-
1 атка атланып
= ат атланып на коне́ (ло́шади), верхо́м (на коне́); верхова́я езда́; езда́ верхо́м (на коне́) -
2 ат атланып
-
3 ат
I сущ.1) ло́шадь, конь; лоша́дка, конёк ласк.; коня́га прост. || лошади́ный, ко́нный, ко́нскийат көтүе — табу́н лошаде́й (коне́й), ко́нский табу́н
ат заводы — ко́нный заво́д
ат базары — ко́нный база́р
менге ат — верхова́я ло́шадь
җигү аты — ездова́я ло́шадь
чабыш аты — скакова́я (бегова́я) ло́шадь
йөк аты — вью́чная (ломова́я) ло́шадь
ат кешнәве — лошади́ное ржа́нье
ат эзләре — следы́ лошади́ных копы́т
ат дирбиясе — ко́нская сбруя́
атка атланып бару — е́хать верхо́м на ло́шади
ат азгыны тайга иярә — (посл.) дурно́й конь к стригунка́м пристаёт (т. е. дурной человек с недорослями якшается)
ат тартмый, солы тарта — (посл.) не ло́шадь (конь) везёт, а овёс
ат юк, арба юк, аннан кала бары да юк ирон.; шутл. — всего́ (реши́тельно ничего́) нет; ни коня́, ни теле́ги, ни всей про́чей у́пряжи; гол как соко́л
атны чыбыркы белән кума, солы белән ку — (посл.) не гони́ коня́ кнуто́м, а гони́ овсо́м (т. е. корми его лучше, чтоб был резвым)
аттан ала да, кола да туа — ≈≈ в одно́ перо́ и пти́ца не роди́тся; от одно́й ма́тки, да не одни́ ребя́тки; в семье́ не без уро́да
ат аунаган җирдә төк кала — (посл.) где конь валя́ется, тут и шерсть остаётся; о́коло пе́чки нельзя́ не гре́ться
атым юк урамда, кайгым юк буранда ирон. — (посл.) моя́ ха́та с кра́ю; над на́ми не ка́плет; моё де́ло теля́чье
атын урлаткач, сараен (абзарын) бикләгән (ныгыткан) — (посл.) ≈≈ хвати́лся за ша́пку, когда́ головы́ не ста́ло (букв. за́пер сара́й, когда́ коня́ увели́)
атыңны Аллага тапшыр, дилбегәне үзең тот — (посл.) поручи́ коня́ Алла́ху, но правь сам (т. е. действуй, рискуй с умом)
2) спорт. конь (снаряд в спортзале, фигура в шахматах)ат белән йөрү — ходи́ть (сходи́ть, сде́лать ход) конём
3) как первый компонент сложн. сл. коне-, конево́дческийат совхозы — конево́дческий совхо́з; конесовхо́з
ат фермасы — конево́дческая фе́рма; конефе́рма
•- ат асрау
- ат асраучылык
- ат башы
- ат башында йөрү
- ат бәйләү урыны
- ат белән
- ат борчагы
- ат җигеп
- ат заводы
- ат ите
- ат йөртү
- ат йөртүче
- ат карагы
- ат карау
- ат караучы
- ат кәмите
- ат койрыгы кисү
- ат кузгалагы
- ат куучы
- ат көтүче
- ат көтүчесе
- ат көче
- ат менү
- атка менү
- ат остасы
- ат өйрәтү
- ат печүче
- ат саклау
- ат сакларга бару
- ат сәүдәгәре
- ат тоту
- ат тотып бару
- ат тотучы
- ат чабышы
- ат чабыштыру
- ат чаптыру
- атка атланган
- ат атланган
- атка атлану
- ат атлану
- атка атланып
- ат атланып
- атка салып
- атка төяп
- атка утырып
- атка утыртып
- аттан төшерү
- ат өстеннән төшерү
- аттан төшү
- ат өстеннән төшү••ат белән чыпчык куу — ирон. ≈≈ гоня́ться с о́бухом за му́хой; стреля́ть из пу́шек по воробья́м (букв. гоня́ться на коне́ за воробья́ми)
ат җене кагылган (кеше) — лоша́дник, поме́шанный на лошадя́х (коня́х)
ат җигә башлау — заиме́ть (заводи́ть, завести́) ло́шадь (коня́), обзаводи́ться (обзавести́сь) ло́шадью (конём)
ат кебек таза — здоро́в как ло́шадь (бык); с лошади́ным здоро́вьем
аттан таякка калу — усил.; см. аттан тайга калу; стать ни́щим; вконе́ц разори́ться
ат белән дә, җәяү дә үтәрлек түгел — ни прое́хать (и), ни пройти́
- ат кебек- аттан тайга калу II сущ.1) устар.; фольк.; прям.; перен. и́мя; назва́ние; репута́ция, честь, почётчакырып килгәннең аты олы, чакырмый килгәннең хакы олы — (посл.) кто зван - тому́ больша́я честь, кто пришёл незва́ный - пе́ред ним большо́й долг
аты олы, кабыргасы коры — посл.; ирон. назва́ние гро́мкое, а то́лку (смы́сла, содержа́ния и т.п.) (в чём-л.) ма́ло
2) диал. про́звище, кли́чка•- ат алу- ат казану
- ат кушу
- ат кую
- ат күтәрү
- ат тагу
- аты чыгу••- аты коргыры -
4 берейтор
-
5 верхом
I в`ерхомнареч.1) ( по нагорной части местности) өстән, үрдән, югарыдан, өске яктан, югары яктан2) ( выше краёв) түбәләмә итеп, мөлдерәмә итеп, артык тутырыпII верх`омнареч.ат менеп, атка атланып, атланып, сыбай -
6 ат белән
1) (в упря́жке) на ло́шади (лошадя́х) ( поехать куда)2) на лошадя́х, гу́жом (вывозить удобрения со станции, возить хлеб на элеватор); гужевы́м тра́нспортом3) на ко́нной тя́ге ( перемещать пушки), на лошадя́х (коня́х)4) см. атка атланып -
7 килешү
I 1. неперех.1) ла́дить, пола́дить (с кем-л.) ужива́ться, жить в ми́рекыз белән ана килешә алмадылар — мать и дочь не смогли́ пола́дить
2) мири́ться, примиря́ться/примири́ться, помири́ться, восстана́вливать/восстанови́ть мир (между кем-л.); умиротворя́ться/умиротвори́ться || примире́ние, умиротворе́ниеталашырлармы, килешерләрме - анысы яшьләрнең үз эше — бу́дут ли ссо́риться или мири́ться - э́то де́ло сами́х молоды́х
3) заключа́ть/заключи́ть мир || заключе́ние ми́ра4) соглаша́ться/согласи́ться, сойти́сь ( во мнениях) || согла́сиеиптәшләрнең фикерләре белән мин килешәм — с мне́ниями това́рищей соглаша́юсь
5) согласова́ть, догова́риваться/договори́ться (о чём-л.), сгова́риваться/сговори́ться (с кем-л.), усла́вливаться, усло́виться || договорённость, сго́ворочрашу турында килешү — догова́риваться о встре́че
атка атланып барырга килештек — мы усло́вились е́хать верхо́м
килешү буенча эш итү — де́йствовать на осно́ве договорённости
6) в знач. нареч. килешеп согла́сно, согласо́ванно, сла́женно, дру́жно, соотве́тственнокилешеп яшәү — дру́жно (сла́женно) жить
килешеп эшләү — рабо́тать согласо́ванно
7) соглаша́ться/согласи́ться, мири́ться, примиря́ться/примири́ться (с чем-л.), покоря́ться/покори́ться (чему-л.), смиря́ться/смири́ться (с чем-л.) || соглаше́ние, примире́ние, покоре́ние, смире́ниекитү турындагы уй белән килешү — примири́ться с мы́слью об отъе́зде
улының өйләнүе белән килешү — мири́ться (смири́ться) с жени́тьбой сы́на
үзеңнең язмышың белән килешү — покори́ться свое́й судьбе́; мири́ться, смири́ться, согласи́ться со свое́й судьбо́й
8) усла́вливаться, усло́вливаться/усло́виться, сходи́ться/сойти́сь, сторго́вываться/сторгова́ться, сряди́ться (в цене, об условиях)килосын бер сумнан килешү — сторгова́ться по рублю́ за килогра́мм
9) догова́риваться/договори́ться, усла́вливаться/усло́виться, сгова́риваться/сговори́ться, пореши́ть (о женитьбе сына, о выдаче дочери замуж)2. сущ.мир; соглаше́ние, догово́р || догово́рныйкилешү турында сөйләшүләр — перегово́ры о ми́ре
килешүгә кул кую — подписа́ть мир (догово́р)
II неперех.килешү шартлары — догово́рные усло́вия
1)а) идти́, быть к лицу́, подходи́ть/подойти́, соотве́тствовать (кому, чему-л.); гармони́роватьаңа ак төс килешә — ему́ идёт бе́лый цвет
б) подходи́ть/подойти́, приходи́ться/прийти́сь по душе́, нра́виться, понра́витьсячибәр егетләргә чибәр кызлар килешә — краси́вым ю́ношам подхо́дят краси́вые де́вушки
2) быва́ть/быть идеа́льным, соверше́нным, безупре́чным, безукори́зненнымкызның бөтен җире килешкән — де́вушка была́ идеа́льна во всём
3) подходи́ть/подойти́, годи́ться, пригоди́ться; быва́ть/быть уме́стным, го́днымболай эшләү килешми — не годи́тся так де́лать
4) помога́ть/помо́чь, идти́ на по́льзу (о лекарстве, лечении, отдыхе и т. п.)көньяк һавасы аңа килешкән — ю́жный во́здух пошёл ему́ на по́льзу
дару килеште, баш авыртуы бетте — лека́рство помогло́, головна́я боль прошла́
•- килешеп тору -
8 манеж
сущ.1) мане́ж ( специальное место для верховой езды и конных упражнений) || мане́жныйманеж мәйданы — мане́жная пло́щадь
атка атланып манежда йөрү — мане́жная езда́
2) мане́ж ( арена цирка)манежда акробатлар чыгышы — выступле́ние акроба́тов на мане́же
3) мане́ж (небольшая переносная загородка для детей, начинающих ходить) -
9 чабу
I перех.коси́ть || косьба́печән чабу — коси́ть се́но
печән чабу вакыты — сеноко́сная пора́, вре́мя сеноко́са, косови́ца
- чабып үткәрү(печән) чабу машинасы — сенокоси́лка
- чабып ташлау
- чабып чыгу
- чабып яту II перех.1) руби́ть, отруби́ть, разруба́ть/разруби́ть || ру́бка2) выда́лбливать/вы́долбить (корыто, лодку)3) выруба́ть, проруба́ть (лёд, прорубь)•- чабып өзү
- чабып тору
- чабып төшерү
- чабып үтерү••III неперех.; разг.чапмаган да, юнмаган да — топо́рная рабо́та (букв. не ру́блено, не отёсано)
1) бежа́ть, бе́гать, нести́сь, мча́ться || беготня́; см. тж. йөгерүелга буена чабу — бежа́ть к ре́чке
куркудан бөтен көчкә чабу — нести́сь во весь дух от испу́га
әле анда, әле монда чабу — бе́гать туда́-сюда́
2) бежа́ть, скака́ть, мча́ться, нести́сь ( о лошади) || ска́чкаатка атланып чабу — скака́ть на ло́шади
3) перен. бежа́ть, нести́сь, мча́ться (о машине, поезде, времени)вакыт чаба — вре́мя бежи́т
машина урманга таба чапты — маши́на помча́лась к ле́су
4) разг. е́здить, разъезжа́тьрайоннан районга чабу — е́здить по райо́нам
5) перен. спеши́ть, торопи́тьсяярдәмгә чабу — спеши́ть на по́мощь
мәктәпкә чабу — торопи́ться в шко́лу
врач артыннан чабу — бе́гать за врачо́м
•- чабып йөрү
- чабып кайту
- чабып килү
- чабып китү
- чабып узу
- чабып үтү IV1) хлеста́ть, па́рить ( веником)2) ударя́ть/уда́рить (по щеке, по лицу); дать пощёчину3) уст.; диал. пра́здновать чтонардуган чабу — пра́здновать ма́ртовский Но́вый год ( по восточному календарю)
сабан чабу — пра́здновать Сабанту́й
V сущ.май чабу — пра́здновать Ма́сленицу
1) пола́, подо́л, фа́лды, низ оде́жды; см. тж. итәкбишмәт чабуы — пола́ бешме́та
чабулары ачылып китте — полы́ распахну́лись
2) клин, клинообра́зный крой (юбки, платья); см. тж. өлге 2)дүрт чабулы итәк — подо́л из четырёх кли́ньев
••чабудан тарту (тоту) — помеша́ть, не позво́лить де́лать что-л.; удержа́ть от соверше́ния чего-л.
чабуны җыеп йөрү — быть бди́тельным, осторо́жным
чабуына ябышу — увяза́ться за кем-л.
-
10 вольтижировать
-
11 ехать
несов.1) бару2) ( уезжать) китү•дальше ехать некуда — актык чиккә барып җиттек, килеп терәлдек, башка барыр урын юк
-
12 манеж
ма) атка атланып йөрү һәм гаскәрнең күнегү ясау өчен махсус җиһазландырылган бина яки урынб) цирк аренасы -
13 нравиться
-
14 порешить
сов.1) (что, на чём и с неопр.), прост. карарга килү, хәл кылу; килешү, сүз куешу2) уст. ( кончить) бетерү, тәмамлау -
15 скакать
несов.1) сикерә-сикерә бару, сикерә-сикерә йөгерү, титаклап йөгерү2) чаптырып бару (килү), ыргылу3) ( участвовать в скачках) чабышу, бәйгедә (чабышта) катнашу4) разг. сикерү, кинәт (кискен) күтәрелү -
16 агач
1. сущ.1) де́рево (лиственное, хвойное, южное, плодовое) || древе́сныйвак агачлар — ме́лкие дере́вья (деревца́)
агач каерысы — древе́сная кора́
агач төрләре — поро́ды дере́вьев
клуб тирәли агач утырту — поса́дка дере́вьев вокру́г клу́ба
2) собир. (материал, сырьё) де́рево, древеси́на, лес || древе́сный (уголь, спирт); древеси́нныйагач чыгару — вывози́ть лес (древеси́ну)
эшкә яраклы агач — делова́я древеси́на; делово́й лес
агач агызу — сплавля́ть лес
комбинаттагы агач калдыклары — древе́сные (древеси́нные) отхо́ды на комбина́те
3) в сочет. лесо-; дерево-; древо-агач склады — лесоскла́д
агач сәүдәсе — лесоторго́вля; торго́вля ле́сом
агач хәзерләү участогы — уча́сток лесоразрабо́ток (лесозагото́вок); лесосе́чный уча́сток, лесосе́ка
агач хәзерләүче (хәзерләүдә эшләүче) — лесозаготови́тель; лесозагото́вщик
агач ташу юлы — лесово́зная доро́га
агач агызу сезоны — лесоспла́вный сезо́н
агач кисүдә эшләү — быть на лесору́бочных (лесору́бных) рабо́тах
агач кисә торган — древоре́жущий
агач эшкәртү — деревообрабо́тка
агач утырту — поса́дка дере́вьев
4) перен.; бран. болва́н, дуби́на, чурба́н2. прил.1) деревя́нный, из де́реваагач күпер — деревя́нный мост
агач көрәк — деревя́нная лопа́та
агач йорт — деревя́нный дом
агач табанлы чана — са́ни на деревя́нных поло́зьях
агач терәү — подпо́рка из де́рева; деревя́нная подпо́рка
2) бреве́нчатый; ру́бленый (сарай, барак)яңа гына салган агач мунча — свежеру́бленая ба́ня
3) тесо́вый, из тёса ( забор)4) щепно́й, из щепы́агач әйберләр — щепны́е изде́лия (това́ры)
5) ирон.; прост.а) деревя́нный, одеревене́лый, окостене́лый, тупо́й, (как), неживо́й (рот от холода, руки и пальцы от старческой дряблости или отсутствия движения)б) топо́рный (о чьём-л. языке); аляпова́тыйагач тел белән язган мәкалә — статья́, напи́санная топо́рным языко́м
в) бран. горе-; -дубина, -чурбан, -пень; -болван, -тупицаагач каравылчы — сто́рож-болва́н; го́ре-сто́рож; не сто́рож, а болва́н
агач хисапчы — го́ре-счетово́д; счетово́д-тупи́ца
•- агач ат
- агач аяк
- агач бакасы
- агач бакчасы
- агач гөл
- агач гөмбәсе
- агач җилеме
- агач кадак
- агач кистерүче
- агач кисүче
- агач корты
- агач куышы
- агач күбәләге
- агач мае
- агач материалы
- агач өйле
- бүрәнә өйле
- агач сирәк үскән җир
- агач суын алу
- агач тараканы
- агач тарттыру
- агач ташучы баржа
- агач ташучы машина
- агач төбе
- агач тыгылу
- агач утырту
- агач үзәге
- агач череге
- агач чиләк
- агач чүкеч
- агач эшкәртүче
- агачка әйләнү
- агачка әверелү••агач атка атландыру — оста́вить с но́сом; обвести́ вокру́г па́льца, надува́ть/наду́ть
агач атка атлану (атланып калу) — оста́ться с но́сом; сесть в лу́жу прост.
агач башыннан йөрми, кеше башыннан йөри — не по ле́су хо́дит, а по лю́дям (о беде, болезни, смерти, горе, несчастье, стихийных бедствиях, жизненных невзгодах и т. п.) (букв. не по верши́нам дере́вьев, а по голова́м люде́й хо́дит)
агач җан — см. агач йөрәк
агач җанлы — см. агач йөрәкле
агач мылтык — ирон. пустоме́ля, болту́н, пустозво́н, пустосло́в
агачны яшьтән (яшьли, яшь чагында бөгү) — гнуть де́рево, пока́ мо́лодо (т.е. воспитывать с малых лет)
агач авызланып — гру́бо, ре́зко, по-ха́мски
- агач башында үсмиагачтан сандугач кына ясамый — ма́стер на все ру́ки; всё уме́ет; всё де́лает
- агач йөрәк
- агач йөрәкле
- агачын күреп урманын күрмәү
- агачын күреп тә урманын күрмәү -
17 верховой
I -ая; -ое1) менеп йөри торган, атланып йөри торган, сыбай йөри торган, менге2) в знач. сущ. верховой м җайдак, сыбайлы, атка атланган кешеII -ая; -ое1) югарыгы, өске, үрге; сыбайлы2) ( расположенный выше по течению) үрге, югарыдагы3) разг. верховой, өстә эшләүче (мәс. вышкада)
См. также в других словарях:
җайдаклап — рәв. Ат менеп, атка атланып … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җилдертү — Бик тигез һәм кызу хәрәкәт итү, бик шәп бару (ат, машина тур.). Атка атланып яки утырып чабу, яхшы атта йөрү. Машинада тиз бару 2. Эшне яхшы, тиз һәм нәтиҗәле алып бару тур. хуҗалык эшләрен җилдертеп алып бару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җилү — Бик тигез һәм кызу хәрәкәт итү, бик шәп бару (ат, машина тур.). Атка атланып яки утырып чабу, яхшы атта йөрү. Машинада тиз бару 2. Эшне яхшы, тиз һәм нәтиҗәле алып бару тур. хуҗалык эшләрен җилдертеп алып бару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кымту — 1. Атка атланып барганда аны тизләтү өчен аяклар белән янтыгына төртү 2. Кысу, нык кысу 3. диал. Бөкләү, кыстыру, җыю, җыеп кую … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рейтуз — 1. Атка атланып йөргәндә кию өчен аякларга сыланып тора торган тар чалбар 2. Хатын кызлар яки балалар кия торган бәйләм ыштан … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җайдак — 1. Атка атланган, ат менгән кеше. с. Җигү өчен түгел, атланып йөрү өчен генә файдаланыла торган җ. аты 2. ВАККОРСАК – Личинкасы башка бөҗәкләр тәнендә паразит булып яши торган вак бөҗәк; рус. Наездник … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге