-
21 обелиск
сущ.обели́ск ( памятник)Бөек Ватан сугышы батырларына куелган гранит обелиск — грани́т-ный обели́ск в честь геро́ев Вели́кой Оте́чественной войны́
-
22 резинка
сущ.1) рези́нка, рези́новый шнурэшләпә рези́нкасы — рези́нка (шнур) шля́пы
җиң очына рези́нка куелган — в рукава́ вде́та рези́нка, рукава́ со́браны рези́нкой
карандаш рези́нкасы — каранда́шная рези́нка
кара рези́нкасы — черни́льная рези́нка
3) разг. рези́новые гало́шикиез итек резинкасы — (рези́новые) гало́ши для ва́ленок
тирән рези́нкалар — глубо́кие гало́ши
аягында иске рези́нка — в ста́рых гало́шах
-
23 рейсфедер
сущ.; спец.рейсфе́деррейсфе́дерга куелган карандаш — каранда́ш, вста́вленный в рейсфе́дер
-
24 сайлану
страд.-возвр. от сайлау1) выбира́ться, избира́тьсядепутат булып сайлану — избира́ться депута́том
секретарь булып сайлану — избира́ться секретарём
2) перен. привере́дничать, быва́ть/быть прихотли́вым, проявля́ть/прояви́ть изли́шнюю разбо́рчивость || привере́дничанье; разбо́рчивостьулыбыз өйләнми әле, сайлана — сын наш пока́ не же́нится, сли́шком разбо́рчив
өстәлгә куелганны аша, сайланма — ешь что по́дано на стол, не привере́дничай
• -
25 сайлау
перех.1) выбира́ть/вы́брать, подбира́ть/подобра́ть, отбира́ть/отобра́ть, разбира́ть/разобра́ть ||а) вы́бор, вы́борка, подбо́р, отбо́р, разбо́рб) вы́борочный, вы́борный, отбо́рочный, отбо́рныйһөнәр сайлау — выбира́ть профе́ссию
сайлап торырга вакыт булмады — не́когда бы́ло разбира́ть
эре бәрәңгеләрне генә сайлау — отобра́ть то́лько кру́пные карто́фелины
сайлау җыелышы — вы́борное собра́ние
в) выбира́ть/вы́брать, избира́ть/избра́ть || вы́бор, избра́ниеүзеңнең белгечлегең итеп физиканы сайлау — избра́ть свое́й специа́льностью фи́зику
эшнең иң җиңелен сайлау — вы́брать са́мую лёгкую рабо́ту
дуслар сайлау — выбира́ть друзе́й
2) выбира́ть/вы́брать, избира́ть/избра́ть ||а) вы́бор, избра́ниеб) вы́борный, избира́тельныйхалык судьяларын сайлау — выбира́ть наро́дных су́дей
участок сайлау комиссиясе — участко́вая избира́тельная коми́ссия
сайлау алды җыелышлары — предвы́борные собра́ния
3) в знач. сущ.сайлауларвы́борыЮгары Советка сайлалар — вы́боры в Верхо́вный Сове́т
4) в знач. нареч.сайлапотбо́рочно || отбо́рочный; вы́борочно || вы́борочныйсайлап тикшерү — вы́борочная прове́рка
сайлап уру — вы́борочно жать
•- сайлап алынган
- сайлап куелган
- сайлап куелу
- сайлап кую
- сайлап кына
- сайлап тормый
- сайлау алды -
26 сорау
I перех.1)исемен сорау — спра́шивать его́ и́мя
Мусаны сорау — спра́шивать Мусу́
сәбәбен сорау — спра́шивать причи́ну
б) спра́шивать/спроси́ть ( у кого), расспра́шивать/расспроси́ть ( кого о ком-чём)нәрсә кирәклеге турында сорау — расспра́шивать о том, что ну́жно
нәрсә укуын сорау — расспра́шивать, что чита́ет
нәрсә булганын сорау — спра́шивать, что случи́лось
кемнән сорарга? — у кого́ спра́шивать?
в) спра́шивать/спроси́ть, справля́ться/спра́виться ( о ком-чём)сәламәтлеге турында сорау — справля́ться о здоро́вье
г) разг. ( обычно с отрицанием) спра́шивать/спроси́ть, узнава́ть/узна́ть (чьё-л.) мне́ние, спра́шивать разреше́ниябездән сорамаслар — нас не спро́сят
2) спра́шивать/спроси́ть, вызыва́ть/вы́зватьукучыдан үткән дәресне сорау — спра́шивать у ученика́ про́шлый уро́к
3) спра́шивать/спроси́ть, тре́бовать, потре́бовать выполне́ния (чего-л.)миннән эш сорама — не тре́буй с меня́ рабо́ты
4) спра́шивать/спроси́ть, взы́скивать/взыска́ть ( с кого за что)бу эш өчен миннән сораячаклар — за э́то спро́сят с меня́
5) спра́шивать/спроси́ть, проси́ть, попроси́ть, тре́бовать, потре́бовать, вы́звать (кого-л.)сине сорыйлар — тебя́ спра́шивают
6) перен. тре́боватьозак әзерләнүне сорый — тре́бует дли́тельной подгото́вки
7) проси́ть, попроси́ть чегосу сорау — проси́ть воды́
киңәш сорау — проси́ть сове́та
ярдәм сорау — проси́ть по́мощи
бурычка сорап алу — попроси́ть в долг
сүз сорау — проси́ть сло́ва
сорамагыз да — и не проси́те
сорап та торма — не́чего и спра́шивать
8) проси́тьсяотпуск сорау — проси́ться в о́тпуск
бригадага алуны сорау — проси́ться в брига́ду
9) проси́ть, попроси́ть, назнача́ть, назна́чить це́нуэш өчен күпме сорый? — ско́лько про́сит за рабо́ту?
сораган бәягә — за назна́ченную, запро́шенную це́ну
10) проси́ть, попроси́ть, хлопота́ть ( за кого-что)аның өчен сорама — не проси́ за него́, не хлопочи́ за него́
11) сва́таться, проси́ть руки́Галим кызын сорау — сва́таться за дочь Гали́ма
кулын сорау — проси́ть руки́
хатынлыкка сорау — проси́ть в жёны
12) запра́шивать/запроси́ть (кого-что, о чём)редакция фикерен сорау — запроси́ть мне́ние реда́кции
•- сорап алу
- сорап белү
- сорап йөрү
- сорап китү
- сорап кую
- сорап ташлау
- сорап тору
- сорап чыгу
- сорый бирү••сораган өчен авызына сукмаслар — за вопро́с по ры́лу не уда́рят
II сущ.сораганга су бир — не откажи́ в про́сьбе
1) вопро́скуелган сорауга җавап бирү — отве́тить на поста́вленный вопро́с
көтелмәгән сорау — неожи́данный вопро́с
сорау туа — возника́ет вопро́с
сораулар белән күмү — засы́пать вопро́сами
сорау кую — поста́вить вопро́с
2) вопро́с, пробле́ма, де́лосм. тж. мәсьәләмине бер сорау борчый — меня́ му́чает оди́н вопро́с
кызыксындырган сораулар — интересу́ющие вопро́сы
3) допро́ссорау башлана — начина́ется допро́с
сорау вакытында — во вре́мя допро́са
4) про́сьбааның соравы буенча — по его́ про́сьбе
сорауны кире какмау — не отказа́ть в про́сьбе
5) тре́бованиекемнең дә булса сорауларын үтәү — удовлетвори́ть чьи́-либо тре́бования
6) в разн. знач. запро́ссатып алучыларның сорауларын өйрәнү — изучи́ть запро́сы покупа́телей
депутат соравы — депута́тский запро́с
7) экон. спрос, тре́бованиесорау һәм тәкъдим — спрос и предложе́ние
•- сорау алу
- сорау алучы
- сорау билгесе
- сорау галәмәте
- сорау җөмлә••соравына күрә җавабы — како́в приве́т, тако́в и отве́т
(зур) сорау астында — под (больши́м) вопро́сом; проблемати́чен
сорау көне — рел. день Стра́шного суда́; Су́дный день
-
27 фирәзә
1. сущ.; = фирүзә1) бирюза́йөзеккә фирәзә куелган — в пе́рстень вста́влена бирюза́
2) бирюзо́вый пе́рстень2. прил.бармагында фирәзә — на па́льце бирюзо́вый пе́рстень
бирюзо́выйфирәзә алка — бирюзо́вые се́рьги
3. прил.фирәзә төс — бирюзо́вый цвет
бирюзо́выйфирәзә алка — бирюзо́вые се́рьги
фирәзә төс — бирюзо́вый цвет
-
28 фужер
-
29 һәйкәл
сущ.1) ста́туя, скульпту́ра, извая́ние; па́мятник, монуме́нтспортчы кыз һәйкәле — ста́туя де́вушки-спортсме́нки
герой-шагыйрь М. Җәлил һәйкәле — па́мятник поэ́ту-геро́ю М. Джали́лю
2) надгро́бие, па́мятник, монуме́нткабер һәйкәле — надгро́бие
кабер өсте һәйкәлләре — надгро́бные па́мятники
кабер өстенә куелган мрамор һәйкәл — мра́морное надгро́бие
3) па́мятник (о древних произведениях письменности, архитектуры и т. п.)борынгы мәдәният һәйкәлләре — па́мятники дре́вней культу́ры
-
30 шактый
1. нареч.1)а) дово́льно, дово́льно-таки́, значи́тельноша́ктый ерактан килгән — прие́хал дово́льно издалека́
ша́ктый картайган — значи́тельно постаре́л
б) совсе́м ещёул әле ша́ктый яшь күренә — он вы́глядит совсе́м ещё моло́деньким
в) поря́дочно, дово́льно, изря́дно, заме́тноша́ктый әлсерәгән — заме́тно (поря́дочно) утоми́лся
ша́ктый соң иде инде — бы́ло уже́ дово́льно по́здно
2) перед прил. и нареч. не-; ( с антонимом) небез-ша́ктый кыйбат — недешёвый; недёшево
ша́ктый яхшы — недурно́й; неду́рно
ша́ктый авыр (кыен) — нелёгкий; нелегко́
ша́ктый күп — нема́ло; нема́лый
ша́ктый әһәмиятле — немалова́жный
ша́ктый еш була (очрый) торган күренеш — нере́дкое явле́ние
2. прил.; сущ.ша́ктый (гына) файдалы — небесполе́зный; небезвы́годный
нема́лый; значи́тельныйша́ктый акча — нема́лые де́ньги
- шактыйга төшүша́ктый хезмәт куелган — вло́жен нема́лый труд
-
31 штатив
сущ.; спец.штати́впыяла пробиркалар куелган штатив — штати́в со стекля́нными проби́рками
фотоаппарат штативы — штати́в фотоаппара́та
-
32 электән
нареч.1) давно́, с да́вних времён (пор), и́здавна, и́сстари, изве́чно, во все времена́электән билгеле кешеләр — и́здавна изве́стные лю́ди
электән шулай килгән — с да́вних пор заведено́ так, изве́чно (и́здавна) бы́ло так
электән мәгълүм хакыйкать — и́стина, изве́стная с да́вних времён (во все времена́); изве́стная и́стина
2) разг. зара́нее; трад.; поэт. заблаговре́менноэлектән кисәтелгән кешеләр — зара́нее предупреждённые лю́ди,
электән хәзерләп куелган — заблаговре́менно пригото́вленный
- 1
- 2
См. также в других словарях:
өем — 1. Берәр урынга калку итеп өеп куелган яки калку хасил иткән нәрсә. Тәртипсез рәвештә өелеп яткан нәрсә 2. Берсе өстенә икенчесе күп итеп, тәртип белән өеп куелган нәрсәләр кирпеч өеме 3. Киптерү өчен җиргә утыртылып, өстеннән көлтә белән каплап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
атаман — 1. Борынгыда: ирекле казак дружиналарының сайлап куелган җитәкчесе 2. Казак гаскәрендә яки авылында билгеләп яки сайлап куелган башлык 3. Юлбасар шайкасы башлыгы 4. күч. Нәр. б. оештырып, башлап йөрүче, башлык 5. күч. Сугыш чукмары. АТАМАНЛЫК ИТҮ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әвернә — 1. Бер берсенә аркылы куеп тоташтырылган, ныгытылган ике борыс, планка һ. б. ш.. Гомумән, тәре формалы әйбер 2. Киләпле җепне йомгакка ураганда кулл. тор. , аркылы ике тактаны әйләнерлек итеп урнаштырып эшләнгән җайланма. ӘВЕРНӘ АГАЧЫ – Киләпле… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бельведер — Бина өстенә матурлык өчен куелган манарачык. Биек урынга куелган павильон, беседка … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кушуч — Озынча түгәрәк савыр рәвешендә янәшә куелган ике уч. Шулай куелган ике учка алынырга мөмкин булган яки алынган сибелүчән, чәчелүчән әйбернең микъдары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
маяк — 1. Сигнал уты белән судноларга юл күрсәтү өчен диңгез ярларына, утрауларга куелган биек корылма, башня. Елгаларда, күлләрдә, диңгез култыкларында суднолар йөрешле юлны һәм сай, куркынычлы урыннарны күрсәтү өчен якорь өстенә беркетеп куелган йөзмә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пианола — иск. Пианисттан башка уйнау өчен рояльгә куелган механик җайланма, шул куелган рояль яки пианино … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пикет — (ПИКЕТЛАУ) (ПИКЕТЧЫ) – I. 1. Берничә кешедән торган сакчы отряд. Шул урнашкан урын 2. Эш ташлаган эшчеләрнең штрейкбрехерларны предприятиегә кертмәс өчен куелган төркеме. Демонстрацияне саклау өчен куелган сакчылар 3. Нин. б. протест максаты… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
стенд — 1. Экспонатлар, диаграммалар һ. б. күрсәтмә материаллар урнаштырыла торган күргәзмә җиһазы (гадәттә вертикаль куелган такта җирлек, аслык) ; шунда куелган материаллар 2. Машина, аппарат кебек коралларны җыю сынау өчен җиһазланган урын яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
энергия — 1. Материянең төп сыйфатларыннан берсе, материя хәрәкәте запасы (җылылык, яктылык, электр, механик хәрәкәт һ. б. төсендә). Җисемнең, матдәнең һ. б. ш. эш башкарырга яки көч чыганагы булырга сәләте. 2. Куелган максатка ирешү өчен сарыф ителгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ябулы — с. 1. Өсте каплап эшләнгән, ябып куелган ябулы савыт 2. Нәр. б. капланган, бөркәлгән 3. Ачык түгел, ябып яки бикләп куелган тәрәзәсе ябулы өй … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге