-
81 дань
ж1. ист. боҷ, хироҷ; взимать дань боҷ гирифтан2. перен. (должное) ҳақ, тақдир // (уступка чему-л.) гузашт, риоя; дань традиции риояи анъана <> отдать (заплатить) дань 1) кому-чему (воздать должное) ҳақшумурдан, лоиқ донистан, ба қадри касе, чизе расидан 2) чему (сделать уступку) гузашт (рӯйхотир) кардан; отдать дань уважения кому-л. эҳтироми касеро ба ҷо овардан дар м1. пешкаш, ҳадя; принестй в дань что-л. чизе пешкаш кардан2. қобилият, истеъдод, маҳорат; дань речи (слова) 1) (способность говорыть) қобилияти нутқ; потерять дань речи аз забон мондан, лол шудан 2) (красноречие) суханварӣ, нотиқӣ; обладать даньом слова истеъдоди нотиқӣ доштан <> даньы природы неъматҳои табиат -
82 драхма
ж дирҳам (1. танга, сиккаи нуқра, пули нуқра ё тилло2. воҳиди вазн баробари 3,73 г) -
83 звезда
ж1. ситора, кавкаб, ахтар, наҷм; Полярная звезда Ситораи Қутб; мерцание звезды милт-милти ситора2. перен. уст. толеъ, тақдир; счастливая звездк толеи баланд; верить в свою звезду ба толеи баланди худ имон доштан3. перен. ситора; звезда экрана ситораи экран4. ситора; нарисовать звезду ситора кашидан5. ситора; маршальская звезда. ситораи маршалӣ; орден «Красной Звезды» ордени «Ситораи Сурх»; медаль «Золотая Звезда» медали «Ситораи Тилло» // (воинский значок) ситорача6. (у животных) қашқа; конь с белой звездой на лоу аспи пешонақашқа <> звезд-а первой величины 1) астр. ситораи дараҷаи якум 2) машъали тобон; восходящая звезде балета ситораи нави балет; морская звезда зоол. ситораи баҳри!; путеводная звезда раҳнамо; ситораи раҳнамо; до звезд ы то шом; родиться под счастлйвой звездой некахтар (бахтёр) будан; считать звёзды даҳоняла (бекорхӯҷа) будан; хватать звёзды с неба заковатманд (соҳибхирад) будан; он звёзд с неба не хватает чандон заковатманд не -
84 идти
несов.1. рафтан, гаштан; идти вперед ба пеш рафтан; идти пешком пиёда рафтан; идти в гости ба меҳмонӣ рафтан; идти по дороге бо (аз) ро2. тохтан, давидан; конь идёт рысью асп чорхез (резачорпо) метозад3. шино кардан; лёд идёт ях шино мекунад; -- на вёслах бел зада рафтан; идти под парусами бодбон кушода рафтан4. ҳаракат кардан, раҳсипор шудан, равона (азим) шудан, рафтан; поезд идёт в два часа дня поезд соати дуи руз меравад5. ҳуҷум (ҳамла) овардан, юруш кардан; идти войной ҷанг сар кардан6. омадан, наздик шудан; весна идёт баҳор наздик шуда истодааст; посторонись, машина идёт! гурез, мошин омада истодааст!7. омадаи, оварда (бурда, фиристода) шудан; пушнина идёт с Севера мӯина аз Шимол меояд; посылка идёт туда пять дней посылка ба он ҷо дар панҷ рӯз рафта мерасад8. шоридан, чакидан, рафтан; вода идёт по капле об қатра-қатра мечакад; из раны идёт кровь аз ҷароҳат хун меравад9. баромадан, паҳн шудан; из самовара идёт пар аз самовор буғ мебарояд; от этих цветов идёт сильный запах бӯи ин гулҳо баланд аст; слух идёт… миш-миш ҳаст…10. даромадан; гвоздь не идёт в стёну мех ба девор намедарояд11. воқеъ будан, гузаштан; тропинка идёт лесом пайраҳа аз даруни ҷангал мегузарад12. (об осадках) боридан; идёт снег барф меборад; вчера шёл дождь дирӯз борон борида буд13. рафтан, давом кардан; дела идут успешно корҳо нағз рафта истодаанд; концерт шёл два часа концерт ду соат давом кард14. даромадан, дохил (ворид) шудан; идти в университет ба университет дохил шудан15. разг. бозоргир будан, ба фурӯш рафтан; этот товар хорошо идёт ин мол бозоргир аст (нағз ба фурӯш меравад)16. рафтан, сарф (истеъ-мол) шудан, кор фармуда шудан; на платье идёт три метра материала барои курта се метр матоъ меравад17. кому шинам будан, зебидан; эта шляпа ей идёт ин кулоҳ ба ӯ мезебад18. (о времени) гузаштан, мурур кардан, рафтан; дни идут за днями рӯзҳо паси ҳам мегузаранд; время идёт фурсат (вақт) мегузарад, вақт рафта истодааст19. (о механизмах) гаштан, ҳаракат (кор) кардан; часы идут гочно соат аниқ мегардад20. на что тайёр (ҳозир) будан, рози шудан; идти на все условия ба ҳамаи шартҳо рози будан21. охот., рыб. фирефта шудан, фанд хӯрдан; андармон шудан; окунь хорошо идёт на червяка хормоҳи ба кирм нағз андармон мешавад22. чсм, с чего (в играх) гаштан, бозидан, ропдан; идти конем ишхм. аспро гаштан23. (о спектакле и т. п.) нишоп дода шудан, намоиш дода шудан; завтра в театре идёт новый спектакль пагоҳ дар театр тамошои нав намоиш дода мешавад24. рафтан, расидан; переговоры идут к концу гуфтушунид ба охир расида истодааст; дело идёт к развязке кор анҷом ёфта истодааст 25, в сочст. с предлогом «в» и сущ.: идти в обработку кор карда шудан; идти в продажу ба фурӯш рафтан, фурӯхта шудан; идти в чистку тоза [карда] шудан26. в сочет. с предлогом «на» и сущ.: идти на подпись ба имзо расонда шудан, имзо [карда] щудан; идти на поправку рӯ ба беҳбудӣ (ба сиҳатшавӣ) овардан; идти на риск таваккал кардан; идти на скандал ҷанҷол хезондан; идти на убыль кам (паст) шудан <> идёт (ладно) мешавад, хуб, нағз, маъқул, майлаш; закусим? - Идёт! ягон чиз хӯрем? - Шудааст!, Майлаш!; идти впрок фоида бурдан (бахшидан); идти вразрез с чем мухолиф (зид) будан; идти гигантскими шагами бо кадамҳои азим пеш рафтан; идти навстречу 1) кому-чему тарафдорӣ кардан, ёрӣ расондан 2) чему тезондан, наздик овардан; идти наперекор баракс рафтор кардан; идти напролом ҳеҷ чизро ба эътибор нагирифта исроркорона амал кардан; идти насмарку бар бод (зоеъ) рафтан; идти в гору 1) ба мартабае расидан 2) рӯ ба инкишоф (ба тараққӣ) ниҳодан; идти в дело (в ход) кор омадан, истифода шудан; идти [нога] в ногу 1) с кем баробар қадам задан (партофтан) 2) скем-чем баробар (ҳампо) будан; идти в огонь и в воду за кого-что-л. ба хотири касе, чизехудро ба обу оташ задан; барои касе, чизе ҷони худро дареғ надоштам; идти в сравнение қобили муқоиса будан; [ни] в [какбе] сравнение не идёт с кем-чем ҳеҷ қобили қиёс не; идти в счёт ҳисоб шудан; не идти в счёт ҳисоб нашудан; идти за гробом аз паси тобут (ҷаноза) рафтаи; идти на дно(ко дну) (тонуть) ғарқ шудан 2) ҳалок (маҳв, нест, нобуд) шудан; идти на авось таваккал кардан; идти на ком-промисс созиш кардан, ба созиш даромадан; идти на лад соз (дуруст) шудан, пеш рафтан; идти на поводу у кого-л. дастнигари касе будан, инони ихтиёр ба касе додан; идти на поклон (с поклоном) к кому-л. 1) уст. ба пои касе афтидан, ба хизмати касе расидан (обращаться с просьбами) гардан каҷ кардан, илтиҷо (таманно) кардан; идти на пользу ба нафъ (ба фоида) будан, муфод будан; идти на попятный (на попятную) аз фикр (аз лафз) гаштан, пушаймон шудан; идти на смену 1) кому--чему ҷойгузини касе, чизе шудан, ба иваз омадан; новое идёт на смену старому чизи нав ба ивази чизи кӯҳна меояд, чизи нав ҷойгузини чизи кӯҳна мешавад 2) чему аз паи…, баъд аз, пас аз, баъди…, аз қафои…; идти на «ура» таваккалан коре кардан, «ҳар чӣ бодо бод» гӯён коре кардан; идти по миру [с сумби] гадоӣ кардан, дар ба дари мардум гаштан; идти под венец уст. [ақди] никоҳ кардан; идти под суд ба суд афтидан; идти против своей сбвести хилофи виҷдони худ амал кардан; идти своим чередом аз рӯи тартиби худ рафтан, ба навбати худ рафтан; голова у меня идёт кругом сарам гаранг (гиҷ) шуд; дёло (речь и т. п.) идёт о ком-чём-л. гап (мааъала ва ғ.) дар бораи касе чизе меравад; [ещё] куда ни шло 1) (так и быть, согласен) хуб, хайр, майлаш, маъқул 2) (ничего, сойдёт) мешавад, фарк надорад, шудан мегирад; кусок в гоидтило не идёт аз гулӯ чизе намегузарад; не идет из ума (из головы) аз майна намебарояд, фаромӯш намешавад; не идёт на ум (в голову) кому что ба майна ҳеҷ чиз намедарояд, калла кор намекунад; сон не идёт хоб намеояд (намебарад); не \идти дальше (далее) чего пеш нарафтан, дар марҳалае (дар коре) таваққуф кардан -
85 недавний
нав, чанде пеш (ба наздикӣ) рӯйдода, ба наздикӣ (пеш аз ин) шуда; недавний случай ҳодисаи ба наздикӣ рӯйдода; недавние студенты студентҳои дирӯза -
86 недоставать
несов. безл. кого-чего1. нарасидан, камӣ кардан, кифоя набудан, кам омадан (будан); ему -недостаёт опыта таҷрибааш камӣ мекунад2. лозим будан; вчера вас очень недоставало дирӯз ҷои шумо холӣ буд <> этого ещё недоста вало! фақат ҳаминаш кам буд! -
87 неодобрение
с писанд накардан(и), маъқул надонистан(и), норозигӣ; тақдир накардан(и); высказать своё неодобрение норозигии худро изҳор намудан -
88 отличиться
сов. корнамоӣ кардан, корнома нишон додан; отличиться в бою дар ҷанг корнамоӣ кардан // разг. ирон. беҳунарй (ношудй) кардан; шармсор (шарманда) шудан; он вчера отличился - опоздал на самолёт вай дирӯз кори аҷибе кард - аз самолёт монд -
89 отметить
сов.1. кого-что нишон (нишона) кардан, ишора (аломат) гузоштан; отметить карандашом бо калам ишора кардан; отметить деревя зарубкой на стволе танаи дарахтонро тарошида нишона кардан2. кого-что (с целю учёта) қайд кардан, ба рӯйхат гирифтан, сабт (ракам) кардан; отметить присутствующих ҳозиронро кайд кардан3. кого-что и с союзом «чтоу» диккат кардан, ёдоварӣ (зикр, хотирнишон) кардан, нишон додан, гуфта гузаштан; отметить недостатки камбудихоро нишон додан4. кого-что такдир кардан, сарфароз гардондан, кадрдонй кардан, мукофотонидан; отметить чьй-л. заслуги хизматхои касеро тақдир кардан5. что ид кардан, чашн гирифтан; отметить годовщину солонаро ҷашн гирифтан6. кого-что разг. (выписать из домовой книги) аз дафтари ҳавлӣ хориҷ кардан -
90 оценить
сов. кого-что1. нарх (баҳо) мондан, қимат (арзиш) таъин кардан; оценить имущество молу мулкро нарх мондан2. мулоҳиза (муҳокима, тасаввур) кардан, санҷидан; оценить положение вазъиятро таҳқиқ кардан3. ба қадри касе (чизе) расидан, тақдир (қадрдонӣ, қадршиносӣ) кардан; оценить по достоинству баҳои сазовор додан -
91 перст
м уст. ангушт, лела(к) перст судьбы книжн. нишонаи тақдир; один как перст яккаву танҳо; як сари қоқ; як сару ду гӯш -
92 планета
ж1. сайёра; кавкаб; большые планеты сайёраҳои калон; малые планеты сайёраҳои хурд // книжн. (Земля) Замин; на нашей планете дар Замини мо2. перен. уст. разг. тақдир, қисмат, насиба, пешомад, ситораи бахт; такая уж у негб планета! тақдираш ҳамин будааст! -
93 планида
ж уст. прост. (судьба) тақдир, қисмат, насиба, пешомад -
94 покарать
сов. кого ҷазо додан; танбех кардан; судьба покарала его тақдир сазояшро дод -
95 покинуть
сов.1. кого-что партофтан, партофта (монда) рафтан, рӯ гардондан, тарк кардан (гуфтан); покинуть детей фарзандонро монда рафтан; товарищи покинули его рафиқонащ аз ӯ рӯ гардонданд2. что баромада рафтан, дур шудан, тарк кардан; покинуть родину тарки (ҷалои) ватан кардан "3. что тарк кардан (гуфтан), аз баҳрадн гузаштан, даст кашидан, партофтан; покинуть сцену саҳнаро тарк кардан4. кого-что перен. аз даст рафтан, гум щудан; сознание покинуло его ӯ беҳуш шуд покинуть на произвол судьбы ба тақдир ҳавола кардан, бенигоҳу бин (бепарастор) монондан -
96 покориться
сов.1. тобеъ (мутеъ, асир) шудан2. итоат кардан, тан додан, мутеъ шудан, гардан фуровардан; *у судьбё ба тақдир тан додан -
97 предел
м1. ҳад, ҳудуд, сарҳад; здесь предел степной полосы ҳудуди минтақаи дашт ин ҷост // мн. пределы ҳудуд, мавзеъ; пределы Кавказа ҳудуди Кавказ; за пределами страны дар хориҷи кишвар // (о времени) зарф, арз, муддат, фасл; в пределах трех лет дар зарфи се сол2. уст. поэт. (край, страна) хок, марз; вернуться в родные пределы ба зодгоҳи худ баргаштан3. перен. ҳад, доира, ҳудуд; всему есть предел ҳар чиз ҳад дорад; пределы полномочий ҳудуди ваколат; в пределах приличия дар доираи одоб, дар ҳудуди шоистагӣ; вне пределов приличия аз доираи одоб берун; выити из пределов чего, за пределы чего аз ҳадди эътидол гузаштан; аз ҳудуди назокат берун шудан4. ҳад, ҳадди (дараҷаи) охирин, ҳадди аксар; авҷ; предел высоты ҳадди иртифоъ; предел прочности ҳадди устуворӣ (мустаҳкамӣ); предели скорости ҳадди суръат; предел совершенства авҷи камол, ниҳояти такомул5. мат. лимит6. прост. тақдир, қисмат, сарнавишт -
98 предназначение
с1. уст. (по знач. гл. предназначить) пешакӣ таъин (муқаррар, муайян) кардан(и)2. высок. (долг) вазифа; предназначение искусства вазифаи санъат3. уст. (участь, доля) насиба, тақдир, сарнавишт, толеъ -
99 предназначить
сов. что пешакӣ таъин (муқаррар, муайян) кардан; судьба предназначила их друг для друга тақдир онҳоро барои ҳамдигар офаридааст -
100 привести
сов.1. кого-что овардан, расондан, оварда расондан; привести детей домой бачаҳоро ба хона овардан; привести корабль в порт киштиро ба бандаргоҳ оварда расондан2. кого-что овардан, бурдан; дорога привела нас в деревню роҳ моро ба деҳа овард // (стать причиной) боис (сабаб) шудан, водор кардан; обстоятельства привели его в родной город вазъият ӯро водор кард, ки ба шаҳри азизаш баргардад3. кого-что во что кардан, овардан, андохтан; привести в восторг шод кунондан; привести в готовность тайёр (омода, муҳайё) кардан; привести в движение ба ҳаракат даровардан; привести в замешательство парешонхотир (мушавваш) кардан; привести в изумление ба ҳайрат андохтан; привести в исполнение ба иҷро расондан, иҷро кардан; привести в негодность аз кор баровардан; привести в порядок ба тартиб овардан привести в сознание ба ҳуш овардан4. кого-что к чему овардан, расондан, гаштан, гардондан, андохтан, кунондан; привести к выводу ба қароре расондан; привести к гибели ба ҳалокат расондан; привести к мысли ба фикре овардан; привести к поражению дучори ҳалокат кардан; привести к правильному заключению ба хулосаи дуруст овардан; привести к результату ба натиҷае овардан5. что овардан, гуфтан; привести пример мисол (намуна) овардан привести в себя ба ҳуш овардан; ҳушёр гардондан привести к одному (к общему) знаменателю ба як махраҷ овардан; ба як ҳолат овардан; не приведи бог! (господи!) худо накунад!, худо нишон надихад!, худо нигоҳ дорад!; привёл бог (случай), привела судьба худо расонд (дод), тақдир мададгор шуд; это к добру не приведёт оқибати ин кор бахайр намешавад; это ни к чему хорошему не приведёт оқибати ин кор нек намеанҷомад
См. также в других словарях:
Дир — Аскольд и Дир (Радзивилловская летопись) … Википедия
дир. — дир. д р дирижёр дир. Словарь: С. Фадеев. Словарь сокращений современного русского языка. С. Пб.: Политехника, 1997. 527 с. дир. д р директор дир. Словарь: С. Фадеев. Словарь сокращений современного русского языка. С. Пб.: Политехника, 1997. 527… … Словарь сокращений и аббревиатур
Дир — (? 882), древнерусский князь. По преданию, соправитель Аскольда в Киеве; убит князем Олегом. * * * ДИР ДИР (убит 882), древнерусский князь. Согласно летописным сведениям был сподвижником Рюрика (см. РЮРИК (князь)), затем стал соправителем… … Энциклопедический словарь
ДИР — Движение за интеграцию и развитие партия Аргентина, полит. ДИР доступ к информационным ресурсам информ. ДИР доходность инвестиционного ресурса Источник: http://www.loglink.ru/massmedia/analytics/record/?id=276 … Словарь сокращений и аббревиатур
Дир — см. в статье Аскольд и Дир … Биографический словарь
дир — а, м. шк. Директор школы. Дир разозлился. Ментов вызвал. Енджеевский. // Никитина 1998 109 … Исторический словарь галлицизмов русского языка
ДИР — (? 882) древнерусский князь. По преданию, соправитель Аскольда в Киеве. Убит князем Олегом … Большой Энциклопедический словарь
дирӯза — [ديروزه] 1. мансуб ба дирӯз; рӯзи гузашта рӯйдода: борони дирӯза, маҷлиси дирӯза, мулоқоти дирӯза, ҳодисаи дирӯза 2. маҷ. собиқ, пештара: бандаи дирӯза, тифли дирӯза; нисбат ба дирӯза назар ба рӯзи гузашта, дар муқоиса бо рӯзи гузашта … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
дирӯз — [ديروز] 1. рӯзи гузашта, дина: дирӯз бегоҳӣ, дирӯз (пагоҳӣ) 2. гузаштаи наздик; дирӯз боз аз дирӯз сар карда, аз дирӯз ин ҷониб, аз дирӯз то ҳол; дирӯзи озод тамоми рӯзи гузашта, як рӯзи дароз … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
Дир — дружинник Рюрика, после призвания варягов в Новгород, вместе с товарищем своим Аскольдом, получил от князя позволение, как гласит предание, идти в Царьград. На пути к нему Аскольд и Дир завладели городком Киевом, платившим дань хозарам, а затем… … Большая биографическая энциклопедия
ДИР — 1 . см. Асколъд и Дир. 2 . княжество (до 1955) в Зап. Пакистане, расположено в долине р. Пянджкора, населенной афг. племенем юсуфзаев. Осн. в кон. 18 в. Касим ханом, потомком святого ахунда Ильяса. В 1895 правитель Дира Мухаммад Шариф хан (1884… … Советская историческая энциклопедия