-
1 арттырып җибәрү
1) перестара́ться, переусе́рдствовать, расстара́ться, переба́рщивать/переборщи́ть; загиба́ть/загну́ть прост.; переса́ливать/пересоли́ть, перебра́ть; перегиба́ть/перегну́ть (па́лку); перехлёстывать/перехлестну́ть прост.; переходи́ть/перейти́ грань || переба́рщивание, перебо́р, переса́ливание, переги́б; перехлёстывание, перехлёст прост.2) изли́шествовать книжн.; позволя́ть (позво́лить) себе́ ли́шнее || изли́шество3) см. артыгын кылану 2) -
2 арттырып күрсәтү
завыша́ть/завы́сить (какие-л. показатели в сводке или отчёте) || завыше́ние -
3 арттырып үтәү
перевыполня́ть/перевы́полнить (план, задание, обязательство); перекрыва́ть/перекры́ть, превыша́ть/превы́сить ( норму) || перевыполне́ние -
4 арттырып бәяләү
abartmak -
5 арттырып күрсәтү
abartmak -
6 арттырып язу
припи́сывать/приписа́ть (в отчёте, сводке) || припи́сывание, припи́ска -
7 алтылата арттырып
шестикра́тно, в шестикра́тном разме́ре ( платить за что) -
8 арттыру
перех.1) увели́чивать/увели́чить (количество, объём, размер); нара́щивать (темпы, мощность, силу удара, сопротивление, влияние); повыша́ть/повы́сить (активность масс, доходы, зарплату), прибавля́ть/приба́вить; мно́жить ( ряды новаторов); умножа́ть/умно́жить (скот, богатство) || увеличе́ние, нара́щивание, повыше́ние, прибавле́ние, умноже́ниеуңышны арттыру — повыша́ть (увели́чивать) урожа́й
малның авырлыгын арттыру — повыша́ть (увели́чивать) вес скота́
осталыкны арттыру — повыша́ть (нара́щивать) мастерство́
тизлекне арттыру — увели́чивать ско́рость
тәҗрибә көчне арттыра — о́пыт умножа́ет си́лы
2) повыша́ть/повы́сить, уси́ливать/уси́лить (бдительность, ответственность, требовательность) || повыше́ние, усиле́ниеигътибарны арттыру — уси́лить внима́тельность
физик басымны арттыру — уси́лить (повы́сить) физи́ческое давле́ние
3) прибавля́ть/приба́вить (забот; поручений, работ); умножа́ть/умно́жить; набавля́ть/наба́вить (за транспортные расходы, за качество, скорость при езде на машине) || прибавле́ние, приба́вка, умноже́ние; надба́вкамәшәкать арттыру — прибавля́ть хлопо́т, умножа́ть хло́поты
4) повыша́ть/повы́сить, взви́нчивать/взвинти́ть, набавля́ть/наба́вить ( цену) || повыше́ние, надба́вка5) уси́ливать/уси́лить (опасность, напряжение, страх, недовольство); усугубля́ть/усугуби́ть, нагнета́ть ( напряжённость); повыша́ть/повы́сить || усиле́ние; усугубле́ние, нагнета́ние; повыше́ние6) преувели́чивать/преувели́чить (значение кого, чего, ценность); утри́ровать || преувели́чивание, преувеличе́ние; утри́рование7)а) прям.; перен. оставля́ть/оста́вить (что-л., сэкономив, как излишек и т. п.); выделя́ть/вы́делить || оставле́ниеашлыкны сатуга да бераз арттырасы булыр — придётся оста́вить (вы́делить) немно́го хле́ба и для прода́жи
б) перен.; разг. ода́лживать/одолжи́ть (сколько-л. из своего кармана, запаса, из наличных)бераз кирпеч арттыра алмассыңмы? — не смог бы ты одолжи́ть немно́го кирпича́? (букв. не бу́дет ли у тебя́ ли́шнего кирпича́)
8) после сравнительных слов в исх. п.а) де́лать (сде́лать) бо́льше (длинне́е, до́льше, да́льше, вы́ше, светле́е и т. п.) ( чего)чокырның иңен беренчесенекеннән арттырма — ширину́ я́мы сде́лай не бо́льше, чем у пе́рвой; я́му сде́лай (вы́рой) не ши́ре пе́рвой
чебешне егермедән арттырмау — име́ть не бо́льше двадцати́ цыпля́т
б) превыша́ть/превы́сить; перекрыва́ть/перекры́ть ( что) || превыше́ние, перекрыва́ниеүз рекордыннан арттыру — превы́сить свой реко́рд
былтыргы дәрәҗәдән арттыру өчен — что́бы превы́сить прошлого́дний у́ровень
•- арттырып күрсәтү
- арттырып үтәү
- арттырып язу -
9 алтылата
нареч.шестикра́тно, в шесть раз, вше́стеро, в шестикра́тном разме́ре (увеличить, уменьшить, возрасти, сократиться)- алтылата арттырып
- алтылата арту -
10 артыгын кылану
1) см. арттырып җибәрү2) зарыва́ться/зарва́ться -
11 артык язу
см. арттырып язу -
12 бигрәк
нареч.1) наибо́лее, осо́беннобигрәк күңелдә калганнары — наибо́лее запо́мнившиеся
2) бо́лее того́, осо́бенно, в осо́бенностибу эштә бигрәк тирән белем кирәк — на э́той рабо́те нужны́ осо́бенно глубо́кие зна́ния
3) о́чень, сли́шкомбигрәк күп — о́чень мно́го
бигрәк начар — о́чень пло́хо
бигрәк матур — о́чень краси́вый
4) в знач. вводн. сл. (уж) сли́шком, чересчу́рарттырып җибәрәсең дә инде бигрәк — чересчу́р уж переба́рщиваешь
-
13 йөзе дә күзе
он сам свиде́тель (букв. лицо́ да глаза́)менә йөзе дә күзе, һич арттырып сөйләмим — вот он сам свиде́тель, нисколько́ не преувели́чиваю
-
14 шайтан
I сущ.1) миф. шайта́н; чёрт, дья́вол, бес, сатана́, нечи́стая си́латик торганга шайтан койрыгын (аягын) тоттырган — (погов.) безде́льнику чёрт всучи́л свою́ ла́пу подержа́ть
2) перен. чу́вство, настрое́ние, скло́нность к чему-л.; бескирелек шайтаны — бес упря́мства
кемнең күңелендә нинди шайтан утырганын каян беләсең — отку́да знать, у кого́ на душе́ како́й бес сиди́т
3) бран. чёрт, дья́волсукыр шайтан — слепо́й чёрт
кая югалдың, шайтан? — где ты пропа́л, чёрт?
ни шайтаныма — како́го дья́вола, за каки́м дья́волом
•- шайтан күбеге
- шайтан сөяге
- шайтан ашыгы
- шайтан таягы
- шайтан тырнагы••шайтан алгыры — чёрт возьми́, чёрт побери́, чёрт подери́ (дери́); поди́ ты к ле́шему
шайтан алмаштырган (бала) — ребёнок, кото́рого, я́кобы, чёрт подмени́л (обычно некрасивый или слишком чёрный, подвижный или плаксивый)
шайтан ачыткысы — прост.; см. шайтан суы
шайтан аягын сындырыр (сындырырлык) — чёрт но́гу сло́мит; сам чёрт не разберётся, чёрт (его) зна́ет
шайтан вәсвәсәсе (коткысы; котырыгы) — дья́вольское наважде́ние; бесо́вское наважде́ние
шайтан да булмас; шайтаным да булмас (тимәс) — ни черта́ не случи́тся
шайтан да (шайтаным) да юк (күренми) — ни черта́ нет, никого́ нет, совсе́м пу́сто
шайтан дилбегәсе — паути́на (осе́нние ни́ти паути́ны)
шайтан коткару — шутл. освободи́ть чёрта, вы́пить
шайтан котыртты — чёрт (бес) попу́тал, чёрт (нелёгкая) дёрнул; грех попу́тал
шайтан малай (кыз) — чертёнок (черто́вка)
шайтан сабагы — уст. сатани́нские уро́ки ( о светском обучении в противоположность религиозному)
шайтан таңы — ло́жная заря́ (предрассветное, недолговременное просветление неба); зау́треня
шайтан токымы — исча́дие сатаны́, чёртово отро́дье
шайтан яшеннән курыккандай (качкандай) курку (качу) — боя́ться как чёрт ла́дана; бежа́ть как чёрт от ла́дана
шайтанга ою — поддава́ться собла́зну, искуше́нию
шайтаннан арттыру (арттырып җибәрү) — превосходи́ть самого́ чёрта (в хитрости, в лукавстве)
шайтаннан да ярлы — бе́ден как Ио́в, бе́ден как Ла́зарь; бедне́е чёрта
шайтаннан җәяү качкан — изворо́тливый, увёртливый, ло́вкий
шайтанның арт аягы — чертёнок, бесёнок, сорване́ц ( о детях)
шайтанның сөт кардәше — ше́льма, пройдо́ха
шайтаныма да ярамый — ни к чёрту не годи́тся
- шайтан кебекшайтаның да тончыгыр — и чертя́м то́шно
- шайтан кушканмы
- шайтан суы
- шайтан сөте
- шайтан төкреге
- шайтан туе
- шайтан эше
- шайтаныма дипме II вводн. сл.чёрт, дья́вол; чёрт побери́, чёрт возьми́шайтан, онытып җибәргәнмен — чёрт возьми́, совсе́м забы́л
шайтан, соңга калдым — чёрт побери́, опозда́л
-
15 шул
I мест. указ.(шуның, шуңа; шуны, шуннан, шунда)1) тот (та, то), э́тот (э́та, э́то)һаман шул бүлмәдә тора — всё (ещё) живёт в той ко́мнате
шул мәсьәләгә игътибар кирәк — необходи́мо внима́ние той зада́че
2) в сочет. с мест. "әнә", "менә" вот тот (та, то); вот э́тот (э́та, э́то)менә шул кешеләр — вот э́ти лю́ди
әнә шул эш — вот та рабо́та
3) в функ. обобщающего слова э́то, вот, вот э́токиңәшем шул - бу дуслыкны онытма — не забу́дь э́ту дру́жбу - вот мой сове́т
төп бурычыбыз - шул планны арттырып үтәргә — перевы́полнить план - вот э́то на́ша основна́я зада́ча
4) мест.; нареч. (то́чно) та́к же; тот (та́, то́, те́) жебарысы да шул — всё та́к же
йортлар да, урамнар да шул — и дома́, и у́лицы те́ же
5) в качестве союза в составе соотносит. слов кем..., шул кто..., тот ни, нәрсә..., шул что..., тоткем эшләми, шул ашамый — (посл.) кто не рабо́тает, тот не ест
II частицани теләсәң, шул бар — что хо́чешь, то есть (име́ется); что душа́ жела́ет, всё есть
1) утверд. ведь, жеул юк шул — его́ ведь (же) нет
монда урман һавасы шул — здесь же лесно́й во́здух
мин аны белмим шул — я же его́ не зна́ю
2) утверд.-усил. дабармадым шул — да, я не пошёл
кайткан шул — да, он верну́лся
бу эш җиңел түгел шул — да, э́то де́ло не лёгкое
•- шул гына
- шул дәрәҗәдә
- шул җирлектә
- шул кадәр
- шул кадәрле
- шул килеш
- шул хәлдә
- шул көнгә тикле
- шул рәвешле
- шул рәвешчә
- шул сәбәпле
- шул турыда
- шул хакта
- шул ук
- шул ук вакытта
- шул уңайдан
- шул хисаптан
- шул исәптән••шул кирәк — так его́ (её, их); так и на́до; по заслу́гам; туда́ и доро́га
- шул көй- шул көе
- шул көй белән
См. также в других словарях:
шапырту — Арттырып, ялган кушып сөйләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ашасыннан — 1. рәв. Түбәләмә итеп, арттырып (тутыру, төяү) 2. бәйл. Аша, аркылы күрше йорт ашасыннан китте … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гипербола — I. Конусны аның ике төзүчесенә параллель яссылык белән кистергәндә барлыкка килгән кәкре сызык. II. ГИПЕРБОЛА – Сүрәтләнә торган күренешнең күләмен яки әһәмиятен чиктән тыш арттырып күрсәтү алымы. Гомумән, чиктән тыш күпертү, арттыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җилдерү — I. 1. Җилдертү 2. күч. Ялганлап, арттырып сөйләү, кушып сөйләү теге дөньяда алла бирер дип кенә җилдерә. II. ҖИЛДЕРҮ – диал. 1. Кайнар суда пешекләү; йомшарту яки дезинфекция өчен җиңелчә генә кайнатып алу эчәкләрне җилдерү, кыярны җилдереп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
зур — с. 1. Күләме, микъдары буенча гадәтидән олы, артык; киресе – кечкенә. Сан ягыннан гадәтидән артык, күп. Ишле, күп кешесе булган 2. Көче, барышы яки тәэсире буенча гадәтидән артык, көчле. Киң колачлы, масштаблы зур көрәшләр. Тирән, нык нигезле… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мактану — 1. Үз үзеңне яки берәр эшеңне мактау 2. Горурлану 3. Урынсызга үз үзеңне яки берәр эшеңне мактау, булмаганны арттырып сөйләү; шапырыну, масаю … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ударчы — Норманы арттырып үтәүче алдынгы эшче. Мәктәптә 4 һәм 5 билгеләренә генә укучы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уза — КИТҮ – Арттырып җибәрү, артыгын кылану … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
узыну — 1. Масаю, тәкәбберләнү 2. Берәр нәрсәдә арттырып җибәрү, артыгын кылану, тәртип, әхлак кагыйдәләренә буйсынмау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
үрәчә — Арба яки чананың як ягында буйга сузылып, аларның киңлеген арттырып тора торган иң тышкы агач … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шапырыну — 1. Артык мактану, үзең турында күпертеп, арттырып сөйләү 2. Масаеп гайрәт ору, җикеренү, кычкырыну … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге