-
21 зэдэхьын
I (зэдахь) перех. гл. 1. совместно, сообща нести что-л./ ЗэщIыгъуу, зэгъусэу зыгуэр хьын.ЛIитIым къэпыр зэдахьри машинэм иралъхьащ.2. переносное вместе, сообща делить, переживать что-л. (горе, радость и т. п.)/ ЗэдэIыгъын, зэгъусэу ехьэкIын (гуфIэгъуэ, гузэвэгъуэ, н.).II (зэдехь) перех. гл. 1. нести что-л. вместе ( одно с другим)/ Зыр зым щIыгъуу хьын, зэщIыгъуу хьын.ЩIалэм нартыху матитI зэдихьри гум ирикIутащ.2. переносное выполнять одновременно ( разные работы)/ Зэдэлэжьын, зэдэгъэкIуэн, зэдэхун (IуэхуитI, щы).Лэжьэнри еджэнри зэдэхьын.* Нэгумэм и дежкIэ дзэ къулыкъумрэ литературнэ-научно лэжьыгъэмрэ зэдихьыну тынштэкъым. Iуащхь. -
22 зэпсэлъэн
(зопсалъэ) неперех. гл. 1. разговаривать друг с другом/ Зыр зым епсэлъэн, зыгуэр зэжраIэн.* Фызхэр, мафIэхьэ кIуауэ зэхуэзэмэ, зэпсалъэхэрт.. щхьэж и гузэвэгъуэ тепсэлъыхьу. КI. А. Сыт ящIэжынт къуажэдэсхэм? Зэхуос, зопсалъэ, ауэ пщым и унафэншэу вакIуэ дэкIын зыми дзыхь ищIыркъым. Ш. А. Хъыджэбзищыр зэпсалъэу а здэщытым Хьэжпагуэ къабгъэдохьэ. Щ. I.2. договориться, сговориться, условиться друг с другом/ Унафэ гуэр зэдэщIын, зыгуэркIэ зэгурыIуэн.ЩIалэмрэ хъыджэбзымрэ зэрышэну зэпсэлъащ.* Мысхьуд пщэдджыжь дигъэкIыртэкъым псым къэмыкIуэу, къакIуэми Мэрят къыщыкIуэ дыдэм хуэзэрт, а тIур псы Iуфэм деж щызэхуэзэну зэпсэлъа хуэдэ. КI. А. -
23 зэрыгъэпхъэрын
(зэрогъэпхъэр) неперех. гл. 1. броиться в погоню ( о многих)/ Гузэвэгъуэ е пIейтеигъэ сыт хуэдэхэм къыхэкIыу къызэрыIэту зыгуэрым кIэлъыщIэпхъуэн, и ужь иувэн.2. взбудоражить друг друга/ Зым зыр къызэщIиIэтэн (шынагъуэм, гуауэм къыхэкIыу).* -Алыхь-алыхь, ЛIыгъур щыIэжкъым! - жаIэри зэрыгъэпхъэрахэщ. КI. Т., Акъ. З. -
24 зэрыгъуэтын
(зэрогъуэт) неперех. гл. 1. найти, разыскать друг друга/ Зэлъыхъуурэ зэхуэзэн, зэпэщIэхуэн.Куэд щIауэ зэрымылъэгъуа зэныбжьэгъуитIыр зэлъыхъуэурэ зэрыгъуэтащ.2. переносное прийти друг другу на помощь (напр. в беде)/ ЗэдэIэпыкъун (гуфIэгъуэ, гузэвэгъуэ сыт хуэдэхэм деж). ЗэгъунэгъуитIыр куэд щIауэ зэрыIыгът, гуфIэгъуэмрэ гузэвэгъуэмрэ деж зэрыгъуэтырт. -
25 кIэщIэлъэдэн
(кIэщIолъадэ) неперех. гл. 1. подкатиться, подбежать подо что-л./ Жэурэ зыгуэрым и щIагъ щIыхьэн, щIэлъэдэн. Дзы-гъуэр сырэмкIэщIэлъэдащ. Топыр гъуэлъыпIэм кIэщIолъадэ.2. натечь, подтечь подо что-л./ ТкIуаткIуэ гуэрым (псы) зыгуэрым и лъабжьэм щIэлъэдэн. Жыг псы кIэщIолъадэ.3. переносное подъехать, подмазаться к кому-л./ И гуращэр зригъэхъулIэн мурадкIэ зыгуэрым бгъэдыхьэн.* Пэжу, гузэвэгъуэ гуэр Долэт зэрыхэхуар IупщIу къижыхь-нижыхь хъуат, зэ зым кIэщIэлъадэу, зэ адрейм кIэщIэлъадэу. КI. А. -
26 къэгузэвын
(къегузэв) перех. гл. изведать, пережить беспокойство, волнение/ Гузэвэгъуэ зыхэпщIэу пIалъэ, зэман гуэр екIуэкIын.* Iэджи къагузэващ лIыжьымрэ фызыжьымрэ я сабий закъуэр щамыгъуэтыжым. Къэб. таур. -
27 къэщэхужын
(къещэхуж) перех. гл. 1. устар. выкупить кого-л./ Ахъшэ щIэту къеIыхыжын.* ИжькIэ уIэбэмэ.. мылъку зиIэ бей зи благъэ, зи къуэш щыIэмэ кIуэти гъэр хъуар къищэхужт. КI. А.2. снова купить кого-что-л./ Аргуэру къэщэхун; зыгуэрым и пIэкIэ къэщэхун. С ыхьэткъэщэхужын. Жэм къэщэ-хужын.3. переносное выручить кого-л./ Зыгуэрым сэбэп хуэхъун, зыгуэркIэ арэзы щIын.* Сыкъэфщэхужащ, си гузэвэгъуэ дэвгъэкIащ, - яжриIащ лIым щIыхьэху къэкIуахэм. Iуащхь.Щхьэр къэщэхужын см. щхьэ. -
28 къехуэкIын
I (кърехуэкI) перех. гл. 1. гонять кого-л. ( обычно о животных)/ Ехужьауэ къегъэжыхьын, зехуэн.* Мо жэщ кIыфIым кърихужьа иныжь шыбз гуартэр Псэбыдэм здихуну лъэныкъуэр имыщIэу кърихуэкIырт. Нарт.2. заставлять двигаться, катиться, перемещаться в пространстве (напр. мяч, шар, машину)/ Къегъэжыхьын, гъэкIэрэхъуэн, зехуэн (топыр). Псым щхьэл шэрхъхэр кърехуэкI. Джэдум дзыгъуэ кърехуэкI.3. переносное преследовать кого-л., гоняться за кем-л./ Зыгуэрым къыкIэлъыжыхьын, зехуэн.Дыгъур къехуэкIын.4. переносное заставлять, вынуждать кого-л. сделать что-л. ; не давать житья, покоя/ Зыгуэр къебгъэщIэну хэгъэзыхьын, зыгуэрым тебгъэчыныхьу зыгуэр гъэгузэвэн, гузэвэгъуэ хэдзэн.Iуэху ебгъэщIэну къехуэкIын.{И} лъэужь къехуэкIын см. лъэужь.II а) (кърехуэкI) перех. гл. огородить что-л. чем-л. (напр. плетнем)/ Къэхухьын, хуурэ гъэбыдэн (бжыхькIэ).* ЩIапIэр бжыхькIэ кърихуэкIри и кIэм Iуэхур нигъэсат, Унэ ищIу щыхуежьэм Бжэ хилъхьэну щыгъупщащ. П. Б.б) (къехуэкIащ) неперех. гл. быть огороженным чем-л. (напр. плетнем)/ Къэхухьауэ щытын (бжыхькIэ). ПщIантIэр бжыхькIэ къехуэкIащ. -
29 махуае
несчастливый, чёрный день/ Нэщхъеягъуэ, гузэвэгъуэ къыщыхъу махуэ.* Къэбэрдейр мащIэщ, ауэ Къэбэрдей мащIэм я цIыкIури я инри хьэзырщ махуаем я напэр яхъумэжыну. Къ. З. Махуаем бгъуэтыжыр ныбжьэгъущи, адрейхэр Iэпэгъущ. (погов.)Махуаер щIэзэрыхьын столкнуться с неприятностями.* ФIым сыщыгугъыурэ махуаер къысщIозэрыхь. Къэб. п. и ант. -
30 нэщIэбжьэ
горе, беда, несчастье/ Нэщхъеягъуэ, гуауэ, гузэвэгъуэ.НэщIэбжьэр къэхъун. -
31 псэгъащтэ
страшилище (букв. то, что пугает душу)/ Гум щIыхьэ гузэвэгъуэ, шынагъуэ. -
32 пщIэу
пщIэу макъ визг (собаки, шакала)/ Языныкъуэ псэущхьэхэм (нэхъыбэу хьэм) я кIиикIэ, я гузэвэгъуэ кIий макъ.Хьэ пщIэу макъ. -
33 уэхьэхьей
междом. 1. эй/ Жыжьэу щыIэ зыгуэрым ирогуоу.* - Уэхьэхьей, Сосрыкъуэ,.. къэгъазэ, - къокIий нартхэр. Нарт.2. караул/ Гузэвэгъуэ хэлъу зыгуэрым зэрегуо джэ макъ.* - Уэхьэхьей, саукI! - къэкIиящ лIы цIыкIур. фольк. -
34 хьэзабу
нареч. в муках, мучаясь, страдая/ Гугъу ехьу, бэлыхь, гузэвэгъуэ телъу.* И гъащIэ тIэкIур хьэзабу.. ЛIэхун и пIалъэу еухыр. Щ. А. -
35 щтэн
I (ещтэ) перех. гл. взять с собой кого-что-л./ Iэбэу зыгуэр и пIэм къихын, здехьэжьэн, здешэжьэн.* ИIэ псынщIэу, гъуэмылэр щтэи, нежьэ. Iуащхь.Андез щтэн см. андез.Гъаблэгу щтэн см. гъаблэгу.Iэнэ щтэн см. Iэнэ.II (мащтэ) неперех. гл. испугаться/ Зэуэ укъигъаскIэу шынагъэ, гузэвэгъуэ гуэр зыхэщIэн.ТхьэкIумэкIыхьыр щтэри щIэпхъуэжащ. -
36 щхьэщыхын
(щхьэщех) перех. гл. 1. снять часть чего-л. сверху/ Зыгуэрым щыщ Iыхьэм и щIыIумкIэ къыщыхэхын.Къэпым щхьэщыхын.2. переносное помочь кому-л. справиться с чем-л. (напр. с заботами, хлопотами)/ Зыгуэрым и гузэвэгъуэ дэкIынымкIэ дэIэпыкъуэгъу хуэхъун.ЕмыкIу щхьэщыхын. -
37 доставить
II (доставлю, доставишь), сов.
1. кого-что, чего нэгъэсын, IэкIэ етын, нэшэсын; доставить письмо письмор нэгъэсын
2. что егъэгъуэтын, етын: доставить удовольствие гузэвэгъуэ етын; доставить много хлопот лъэуджыджэныгъэ куэд етын -
38 душевный
-ая, -ое
1. (духовный) псэ; душевная тревога псэ гузэвэгъуэ; душевное спокойствие псэ тыншыгъуэ
2. (сердечный, искренний) хьэлэл, цIыхуфI, псэм хуэдэ; душевный человек цIыху хьэлэл, (псэм хуэдэ цIыху) -
39 отчаяние
с. II, мн. нет гузэвэгъуэшхуэ, хэкIыпIэ зимыIэ гузэвэгъуэ; приходить (впадать) в отчаяние гузэвэгъуэшхуэ хэхуэн; приводить в отчаяние кого-л. зыгуэр гузэвэгъуэшхуэ хэдзэн -
40 тревога
ж. I гузэвэгъуэ, пIейтей; его охватила тревога ар гузэвэгъуэм хэхуащ
Страницы