-
21 койрык
сущ.1) в разн. знач. хвост (у животных, птиц, рыб; самолёта, лодки, колонны; репки, редиски и т. п.) || хвостово́йкомета койрыгы — хвост коме́ты
чират койрыгы — хвост о́череди
койрыкларны тапшыру — сдава́ть хвосты́
буа койрыгында — на задво́рках пруда́
койрык йөзгече — хвостово́й плавни́к
койрык умырткалары — хвостовы́е позвонки́
койрык үсентесе — хвостово́й отро́сток
башын алса койрыгы ябыша, койрыгын алса - башы ябыша — (посл.) нос вы́тащит - хвост увя́знет, хвост вы́тащит - нос увя́знет
2) курдю́к ( у овцы) || курдю́чныйкойрык мае — курдю́чное са́ло
3) спец. руль, прави́ло (у лодки, плота)койрык тоту — сади́ться за руль; управля́ть рулём (прави́лом)
4) корма́ (у лодки, судна) || кормово́йкойрык флагы — кормово́й флаг
5) отхо́д, охво́стье (при молотьбе, веянии зерна)дуңгызларга бодай койрыгы бирү — дать сви́ньям пшени́чное охво́стье
6) зад, за́дняя часть (чего-л.)бакча койрыгында — в за́дней ча́сти огоро́да
7) спец. хвост осно́вы ( нить основы в концевой части ткацкого станка)8) тех. вертлю́гсм. тж. бормалак9) перен.; разг. прислу́жник, холу́й; при́хвостень (кого-л.)10) хво́стик, ро́счерк (у буквы, цифры, в орнаменте и т. п.)имза койрыклары — ро́счерки по́дписей
•- койрык сөяге
- койрык төбе
- койрык чөе••койрыгы кыска — хвост коро́ткий
койрыгы озын — хвост вели́к (дли́нен)
койрыгын бору — накрути́ть хвост (кому-л.)
койрыгын да күрсәтмәү — не каза́ть глаз (но́са)
койрыгын да тота алмассың — ищи́ ве́тра в по́ле
койрыгын кыскарту (кисү) — укороти́ть хвост (кому-л.)
койрыгын тоту — см. койрыгына басу
койрыгына бастыра торган (кеше) түгел — (ему́, ей) на хвост не насту́пишь
койрыгыннан бару — после́довать (за кем-л.)
койрык бозга кату; койрык бозда булу — быть зави́симым (от кого-чего-л.)
койрык булу — ходи́ть (сле́довать) хвосто́м
койрык тагу — приши́ть хвост
койрык тыгу — сова́ть/су́нуть (свой) нос
койрык тырпайту — распуши́ть хвост прост.
койрык чәнчү (күтәрү) — сма́тывать у́дочки, дать стрекача́, вильну́ть хвосто́м
койрык яшерү — пря́тать (хорони́ть) концы́ в во́ду
койрыкка сөйрәү (өстерәү) — тяну́ть наза́д
койрыкка тагылу (ябышу) — ходи́ть по пята́м; ходи́ть (сле́довать) хвосто́м
койрыкны бот арасына кыстыру — прост.; см. койрыкны кысу
койрыкны яшереп (төйнәп) йөрү — замета́ть/замести́ следы́ ( за собой)
койрыксыз кәнтәй — прост. трепло́, трепа́ч; савра́с без узды́
койрыксыз тавык — прост. замухры́шка; общи́панная ку́рица
- койрык болгаукойрыкта сөйрәлү (булу, бару) — быть (идти́, плести́сь) в хвосте́
- койрык бутау
- койрык кысылу
- койрык күтәрү
- койрыны җыю
- койрыны төйнәү
- койрыны төенләү
- койрыкны сыртка салу
- койрыкны тоттырмау
- койрыгын тоттырмау
- койрыкны кысу -
22 койрык болгау
= койрык бутау1) виля́ть (юли́ть) хвосто́м (перед кем-л.)2) верте́ть (крути́ть) хвосто́м -
23 саташу
неперех.1) бре́дить || бредяралы солдат ыңгыраша, саташа — ра́неный солда́т сто́нет, бре́дит
2) сбива́ться/сби́ться с то́лку; пу́таться, запу́таться3) спу́тываться/спу́таться, ошиба́ться/ошиби́тьсяшигырь сөйләгәндә саташу — сби́ться при чте́нии стихотворе́ния наизу́сть
санаганда саташу — спу́таться при счёте
4) перен. увлека́ться/увле́чься (чем-л.); помеша́ться (на чём-л.); оказа́ться поглощённым, захва́ченным (чем-л.) (театром, спортом, ролью) -
24 эш
сущ.1) в разн. знач. рабо́та, де́ятельность, заня́тие, труд, де́ло || рабо́чий, трудово́йэшкә алу — приня́ть на рабо́ту
эшкә башлау (керешү) — приступи́ть к рабо́те (заня́тиям); принима́ться за де́ло
эш белән тәэмин итү — обеспе́чивать рабо́той
төзелеш эшләре — строи́тельные рабо́ты
урып-җыю эшләре — убо́рочные рабо́ты
тикшерү эшләре — иссле́довательские труды́
эшеннән бүлү (бүлдерү) — оторва́ть от рабо́ты (де́ла, заня́тия)
йорт эшләре — рабо́ты (дела́) по до́му (хозя́йству)
файдалы эш белән шөгыльләнү — занима́ться поле́зным трудо́м
эш кораллары — ору́дия труда́
эш шартлары — усло́вия труда́
эш вакыты — рабо́чее вре́мя
эш бүлмәсе — рабо́чий кабине́т
эш дәрте — трудово́й энтузиа́зм
эш башында мактанма, эш беткәч мактан — погов. не хвали́сь нача́лом де́ла, хвали́сь его́ концо́м
эш беткәч уйнарга ярый — погов. ко́нчил де́ло, гуля́й сме́ло
эше юкның ашы юк — кто без рабо́ты, тот без хле́ба
эшләрең уңышлы булсын! — пусть дела́ твои́ бу́дут уда́чными
2) де́ло, положе́ние, обстано́вка, обстоя́тельствоэшләр ничек? — как дела́?
эш җайланды — де́ло (положе́ние) ула́дилось
эшләр катлауланды — обстано́вка осложни́лась
кеше эшенә катнашмау — не вме́шиваться в чужи́е дела́
эш шуңа бара — де́ло идёт к э́тому
3) де́ло, вопро́с, пробле́маэш әле хәл ителмәгән — де́ло (вопро́с) ещё не решено́
җир эшләре идарәсе — управле́ние земе́льными дела́ми
эш белән килү — прийти́ по де́лу
финанс эшләре — фина́нсовые дела́ (пробле́мы)
эшне тыныч юл белән хәл итү — ула́дить де́ло (вопро́с) ми́рным путём
эшкә рәсми төс бирү — прида́ть де́лу официа́льный хара́ктер
4)а) профе́ссия, заня́тие, слу́жба || служе́бныйнинди эштә эшлисең? — что у тебя́ за слу́жба (профе́ссия)?
эшеннән алу — снять с рабо́ты, отстрани́ть от слу́жбы
укытучылык эше — профе́ссия учи́теля
хәрби эшкә күчерү — перевести́ на вое́нную слу́жбу
эш адресы — служе́бный а́дрес
эш телефоны — служе́бный телефо́н
б) до́лжность, постҗаваплы эштә эшләү — занима́ть отве́тственную до́лжность
директорлык эшенә билгеләү — назна́чить на пост дире́ктора
5) де́ло, де́йствие, пра́ктикаэш нәрсә күрсәтер — что пока́жет пра́ктика (де́ло)
сүз түгел, конкрет эш кирәк — нужны́ не слова́, а конкре́тные дела́ (де́йствия)
эштә сынау — прове́рить в де́ле (на пра́ктике)
6)а) рабо́та, произведе́ние, изде́лиекүргәзмәдә рәссамның яңа эшләре — на вы́ставке но́вые рабо́ты (произведе́ния) худо́жника
кул эшләре — ручны́е изде́лия
фәнни-тикшеренү эше — нау́чно-иссле́довательская рабо́та
диплом эше — дипло́мная рабо́та
б) произво́дствотире эшкәртү эше — коже́венное произво́дство
Бохара келәмчеләре эше — произво́дство буха́рских ковро́вщиков
7) собы́тие, происше́ствие, слу́чай, де́локөтелмәгән эш килеп чыгу — случи́лось непредви́денное де́ло (происше́ствие)
күз алдында булган эш — слу́чай, происше́дший на глаза́х; слу́чай, кото́рый произошёл (в его́) прису́тствии
эш кичкә таба булды — де́ло бы́ло бли́же к ве́черу
бу эшкә аның катнашы юк — он не име́ет отноше́ния к э́тому происше́ствию
8) юр. де́ло || делово́йҗинаять эше — уголо́вное де́ло
суд эшләре материаллары — материа́лы суде́бных дел
эш хаты — делово́е письмо́
9) высок.; юр. дея́ние, де́йствие; де́ло, посту́покерак бабаларыбызның эшләре — дея́ния на́ших далёких пре́дков
бөек эшләр — вели́кие дея́ния
егет эшеннән беленер — погов. мо́лодец узнаётся по посту́пкам (дела́м)
явыз эш — зловре́дный посту́пок
10) лингв. де́йствие, проце́ссэшнең билгесен белдерү — ука́зывать при́знак де́йствия
•- эш атнасы
- эш аты
- эш башында торучы
- эш белән мавыгу
- эш берәмлеге
- эш вакыты
- эш кәгазьләре
- эш киеме
- эш көне
- эш көче
- эш кылу
- эш остасы
- эш өстәле
- эш сәгате
- эш сөюче
- эш ташлау
- эш ташлаучы
- эш хайваны
- эш терлеге
- эш хакы
- эш ялы
- эш хуҗасы
- эшкә алыну
- эшкә тотыну
- эшкә сәләтле
- эшкә сәләтлелек
- эшнең башы
- эшсез булу
- эшсез калу
- эштән куу
- эштән чөю
- эштән чыгару
- эштән чыгу
- эш башында
- эш башыннан
- эш белү
- эш бетерү
- эш итү
- эш йөртү
- эш кузгату
- эш күтәрү
- эш кулы
- эш куллары
- эш күрсәтү
- эш күрү
- эш кыру
- эш өсте
- эш сөю
- эш торгынлыгы
- эшкә ашмаслык
- эшкә ашыру
- эшкә ашу
- эшкә җигү
- эшкә кертү
- эшкә тарту
- эшкә катнаштыру
- эшкә җәлеп итү
- эшкә яраклы
- эшкә яраксыз
- эшкә ярау••эш алга бармау — дела́ (де́ло) ни с ме́ста, де́ло стои́т на ме́сте
эш анда түгел — де́ло не в э́том
эш (майлагандай) бара — де́ло идёт (как по ма́слу), де́ло пошло́
эш барып чыкмау — не получа́ться, быть безрезульта́тным
эш башка — де́ло друго́е (ино́е)
эш баштан ашкан — см. эш бугаздан
эш башы — хозя́ин, организа́тор де́ла
эш башына кую (менгерү) — поста́вить у руково́дства, назна́чить на руководя́щий пост
эш булдыру — быть уме́лым/предприи́мчивым, быть смека́листым (иску́сным) в рабо́те; уме́ть провора́чивать дела́
эш булсын дип — добросо́вестно; на со́весть (де́лать, рабо́тать); не за страх, а на со́весть
эш бүрттерү — пока́зывать вид де́льного челове́ка
эш җайда — всё в поря́дке; дела́ иду́т хорошо́
эш калдырып — впусту́ю, по́пусту
эш качмас — рабо́та подождёт; рабо́та не волк, в лес не убежи́т
эш мөшкел (начар, харап, хөрти, яман, шәптән түгел) — дела́ пло́хи, де́ло дрянь, де́ло таба́к прост.
эш муеннан — см. эш бугаздан
эш нәрсәдә (соң)? — в чём де́ло, за чем (кем) де́ло ста́ло?
эш тормас — де́ло не ста́нет (не постои́т) (за кем, чем-л.)
эш түгел — (э́то) не де́ло, су́щий пустя́к; па́ра пустяко́в; плёвое де́ло прост.
эш тыгызга килү (терәлү) — станови́ться/стать ту́го
эш узган (үткән) — уже́ по́здно, слу́чай (моме́нт) упу́щен, всё ко́нчено
эш (китереп) чыгару — завари́ть ка́шу; затева́ть (что-л.); вызыва́ть/вы́звать ли́шние хло́поты
эш чыгара алмау — зава́ливать/завали́ть де́ло
эш эшләү — де́ло де́лать
эш эштән үткән (узган) — де́ло уже́ сде́лано; вопро́с уже́ разрешён
эш юктан (эш булсын дип) — от не́чего де́лать
эш ясау — наде́лать хлопо́т (дел)
эше беткән — (его́) пе́сенка спе́та, (его́) ка́рта би́та, ему́ кры́шка прост.
эше көлеп тора — отли́чная рабо́та
эшем иясе (кешесе) — ирон. работя́га, трудя́га
эшем(не) кырган кешедәй — ирон. бу́дто го́ры свороти́л
эшен китерү — редко всы́пать (кому-л.) проучи́ть; показа́ть ку́зькину мать прост.
эшең бетте, кодагый — и де́лу коне́ц
эшең түгел — не твоё де́ло, не твоего́ ума́ де́ло
эшкә салкын карау — манки́ровать рабо́той
эшкә чуму — уйти́ (погрузи́ться) в рабо́ту; погрузи́ться в (какое-л.) заня́тие
эшкә ярату — пусти́ть (употреби́ть) в де́ло
аның эше харап — де́ло его́ труба́
эшне бетерү — разде́латься (с кем, чем-л.)
эшне бозу (сүтү, җимерү) — расстро́ить (испо́ртить), испога́нить прост. развали́ть, разла́дить де́ло; завари́ть ка́шу
эшне бутау (буташтыру, чуалту) — запу́тать де́ло, запу́тать ка́рты, замета́ть следы́
эшне зурга җибәрү — раздува́ть, сгуща́ть кра́ски; де́лать из му́хи слона́
эшне аңлау — разбира́ться в де́ле; быть све́дущим (компете́нтным) ( в чём); знать (понима́ть) толк ( в чём)
эштә исә — на де́ле, на са́мом де́ле
эштә сыналган — испы́танный в де́ле
эштән калдыру — меша́ть рабо́тать, отвлека́ть от рабо́ты
эштән чыгарып — на всю кату́шку; в пух и прах (бить, ругать)
- эш башына менүэштән чыгып йөрү — прост. опуска́ться/опусти́ться; теря́ть/потеря́ть челове́ческий о́блик
- эш бугаздан
- эш бугазга терәлгән
- эш каеру
- эш майтару
- эш пешү
- эш терәлү
- эш төшү
- эшен белү
- эшен бетерү
- эштән чыгып -
25 буталу
гл1. страд от бутау2. в разн за путаться, запутываться, запутаться, спутываться, спутаться3. смешиваться, смешаться, перемешиваться, перемешаться4. сбиваться, сбиться, путаться (о речи) -
26 ара
1. Intervall n., Abstand f., Zwischenraum m., Zwischenzeit f. // Zwischen-2. Beziehung f., Verhältnis n.арага алу teilnehmen lassen, dazu nehmenара бозу (бутау) Unruhe f., Unheil f., stiften; Zwietracht f., verursachenарага керү (төшү)1. sich einstellen2. vermitteln; sich bemühen, eine Verständigung f. herbeizuführenараны өзү Beziehungen f. / pl. abbrechenул арада unterdessenбу арада1. währenddessen2. gleichzeitig -
27 буталау
s. бутау -
28 буташтыру
s. бутау
- 1
- 2
См. также в других словарях:
бутау — I. 1. Төрле төрдән булган нәрсәләрне аралаштыру, болгату 2. Әйберләрнең үзара урнашу тәртибен бозу; чуалту. Катлауландыру, аңлау төшенү өчен кыенлаштыру, чуалту (мәсьәләне, эшне һ. б.) 3. (Исемне, кешене берәр күңелсез эшкә һ. б.) катнаштыру,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чуаландыру — 1. Бәйләндерү, чияләндерү, төенләндерү; бутау 2. Берәр эш белән йөрергә ирек кую 3. Кыенлаштыру, катлауландыру; бутау (эшне һ. б. ш.) 4. Бәйләнешен, ачыклыгын югалту (фикернең, уйның һ. б. ш.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чуалту — 1. Бәйләндерү, чияләндерү, төенләндерү; бутау 2. Берәр эш белән йөрергә ирек кую 3. Кыенлаштыру, катлауландыру; бутау (эшне һ. б. ш.) 4. Бәйләнешен, ачыклыгын югалту (фикернең, уйның һ. б. ш.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айкау — 1. Дулкыннар ясап болгату 2. Актарып, астын өскә китереп эзләнү 3. Йөреп чыгу, йөреп күп җирләр, юллар үтү әллә ничә урамны айкап чыктым 4. Нәр. б. селтәү, бутау, болгау. Чайкау, селкү. Актарып ташлагандай ярып, кисеп үтү болытларны айкый елдырым … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
актару — 1. Бергә торган әйберләрнең астын өскә китереп бутау 2. Әйберләр арасыннан нәр. б. эзләү. Нәр. б. эзләп, әйберләрнең астын өскә китерү 3. Казып, сөреп бозу (җир, юл тур.) 4. Нәр. б. тузгыту тузан а. 5. Нәр. б. эзләп җирне казу тур. алтын а. 6.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аралаштыру — 1. Катнаштыру, кушу 2. Нин. б. эш хәлне башкасы барышында кушып, катнаштырып җибәрү. Әйберләрнең берсе арасына икенчесен кыстыру 3. Бутау, болгату, актару. Катнаштыру 4. Берсе артыннан берсен кую, чиратлаштыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буталу — 1. (Бутау). Аякка яки гәүдәгә уралган, чорналган, эләккән берәр нәрсә аркасында хәрәкәт тоткарлану 3. Тирәдә, янда арлы бирле тулганып йөрү 4. Бергә кушылып, тәртипсез аралашып бетү (кешеләр төркеме һ. б. тур.). Берәү белән начар бәйләнешкә керү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гөжгеләү — диал. Торба яки шуның кебек эче куыш урынны чистарту, андагы нәрсәләрне өс яки ас якка чыгару өчен нәр. б. тыгып бутау, тиз тиз хәрәкәт белән яки һава өрдереп себертү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гөргеләү — диал. Торба яки шуның кебек эче куыш урынны чистарту, андагы нәрсәләрне өс яки ас якка чыгару өчен нәр. б. тыгып бутау, тиз тиз хәрәкәт белән яки һава өрдереп себертү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кату — I. ф. 1. Каты хәлгә килү 2. күч. Өшү, күшегү 3. Ябышып кибү 4. Керләнү, пычрану, тупаслану 5. Хәрәкәтсезләнү, үзгәрешсез хәлдә калу 6. Ваемсызлану, усаллану, хиссезләнү 8. туп. Үлү, дөмегү. II. КАТУ – и. 1. Тиз йөргәндә яки йөгергәндә кинәт… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
контаминация — 1. Сөйләгәндә, язганда ике яки берничә вакыйганы бергә бутау 2. лингв. Бер берсенә якын, охшаш ике форма, сүз яки тәгъбирнең берләшүеннән яңа форма, мәгънә яки тәгъбир барлыкка килү күренеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге