-
121 ашау
перех.1)а) есть (что) (хлеб, кашу, мороженое, ягоды, яблоки, виноград), пое́сть ( чего); съеда́ть/съесть ( свою порцию); ку́шать, поку́шать, ску́шать; хлеба́ть, похлеба́ть прост. (суп, окрошку); выеда́ть/вы́есть ( начинку от пирога); поеда́ть; принима́ть/приня́ть пи́щу (еду́, пита́ние); ( о животных) брать (взять, принима́ть/приня́ть) пи́щу (корм) || еда́, съеда́ние, выеда́ние, поеда́ние; приём пи́щиашыйсы килә — есть (ку́шать) хо́чется
ашауга талымсыз — неприхотли́в в еде́; непривере́длив к еде́
чит-читен мал ашаган печән кибәне — стог се́на с подъе́денными скоти́ной бока́ми
ашаган күренми, кигән күренә — (посл.) что съел не ви́дно, а что наде́л ви́дно (т. е. не следует тратиться только на питание)
ашамыйм дигән (килен) алтмыш белен ашаган — (посл.) отне́кивалась (неве́стка) (не жела́ла), шестьдеся́т бли́нчиков съе́ла; ба́ба не́хотя съе́ла це́лого порося́
б) есть, пое́сть, поеда́ть; съеда́ть, съе́сть, употребля́ть (употреби́ть) в пи́щу; потребля́ть/потреби́ть ( что); пита́ться, корми́ться ( чем) || поеда́ние, съеда́ние, употребле́ние в пи́щу; потребле́ние; пита́ние, кормёжка ( чем)ул тозлы кәбестә ашамый — он не ест (потребля́ет) солёную капу́сту
ит кенә ашый торган ерткычлар — хи́щники, пита́ющиеся то́лько мя́сом
кәбестәне корт ашый — капу́сту че́рви поеда́ют
ашган белми, тураган белә — (посл.) зна́ет (ве́дает) не тот, кто потребля́ет, а тот, кто гото́вит
в) жрать, сжира́ть/сожра́ть, пожира́ть/пожра́ть груб.; прост. (о человеке ненасытном, жадном) || пожира́ниег) обе́дать/пообе́дать, есть/пое́сть (дома, в буфете, за чей счёт); за́втракать/поза́втракать; по́лдничать/попо́лдничать; у́жинать/поу́жинать, трапе́зничать/ потрапе́зничатьашарга кая йөрисез? — куда́ вы хо́дите обе́дать? куда́ вы хо́дите на обе́д?
без инде күптән ашадык — мы уже́ давно́ пое́ли
2) в знач. нареч.а) ашаганда за столо́м (обе́дом, за́втраком, у́жином); во вре́мя е́ды, при еде́ашаганда сөйләшмәгез — не разгова́ривайте за обе́дом (столо́м)
б) ашамый, ашамыйча без еды́ (пи́щи, обе́да, за́втрака); без заку́ски ( выпить)мәктәбенә ашамый гына йөгерде — он побежа́л в шко́лу без за́втрака
3) пита́ться, корми́ться, харчи́ться прост. (где, чем, как, на что); столова́ться, есть || пита́ние, кормёжка, стол, харчи́; еда́ || харчево́й прост.ашау акчасы — харчевы́е де́ньги; де́ньги на харч
4) прообе́дать, проза́втракать, проу́жинать; есть, ку́шать ( сколько часов)5)а) грызть/погры́зть (семечки, грушу, морковку, яблоко); прогрыза́ть/прогры́зть (семечки, орехи весь вечер); лу́згать/полу́згать прост. (семечки, орехи); щёлкать/пощёлкать (орешков, семечек) || щёлканье, лу́зганье прост.б) грызть/погры́зть ( о грызунах); прогрыза́ть/прогры́зть; есть, выеда́ть/вы́есть; подъеда́ть/ подъе́сть; объеда́ть/объе́сть; отъеда́ть/отъе́сть6) клева́ть, есть, пое́сть, поеда́ть ( что), пита́ться, корми́ться ( чем) (о птицах)миләш ашый торган кошлар — пти́цы, поеда́ющие ряби́ну; пти́цы, кото́рые пита́ются ряби́ной
7) точи́ть, прота́чивать/проточи́ть; подта́чивать/подточи́ть; проеда́ть/прое́сть, изъеда́ть/изъе́сть; съеда́ть/съе́сть (о насекомых, червяках)алманы корт ашый быел — я́блоки в э́том году́ червь то́чит
тунны көя ашаган — шу́бу моль изъе́ла
8) заеда́ть/зае́сть, есть, съеда́ть/съесть, загрыза́ть/загры́зть; сгрыза́ть/сгрызть ( о хищных зверях)сарыкны бүре ашаган — овцу́ загры́з волк
9) заеда́ть/зае́сть (о мошкаре, комарах и т.п.); съеда́ть/съесть, есть; куса́ть/покуса́тьбу вакытта тайгада черки ашый — в э́ту по́ру в тайге́ мо́шки заеда́ют
10) перен. есть, съеда́ть/съесть, уеда́ть/уе́сть, заеда́ть/зае́сть, заклёвывать/заклева́ть, загрыза́ть/загры́зть, грызть, изводи́ть/извести́ (о властной свекрови, жёстком начальнике и т. п.)11)а) разъеда́ть/разъе́сть, выеда́ть/вы́есть, объеда́ть/объе́сть, съеда́ть/съесть, есть; проеда́ть/прое́сть (о ржавчине, кислоте и т. п.)б) ирон. отве́дывать/отве́дать, поотве́дать, получа́ть/получи́ть, про́бовать/ попро́бовать, повида́ть (ремня, кнута, палки, кулаков); попада́ть/попа́сть, перепада́ть/перепа́сть, достава́ться/доста́ться, сы́паться/посы́патьсякыенны җитәрлек ашау — отве́дать доста́точно ли́ха
12) точи́ть, подта́чивать/подточи́ть (о ветре, воде, волнах и т. п.); подмыва́ть/подмы́ть, подъеда́ть/подъе́сть; отмыва́ть/отмы́ть (течением, наводнением)елга ярларын ашый — река́ подъеда́ет берега́
•- ашаган кире чыгу
- ашаган үтмәү
- ашаганнан калган
- ашаганны косу
- ашаганны сеңдерү
- ашамаган нәрсәсе юк
- ашамаса ашамас
- ашап алу
- ашап бетереп бару
- ашап бетерү
- ашап калу
- ашап күбенү
- ашап тору
- ашап тую
- ашап яту
- ашар нәрсә
- ашардай нәрсә
- ашар әйбер
- ашардай әйбер
- ашарлык нәрсә
- ашарлык әйбер
- ашарга кыстау
- ашарга пешерү
- ашарга пешереп тору
- ашарга утыру
- ашарга утырышу
- ашарга ярарлык
- ашауга ярарлык
- ашарга яраклы
- ашауга яраклы
- ашарга ярый
- ашауга ярый
- ашарга яраклы нәрсә
- ашарга яраклы әйбер
- ашарга яратучан
- ашау җитмәү
- ашау үтмәү
- ашау ягы
- ашаудан калу
- ашауны төрләндерү
- ашыйсын ашамау••ашаган тамакка ни бармас — заче́м предава́ться чревоуго́дию; заче́м в чревоуго́дника (чревоуго́дницу) превраща́ться
ашаганны йотып — уста́вившись голо́дными глаза́ми; обли́зываясь, обли́зывая гу́бы
ашаганны кан итеп косу — кро́вью вы́рвет (бу́дет рвать), наизна́нку вы́вернет (перевернёт, переворо́тит) с кро́вью
ашаганы бал да май — в меду́ и ма́сле купа́ется; ца́рское пита́ние ( у кого); как сыр в ма́сле ката́ется
ашап туймаганны ялап туймассың — пе́ред сме́ртью не нады́шишься; е́сли ло́жкой не нае́лся, языко́м не нали́жешься
ашарга (ашарына) сорамый — есть (хле́ба) не про́сит; за плеча́ми не виси́т
ашарга сорый — шутл.; ирон. есть (ка́ши) про́сит ( обувь)
ашардай булып (итеп) карау — глаза́ми есть (пожира́ть)
ашау байдан, үлем (әҗәл) Ходайдан — шутл.; ирон. о харча́х - бай, а о сме́рти Бог позабо́тится (забо́тится); харчи́ (у него́) хозя́йские, а смерть - от Бо́га
ашау өчен яшәү — быть рабо́м чревоуго́дия, поклоня́ться чревоуго́дию; желу́док (плоть) ублажа́ть
ашау узмау (үтмәү) — пи́ща (еда́) не прохо́дит (идёт); не мо́жет есть
- ашаган табынынатөкерүашауга алданып ач калу — шутл. оста́ться голо́дным, увлёкшись едо́й; за едо́й (из-за еды́) обе́д (за́втрак) прозева́ть
- ашаган савытына төкерү
- ашыйсын ашаган, эчәсен эчкән -
122 әйткәне
-
123 әрәм
1. прил.1) напра́сный, бесполе́зный, безрезульта́тный, непроизводи́тельный, безуспе́шный; неблагода́рный (труд, поиск)әрәм хезмәт — напра́сный (бесполе́зный) труд
әрәм үткән гомер — напра́сно про́житая жизнь
минем кайгыруларым әрәм булып чыктылар — мои́ хло́поты оказа́лись безрезульта́тными
2) в функ. сказ. жаль, жа́лко; не досто́ин (чего-л.)2. нареч.моңа вакыт әрәм — на э́то жа́лко вре́мени
напра́сно, впусту́ю, по-пусто́му, беспло́дно (стараться, пытаться, стремиться, проводить время, проматывать деньги)- әрәм итүул вакытны әрәм үткәрә — он бесполе́зно прово́дит вре́мя
- әрәм китү -
124 әрәмтамак
сущ.захребе́тник, тунея́дец, дармое́д, парази́т, нахле́бник || паразити́ческийәрәмтамак элементлар — паразити́ческие элеме́нты
әрәмтамакка әйләнү — преврати́ться в дармое́да, стать тунея́дцем
әрәмтамак булып яшәү — жить тунея́дцем, дармое́дничать, вести́ паразити́ческий о́браз жи́зни
-
125 әүлия
сущ.1) рел. свято́й, уго́дникәүлия кебек кеше — как свято́й ( о человеке)
әүлия булып кылану — прики́дываться святы́м, разы́грывать свято́го; выдава́ть себя́ за свято́го
2) яснови́дец, прови́дец, предсказа́тель -
126 бабачы
сущ.; см. тж. сөннәтчечеловек, занимающийся ритуальным обрезанием мальчиковбабачы булып йөрү — ходи́ть (е́здить) по населённым пу́нктам и соверша́ть обреза́ние ма́льчиков
-
127 багажчы
сущ.перево́зчик багажа́; носи́льщик (на вокзалах, станциях)багажчы булып эшли — рабо́тает носи́льщиком
-
128 багана кебек кату
См. также в других словарях:
булып — – былбыл б. гөлгә кунып – укытучы б. эшләү – бәләкәй б. күренү 34. БУЛГАЧ – әйдә б. әйдә! 35. БУЛСЫН – урамда б. , өйдә б... 37. БУЛЫР – бүтән кеше булмас, шул б. 38. сөт май булган – тырыш бул – йоклаган булып яту – күңел ачкан булалар – хат… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ил — I. 1. Хөкүмәте булган дәүләт, мәмләкәт. Як җир чит илләрдән кайту 2. Туган җир, ватан. Туган як 3. диал. Авыл 4. Халык, коллектив ил сүзеннән чыкма 5. күч. сир. Дуслык, татулык илме, яумы?. II. ИЛ – Умарта кортларының аерым семьясы; Күч. ИЛ АЕРУ… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сару — I. 1. Җепне: киләп ясау өчен киләп агачына чорнау, урау. Гомумән, кая да булса чорнау, урау (җепне, тасманы һ. б. ш.). Пәрәвез җебен таратып беркетү (үрмәкүч тур.) 2. Берәр җиргә җыелып урнашу, туплану (корт күче тур.) күч. Урап чолгап,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уңу — I. 1. Мул уңыш бирү, яхшы булып үсү (иген, җиләк җимеш һ. б.) 2. Уңышлы чыгу, әйбәт булу, яхшы нәтиҗә бирү 3. Яхшы кеше туры килү, берәр кешедән яки малдан бәхет булу, әйбәт булып чыгу, игелек күрү 4. Әйбәт булып кабару, яхшы булып кабарып пешү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ябырылу — 1. Ашыгып, каударланып барысы бергә кинәт ташлану. Комарлык яки комагайлык белән бергә эшкә тотыну ашарга я. 2. күч. Кинәт бик күп булып, зур булып, иңләп нәр. б. һөҗүм итү, ташлану. Берәр процессның көтмәгәндә берьюлы һәм бик кинәт булуы тур. 3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ялтырау — 1. Җемелдәү, ялт йолт итеп тору. Башкалар арасында аермачык булып аерылып тору, якты булып күренү. Аермачык булып күзгә ташлану. күч. Нур чәчү, нурлану 2. Яктылык нурлары бирү, яктырту 3. күч. Нин. б. хисләр белдереп нурлану, нур чәчү (күзләр тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
агу — I. и. 1. Тере органнарны зарарлый, үтерә торган матдә 2. күч. Күңелне яралый, әрнетә торган нәрсә, мәкерле явызлык, зәһәрлек. с. Явыз, мәкерле, зәһәр агу телле кеше. АГУ ҮЛӘНЕ – Түндербаш. II. АГУ – ф. 1. Берәр юнәлештә агым булып хәрәкәт итү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
батыр — и. 1. Курыкмаучанлык, кыюлык, көчлелек, уңганлык сыйфатлары белән танылган кеше. Сугыш мәйданында дан алган кеше; баһадир. с. Курыкмас, кыю, тәвәккәл, көчле. рәв. Батырларча б. басып бүлмәгә керде 2. Көрәштә барлык башка көрәшчеләрне җиңеп чыккан … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ишерелү — Күп булып, өем өем булып бер бер артлы бер юнәлешкә авышу, ташкын булып килү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ныгу — 1. Чыдамга, ныкка әйләнү, чыныгу 2. Савыгу, яңадан көч хәл керү. Көчле хәлле булып үсеп җитү. 3. Тагы да куәтләнү, көчәю. үзгәрмәс булып, нык булып урнашу. Катгый фикер туу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыру — (СЫРЫЛУ) – I. 1. Ике кат тукыманы (мәс. эчлек белән астарны) араларына мамык һ. б. салып буй буй эзләр ясап яки шакмаклы итеп тегү; кием, юрган кебек әйберләрне шул рәв. эшләү. Ике яки берничә катлаган материалны тыгызлык, ныклык өчен еш ара… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге