-
1 время года
фасли сол. астр.Краткий русско-таджикский терминологический словарь по точным, естественным и техническим наукам > время года
-
2 год
м1. (в году, о годе; мн. годы и года; род. годов и лет) сол; текущий год соли ҷорӣ; в будущем год у [дар] соли оянда; в прошлом год у порсол, гюрина, соли гузашта; с такого-то года аз фалон сол; в тот год [дар] ҳамон сол; - спустя баъд аз як сол, баъди як сол, як сол пас; год тому назад як сол пеш2. (род. мн. лет и уст. годов) сол, синну сол; девочке пять лет духтарча панҷсола аст; ему исполнилось три года ӯ сесола шуд; быть в годах солхӯрда (солдида) будан; стар годами синну солаш калон, пир, пиронсол; войти в года пир шудан; год ы (года) вышли кому прост. синнаш ба як ҷо расидааст; не по годам ба синну сол мувофиқ не3. (мн. годы, род. годбв) солҳо; литература сороковых годов адабиёти солҳои чилум4. (мн. года, годы, род. годов) солҳо, айём, даврон, овон; год- ы войны солҳои ҷанг; -год ы учёбы айёми таҳсил; год -ы детства овони бачагӣ5. астр. сол; световой год соли нур <> високосный год соли кабиса; Новый год Соли Нав; встречать Новый Соли Навро истиқбол кардан; учебный (академический) год соли хониш, соли таҳсил; без году неделя ду рӯз нашуда; год на год не приходится ҳар сол як хел намешавад, пешбиий кардан маҳол аст; год от году сол ба сол, сол аз сол, сол то сол; за год дар зарфи як сол; из год ав год, из году в -ҳар сол, сол ба сол; на \год ба муддати як сол, яксолина -
3 выйти
сов.1. баромадан, баромада рафтан, берун баромадан, хориҷ шудан; выйти из дому аз хона баромадан; выйти на воздух берун баромадан2. перен. баромадан, хориҷ шудан, партофта рафтан; выйти из игры аз бозй барома-дан; выйти из боя аз ҷанг баромадан; выйти из больницы аз касалхона баромадан3. баромадан, омадан; выйти на сцену ба саҳна баромадан4. рафтан, баромадан; выйти на прогулку ба сайру гашт рафтан; выйти на охоту ба шикор баромадан5. баромадан, нашр шудан; выйти из печати аз чоп баромадан6. баромадан, шудан; выйти победителем голиб шудан7. баромадан, шудан; из этих записок вышла бы повесть аз ин хотирот кисса мешуд8. рӯйдодан, вокеъшудан; вышла неприятность ҳодисаи нохуш рӯй дод9. закого шавхар кардан; выйти замуж шавҳар кардан10. из кого-чего баромадан; выйти из народа аз байни халк баромадан 1). (прийти к концу) сарф шудан, тамом шудан; дрова все вышли тамоми ҳезум сарф шуд; срок вышел мӯхлат тамом шуд <> выйти боком аз бинй баро-мадан; выйти наружу ошкор шудан; выйти сухим из воды аз об хушк баромадан; выйти в люди ба катори одам даромадаи; выйти в свет чоп шудан, нашр гардидан; выйти в тираж ирон. аз маърака баромадан; выйти из колей сарсон шудан; выйти из пелёнок калонсол шудан, мустакил шудан; выйти из положения чора ёфтан; выйти из пределов (из гранйц) чего, -выйти за пределы чего аз ҳадди эътидол гузаштан; выйти из себя худро гум кардап, инони ихтиёр аз даст додан; выйти из строя аз кор баромадан; выйти из терпения токат ток шудан; выйти из-под кисти кого, чьей книжн. амали… (расми…) фалон кас буда; - из-под опеки аз васоят озод шудан; выйти из-под пера кого, чьего книжн. ба қалами касе мансуб будан; выйти на пенсию ба нафақа баромадан, нафақахӯр шудан; лицом не вышел хушрӯ не; рожей не вышел груб. прост. афташ хунук; ростом не вышел қад-паст аст; годы (года) вышли кому, кого прост. синнаш ба як ҷо расидааст; он пошел на фронт добровбльцем, хотя года его вышли вай ихтиёрй ба фронт рафт, агарчи синнаш калои буд -
4 четверть
ж1. чорьяк; четверть яблока чорьяки себ; четверть года чорьяки сол; четверть часа чорьяки соат, чоряксоат; без четверти два чорьяк кам ду; четверть одиннадцатого соат даҳу понздаҳ дақиқа; соат даҳу чорьяк2. (часть учебного года) чорьяк, чорьяки соли таҳсил; первая четверть чорьяки якум3. муз. чорьякн нотаи бутун4. ист. селитрӣ, селитра (ченаки моеъ, ки тақрибан баробари се литр аст)II(бутыль ёмкостью 3 л) шишаи селитрӣ5. ист. четверт (ченаки қадимаи ҷисмҳои пошхӯранда, ки тақрибан баробари 210 литр аст) четверть овса як четверт ҷав6. ист. Четверт (ченаки қадимаи рус, ки тақрибан баробари чорьяки аршин аст)7. ист. четверт (ченаки қадимаи масоҳати замин, ки баробари 1,5 десятина аст) -
5 встреча
ж1. рӯбарӯшавӣ, дучоршавӣ, вохӯрӣ, боздид, мулоқот; неожиданная встреча вохӯрии ногаҳонӣ; встреча читателей с писателем мулокоти хонандагон бо нависанда2. спорт. мусобика; встреча гимнастов мусобиқаи гимнастон3. (приём) пешвозгирӣ, истиқбол; встреча делегатов пешвозгирии вакилон <> встреча нового года истиқболи Соли Нав -
6 за
приставкаи префиксе, ки маънохои зеринро ифода мекунад:1. I) ибтидои амал: зааплодйровать ба чапакзанн сар кардан; заплакать ба гирья даромадан; забегать ба давутоз даромадан 2) итмоми амал: заасфальтировать асфальтфарш карда шудан 3) бо ҳиссачаи «ся» ё бе он - ба ҳадди охир расондани амал; аз ҳад зиёд кардани коре: заглядеться чашм дӯхта мондан, чашм канда натавонистан; заработаться бисьёр кор карда монда шудан; задарить тӯҳфаборон кардан; закормить хуб сер кардан 4) равона шудани амал ба он тарафи предмет ва ё берун аз ҳудуди чизе: зайтй за дерево ба паси дарахт гузаштан; завернуть за угол ба хамгашти кӯча тоб хӯрдан 5) зимнан иҷрошаванда будани амал: забежать сари роҳ даромадан; занести дароварда додан2. дар сифатсозӣ ва исмсозӣ маънои дар беруни чизе буданро ифода мекунад: загородный беруни шаҳр, берунишаҳрӣ; зарубежный хориҷӣ; заречье он тарафи дарё предлог1. с вин. (указывает направление движения за пределы чего-л.) аз, ба; уехать за город аз шаҳр берун рафтан; выбросить за окно аз тиреза берун партофтан; уйти за реку ба он тарафи дарё рафтан; выйти за дверь аз дар берун баромадан; вынести за скобки аз қавс баровардан // (под, внутрь, за) ба паси…, ба даруни…, ба; заткнуть рукавицы за пояс дастпӯшакро ба миёнбанд андармон кардан; положить за пазуху ба бағал андохган; поставить за шкаф ба паси ҷевон мондан; заложить руки за спину дастро ба пушт кардан2. с вин. (указывает на предмет, орудие, средство дейстдия чаще с гл. «сесть», «стоять» и т.п.)ба сари…; сесть за стол ба сари миз нишастан; сесть за руль ба сари руль нишастан; // (указывает на иачало действия, занятия) ба; взяться за работу ба кор сар кардан; приняться за учение ба таҳсил шурӯъ кардан,'). с вин. (указывает на промежуток времени в течение которого что-л. совершается) дар, дар зарфи…, дар бадали…, дар муддати…; за ночь выпало много снегу дар якшаб барфи зиёде боридааст; мальчик подрос за лето дар муддати тобистон бача калон шудааст; за последние три года дар се соли охир; эту работу можно сделать за два часа ин корро дар ду соат кардан мумкин аст; за один раз да як бор, якбора4. с вин. (указывает на время, отделяющее одно событые от другого) пеш, пеш аз; за час до отхода поезда як соат пеш аз рафтани поезд; за несколько дней до поездки якчанд рӯз пеш аз сафар5. с вии.(указывает на превышение предела, меры) аз; уже за полночь шаб аз нисф гузаштааст; ей далеко за сорок синнаш аз чил кайҳо гузаштааст6. с вин. (по причине, вследствие чего-л.) бинобар, ба сабаби…, барои…, ба хотири…; благодарить за услугу барои хизмат миннатдорӣ кардан; наказать за шалость барои шухӣ ҷазо додан; за что? барои чӣ?, ба чй сабаб?; за что его не любят? барои чӣ вайро нағз намебйнанд?; за что-то ба сабабе, бинобар1. (во имя, ради, в пользу чего-л.) ба, барои…, аз барои…, дар роҳи…, ба хотири; отдать жизнь за Родину барои Ватан ҷон супурдан; бороться за мир дар роҳи сулҳ мубориза бурдан; голосовать за предложение барои таклифе овоз додан; поднять тост за чьё-л. здоровье ба саломатии касе қадаҳ бардоштан // в знач. нареч. барои…, ба тарафдории…; он голосовал за вай ҳамчун тарафдор овоз додааст // в знач. сказ. разг. тарафдор; все за, один ты против ҳама тарафдору як худи ту зид // в знач. сущ. за разг. «тарафдор»; подсчитать все «за» ҳама «тарафдорҳо»-ро шумурдан8. с вин. (указывает на расстояние) дар, то, дар масофаи…; за десять километров от города дар масофаи даҳ километр аз шаҳр; за два шага от обрыва ду қадам дуртар аз ҷарӣ9. с вин. (в оомен на что-л.) ба бадали…, ба ивазӣ…; ба, бе; внести деньги за утерянную книгу пули китоби гумшударо нардохтан; уплатить за квартиру пули квартираро додан // (при обозначении цены) ба, ба нархи…; купить книгу за пять рублей китобро ба нархи панч сӯм харидан; за плату ба (бо) музд, пулакӣ10. с вин. (вместо кого-л.) ба ҷоп…, ба ивази…; он работает за мастера вай ба ҷои усто кор мекунад; расписаться за кого-л. ба ҷои касе имзо кардан; работать за двоих кори ду касро кардан11. с вин. (указывает на то,что предмет, на который направляется действие) аз; взять за руку аз даст доштан; держаться друг за друга дасти якдигарро гирифтан; ба якдигар такя кардан; дернуть за ручку двери дастаки дарро якбора кашидан; трава цепляется за платье алаф ба курта мечаспад12. с вин. (с глаголами «отвечать», «ручаться» и т. п.) барои…, ба; отвечать за порядок барои тартиб ҷавобгар будан; ручаться за точность рассказа ба дӯрустии ҳикоя зомин будан; заступаться за кого-л. тарафи касеро гирифтан 13. с вин. (при обозначении лица, предмета, которые вызывают какое-л. чувство) аз, аз барои…, аз ваҷҳи…, барои…, ба ҷои…; мне стыдно за него аз барои вай хиҷолат мекашам; краснеть за кого-л. ба ҷои касе сурх шудан 14. с вин. (с глаголами «выйти», «выдать», «сватать») ба; выйти замуж за кого-л. ба касе ба шавҳар баромадан 15. с вин. разг. (в качестве кого-чего-л.) ҳамчун; признать за правило ҳамчун қоида қабул кардан; считать за честь шарафманд будан; он слышен за остряка ӯ ба теззабонӣ ном баровардааст 16. с тв. (указывает на предмет, место, позади которого происходит действие) дар он тарафи…; дар пушти…, берун аз, дар паси…; жить за городом берун аз шаҳр зистан; стоять за дверью дар пушти дар истодан; за окном дар паси тиреза; за горами дар паси кӯҳҳо; за рекой дар он тарафи дарё;(внут-ри чего-л., за чем-л.) аз таги…, аз зери…, ба даруни…, ба паси…; держать за пазухой дар зери бағал доштан; солнце скрылось за тучами офтоб дар паси абрқо пинҳон шуд 17. с тв. (указывает иа предмет, орудие, средство действия, чаще с гл. «сидеть», «стоять» и т. п.) ба назди…, ба сари…, дар сари…, дар паҳлӯи…, дар пеши…; сидеть за столом ба сари миз нишастан; сидеть за рулём дар сари руль нишастан; сидеть за книгой китоб хондан; за работой время прошло незаметно дар сари кор вақт номаълум гузашт 18. с тв. (при обозначении движения, следования за кем-чем-л.) аз паси…, аз паи…, аз кафои…, аз ақиби…, аз дунболи…; идти [вслед] за кемзал. аз дунболи касе рафтан; следуйте за мной! аз пасм ман биёед!; гнаться за зайцем харгӯшро дунболагирӣ кардан 19. ств. (во время какого-л. занятия) дар аснои…, дар вакти…, ҳангоми…; читать за обедом дар аснои хӯрок китоб хондан20. с тв. (после, вслед за кем-чем-л.) баъди…, пас аз; за дождливой весной наступило жаркое лето баъди баҳори сербориш тобистони гарм омад // (вслед, чередуясь) аз паси…, паи ҳам; читать книгу за книгой паи ҳам китоб хондан; шаг за шагом қадам ба қадам; один за другим яке аз паси дигаре; день за днём рӯз ба рӯз21. с тв. (по причине, из-за) аз сабаби…, бинобар; за шумом никто её не расслышал аз сабаби ғало-ғула гапашро ҳеҷ кас нашунид; за истечением срока бинобар тамом шудани мӯҳлат; за неимением свободного времени бинобар набудани вақти холй; за ненадобностью бинобар даркор набудан; за отсутствием улик аз сабаби набудани далел22. с тв. (с какой-л. целью) барои…, ба мақсади…, ба; пойти за водой барои об рафтан; послать за врачом ба духтур кас фиристодан; занимать очередь за билетами барои билет навбат гирифтан23. с тв. (указывает на лицо, предмет, который является объектом ухода, надзора, наблюдения) ба; смотреть за детьми ба бачаҳо нигоҳубин кардан; ухаживать за больными ба беморон нигоҳубии кардан; следить за чистотой ба гозагӣ назорат кардан24. с тв. (указывает на лицо, предмет, от которого зависит наступление какого-л. действия) ба сабаби…, сабаби…; задержка за утверждением проекта сабаб ин аст, ки лоиҳа ҳанӯз тасдиқ нашудааст; очередь за мной навбати ман; за вами долг ба гардани шумо қарз ҳаст25. с тв. (указывает на лицо, иредмет, которому присущи те или иные свой-ства): замечать за кем-л. недостатки камбудиҳои касеро пай бурдан26. с тв. (в значении предлога «с») бо; приказ за подписью директора фармон бо имзои директор; дело за номером два делаи (кори) рақами ду27. с тв. (с гл. «свататься») ба; свататься за дочь соседа ба духтари ҳамсоя хостгор шудан // (чаще со сл. «замужем»): быть замужем за кем-л. зани касе будан -
7 видеть
несов.1. кого-что дидан, ты видишь горы на горизонте? ту дар уфуқ кӯҳҳоро мебинӣ?2. кого (встречать) вохӯрдан, дидан; больше года он не видел своих родных аз як сол зиёд аст, ки вай хешу табори худро надидааст3. кого-что (представлять) тасаввур кардан; он видел себя художником вай худро рассом тасаввур мекард4. что (испытывать) дидан, аз сар гузаронидан; он многое видел в своей жизни вай дар умраш бисьёр ҳодисаҳоро аз сар гузарондааст5. (быть зрячим) дидан, бино будан; хорошо видеть хуб дидан; он плохо видит у хуб намебинад. чашмонаш хира шудааст6. что и с союзом. «что» (сознавать) дидан, донистан, фаҳмидан; он видит, с кем имеет дело бо кӣ сару кор доштанашро медонад7. что в чём (считать) шумурдан, дидан; он видел в медицине своё призвание вай тибро касби худ мешумурд <> как видишь (видите) вводн. сл. чунон ки мебинй (мебинед); видишь ли вводн. сл. оё медонӣ; видеть насквозь кого-л. зоҳиру ботини касеро дидан; видеть не могу (не может) тоби (тоқати) дидан надорам (надорад), бад мебинам (мебинад); видеть своими глазами бо чашми худ дидан; не вид.еть дальше своего [собственного! носа аз дуньё бехабар будан, кӯтоҳандеш будан; не видеть света [белого, вольного] 1) рӯз (рӯзу рушноӣ) надидан, роҳат (ҳузуру ҳаловат) надидан 2) сахт азоб кашидан (аз дарде); глаза бы мой не видели кош чашмонам кӯр мебуд, намедидаму намесӯхтам; в глаза не видеть кого ҳеҷ надидан, асло надидан; краем глаза видеть что саҳл (бо гӯшаи чашм) дидан; спит и видит фикру зикраш дар ҳамин аст; только и видели кого зуд ғайб зад; за деревьями не видеть леса погов. ӣ ба майда чуйда андармон шуда чизи асосиро пайхас накардан; рыбак рыбака видит издалека посл. и кӯр кӯрро дар ҳаммом ёфтааст, видит око, да зуб неимет погов» дидан ҳасту хӯрдан нест; дил мекашаду по намеравад -
8 войти
сов.1. даромадан, дохил (ворид) шудан; войти в комнату ба хона даромадан //гузашта даромадан, гузаштан; гвоздь вошёл в стену мех ба девор даромад2. (включиться) дарҷ шудан, дохил щудан, даромадан, иштирок кардан; войти в список ба рӯйхат даромадан; войти в состав правительства ба ҳайати ҳукумат дохил шудан3. (вместиться) гунҷидан, ҷой гирифтан, ҷойгир шудан; в чемодаи вошли все вещи ҳамаи чизҳо ба ҷомадон гунҷид4. (вникнуть) фаҳмидан, дарк кардан, сарфаҳм рафтан; войти в суть дела моҳияти масъаларо нағз фаҳмидан5. с чем офиц. муроҷиат кардан, пешниҳод кардан; <> в комиссию с предложением ба комиссия таклиф пешниҳод кардан6. в сочет. с сущ. и с предлогом «в» сар кардан; войти в действие ҷорй шудан, ба ҳукми қонун даромадан, эътибор пайдо кардан, ба қувват даромадан; войти в переговоры гуфтугузор сар кардан; войти в сношения алоқа бастан7. в сочет. с сущ. и с предлогом «в» шудан, тардидан; войти в быт одат шудан; войти в моду мӯд шудан; расм шудан; войти в пословицу зарбулмасал шудан, забонзад (мақол) шудан; в привычку одат (расм) шудан <> войти в азарт саргарм шудан; войти во вкус ба шавқи чизе афтидан, мазаи ҷизеро фаҳмидан, мазахӯрак шудан; войти в доверие к кому-л. бо ҳила эътимоди касеро ба даст овардан, касеро ба худ моил кардан; войти в долги (в долг) ба қарз ғӯтидан; войти в долю саҳмдор шудан; войти в душу (в сердце) к кому-л. дили касеро тасхир кардан; войти в жизнь ба истеъмол даромадан; ба ҳаёт татбик шудан; ба чизе одат кардан; войти в историю дар таърих мондан, дар таърих ҷой гирифтан; ном баровардан; войти в колею (в русло) ба роҳи (ба ҳолати) муқаррарии худ даромадан; войти влетаҷв (года, в возраст) уст. болиғ шудан, ба балоғат расидан; войти в милость илтифот дидан; войти в плоть и кровь ба мағзи устухон даромадан, одат шуда мондан; войти в подробности 1) (вникнуть в детали) муфассал омухтан 2) (быть подробным в изложении) бз тафсил баён кардан; войти в положение ҳамдардй кардаи; - в разум уст. окилтар шудан, чиз (гап) мефаҳмидагӣ шудан; - в силу ба ҳукми қонун даромадан, қонунй шудан; войти в строй ба кор даромадан, ба кор андохта шудан; \войти в часть с кем-л. уст. и просгп. дар коре бо касе шарик шудан -
9 время
с1. вақт; время по Гринвичу вақт аз рӯи Гринвич; ночное время шаб, бевақтӣ; рабочее время кор; свободное время вақти холӣ; солнечное время вақти офтобӣ; по московскому времени ба вақти Москва; время идёт вакт мегузарад, рӯз гузашта истод времялетит вақт зуд мегузарад2. (вақт, пайт; наверстать время қусур аз даст рафтаро баровардаи; провести время вақт гузарондан; терять -зоеъ кардан; тратить время вақт сарф кардан; у меня нет времени зайти к вам фурсатам нест, ки наздатон дароям3. (момент) лаҳза, вақт, ҳангом, засечь время - вақтро қайд кардан; сколько врёмени? соат чанд [аст]?; время вставить вақти бедор шудаи (бархоста! время- ложиться спать вақти хоб истекло мӯҳлат тамом шуд, всему своё время посл. ҳар кор дорад4. фасл, мавсим; времена года фаслҳои сол; - покоса мавсими5. (эпоха) давра, замон(а), вак военное время давраи ҷанг; дух времени рӯҳи (талаботи) замон; не отставать от времени аз замона қафо намо филос. вақт, замон; материя движется в пространстве и во времени (модда) дар ҳудуди макон ҳаракат мекунад6. грам. замон; настоящее время замони ҳозира; прошедшее время замони гузашта; будущее -оянда <> время от времени, по временм гоҳ-гоҳ, баъзан, ҳар сари чи; детское ҳанӯз барвақт аст; вне временн и пространства берун берун аз замону макон назар нагирифта; во \время оно уст.т--кай, як вақте, дар замони -
10 выпуск
м1. (по знач. гл. выпус-тить) барориш, нашр; роҳдиҳӣ, сардиҳӣ, озод (раҳо) кардан(и); тайёр кардан(и), партофтан(и); выпуск лотерёйных билетов баровардани билетҳои лотерея; выпуск продукции барориши маҳсулот2. ҷилд, ҷузъ; книга издана в нескольких выпусках китоб дар чанд ҷузъ нашр шудааст3. тамомкунандагон, хатмкунандагон; выпуск прошлого года тамомкунандагони соли гузашта4. обл. (выгон) чарогоҳ5. тех. барориш, резиш (рехтани металли гудохта аз печи домна; миқдори металли гудохта, ки ба якборагӣ аз домна бароварда мешавад) -
11 директорствовать
несов. разг. директорӣ (мудирӣ) кардан; он директорствует два года ӯ ду сол боз директорӣ меку-над -
12 жеребенок
м (до года) той, тойча; (до двух лет) дунан; (до трёх лет) ғунан; (ещё не родившийся или только что родившийся) кулун -
13 из
(изо) предлог с род.1. (указывает на предмет, место, откуда направлено действие) аз; мы приехали из Москвы мо аз Москва омадем; из достоверных источников аз рӯи манбаъҳои боэътимод; пить из пиалы аз (бо) пиёла нӯшидан2. (указывает на целос, из которого выделяется часть) аз; одно из двух аз ду яке; лучший из всех аз ҳама беҳтарин; младший из братьев бародари аз ҳама хурдӣ; один из ста аз сад яке3. (указывает на материал, из которого делается предмет) аз; сдёлать из дерева аз чӯб сохтан; ложки из серебра чумчаҳои нуқра4. (указывает на изменение, превращение) аз; из посёлка вырос город қасаба щаҳр шуд, касаба ба шаҳр табдил ёфт5. (указывает на причину, цель, основание) аз рӯи…, барои…, баҳри…; из благодарности аз рӯи миннатдорӣ; из любви к искусству аз рӯи ҳавас (иштиёқ) ба санъат; из уважения к вам ба хотири шумо, аз рӯи эҳтироме, ки нисбат ба шумо дорам6. в сочет. с предлогом «в» то, аз, ба; из года в год сол ба (аз, то) сол; изо дня в день рӯз то рӯз, рӯз ба рӯз (изо-, изъс-, ис-) приставка1. сарчаспаки феъл, ки маъноҳои зеринро мефаҳмонад: 1) самти ҳаракат аздарун ба берун - извёргнуть ҳаво додан; излучать паҳн кардан, нур пошидан (афкандан), шуоъ додан; изгнать рондан, ҳай (пеш) кардан 2) паҳншавии амал ба тамоми предмет - избегать давр зада баромадан; изранить сахт (ба куллӣ) захмдор кардан; изрёзать бурида пора-пора кардан 3) ба охир ё то ба ҳадде расонидани амал -изжарить бирён кардан, зирбондан; измучить сахт азоб додан; изругать сахт мазаммат (ҷанг, ҳакоратборон) кардан 4) сарф шудани предмете, ки объекти амал мебошад - измылить совида-совида (зада-зада) то охир сарф кардан (оид ба собун); израсхбдовать харҷ (сарф, хароҷот) кардан 5) бо иловаи ҳиссачаи ? дорои сифат ё хусусияте шудан - изолгаться дуруғгӯи гузаро шудан, дуруғгӯй шуда рафтан2. аз сифат ҳосил шудани зарф - изжелта- зардчатоб, зардча -
14 кампания
ж1. уст. воен. ҷанг (амалиёти ҳарбӣ, ки дар як замону макони муайян гузаронда мешавад); кампания 1812 года ҷанги соли 1812;2. мор. кампания (давраи шино кардани бефосила ё амалиёти ҷангии флот)3. маърака (коре, ки барои ичрои ягон вазифаи махсуси ҷамъиятию сиёсӣ ташкил карда шудааст); избирательная кампания маъракаи интихобот; посевная кампания маъракаи киштукор4. тех. кампания (мавсими кори беисти чизе, мас. мошин, механизм) -
15 междоусобный
дохилӣ, байнихудӣ; междоусобные войны ҷангҳои дохили между п редлог. с тв., род. байни…, дар байни…, мобайни…, миени…, дар миени…, дар миенаи…; стол стоял в простенке междоусобн окнами стол дар байни ду тиреза меистод; междоусобн книгами емӯ попалась старая рӯкопись дар миени китобҳо дастнависи қадиме ба дасти вай афтод; дорога междоусобн Ташкентом и Душанбе роҳи байни Тошканду Душанбе; он придет междоусобн часом и двумя вай байни соатҳои як у ду меояд; полемика междоусобн учеными мубоҳисаи байни олимон; посоветоваться междоусобн собой байни худ маслиҳат кардан; междоусобн ними разница в два года синни онҳо ду сол фарқ мекунад <> междоусобн делом (дел) дар байни кор, кор карда истода; междоусобн нами дар байни мо; пусть это останется междоусобн нами ин гап байни мо монад; междоусобн нами [говоря] в знач. вводн. сл. гапи байни худамон; междоусобн прочим 1) нареч. (попутно) зимнан; заниматься каким-л. делом-междоусобн прочим зимнан бо коре машғул шудан 2) в знач. вводн. сл. (кстати) зимнан, дар омади гап; междоусобн прочим, мы спросили его и об этом зимнан мо аз ӯ инро ҳам пурсидем; \междоусобный тем дар зимни он; а \междоусобный тем союз против. ва ҳол он ки…; \междоусобный тем как союз сопост. дар ҳақиқат, ва ҳол он ки… -
16 на
Iпредлог1. с вин. (указывает на-правление действия) ба, ба рӯи…, ба болои…; бар; идти на улицу ба кӯча рафтан; сесть на своё место ба ҷои худ нишастан; положить на стол ба рӯи миз гузоштан; не попадайся мне на глаза! ба назарам нанамо!; обижаться на кого-л. аз касе хафа шудан; ответ на вопрос ҷавоби савол; подписка на газеты ба газетаҳо обунашавӣ2. с вин. (при обозначении срока) ба, дар, ба муддати…, барои; работа на завтра кор барои фардо; увидеться на другой день дар рӯзи дигар вохӯрдан; запасти дров на зиму барои зимиетон ҳезум тайёр- кардан; работы ещё на целую неделю кор боз ба як ҳафтаи тамом мерасад3. с вин. (при обозна-чении колцчественной разницы, ше-пени превосходства или недостатка): опоздать на пять минӯт панҷ дақиқа дер мондан; старше на два года ду сол калон; на мёсяц раньше як моҳ пеш; на двадцать рублей больше бист сӯм зиёдтар4. с вин. (при обозначении множителя или делителя) ба; раз-делйть на три ба се тақсим кардан; помножить пять на четыре панҷро ба чор зарб задан; разделйть на две части ба ду ҳисса тақсим кардан; разрё-зать на кускй пора-пора кардан5. с вин. (при обозначении меры, коли-чества, определяющих границы чего-л.) ба; купить на дёсять рублёй ба даҳ сӯм харидан; хватит на всех ба ҳама мерасад. свин. (при обозначении цели, назначения) ба; взять на воспитание ба тарбия гирифтан; испытывать что-л. на прочность маҳкамии чизеро сан-ҷидан; комната на двух человек хонаи дукаса; обед на пять человек хӯрок барои панҷ кас7. с вин. (при обозна-чении условий, обстоятельств) бо; на голодный желудок бо дили наҳор, бо дили гурусна; на свёжую голову баъди истироҳат // (при словах, выра-жающих эмоциональную оценку события) барои, ба; на горе ба бадбахтӣ, бадбахтона; на мою радость хушбахтона8. с вин. (при обозначении образа действия) ба; верить кому-л. на слово ба қавли касе бовар кардан; говорить на память ёдакӣ гап задан, аз ёд гуфтан9. с вин. (при обозначении ка-кого-л. признака) бо, ба; хромать на одну ногу ба як пой лангидан; нечист на руку дасташ қалб, каҷдаст10. с предл. (при обозначении места) дар, ба, ба болои…,бар болои…, даррӯи…, дар пеши…; жить на юге дар ҷануб зиндагӣ кардан; сидёть на заседании дар маҷлис нишастан; оставить на столе ба болои стол монда рафтан; на ногах ботинки дар пояш ботинка // (соответствует предлогу «в») дар; на воённой слӯжбе дар хизмати ҳарбӣ; первый на селе работник беҳтарин коркуни деҳа; тоска на сердце дил хафа // (при обозначении предметов, лиц, в присутствии которых что-л. совершается) дар пеши…; на людях дар пеши мардум; на моих глазах дар пеши назари ман; на миру и смерть красна посл. марги бо ёрон (бо дӯстон) тӯй аст11. с предл. (на вопрос «когда») дар, дар вақти…; на каникулах дар вакти таътил; на той неделе дар ҳафтаи оянда; на этих днях дар ҳамин рӯзҳо; на нашей памяти дар хотири (дар ёди) мо12. с предл. (при обозначении средства передвижения) бо; лететь на самолёте бо самолёт паридан; плыть на пароходе бо киштй рафтан; кататься на лодке бо қаик сайр кардан13. с предл; (при обозначении образа действия): на всем скаку чорхезза-нон; на бегу давдавон, давон-давон; на лету 1) дар айни парвоз, парвозку-нон 2) перен. якбора, дарҳол, тез; он схватывает мой мысли на лету ӯ ба фикри ман дарҳол пай мебарад14. с предл. (при посредстве) дар, бо; жарить на масле дар равған бирён кардан15. с предл. (при обозначении устройства, свойства, состояния) гдор; вагон на рессорах вагони рессордор; матрац на пружинах матраси пружинадор 16. с предл. в сочет. с гл.: играть на рояле рояль навохтан; говорить на русском языке бо забони русй гап задан; перевести книгу на таджикский язык китобро ба [забони] тоҷикӣ тарҷима кардан; свободно читать на английском языке ба забони англисӣ бемалол хондан 17. с предл. (при обозначении пребываныя в ка-ком-л. состоянии) дар; стоять на часах дар посбонӣ истодан, каровулӣ кардан <> на что [уж] (как ни, хотя и очень) ҳар чанд ки, агар чандеIIчастица в знач. сказ. разг. ма, мана; на, возьми ма, гир; на тебе книгу мана ба ту китоб <> вот те (тебё) [и] на! ана!, оббо!, ана халос!; на тебе! ана инро бин!; ана халос!, оббо!частица: какой ни на есть чй хеле ки бошад, ҳар навъе ки бо-шад; кто ни на есть касе ки (кӣ ки) бошад, ҳар кӣ бошад, хар кас; что ни на есть бисёр, ҷудо, ниҳоят да-раҷа, гузароIVприставка1. префиксест, ки барои сохтани феъл ва исмҳои феълӣ кор фармуда шуда, маъноҳои зеринро ифода мекунад: 1) равона шудани амал ба сатҳи предмет - набежать давида баромадан, давида рӯи чизеро пӯшондан; налететь парида омада хамла овардан; наскочить бархӯрдан, дучор шудан; дарафтодан; наехать бархӯрдан 2) болои предмет гузоштан - намотать печондан; нашить аз рӯй дӯхтан, дӯхта часпондан 3) ба ҷо овардани амал дар сатҳи чизе - намёрзнуть қирав бастан; ях бастан (кардан) 4) пурӣ, аз ҳад зиёд будани амал - наговорить бисёр гап задан, лаққидан; напечь пухтан, пухта тайёр кардан; навозить бисёр кашонда овардан; насолить намак (шӯр) кардан, дар намак хобондан; натопить гарм кардан, тафсондан 5) дар феълҳои бо «-ся» тамом мешудагӣ - сершавӣ, пурра қаноат кардани шахси амалкунанда - наболтаться хуб гап зада гирифтан; наработаться бисёр (хуб) кор кардан 6) дар феълҳои дорои суффиксҳои «ива», «ыва», «сва» - сустшавӣ, андак рӯй додани амал - напевать замзама кардан; насвистывать паст-паст ҳуштак кашидан 7) барои сохтани намуди мутлақи феъл хизмат мекунад - написать навишта тамом кардан, навишта шудан; нарисовать кашидан, сурат кашидан2. барои сохтани сифату исмҳои дорои маънои зерин кор фармуда мешавад: болои чизе мавҷудбуда - нарукавный рӯиостинӣ; нагрудник пешгир3. барои сохтани зарфҳо кор фармуда шуда, дараҷаи олӣ, ҳадди ниҳоӣ ва аломати чизеро ифода мекунад - накрепко бисёр сахт; насгрого бисёр ҷиддӣ -
17 начало
с1. ибтидо, сар, аввал; начало улицы сари кӯча2. сар, аввал, шурӯъ; асос, оғоз; начало учебного года сари соли таҳсил; от начала до конца аз сар то ба охир; положить начало чему-л. асое гузоштан, сар кардан; вести начало от кого-чего-л. аз касе, чизе сар шудан, аз касе, чизе пайдо шудан; с самого начала аз аввал; лиха беда начало погов. сари кор сар кафонад3. (основа) мабдаъ, манбаъ, сарчашма, сабаби асосӣ4. мн. начала асос, асосҳо, принцип; начала химии асосҳои химия5. мн. начала тариқа, тариқ, тарз; на добровольных началах ба тариқи ихтиёрӣ; на компанейских началах ҳарифона о. уст. (закон, правило) асл, моҳият <> под началом у кого-л. уст. дар таҳти сардории касе; по \началоу аввал, дар аввал -
18 низший
1. превосх. ст. к низкий 2; низшая температура года ҳарорати пасттарини сол2. превосх. см. низкий 3; низш ий сорт бумаги коғази пасттарин; материя низшего качества матои пастсифаттарин3. поёнӣ, хурд, паст; низшая инстанция идораи поёнӣ; низшее звание унвони хурд4. содда, одди, паст; низшие организмы организмҳои содда5. уст. ибтидоӣ6. уст. поёнӣ; низшее сословие табақаи поёни -
19 отлетать
Iсов.1. (кончить летать) парвоз карда шудан2. разг. муддате лётчикӣ кардан; он три года отлетал ӯ се сол лётчикӣ кардIIнесов. см. отлететь -
20 отсидеть
сов.1. что карахт (беҳис) -шудан, хоб рафтан, хобондан; я отсидел ногу поям хоб рафт2. разг. нишастан, то охир нишастан; отсидеть два часа в кино ду соати тамом дар кино нишастан3. зиндонӣ (маҳбус) будан, дар ҳабсхона нишастан (муддате); отсидеть три года за кражу барои дуздӣ се сол ҳабс шуда баромадан
- 1
- 2
См. также в других словарях:
года — См … Словарь синонимов
Года — Год Фамилия Года, Ходзуми См. также полный список существующих статей о личностях с фамилией Года, а также фамилиями, начинающимися с «Года ». См. также Кадзундо Года … Википедия
Года — мн.; = годы Толковый словарь Ефремовой. Т. Ф. Ефремова. 2000 … Современный толковый словарь русского языка Ефремовой
ГОДА — гидроксидофамин … Словарь сокращений и аббревиатур
‘Года’ — ‘Goda’ statusas T sritis augalininkystė apibrėžtis Ankstyva bulvių veislė, sukurta Lietuvos žemdirbystės instituto Vokės filiale. Žydi baltai, negausiai. Gumbai apvalūs, gelsvos spalvos. Skonis geras. Krakmolingumas 16–17 %. Veislė atspari vėžiui … Žemės ūkio augalų selekcijos ir sėklininkystės terminų žodynas
ГОДА СТРАХОВОГО СТОИМОСТЬ — СТОИМОСТЬ СТРАХОВОГО ГОДА … Юридическая энциклопедия
Года от соблазна не затулье. — Года (старость) от соблазна не затулье. См. МОЛОДОСТЬ СТАРОСТЬ … В.И. Даль. Пословицы русского народа
Года, Ходзуми — Ходзуми Года 郷田ほづみ Дата рождения: 22 августа 1957(1957 08 22) (55 лет) Место рождения: префектура … Википедия
Года пошли в гору — [чьи]. Пск. То же, что года вышли 1. СПП 2001, 28 … Большой словарь русских поговорок
Года с горы пошли — Морд. То же, что года отходят. СРГМ 1978, 117 … Большой словарь русских поговорок
Года ушли — у кого. Сиб. То же, что года вышли 1. ФСС, 44 … Большой словарь русских поговорок