-
21 чүпләү
I перех.сори́ть, засори́ть, му́сорить, заму́сорить || засоре́ние, заму́сориваниеII перех.урамны чүплә́ү — заму́сорить у́лицу
1) собира́ть/собра́ть что-л. рассы́панное и́ли разбро́санноечәчелгән мәрҗән бөртекләрен чүплә́ү — собира́ть рассы́панные бу́синки
борчак чүплә́ү — собира́ть горо́х
ипи валчыкларын чүплә́ү — собира́ть кро́шки хле́ба
бәрәңге чүплә́ү — собира́ть карто́фель
2) выбира́ть/вы́брать, сортирова́ть || выбира́ние, вы́борка, сортиро́вкадөге ярмасының чүбен чүплә́ү — выбира́ть сор (из) ри́совой крупы́
3) перебира́ть/перебра́ть, отбира́ть/отобра́ть || отбо́р- чүпләп чыгуяхшы сортлы ашлыкны орлыклыкка чүплә́ү — отобра́ть сортово́е зерно́ на семена́
4) клева́ть, склёвывать/склева́ть, поклева́ть || клева́ние, склёвываниеIII перех.тавык җим чүплә́и — ку́рица клюёт корм
выбира́ть/вы́брать || вы́борка, браньё определённых ни́тей осно́вы; см. тж. чүпләмләү -
22 ялтырау
неперех.1)а) блесте́ть, блиста́ть, свети́ться, сия́ть, сверка́ть, сверкну́ть, и́скри́ться, игра́ть, перелива́ться || блеск, блиста́ние, сверка́ниекар бөртекләренең ялтыравы — сверка́ние снежи́нок
бармагында йөзек ялтырый — на па́льце блести́т пе́рстень
еракта ут ялтырый — вдали́ све́тится ого́нь
өмет чаткысы ялтырады — блесну́ла и́скра наде́жды
һәр ялтыраган алтын түгел — погов. не всё то зо́лото, что блести́т
б) перен. сия́ть, сверка́ть ( о глазах)2) блесте́ть, лосни́ться, отсве́чивать, отсве́чиваться ( о гладкой поверхности) || блеск, о́тсветпеләш башы ялтырый — лы́сая голова́ его́ лосни́тся
полировкалы өстәл кояшта ялтырый — полиро́ванный стол отсве́чивает на со́лнце
3)а) блесте́ть, свети́ться, прогля́дывать (о чём-л. светлом)башында ак чәчләр ялтырый — на голове́ просве́чивают седы́е во́лосы
б) свети́ться, видне́ться (сквозь что-л.), просве́чивать•- ялтырап торган
- ялтырый торган
- ялтырап тору -
23 яну
перех.1) горе́ть, сгора́ть, сгоре́ть || горе́ние, сгора́ниетөнлә пожар булды, күп өйләр янды — но́чью был пожа́р, сгоре́ло мно́го домо́в
мичтә утын яна — в печи́ горя́т дрова́
2) топи́ться, горе́ть (о печи, камине и т. п.)бүлмә уртасында тимер мич яна — в середи́не ко́мнаты то́пится желе́зная пе́чка
яр буенда учаклар яна — на берегу́ горя́т костры́
3) разг.а) подгора́ть/подгоре́ть, пригора́ть/пригоре́ть; перегора́ть/перегоре́ть (о жареном картофеле, мясе)б) в знач. прил. янган горе́лый, подгоре́лыйянган ипи — горе́лый хлеб
янган ботка — подгоре́лая ка́ша
янган урман — горе́лый лес
янган ис килә — па́хнет горе́лым
4) горе́ть, свети́ть; свети́ться, сия́тьлампа яна — ла́мпа гори́т
прожектор яна — све́тит проже́ктор
күктә йолдызлар яна — на не́бе сия́ют звёзды
5) перегора́ть/перегоре́ть, сгора́ть/сгоре́ть, испо́ртиться (об электрических приборах, аппаратах)бүлмәдәге лампочкалар янган — ла́мпочки в ко́мнате перегоре́ли
6) разг. загоре́ть, обгоре́ть ( на солнце)кояшта яну — загоре́ть на со́лнце
7) выгора́ть/вы́гореть, выцвета́ть/вы́цвести (на солнце, на свету)күлмәк кояшта янган — пла́тье вы́горело на со́лнце
8) горе́ть, быть (находи́ться) в жару́бала төне буе янды — ребёнок всю ночь был в жару́
башы яна — у него́ голова́ гори́т
9) горе́ть, быть разгорячённым (от мороза, жары, стыда и т. п.)бит яна — лицо́ гори́т
колаклар ут кебек яна — у́ши горя́т как ого́нь
10) запали́ться, быть за́гнанным ( о лошади)11)нәфрәт уты белән яну — горе́ть не́навистью
уку дәрте белән яну — горе́ть жела́нием учи́ться
б) горе́ть, пыла́ть, люби́тьмәхәббәт утында яну — пыла́ть в огне́ любви́
12) горе́ть, томи́ться, му́читься, страда́ть, ма́яться; боле́ть душо́й, пережива́тьйөрәк яна — се́рдце гори́т, душо́й боли́т
13) перен. горе́ть, сверка́ть, блесте́ть, сия́ть; перелива́ться, искри́ться || горе́ние, сверка́ние, блеск, сия́ниечык бөртекләре кояшта яна — роси́нки сверка́ют на со́лнце
рубин кашлы алкалар ут кебек яна — руби́новые се́рьги горя́т огнём
күзләре шатлык белән яна — глаза́ его́ сия́ют ра́достью
14) горе́ть, сгоре́ть, погоре́ть, перегоре́ть, преть, сопре́ть, гнить, загнива́ть, разлага́ться, тлеть, истлева́ть (о зерне, сене и т. п.) || сгора́ние, гние́ние, загнива́ниеюеш печән кибәндә яна — мо́крое се́но в стога́х пре́ет
тирес яхшы янган — наво́з хорошо́ перепре́л
15) перен. сгора́ть/сгоре́ть; поги́бнуть (от чрезмерного напряжения сил, от быстро протекающей болезни и т. п.)эштә яну — сгоре́ть на рабо́те
16) перен.; разг. горе́ть, пропа́стьплан яна — план гори́т
путёвка яна — путёвка гори́т
17) перен.; разг. погоре́ть, быть разоблачённым, уличённым; оста́ться (оказа́ться) в безвы́ходном, тяжёлом положе́нииришвәт алып янды — погоре́л на взя́тке
18) перен.; разг. пропа́сть да́ром (напрасно, зря, за бесценок); истра́титься непроизводи́тельно (о деньгах, богатстве и т. п.)19) перен. горе́ть || горе́ниебит яна — гори́т лицо́ ( от стыда или радости)
•- янып китү
- янмый торган
- янмый торган материаллар
- янып бетү••янып тору — быть в по́лном соку́ (расцве́те сил)
- 1
- 2
См. также в других словарях:
бөртекләү — 1. Берәм берәм бөртекләргә аеру 2. рәв … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөртекләп — Һәр бөртекне аерым аерым, берәм берәм кулдан үткәреп. Берәмләп, әз әзләп, ләкин бик күп көч куеп; бик кадерләп (җыю һ. б. ш. тур.). күч. Бик әзләп әзләп, кызганып кына (бирү һ. б. ш. тур.). Бик җентекләп, ваклыкларга кадәр игътибар итеп (сөйләү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөртекле — с. 1. Бөртеге (1) яки бөртекләре булган, бөртекләрдән торган 2. Бөртек (2) бирә торган (ашлык һ. б. тур.) 3. күч. Бик әз, санаулы гына 4. и … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тузан — (ТУЗАНЛАНУ) (ТУЗАНЛАУ) – 1. Бик нык вакланып он хәленә килгән балчык, ком, таш һ. б. ш. бөртекләре. Кар, су кебек нәрсәләрнең бик вак бөртекләре 2. күч. Кер, пычрак күңелендә тузан да юк. ТУЗАН ГӨМБӘСЕ – Саңгырау гөмбә. ТУЗАН СУЫРГЫЧ – Тузанны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
агломерация — и. Вак бөртекләрнең эре кисәкләргә укмашуы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әвенлек — Яңгыр яки кар яуганда ашлык сугу өчен ындырда була торган өсте ябык лапас 2. Биш меңгә якын көлтә (бөртекләрне сабакта килеш чама белән үлчәү берәмлеге буларак йөри) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләнү — Үз күчәре тирәсендә борылу; әйләнә буенча хәрәкәт итү. Берәр нәрсә тирәли йөреп чыгу. күч. Кайда да булса яки кем янында да булса даими йөрү, булу, бөтерелү галимнәр тирәсендә ә. . күч. Нин. б эш белән мәшгуль булу, ыгы зыгы килү 2. Бер яктан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
башак — 1. Кыяклы үсемлекләрнең сабак очында озынча булып укмашып утырган орлыклар теземе 2. Кайнар суга башаклы салам турап, он яки көрпә болгатып әзерләнгән мал азыгы 3. иск. Борынгы коралларның үткен тимер очы ук башагы. БАШАККА ТУЛУ – Башактагы ашлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәс — I. и. 1. Әйберләр суынган вакытта өсләренә утыра торган юка кар сыман катлам (кыраудан башка) ; көчле сыкы. Һавада җиңелчә томан булып күренә торган сыкы бөртекләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бер-бер — с. 1. Нинди дә булса, берәр төрле егеткә бер бер эш кылмак була 2. рәв. Нәкъ (берәр нәрсәгә охшатканда әйтелә яллары бер бер тарак 3. а. Һәрбер бер бер арбага бишәр утырган 4. рәв. Кайчан да булса (бер) табалармы бер бер, юкмы? 5. рәв. Һәрберсен… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
богдай — 1. Бөртекләре ак он ясауга китә тор. кыяклы ашлык үсемлеге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге