-
1 на
I1. предлогс вин. п.при обозначении предмета, на поверхность или внешнюю сторону которого направлено действие, движение с целью расположения, размещения кого-чего-л. на нём-ға/-гә, өҫтөнә, башына2. предлогс вин. п.при указании на характер, образ действия-ға/-гә3. предлогс вин. п.при обозначении качества, меры-ға/-гә4. предлогс вин. п.при обозначении предмета, являющегося орудием действия-ға/-гә5. предлогс вин. п.при указании на количественные изменения в результате какого-л. действия-ға/-гә6. предлогс вин. п.при указании на количественную разницу, степень превосходства или недостатка-ға/-гә7. предлогс предл. п.при обозначении предмета, на поверхности которого протекает действие или находится кто-что-л.-да/-дә, өҫтөндә8. предлогс предл. п.при обозначении лиц, организаций, на которые возложено что-л.-да/-дә, өҫтөндә9. предлогс предл. п.при обозначении области, сферы, места, пространства, в которых происходит какое-л. действие или проявляется какое-л. свойство-да/-дә10. предлогс предл. п.при указании на положение, состояние-да/-дә11. предлогс предл. п.при обозначении промежутка времени-да/-дә12. предлогс вин. п.при обозначении лиц, организаций, на которые ложится ответственность, работа и т.п., за которыми что-л. закрепляется-ға/-гә, өҫтөнә, исеменә13. предлогс предл. п.при обозначении лиц, предметов, облачённных во что-л.өҫтөндә14. предлогс предл. п.при обозначении орудий действия или средств передвижения-да/-дә, менән15. предлогс предл. п.при указании на средство, с помощью которого кто-что-л. действует-да/-дә, менән16. предлогс предл. п.при обозначении вещества, которое входит в состав чего-л.-лы/-ле, эшләнгән, ҡушып (ҡатнаштырып) эшләнгән (әҙерләнгән)17. предлогс вин. п.при обозначении места, на которое направлено действие-ға/-гә18. предлогс вин. п.в знач. по направлению к, в сторону-ға/-гә табан, ҡарай, яҡҡа19. предлогс вин. п.при обозначении лица, предмета и т.п., с которыми соприкасаются, сталкиваются в результате движения, действия-ға/-гә20. предлогс вин. п.при указании срока, времени-ға/-гәсо дня на день — бөгөн-иртәгә, яҡын көндәрҙә, тиҙ арала, ошо арала
с минуты на минуту (с часу на час) — бына хәҙер, хәҙер-хәҙер (тип тороу)
21. предлогс вин. п.при обозначении цели, к которой направлено действие-ға/-гә, өсөн22. предлогс вин. п.при обозначении целевого назначения чего-л.-лыҡ/-лек23. предлогс вин. п.; разг.при обозначении специальности, профессии-лыҡҡа/-леккәIIчастица в знач. сказ.; разг.мә, бынана, возьми — мә, ал
-
2 набег
1. мбарымта, һөжүм, сапҡын, баҫҡын2. м перен.инеү, килеп инеүс набега (с набегу) — йүгереп килеп, йүгереп барғанда, осоп барғанда
-
3 лёт
м см. лететьна лету — осоп барғанда, осҡанда
хватать на лету — шунда уҡ эләктереп алыу, бер һүҙҙән үк аңлап алыу
-
4 причитание
1. с см. причитать2. собрядовая песнясеңләү, һыҡтауүлгән кешене күмергә барғанда, ҡыҙ биргәндә, һалдатҡа оҙатҡанда көйләп әйтелгән шиғри һүҙ -
5 арьергард
марьергард, сардауылпоходта барғанда төп көстәрҙең артында тыл хәүефһеҙлеген тәьмин иткән ғәскәр йәки флот часынаходиться в арьергарде — сардауылда барыу (булыу, тороу)
-
6 дорогой
1. прил.дорогостоящийҡиммәтле, ҡыйбатлы2. прил. перен.ценныйҡиммәт, яҡын3. прил.любимыйғәзиз, ҡәҙерле4. в знач. сущ. м и ж дорогой и дорогаяһөйөклө, ҡәҙерледорогой ценой — күп ҡорбандар биреп, күп көс түгеп (ниҙер эшләү)
5. нареч.юлда, юл ыңғайында, юлда барғанда -
7 наскок
1. м; разг. см. наскочить 2-42. м; разг.налётырғыу, һөжүм, һөжүм итеү, өҫтөнә ташланыу3. м; разг. перен.грубый выпад против кого-л.тупаҫ (рәүештә) бәйләнеү (ташланыу), урынһыҙға бәйләнеү4. м; разг. в знач. нареч. наскоком, наскокамиуйлап-нитеп тормайынса, уйламайынса, әҙерлекһеҙ, ҡабалан, ашыҡ-бошоҡс наскоками (наскоку) — сабып (йүгереп) барғанда, туҡтамайынса, туҡтамаҫтан, бик етеҙ, бик шәп
уйламайынса, уйлап-нитеп тормайынса, әҙерлекһеҙ -
8 перехватить
1. сов.кого-чтоэләктереп (тотоп) алыукитеп, осоп барғанда, юлда2. сов. что; перен.уловить взгляд, слова и т.п.тотоп алыу3. сов. чтозахватить что-л.эләктереү, ҡулға төшөрөү4. сов.схватить другой рукойтотоу, тотоп алыу5. сов. чтоперевязать, перетянутьҡыҫып (быуып) бәйләү6. сов. чтотынды ҡыҫыу, ҡыҫып (быуып) алыу, быуып тороу, тын ҡыҫылыу (ҡурылыу)7. сов. что, чего и без доп.; разг.ҡапҡылап алыу, тамаҡ ялғап алыу8. сов. что, чего и без доп; разг.бурысҡа (көтәсәккә, үтескә) алып тороу9. сов.без доп.; разг.переборщитьарттырып (аштырып) ебәреү10. сов. что; перен.үҙ ҡулыңа алыу (төшөрөү) -
9 почитать
I1. сов. что и без доп.читать некоторое времяуҡыу, уҡып алыу, бер аҙ уҡыу2. сов. разг.читая, ознакомиться с содержаниемуҡыу, уҡып алыу, уҡып ҡарауIIнесов. кого-чточтитьололау, хөрмәтләү, арҙаҡлау, хөрмәт (ихтирам) итеүнесов. см. почесть -
10 ход
Iмдвижение; массовое перемещение рыбы в места нерестайөрөш, йөрөм, аҙым, барыу, юл; үрләү ваҡытыIIм перен.течение, развитие чего-л.барыш, үҫеш, ағышмвходюл, барыу юлы, инеү (юлы)IVмрабочая часть машины и др.тәгәрмәс, табан, ҡуласаVмв игресығыу, йөрөү, сығышVIм тех.работа машины, механизмаэшләү, барыу, йөрөшм перен.манёвр, приёмалым, ысул, юлмкоридор, тоннельүткәүел, үтеү урыны (юлы)на ходу: — 1) эшкә әҙер
2) барғанда, юл ыңғайында; своим ходом идти — үҙ йүнәлеше (ағышы) менән барыу
не дать ходу кому — кемгә юл бирмәү, ҡаршы төшөү
с ходу: — 1) барышлай, туҡтап тормай
2) шунда уҡ; быть в ходу — һорау ҙур булыу, ҡулланыуҙа (файҙаланыуҙа) булыу
-
11 наличие
сбарлыҡ, бар булыу, урынында, күҙ алдында булыупри наличии — булһа, булғанда, булған хәлдә
в наличии (быть, иметься, оказаться и т.п.) — бар булыу, күҙ алдында булыу, күренеп тороу
-
12 дальше
1. сравн. от далёкий 1, 2, 4 и далекомы от центра живём дальше, чем вы — беҙ үҙәктән һеҙгә ҡарағанда алыҫыраҡ торабыҙ
2. нареч.затемартабан, унан ары, унан (шунан) һуңдальше что было, не помню — унан ары ни булғанын иҫләмәйем
3. нареч.продолжая начатоеартабан, ары, тағы ладальше (ехать) некуда прост. — берәй нәмәнең сигенә килеп етеү (терәлеү), башҡа сара юҡ
не дальше как; не дальше чем — ҡасан ғына әле
-
13 иначе
1. нареч.башҡаса, икенсе төрлө2. нареч. в знач. противит. союза; разг.юҡһа, юғиһәторопись, иначе не успеешь — ашыҡ, юғиһә өлгөрмәҫһең
хорошо, что есть ты, иначе было бы скучно — әлдә һин бар, юҡһа күңелһеҙ булыр ине
так или иначе в знач. вводн. сл. — ҡайһылай булғанда ла, нисек кенә булмаһын
так или иначе, я приду — нисек кенә булмаһын, мин киләм
-
14 ничто
1. мест.ни один, никакой предметбер нәмә лә, бер ни ҙә, һис нәмә, һис бер нәмә, һис ни2. мест. в знач. сущ.; с; нескл. ничтобер кем дә түгел, бер нәмә лә түгелон по сравнению с другими ничто — ул, башҡалар менән сағыштырғанда, бер кем дә түгел
ничего не стоит — бер ни түгел, бик анһат
из ничего (сделать, получить и т.п.) — юҡтан бар итеү
ни во что не ставить (считать) — бер кем менән иҫәпләшмәү, бер кемде һанламау, (ихтирам итмәү)
ни за что — бөтөнләй, бер ҡасан да, һис тә
ни с чем уйти (остаться, вернуться и т.п.) — буш (бер ниһеҙ) китеү (ҡалыу, ҡайтыу һ.б.)
-
15 но
I1. союзсоединяет предложения или члены предложения, выражая противопоставление, ограничениеәммә, ләкин, мәгәрдома новы, но предрассудки стары — йорттар яңы, әммә хөрәфәттәр иҫке
2. союз в знач. сущ.соединяет предложения или члены предложения, выражая противопоставление, ограничениеләкинII1. межд.на-а-аат ҡыуғанда2. межд.обычно с повторением но-нону-нукиҫәтеү, ҡурҡытыу өсөн ҡулланыла
См. также в других словарях:
бар — I зат. Теңіз толқынының тынық күндердегі анда санда, ұзақ тербелуі. Каспий теңізінің жағасы. Шөп басы қозғалмайтын желсіз, тымық күндері де толқындар анда санда ұзақ тербеліп қояды. Мұны теңізшілер «б а р» деп атайды. Міне, сол «б а р» теңіз… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
барҳамзан — [برهم زن] барҳамдиҳанда, несткунанда, азбайнбаранда … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
барқпош — [بر ق پاش] дурахшанда, ҷилодиҳанда … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
қувватдиҳанда — [قوت دهنده] сифати феълии замони ҳозира аз қувват додан; қувватбахш; қавикунанда, тақвиятдиҳанда; трансформатори қувватдиҳанда трансформатори табдили ҷараёни барқ ба шиддати баланд … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
не қасы бар — (Гур., Маңғ.) не соры бар, не жыны бар, несі бар. Үйіңде кемпір тұрғанда бала бағатын сенің н е қ а с ы ң б а р (Гур., Маңғ.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
барбоддиҳанда — [برباددهنده] сифати феълии замони ҳозира аз бар бод додан; зоеъкунанда, талафкунанда … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
кафолатдиҳанда — [کفالت دهنده] он ки ба касе ё чизе кафолат медиҳад; бар ӯҳда гирандаи коре ё чизе … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
паноҳбар — [پناه بر] ниг. паноҳанда … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
күйеу — кәде. этногр. Күйеу қайын атасының ауылына алғаш барғанда істелетін кәде. Күйеу қоржын. этногр. Ұрын барғанда күйеу жігіттің қайын жұртына апаратын түрлі бағалы заттар, шапан, жыртыс т.б. кәделер салынған қоржын. К ү й е у қ о р ж ы н әдетте… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
біркиер — (Шымк., Түркіс.) қыдырғанда, қонаққа барғанда киетін киім. Базардан б і рк и е р көйлек алсам ба деп едім (Шымк., Түркіс.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
сақпан — (Гур.: Маңғ., Есб.; Қ орда: Арал, Сыр., Жал.; Қост.: Аман., Жанг.) егінге түскен құстарды шошытатын құрал. Қайдағы с а қп а н н ы ң даусы естіліп тұр (Гур., Есб.). С а қп а н кейде қой бағуда қолданылады екен Қ орда., Арал). Егінге барғанда… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
