приво́з
4) вещь, рабо́та; произведе́ние, творе́ние, труд ( о произведениях искусства)шагыйрь әйбәт әйбер язган — поэ́т написа́л прекра́сное произведе́ние
5) обстоя́тельство, явле́ние, не́что, вещькөтелмәгән әйбер килеп чыкты — произошло́ не́что неожи́данное
••әйбер әйтмәү — не упрека́ть, не руга́ть
әйбергә табыну — вещи́зм
әйберләрне үз исемнәре белән атау — называ́ть ве́щи свои́ми имена́ми (говорить о чём-л. прямо, ничего не смягчая)
-
25 каршы
I 1. прил.1) противополо́жный; противолежа́щий, противостоя́щийкаршы йорт — противостоя́щий дом
каршы карават — противостоя́щая крова́ть
каршы урам — противолежа́щая у́лица
2) перен.; разг. проти́вный, вражде́бный, антагонисти́ческийкаршы гаскәр — вражде́бное во́йско
3) перен.; разг. упря́мый, непослу́шныйкаршы кеше уенны бозар — (посл.) упря́мый челове́к испо́ртит игру́
4) напереко́р; про́тивкаршы сүз әйтү — сказа́ть напереко́р
бу тәкъдимгә каршы кеше юкмы? — есть кто про́тив э́того предложе́ния?
5) в функ. сказ. про́тивмин каршы түгел — я не про́тив, я не возража́ю
халык сугышка каршы — наро́д про́тив войны́
6) как первый компонент сложного слова противо-законга каршы противозако́нныйянгынга каршы чаралар — протипопожа́рные мероприя́тия
7) нареч. каршыга навстре́чуҗил каршыга исә — ве́тер ду́ет навстре́чу
каршыга килеп чыгу — вы́й́ти навстре́чу
каршыга очрау — попа́сться навстре́чу
8) в знач. послелога каршында, каршысында пе́ред, на виду́, в глаза́х (кого-л.)кешеләр каршында йөзем ак — пе́ред людьми́ моя́ со́весть чиста́
аның каршында начар булып калу — в его́ глаза́х оста́ться плохи́м
2. нареч.халык каршында саубуллашу — на виду́ у всех проща́ться
1) вопреки́, про́тив, напереко́ркаршы әйтү — сказа́ть про́тив
каршы эшләү — сде́лать напереко́р
2) навстре́чу, напро́тивкаршы очрады — попа́лся навстре́чу
каршы килә — идёт навстре́чу
каршы утыру — сиде́ть напро́тив
•- каршы әйтешү
- каршы әйтү
- каршы бару
- каршы буларак
- каршы булу
- каршы килү
- каршы куелу
- каршы кую
- каршы күтәрелү
- каршы тору
- каршы төшү
- каршы һөҗүм
- каршы чыгу II послелог; с направит. п.1) к, на, вбәхеткә каршы — к сча́стью
сорауга каршы җавап — отве́т на вопро́с
кызганычка каршы — к несча́стью
2) про́тивагымга каршы — про́тив тече́ния
яктыга каршы утыру — сиде́ть про́тив све́та
җилгә каршы бару — идти́ про́тив ве́тра
3) на, гля́дя на...төнгә каршы чәй эчү — пить чай на́ ночь
кичкә каршы юлга чыгу — на́ ночь гля́дя отпра́виться в путь
4) напро́тивукытучыга каршы утыру — сиде́ть напро́тив учи́теля
5) в отве́тхатка каршы хат язу — написа́ть письмо́ в отве́т
"кем бара" - диюгә каршы берничә кеше кул күтәрде — в отве́т на вопро́с "кто пойдёт?" по́дняли ру́ки не́сколько челове́к
-
26 матурлык
сущ.1) в разн. знач. красота́, краса́ трад.-поэт.; краси́вость, пре́лестькызның матурлыгына соклану — восхища́ться красото́й де́вушки
рухи матурлык — душе́вная красота́
язгы табигатьнең матурлыклары — пре́лести весе́нней приро́ды
матурлык конкурсы — ко́нкурс красоты́
батырлыкта - матурлык — (погов.) красота́ в му́жестве
матурлык туйда кирәк, акыл көн дә кирәк — (посл.) красота́ нужна́ на сва́дьбе, а ум - всегда́
матурлык күз өчен, акыл күңел өчен — (посл.) красота́ - для взо́ра, ум - для души́
2) краси́вость, ро́скошь, пы́шность, великоле́пие (наряда, причёски, архитектурных сооружений)йорт җиһазларының матурлыгы — великоле́пие дома́шнего убра́нства
3) ста́тность, стро́йностьбуй-сынның матурлыгы — стро́йность те́ла (оса́нки)
4) кра́сочность, изя́щность (стиля изложения, речи)ювелир эшләнмәләрнең матурлыгы — кра́сочность (изя́щность) ювели́рных изде́лий
5) краси́вое, прекра́сное, изя́щноематурлык хисе — чу́вство прекра́сного
-
27 өй
сущ.дом, изба́ || дома́шнийсм. тж. йортак өй — гости́ная, го́рница, светли́ца, чи́стая полови́на
өй түбәсе — кры́ша (до́ма)
өй эшләре — дома́шние дела́
өйдән өйгә йөрү — ходи́ть от до́ма к до́му; ходи́ть по дома́м
өе биек - өйрәсе сыек — (погов.) дом высо́к, да суп жи́док; дом высо́к, под ним песо́к
- өй башы- өй бурау
- өй иясе
- өй күтәрү
- өй кыегы
- өй тараканы
- өй туе
- өй тумасы
- өй түбәсе
- өй хуҗасы
- өй чикерткәсе
- өй эше -
28 утыру
неперех.1) в разн. знач. сади́ться, уса́живаться, сесть || сиде́ние, присе́сташарга утыру — сади́ться ку́шать
ял итәргә утыру — уса́живаться поудо́бнее на скаме́йку
бер утыруда — за оди́н присе́ст
2) перен.; разг. сади́ться/сесть, заня́ть (ме́сто, до́лжность)председатель урынына утыру — заня́ть ме́сто председа́теля
3) сади́ться/сесть, приземля́ться/приземли́ться, соверша́ть/соверши́ть поса́дкукүбәләк чәчәккә утырды — ба́бочка се́ла на цвето́к
самолёт төшеп утырды — самолёт соверши́л поса́дку
кош ботакка утырды — пти́ца се́ла на ве́тку
4) сесть (в тюрьму и т. п.), сиде́ть (в тюрьме и т. п.), сиде́ть, лиша́ться/лиши́ться свобо́ды; отсиде́ть ( в заключении)5) сиде́ть, находи́ться в сидя́чем положе́нииалда утыру — сиде́ть впереди́
ул өстәл артында утыра — он сиди́т за столо́м
6) в разн. знач. сиде́ть, быть, находи́ться, пребыва́ть в (каком-л.) состоя́нии (где-л.)эшсез утыру — сиде́ть без де́ла
җыелышта утыру — сиде́ть на собра́нии
өйдә утыру — сиде́ть до́ма
концертта утыру — сиде́ть на конце́рте
кунакта утыру — сиде́ть в гостя́х
бер класста ике ел утыру — сиде́ть в одно́м кла́ссе два го́да
7) перен. сесть, сле́довать (какому-л.) режи́мудиетада утыру — сиде́ть на дие́те
бәрәңгедә генә утыру — сиде́ть на одно́й карто́шке
8) сиде́ть ( на яйцах), выси́живать птенцо́вана каз йомыркада утыра — гусы́ня выси́живает птенцо́в ( сидит на яйцах)
9) перен. засиде́ться ( о девках)10) стоя́ть, располага́ться/расположи́тьсяшәһәр елга буенда утырган — го́род располо́жен на берегу́ реки́
11) сели́ться, расселя́ться, поселя́ться/посели́тьсяалар авыл кырыена утырганнар — они́ посели́лись на краю́ дере́вни
12) засе́сть, застрева́ть; сади́ться, сиде́тьүпкәдә пуля утыра — пу́ля застря́ла в лёгких
баржа комга утырган — ба́ржа се́ла на мель
китапларга тузан утырган — кни́ги покры́лись пы́лью
стенага корым утырган — стена́ закопте́ла
елга төбенә ләм катлавы утырган — на дне реки́ лежи́т слой и́ла
14) перен. лежа́ть/лечьйөрәккә таш булып утыру — лечь ка́мнем на се́рдце
бу эшкә күңел утырмый — к э́той рабо́те душа́ не лежи́т
15) индив. оседа́ть/осе́сть, сади́ться/сесть || оса́дкакар күзгә күренеп утырды — снег на глаза́ осе́л
йорт торган саен утыра — дом (проседа́ет) оседа́ет всё бо́лее
16) подходи́ть/подойти́, быть к лицу́, сиде́ть ( об одежде)гаскәри кием аның өстендә яхшы утыра — вое́нная фо́рма на нём сиди́т о́чень хорошо́
17) впада́ть/впа́сть, вва́ливаться/ввали́ться (о глазах, щеках)аның күзләре утырган — у неё глаза́ ввали́лись
18) сади́ться/сесть, укора́чиваться/укороти́тьсябу ситса утыра — э́тот си́тец сади́тся
йон һәм ярым йон әйберләре юганда утыра — шерстяны́е и полушерстяны́е ве́щи при сти́рке садя́тся
19) в разн. знач. устана́вливаться/установи́тьсякөннәр утырып китте — пого́да установи́лась
юллар утыргач барырбыз — пое́дем, когда́ устано́вится доро́га
чана юллары утырды — установи́лся са́нный путь
аның холкы утыра төшкән — хара́ктер его́ немно́го установи́лся
20) вправля́ться/впра́виться, станови́ться/стать на ме́сто ( о вывихе)21) вступа́ть/вступи́ть в определённую фа́зу (роста, цветения, колошения)серкәгә утыру — опыля́ться
тупсага утыру — с.-х. пойти́ в тру́бку
алмагачлар шау чәчәктә утыралар — я́блони бу́йно цвету́т
басу ямь-яшел утыра — поля́ покры́лись зелёными всхо́дами
22) перен.; прост. обма́нываться/обману́ться, просчита́ть, прогада́ть, оказа́ться в убы́тке (в дурака́х)•- утырган йомырка
- утырган килеш
- утырган кыз
- утырган тавык
- утырып баручы
- утырып калу
- утырып чыгу
- утырып эшләү
- утырып яву -
29 үзенчә
нареч.1) по-сво́ему, на свой лад, как сам жела́ет, как сам хо́четүзе́нчә яшәү — жить по-сво́ему
үзе́нчә эшләү — сде́лать на свой лад
2) по-сво́ему, по-осо́бенномуһәр чәчәк үзе́нчә матур — ка́ждый цвето́к по-сво́ему краси́в
авылда һәр йорт үзе́нчә төзелгән — в дере́вне ка́ждый дом постро́ен по-осо́бенному
3) по своему́ разуме́нию, как сам понима́етүзе́нчә киңәшләр бирә — по своему́ разуме́нию даёт сове́ты
4) разг. по-сво́ему, на своём языке́бала үзе́нчә нәрсәдер әйтте — ребёнок на своём языке́ что́-то сказа́л
-
30 шәп
1. нареч.1) хорошо́; отли́чно; замеча́тельно, блестя́ще, сла́вношәп җырлый — сла́вно поёт
шәп яшиләр — отли́чно живу́т
рәсем шәп чыккан — карти́на получи́лась хорошо́
бик шәп — блестя́ще, великоле́пно; здо́рово прост.
эшләр бик шәп — дела́ на мази́; дела́ в ажу́ре
2) бы́стро, стреми́тельно, с большо́й ско́ростьюшәп йөрешле — быстрохо́дный
шәп бару — идти́ (е́хать) бы́стро
3) перен. хорошо́, си́льно, кре́пкоучак шәп яна — костёр хорошо́ гори́т
шәп әйтте бу — э́тот сказа́л си́льно
2. прил.шәп яңгырый — звуча́ть си́льно
1)а) хоро́ший; отли́чный, замеча́тельный, сла́вный; блестя́щий, блиста́тельный ( успех)бик шәп балалар үстергәнсез — вы́растили вы сла́вных дете́й
аның хәтере шәп — у него́ хоро́шая па́мять
шәп белгеч — отли́чный специали́ст
шәп китап — замеча́тельная кни́га
шәп хикәя — хоро́ший расска́з
шәп егет — мирово́й па́рень
б) большо́й, кру́пный; мо́щныйшәп йорт — большо́й дом
шәп хуҗалык — мо́щное хозя́йство
2) бы́стрый, стреми́тельныйшәп агым — бы́строе тече́ние
шәп йөреш — ско́рый ход; стреми́тельный ход
3) перен. хоро́ший, кре́пкий, си́льный, мо́щныйбасым шәп чакта — пока́ напо́р си́льный
шәп тавыш белән — си́льным (мо́щным) го́лосом
•- шәптән түгел -
31 щит
1. сущ.1) щиткар тоткыч щитлар — щиты́ для снегозадержа́ния
2) щит, стендкүргәзмәдәге щит — щит на вы́ставке
эре хәрефләр белән язылган щитлар — щиты́, напи́санные кру́пными бу́квами
3) щит ( в строительстве)щитлардан эшләнгән йорт — постро́енный из щито́в дом
4) спорт. щит ( в баскетболе)2. прил.щитово́йщитлардан төзелгән койма — щитово́й забо́р
-
32 дворня
ж; собир.; уст. -
33 туфовый
-ая; -ое1) мин. туф...ы -
34 что
I мест.1) вопр. нәрсә, ни2) вопр.; в знач. сказ. ( в каком положении) нихәл, ничек, ни хәлдә3) вопр.; в знач. нареч. ( почему) ник, нигә, нәрсәгәя не поеду. - Что так? — мин бармыйм. - Ник алай?
4) вопр. ( сколько) күпме, ни хак, ни5) ( при выражении сомнения) ни6) неопр.; разг. ( что-нибудь) берәр нәрсә булса, нәрсә дә булса7) ( всё без исключения) бөтен, ниләртут есть всё, что угодно — анда ниләр кирәк - бөтенесе бар
8) относ. ( который) кайсы ки;...гандом, что стоит на углу — почмакта торган йорт
•- а что?- ни к чему
- ни за что
- ни за что, ни про что
- ни с чем
- при чём?
- с чего?
- что до меня
- что касается меня
- что и говорить
- что ли
- что ты!
- что было сил
- что есть духу II союз1) изъясн. дип,...ки;...га,...ганын,...ган, икәнен;...гадосадно, что ты опоздал — синең соңга калуың үкенечле
такой тяжёлый, что не поднять — шул кадәр авыр ки, күтәрерлек тә түгел
я надеюсь, что вы не откажете — сез баш тартмассыз дип ышанам
он счастлив, что видит тебя — сине күрүгә ул шат
2) (с частицей "ни" и без неё) һәр... саен, саенчто ни день, растёт движение за мир — тынычлык өчен көрәш көн саен көчәя бара
что ни взмах, то готова копна — җилпенгән саен чүмәлә әзер
3) разд....мы, әллә...мы; ни,...ничто ты пойдешь, что я - все равно — син барасыңмы, минме - барыбер
-
35 амортизация
1. ж экон.амортизациятуҙыу арҡаһында төп фондтарҙың – машинаның, йорттоң һ.б. – хаҡы төшә барыуы2. ж фин.амортизациямашина, йорт һ.б. ҡиммәтенең эшләп сығарылған продукция хаҡына күсерелеүе3. ж тех.амортизациямахсус ҡорамалдар ярҙамында техниканың бәрелеү-һуғылыу көсөнөң йомшартылыуы -
36 домохозяйка
1. жхужабикә2. жбалалар (йорт) ҡарап ултырған ҡатын-ҡыҙбер ерҙә лә эшләмәгән -
37 кариатиды
мн. ж; ед.; архит. кариатидакариатидабинаның балкон йәки кәрниз кеүек өлөштәренә таяу өсөн ҡатын-ҡыҙ һынында эшләнгән колонналар -
38 новостройка
1. жяңы төҙөлгән йорт (ҡоролма)2. жяңы төҙөлөш (ҡоролош) -
39 ореховый
1. прил.сәтләүек...ы, сәтләүекле2. прил.сәтләүек ағасынан эшләнгән (яһалған) -
40 хозяйничать
Iнесов.вести хозяйствохужалыҡ итеү, йорт ҡарау, хужалыҡ алып барыу, хужа булып тороуIIнесов.бесцеремонно распоряжатьсяхужа булыу, үҙе теләгәнсә эшләү
- 1
- 2
См. также в других словарях:
йорт — 1. Тору өчен, төрле оешмалар, предприятиеләр өчен билгеләнгән корылма, бина; өй һәм аңа караган каралты 2. Бер хуҗалык булып яшәүче кешеләр, гаилә. Бер йортта яшәүче бер яки берничә гаилә кешеләре. Аерым гаилә хуҗалыгы җиде йорт бергә оешып 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эш — 1. Шөгыль, гамәл, хезмәт. Гадәт, вазифа, бурыч, хак йорт эшләре. Эшкәртелә торган, хәзерләнү процессында булган нәрсә 2. Нәр. б. җитештерү, ясау, эшкәртүгә һ. б. юнәлтелгән эшчәнлек. Гомумән берәр өлкәдәге эшчәнлек. Фикерләргә, сүзләргә капма… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
камердинер — Дворяннар көнкүрешендә: йорт эшләрен яки хуҗаларның шәхси йомышларын башкаручы ир хезмәтче … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хуҗалык — 1. Теге яки бу иҗтимагый төзелешнең җитештерү чаралары һәм җитештерү мөнәсәбәтләре җыелмасы, җитештерү ысулы товарлыклы х. 2. Җитештерү өчен хезмәт итә торган, экономиканы тәшкил итә торган барлык нәрсә. с. Җитештерү эшләренә бәйле х. торышы 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өй — 1. Яшәү тору өчен салынган бина, корылма. Тора торган, яши торган урын куянның өе – урманда, песинең өе – өйдә. с. Өйгә, өй хуҗалыгына бәйләнешле өй эшләрен башкару 2. Берәр оешма һ. б. ш. урнашкан бина, корылма уку өе. Аерым ихтыяҗлар өчен, мәс … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шабашник — (ШАБАШЧЫЛЫК) – 1. Йорт салу яки каралты кура төзү, мич чыгару, хуҗалык әйберләре төзәтү, урман кисү һәм ташу һ. б. ш. эшләрне аерым кешеләргә яки оешмаларга эшләп йөрүче, шабашка белән шөгыльләнүче кеше 2. Акча, табыш өчен генә эшләүче, җиңел… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шабашчы — (ШАБАШЧЫЛЫК) – 1. Йорт салу яки каралты кура төзү, мич чыгару, хуҗалык әйберләре төзәтү, урман кисү һәм ташу һ. б. ш. эшләрне аерым кешеләргә яки оешмаларга эшләп йөрүче, шабашка белән шөгыльләнүче кеше 2. Акча, табыш өчен генә эшләүче, җиңел… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сарай — I. 1. Патшалар, идарәчеләр, дәүләт башлыклары яши торган йорт. Зур, иркен эчле, зиннәтле шәп йорт. Җәмәгать оешмалары урнашкан зур бина мәдәният сарае, спорт сарае 2. Монархияле дәүләтләрдә: монархтан һәм аның якыннарыннан торган даирә. II. САРАЙ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хуҗа — и. 1. Нәрсәнең дә булса иясе. Шәхси милек иясе, хосусый милекче. Яллап эшләтүче. Шәхси хуҗалыгы булган крестьян 2. Нин. б. хуҗалык башында (эш башында) торучы җаваплы кеше, җитәкче 3. Кунакларга, килүчеләргә карата: йорт башы, гаилә башлыгы. сөйл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бетерү — 1. Нин. б. эшне төгәлләү. Азакка китереп җиткерү, туктату. Кайда да булса укуны төгәлләү 2. Юкка чыгару, юк итү. Тоту, сарыф итү (акча, азык төлек һ. б. ш. тур.). Ябу; яшәүдән, эшләүдән туктату 3. Эшләп өлгертү, җиткерү, салу (йорт, каралты һ. б … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оя — 1. Кош кортның, җәнлекләрнең ышыкланып яшәү, йомырка салу һәм бала чыгару өчен ясалган, җайлаштырылган яки кеше тарафыннан эшләнгән урыны 2. күч. Яшәгән, торган җир: гаилә, йорт 3. күч. Явыз максатлар белән җыела, туплана торган яшерен урын,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге