-
21 тамак
сущ.1) го́рло || горлово́й; гло́тка || гло́точный; зевавызын ачып тамагын күрсәтте — откры́в рот, показа́л зев
2) горта́нь || горта́нныйтамак авазы — горта́нный звук
3) перен. желу́док; кишки́, пищевари́тельные о́рганытамак тамактан көнләшә — (посл.) кишка́ кишке́ ку́киш ка́жет; сы́тый голо́дного не разуме́ет (букв. кишка́ зави́дует кишке́)
4) перен. еда́, пи́ща; пропита́ние; потре́бность в пи́ще (о пропитании, хлебе насущном)тапканым тамагыма — всё мной зарабо́танное - на пита́ние
тамак булмаса, тамук та булмас иде — (посл.) (букв. не́ было бы потре́бности в пи́ще, не́ было бы и а́да)
тамак туташ түгел, сүз белән күндерәлмәссең — (посл.) го́лод не тётка (букв. потре́бность в пи́ще не ба́рышня, слова́ми её не уговори́шь)
5) перен. рот, едо́картык тамак — ли́шний рот
олы тамактан кече тамак көчлерәк — ма́ленький едо́к сильне́е большо́го ( о необходимости кормить в первую очередь детей)
6) перен. у́стье, впаде́ниеелга тамагы — у́стье реки́
7) подъём сапога́•- тамак алмасы
- тамак асрау
- тамак асты
- тамак ачу
- тамак бакасы
- тамак җылыту
- тамак кибү
- тамак киерү
- тамак к кыру
- тамак төбе
- тамак чокыры
- тамакка тыгылу
- тамакка утыру
- тамактан язу
- тамактан калу••тамагы нечкә — разбо́рчивый, привере́дливый к пи́ще
тамагы сай (нәзек) — ма́ло есть; малое́жка
тамагыңа таш булсын — пусть ка́мнем застря́нет в твое́й гло́тке (го́рле)
тамак (ярысын) майлау — выпива́ть/вы́пить
тамак төбе белән (сөйләшү) — говори́ть, подчёркивая своё превосхо́дство; кобе́ниться; ва́жничать в разгово́ре
тамак чайкау (чылату, җебетү) — промочи́ть го́рло, попи́ть хмельно́е
тамак чатнау — си́льно жа́ждать
тамак ялгау — немно́го пое́сть, - замори́ть червячка́
тамак ялы (хакы, бәясе) өчен — на кошт, на харчи́, задёшево (о работе обычно на кого-л.)
тамакка (тамагына) ашау (кабу) — есть; выка́зывать жела́ние пое́сть
тамакка ризык үтү — см. тамакка үтү
тамакка ягу (йогу) — быть пита́тельным
- тамак туютамактан калу — переста́ть пита́ться (от болезни горя и т. п.)
- тамак чарлау
- тамакка бару
- тамакка таш булу
- тамакка үтү
- тамактан үтү -
22 үләксә
сущ.1) па́даль, труп ( животных) || тру́пныйат үләксәсе — труп ло́шади
карга үләксәгә җыела — (погов.) воро́ны слета́ются на па́даль
үләксә исе — тру́пный за́пах
2) перен.; прост. о́чень худо́й челове́к•- үләксә ашаучы
- үләксә ите
- үләксә коңгызы
- үләксә кошлары
- үләксә чокыры -
23 үләт
сущ.1) падёж, эпиде́мия; мор уст. || морово́й, эпидеми́ческийтавык үләте — кури́ный падёж (мор)
үләт ел — падёжный (эпизооти́ческий) год
үләт зәхмәте — морово́е пове́трие
2) груб.; прост. па́даль, сте́рва•••үләт кыргыры! — бран. чтоб тебя́ холе́ра взяла́! чтоб ты у́мер от мо́ра!
-
24 чукмар
сущ.1) ист. булава́, па́лица ( дубина с шарообразным утолщением на конце)кулың күтәрә алмаган чукмарны билеңә такма — (посл.) не бери́ но́шу не по плечу́ (букв. не затыка́й за по́яс булаву́, кото́рую не мо́жешь подня́ть руко́й)
•- чукмар таяк
- чукмар үлән
- чукмар чокыры -
25 чүплек
сущ.му́сорная я́ма, мусоросва́лка, сва́лкачүплек башы — сва́лка
чүплек чокыры — му́сорная я́ма
иске себеркене чүплеккә аталар — (погов.) ста́рую метлу́ выбра́сывают в му́сорную я́му
-
26 чынаяк
1. сущ.ча́шка, ча́шечка с блю́дцем ( обычно фарфоровая или фаянсовая) || ча́шечныйбер пар чынаяк — па́ра ча́шек (ча́шка с блю́дцем)
чынаяк чокыры — ча́шка (ча́йная) без блю́дца
2. прил.чынаяк тәлинкәсе — ча́йное блю́дце (таре́лочка) (без ча́шки)
1) изразцо́вый, ка́фельныйчынаяк кирпеч — изразцо́вый кирпи́ч
чынаяк плитә — ка́фельная пли́тка
чынаяк плитәләр җитештерү — произво́дство ка́фельных плит, ка́фельное произво́дство
2) фарфо́ровыйчынаяк кәтүк — фарфо́ровый ро́лик
-
27 эт
сущ.1) соба́ка, пёс || соба́чий, пси́ныйау эте — охо́тничья соба́ка
сакчы эт — сторожева́я соба́ка
санитар эт — санита́рная соба́ка
эт талашы — грызня́ соба́к
бәйдәге эт — цепна́я соба́ка; цепно́й пёс
эт өрүе — соба́чий (пси́ный) лай
эт җигеме — соба́чья упря́жка
эт каешы — соба́чья сы́ромя́ть
эт тиресе — соба́чий мех, соба́чина
эт борыны — пси́ная мо́рда
ак эт бәласе кара эткә — посл. с больно́й головы́ на здоро́вую (букв. за бе́лую соба́ку попа́ло чёрной)
эт аягына эт басмас — посл. соба́ка соба́ке ла́пу не отда́вит
эт белән эзләсәң дә табaрлык түгел — посл. с соба́кой не сы́щешь
эт оясында көчле — посл. до́ма и сте́ны помога́ют (букв. соба́ка сильна́ в свое́й конуре́)
эт симерсә иясен каба (талый, тешли) — (посл.) соба́ка и на влады́ку ла́ет (букв. разжире́вшая соба́ка и хозя́ина куса́ет)
эт чаба дип бет чаба — посл. куда́ конь с копы́том, туда́ и рак с клешнёй
этләр талашып танышалар — посл. соба́ки знако́мятся грызнёй
2) бран. подле́ц, негодя́й, соба́ка ( о человеке)эт белән эт булма — посл. чем гры́зться с соба́кой, лу́чше обойти́ куста́рник (букв. не поступа́й с соба́кой как соба́ка)
эткә эт үлеме — соба́ке соба́чья смерть
•- эт аулаучы
- эт багар
- эт караучы
- эт баласы
- эт балыгы
- эт башлы маймыл
- эт башлы ярканат
- эт бете
- эт борчагы
- эт борыны
- эт гөләбе
- эт җиләге
- эт имчәге
- эт исе
- эт ите
- эт какысы
- эт кырчылы
- эт миләүшәсе
- эт оясы
- эт өере
- эт сүсәне
- эт тигәнәге
- эт тырнагы
- эт үләне
- эт чокыры
- эт чыбыркысы
- эт шомырты
- эт эчәге
- эт эчәгесе••эт ашагыры — прост. чтоб тебя́ соба́ка съе́ла!
эт газабы — невыноси́мое положе́ние
эт әрсезе — прост. наха́л, нагле́ц
эт баш, сыер аяк — (сам) чёрт не разберёт, по́лный беспоря́док; чехарда́
эт белән мәче кебек (шикелле, төсле) — как ко́шка с соба́кой
эт бетергесез — прост. соба́к нере́заных; хоть пруд пруди́
эт борын — соба́чий нюх ( о человеке)
эт булганчы (эт булганчы эчү) — в сте́льку (напи́ться)
эт булу — си́льно уста́ть, изнури́ться, измота́ться
эт булып — о́чень си́льно, как соба́ка (стать)
эт җанлы — выно́сливый, двужи́льный
эт җигү — редко; прост. страда́ть, му́читься ( от изнурительного труда)
эт итеп сүгү (тиргәү, кыйнау, мәсхәрәләү) — обраща́ться как с соба́кой, си́льно брани́ть, издева́ться, жесто́ко нака́зывать
эт кадерен калдырмау — руга́ть (брани́ть) на чём свет стои́т; позо́рить, срами́ть
эт кебек — чу́ткий как соба́ка
эт көне (эт тормышы) — соба́чья жизнь
эт көнендә яшәү (эт типкесендә яшәү; эт тормышында яшәү) — жить соба́чьей жи́знью, жить (существова́ть) в невыноси́мых усло́виях
эт көтүе кадәр (эт көтүе чаклы) — бесчи́сленное мно́жество, хоть пруд пруди́
эт көтүчесе — безде́льник, шалопа́й
эт куу (эт куып йөрү; эт сугарып йөрү) — ло́дыря гоня́ть, соба́к гоня́ть (безде́льничать); бить баклу́ши
эт сиземе — соба́чий нюх ( у кого на что)
эт тә — прост. никто́, ни одна́ душа́ (не узнает, не увидит и т. п.)
эт тә юк — никого́ нет, нет ни одно́й души́
эт токымы — прост. соба́чье отро́дье
эт туе ясау — распу́тничать, обраща́ться с развра́тными людьми́
эт эчәгесе кебек сузу — тяну́ть рези́нку
эт ялкау (эт ялкавы) — зако́нченный лентя́й
эте дә, бете дә — см. эте-бете
эткә печән чабып йөрү — ло́дыря гоня́ть, безде́льничать
эткә сөяк аткандай — гру́бо, пренебрежи́тельно
эттәй турылыклы — ве́рный как пёс
эттән алып эткә салу — обруга́ть на чём свет стои́т, руга́ть (срами́ть) са́мыми после́дними слова́ми
эттән туган (эттән яралган) — прост. су́кин сын
- эт авыз- эт җан
- эт икәнсең!
- эт каешы
- эт туе
- эткә салсаң, эт ашамас
- эткә салсаң, эт яламас
- эткә дә санамау -
28 ялганчы
-
29 воздушная яма
ав. һава чокыры -
30 волчья яма
охот. бүре базы, бүре чокыры -
31 воронка
-
32 впадина
-
33 выбоина
ж(яма, ухаб) казылма, юл чокыры, сикәлтә; ( углубление на поверхности) уем, уемты -
34 выгребной
-ая; -ое -
35 глазница
ж; анат. -
36 дупло
с1) ( в дереве) куыш ( агач кәүсәсендә барлыкка килгән бушлык)2) ( в зубе) чокыр, тишек ( теш чокыры) -
37 котлован
мкотлован, нигез чокыры -
38 лунка
-
39 мочило
с(для льна, конопли) җебетү урыны, чокыры -
40 навозный
См. также в других словарях:
баз — I. 1. Казып ясалган зур чокыр. Нәр. б. урнаштыру өчен җайлаштырылган чокыр 2. Идән асты чокыры (куышлыгы) 3. иск. Җирне казып ясалган зиндан 4. этн. Өсте чыбык чабык белән каплап куела торган тирән чокыр рәв. ау корылмасы бүре базы 5. Таш, балчык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йомры — I. с. Түгәрәк, шар сыман. Аркылы кисеме түгәрәк булган озынча әйберләр тур. Тулы, симез, юан (кеше гәүдәсе тур.). ЙОМРЫ КАРТА – Күшәүче хайваннар ашказанында беренче иң зур бүлек; шуннан әзерләнгән ашамлык. ЙОМРЫ ЧАБАК – Карплар семь. елгаларда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күз — 1. Күрү органы. Күрү сәләте 2. күч. Караш, мөнәсәбәт баю күзеннән карый 3. Кем. б. игътибары, күзәтеп торуы тур. халыкның күзе синдә 4. күч. Күзәтеп торучы, күзәтче 5. тарт форм. Кояш, җил тәэсиренә дучар булган урынны, җирне белдерә кояш күзенә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тустаган — диал. 1. Зур чүмеч 2. Чынаяк чокыры, йомрысы 3. Стакан яки кечкенә стакан 4. Кәсәдән зуррак түгәрәк агач савыт 5. Зур агач табак … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тустак — диал. Чынаяк чокыры, чынаяк йомрысы; кәсә. Гомумән кечерәк, түгәрәк агач савыт … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тустыган — диал. 1. Зур чүмеч 2. Чынаяк чокыры, йомрысы 3. Стакан яки кечкенә стакан 4. Кәсәдән зуррак түгәрәк агач савыт 5. Зур агач табак … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тустык — диал. Чынаяк чокыры, чынаяк йомрысы; кәсә. Гомумән кечерәк, түгәрәк агач савыт … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
үләт — Күпләп үлү, кизү, эпидемия. ҮЛӘТ БАЗЫ (ЧОКЫРЫ) – Үләксәләрне күмә торган чокыр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәшке — I. Сусарлар семь. кыйммәтле мех бирә торган зур булмаган җәнлек; рус. Норка. II. ЧӘШКЕ – Чынаяк, чынаяк чокыры … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чокыр — I. и. 1. Җирдә казып ясалган урын. Нин. б. максатлар өчен махсус казылган урын, баз 2. Җир өстендә яңгыр яки кар сулары туфракны юып барлыкка китергән озын, текә ярлы тирән урын, тирән иңкүлек; ерынты 3. Артиллерия снаряды, мина яки бомба… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чынаяк — 1. Чәй һ. б. эчемлекләр эчү өчен фарфордан, фаянстан һ. б. ш. ясалган, зур булмаган тәлинкә һәм тоткалы тирән түгәрәк савыттан торган әйбер 2. Шундый әйбернең тоткалы тирән түгәрәк савыты 3. с. Үзенә бертөрле керамикадан ясалган стена чынаяк… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге