-
21 тел
I сущ.1)а) анат. язы́к (человека и животных) || языково́й; -язы́чныйтел очы — ко́нчик языка́
арткы тел авазлары — заднеязы́чные зву́ки
тел дигән арыслан теш дигән текмә артында торсын — (посл.) скрипи́ зуба́ми, но терпи́ - не проговори́сь (букв. лев, называ́емый языко́м, до́лжен находи́ться за частоко́лом, называ́емым зуба́ми)
сыерның сөте җиленендә түгел, телендә — (посл.) молоко́ коро́вы не в вы́мени, а на языке́ (т. е. больше кормов - больше молока)
б) язы́к, язычо́к, вы́ступ в фо́рме языка́ялкын телләре — языки́ пла́мени
шәл теле — вы́ступ волни́стого кра́я ша́ли
2)а) в разн. знач. язы́к, речь || языково́й, речево́йгарәп теле — ара́бский язы́к
рус теле — ру́сский язы́к
чит тел — иностра́нный язы́к
тел культурасы — культу́ра языка́
язма тел — пи́сьменный язы́к
дуслык теле — язы́к дру́жбы
тел чаралары — языковы́е сре́дства
теле татлы, күңеле таплы — (погов.) речь его сладка́, а душа́ гадка́
б) перен. о системах выражения, изображения язы́ксызым - техника теле — чертёж - э́то язы́к те́хники
музыка теле белән әйтү — вы́сказать языко́м му́зыки
3) язы́к, язычо́к, язычки́ (щеколды, колокола, колокольчика, ботинка и т. п.)4) ма́ятник ( настенных часов)5) стре́лка весо́вүлчәү теле бер генә — (посл.) стре́лка весо́в то́лько одна́ ( правда всегда однозначна)
6) кла́виша, пла́нка (гармони, баяна)тальян гармунның телләре көмеш микән, җиз микән? — ( песня) сере́бряные ли, лату́нные ли кла́виши у талья́нки?
7) пи́щик (внутри гармони, баяна и т.п)8) язычо́к, зазу́брина ( крючка)9) боро́дка ( ключа)10) перен. доно́с, я́беда, спле́тня, кля́узакеше өстеннән тел әйтү — кля́узничать (букв. вы́сказать кля́узу) о друго́м челове́ке
11) перен. язы́к (человек из лагеря противника, используемый для получения информации)разведчиклар тел алып кайттылар — разве́дчики привели́ языка́
12) в ф. исх. п. телдән, теленнән у́стно || у́стныйтелдән әйтү — вы́сказать у́стно
телдән җавап — у́стный отве́т
13) в ф. направит. п. телгә языко́м, на слова́хтелгә батыр, эшкә факыр — (посл.) языко́м трепа́ть ма́стер, а на де́ле слаб
•- тел агы- тел аклавы
- тел аклыгы
- тел гыйлеме
- тел белеме
- тел тартыгы
- тел шартлау
- тел чыртлау••тел аерылу — говори́ть на ра́зных языка́х (не понимать друг друга по причине разности целей, понимания вещей и т. п.)
тел белән әйткесез — невырази́мый слова́ми
тел белән тегермән кору (тарттыру) — говори́ть (обеща́ть) мно́го, но ничего́ не де́лать; моло́ть языко́м; трепа́ться
тел белән телү (тетү) — бичева́ть сло́вом; жечь глаго́лом
тел беркетү — договори́ться, заключи́ть сою́з (в тайне или в стороне от кого-л.); см. тж. сүз беркетү
тел бирәне — груб. болту́н, говору́н ( который не может остановиться)
теле (телләре) бәйле (баглы) — не мо́жет, не име́ет пра́ва говори́ть
тел кашу — чеса́ть язы́к (языко́м); говори́ть не к ме́сту
тел күтәрмәү — возде́рживаться/воздержа́ться от ли́шних слов ( по тактическим соображениям)
тел күтәрелү — см. тел бару
тел озайту — распуска́ть/распусти́ть язы́к ( осуждая начальство); пуска́ть, распространя́ть слу́хи, неуго́дные вышестоя́щим
тел саклау — ума́лчивать/умолча́ть, промолча́ть из уваже́ния ( к старшим)
тел сөяксез — язы́к-то без косте́й
тел тибрәнү — захоте́ть сказа́ть; чуть не сказа́ть
тел тибрәтү (тибрәндерү) — (спокойно, ласково) (что-то) промо́лвить
тел тидерерлек түгел — не́ к чему придра́ться; ни сучка́, ни задо́ринки; кома́р но́са не подто́чит
тел тию — приходи́ться/прийти́сь, задева́ть/заде́ть (обвиня́ть)
тел тиярлек түгел — см. тж. тел тигесез
тел тотлыгу — см. тотлыгу
тел туздыру — болта́ть зря; трепа́ть языко́м
тел уйнату — игра́ть слова́ми, заи́грывать на слова́х
тел чарлау — остри́ть, зубоска́лить; точи́ть ля́сы
тел чишелү — разговори́ться; станови́ться/стать разгово́рчивым; расколо́ться
тел чишү — открыва́ть/откры́ть секре́ты; разглаша́ть та́йну; доверя́ть ду́шу (мы́сли)
тел чылату — немно́го попи́ть ( необязательно хмельное)
тел шомарту (таптау, юкарту) — моло́ть чушь; точи́ть ля́сы
тел язу — выдава́ть/вы́дать секре́т ( под нажимом или невольно)
телгә алынган (алынмыш) — упомя́нутый
телгә беткән — бо́йкий || бо́ек на язы́к
телгә йозак салу — запреща́ть/запрети́ть говори́ть
телгә килешү — см. телгә килү 3)
телгә оста (чая, үткен, шәп) — бо́йкий || бо́ек на язы́к, речи́стый
телдән-телгә — из уст в уста́ (о распространении легенд, слухов, новостей и т. п.)
телдән төшмәү — быть у всех на уста́х
телдән төшү — переста́ть упомина́ться, вспомина́ться; забыва́ться ( о человеке)
телдән ычкыну — срыва́ться/сорва́ться с языка́
теле татлы (баллы) — сладкоречи́вый || сладкоречи́в
теле тезенә җитә — ма́стер на злы́е слова́, ре́чи
теле чарланган (шомарган) — навостри́лся говори́ть; язы́к непло́хо подве́шен
теле юка — речи́ст и сладкоречи́в
телен кыскарту — в разн. знач. укороти́ть язы́к, заста́вить замолча́ть
телен чыгарып — изо все́х си́л, вы́сунув язы́к
теленә (телеңә) салыну (салышу) — заводи́ть/завести́ спор, перебра́нку, см. тж. телләшү
теленә шайтан төкергән — его́ не переспо́ришь (букв. чёрт плю́нул ему́ на язы́к)
теленнән табу — пострада́ть из-за своего́ языка́
телне (телеңне, телегезне, телен, телемне) тешләү — вдруг замолча́ть, сообрази́в, что собира́лся сказа́ть ( или уже сказал) ли́шнее
телеңне йотарсың — язы́к ( вместе с пищей) прогло́тишь ( такой вкусный); па́льцы обли́жешь
телеңне сындырырсың — язы́к слома́ешь ( о выговаривании сложного слова)
- тел ачутелеңне тайдырма — не говори́ так краси́во
- тел әйләндерү
- тел әйләнмәү
- тел бару
- тел батырып сүз әйтү
- тел күтәреп сүз әйтү
- тел белән әйтү
- теле белән әйтү
- тел бәйләндергеч
- тел бәйләнү
- тел кагу
- тел кайтару
- тел кату
- тел көрмәкләнү
- тел көрмәлү
- тел күтәрү
- тел кычыту
- тел очы
- тел очына килү
- тел өстендә
- тел сату
- тел сүтү
- тел тегермәне
- тел тигесез
- тел тидергесез
- тел тидерү
- тел төбе
- тел яздыру
- тел яшерү
- телгә алу
- телгә алыну
- телгә керү
- телгә килү
- теле авызга сыймау
- телең авызыңа сыймау
- телең авызга сыешмау
- теле авызга сыешмау
- теле ачылу
- теле кору
- теле озын
- теле телгә йокмый
- теле чыгу
- телен аркылы тешләп
- телне аркылы тешләп
- телен ачу
- телен белү
- телен йоту
- теленең тупсасы юк
- телне тыю
- тел бистәсе
- тел кузгату
- телдән калу
- телен табу
- телне кыска тоту II сущ.; этногр.язы́ческая моли́тва, за́говорелан теле — за́говор от змей; слова́, кото́рыми загова́ривают змей
тел уку — произнести́ за́говор
чәчәк теле — за́говор от о́спы
-
22 төшерү
1) понуд. от төшү в знач. 1)-10), 20)-25), 28)-30)печәнгә төшерү — направля́ть на сеноко́с ( бригаду)
укырга төшерү — посыла́ть в шко́лу; посади́ть за па́рту
2)а) опуска́ть/опусти́ть, спуска́ть/спусти́тькараваттан төшерү — помо́чь слезть с крова́ти ( ребёнку)
пәрдәләрне төшерү — опуска́ть што́ры
байрак төшерү — спусти́ть флаг
б) спуска́ть/спусти́ть || спуск, спуска́ние, спуще́ние (по реке, по эскалатору и т. п.)сал төшерү — спуск спла́ва, сплавле́ние плота́
3)а) роня́ть/урони́тьчиләкне коега төшерү — урони́ть ведро́ в коло́дец
б) перен. роня́ть/урони́ть; подрыва́ть/подорва́тьавторитетын төшерү — роня́ть (урони́ть) авторите́т
4) перен.а) снима́ть/снять, смеща́ть/смести́ть || сня́тие, смеще́ние с до́лжностипредседательлектән төшерү — снима́ть с председа́тельства
б) сверга́ть/све́ргнуть, низлага́ть/низложи́ть || сверже́ние, низложе́ние (монарха и т. п.)5) перен. опуска́ть/опусти́ть, сокраща́ть/сократи́ть || сокраще́ние (текста и т. п.)монысын төшерергә дә мөмкин — э́то мо́жно и опусти́ть
6) в разн. знач. сса́живать, выса́живать/вы́садить || сса́живание, выса́живание, вы́садкапоезддан төшерделәр — ссади́ли с по́езда
десант төшерү — вы́садка деса́нта
7) перен. спуска́ть/спусти́ть || спуск, спуска́ние (приказов, нарядов, указаний по иерархической лестнице)директива төшерү — спуск директи́вы ( низовым организациям)
8) перен.; разг. дать, ( хлёстко) ударя́ть; всы́пать; сту́кнутьяңагына төшерү — ( хлёстко) уда́рить по щеке́
9) направля́ть/напра́вить, ки́нуть, бро́сить (взгляд)күзен (карашын) төшерде — он ки́нул взгляд
10) наводи́ть/навести́ || наведе́ние (тени, блика, света и т. п.)диварга күләгә төшерү — наводи́ть тень на сте́ну
11)а) наноси́ть/нанести́, выводи́ть/вы́вести || нанесе́ние, выведе́ние ( знаков); рисова́ть/нарисова́ть || рисова́ниеөй сурәте төшерү — наноси́ть (нарисова́ть) ко́нтуры до́ма
тамга төшерү — наноси́ть (выводи́ть) тавро́
чәчәкләр төшереп чигү — вышива́ть цветы́ ( на ткани)
б) фотографи́ровать/сфотографи́ровать || фотографи́рованиев) снима́ть/снять (кинофильм и т. п.)12) заполучи́ть ( в руки); доста́вить/доста́ть || заполуче́ние, достава́ниекаян төшердең син моны? — отку́да ты доста́л э́то ( эту вещь)
13) прост. зараба́тывать/зарабо́тать; подзараба́тывать/подзарабо́тать, закола́чивать/заколоти́ть || зараба́тывание, подзараба́тываниеаена күпме төшерәсең — ско́лько закола́чиваешь в ме́сяц?
14) (...га төшерү) израсхо́довать, влага́ть/вложи́ть || израсхо́дование, вложе́ние ( определённого количества денег)ун меңгә төшереп — вложи́в де́сять ты́сяч
15) де́лать ударе́ние ( в речи)басымны икенче иҗеккә төшерү — де́лать ударе́ние на второ́м сло́ге
16) принима́ть/приня́ть, пуска́ть/пусти́ть || приём (гостей, постояльцев, жильцов и т. п.)фатирга төшерү — приня́ть на кварти́ру ( на ночлег)
17) в разн. знач. понижа́ть/пони́зить, снижа́ть/сни́зить || пониже́ние, сниже́ние чегобәясен төшереп сату — продава́ть, снижа́я це́ну; прода́ть по сни́женным це́нам
тавышын төшерү — снижа́ть го́лос (тон)
18) ( торжественно) принима́ть/приня́ть || ( торжественный) приёмкунак төшерделәр — ( торжественно) принима́ли госте́й
килен төшердек — ( торжественно) при́няли сноху́
19) (төшерга төшерү)а) навлека́ть/навле́чьхурлыкка төшерү — навлека́ть позо́р
б) обрека́ть/обре́чь; поверга́ть/пове́ргнуть || обрече́ние на чтокайгыга төшерү — поверга́ть в го́ре (го́рестное состоя́ние)
коллыкка төшерү — обрека́ть на ра́бство
шиккә төшерде — пове́рг (его́) в сомне́ние
20) зароня́ть/зарони́ть что; вызыва́ть/вы́звать || вы́зов определённого состоя́нияарага салкынлык төшерү — зарони́ть прохла́дность, вызыва́ть холодо́к в отноше́ниях
шик төшерү — вызыва́ть подозре́ние, зарони́ть сомне́ние
21) перен.; жарг. закла́дывать/заложи́ть; пропусти́ть; выпива́ть/вы́питьберәрне төшерегез әле — пропусти́те-ка по одно́й ( рюмке)
•- төшереп җибәрү -
23 эретү
перех.1) раста́ивать, отта́ивать/отта́ять, размора́живать/разморо́зить || отта́ивание, размора́живаниечәйгә кар эретү — раста́ивать снег для ча́я
боз эретү — отта́ивать лёд
туңдырылган балыкны эретү — отта́ять (разморо́зить) ры́бу
суыткычны эретү — разморо́зить холоди́льник
2) безл. та́ять, раста́ятьэретә, аяк асты юеш — та́ет, под нога́ми сы́ро
3) пла́вить, расплавля́ть/распла́вить, выплавля́ть/вы́плавить || плавле́ние, пла́вка, расплавле́ние, распла́вка, вы́плавкабакыр эретү — распла́вить медь
эретү циклы — цикл пла́вки
металлны электр тогы белән эретү — пла́вка мета́лла электри́ческим то́ком
4) топи́ть, раста́пливать, растопи́ть, выта́пливать/вы́топить, перета́пливать/перетопи́ть (масло, жир, воск, гудрон) || топле́ние, раста́пливание, выта́пливание, вы́топка, перета́пливание, перето́пкадуңгыз мае эретү — вы́топка (перето́пка) са́ла
5) растворя́ть/раствори́ть || растворе́ниеспиртта эретү — раствори́ть в спи́рте
тоз эретү — раствори́ть соль
6) перен. умиля́ть/умили́ть, приводи́ть/привести́ в умиле́ниебу җылы сүзләр аны тәмам эретте — э́ти тёплые слова́ её оконча́тельно умили́ли
•- эретеп бетерү
- эретеп җибәрү
- эретеп чыгару
- эретеп ябыштыру
- эретеп ялгау•• -
24 дан
Ruhm m.; Ruf m.дан алу bekannt werdenдан сату in Verruf m. bringenдан тоту berühmt werdenдан җырлау rühmen
- 1
- 2
См. также в других словарях:
алу-сату — Алу һәм сату эшләре, сәүдә; сату алу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сату-алу — Алу сату, сәүдә эше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
базарчы — Сату алу йомышы белән базарга килгән кеше. Базар тирәсендә чуалып, сату алу эше белән кәсеп итүче, алыпсатар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сәүдә — Сату алу эше, кәсебе. СӘҮДӘ ИТҮ – Сату алу эше белән шөгыльләнү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алыш-биреш — җый. 1. Бирәчәк һәм алачак 2. Сату алу; сәүдә 3. Мөнәсәбәт, бәйләнеш, эш (итү) аның белән артык алыш бирешем юк. АЛЫШ БИРЕШ ИТҮ – Сату алу белән шөгыльләнү, сәүдә эшләре алып бару. АЛЫШ БИРЕШЛЕ – Сату алу, сәүдә эшләре булган, сәүдә белән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
базар — 1. Сатучы һәм алучыларның бергә җыелып сәүдә итүе, шул сәүдә урынына җыелган халык. күч. Шау шулы күренеш, ыгы зыгы 2. Базар җыела торган урын, мәйдан 3. Сату алу мөмкин булган географик өлкә яки хуҗалык тармагы; товар әйләнеше сферасы бөтендөнья … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дилер — 1. Үз исеменнән һәм үз исәбенә товар сату алу белән шөгыльләнүче аерым кеше яки фирма 2. Үз исеменнән һәм үз исәбенә кыйммәтле кәгазьләр, валюта, асылташлар сату алу белән шөгыльләнүче банк, фонд биржасы әгъзасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
талаулау — (ТАЛАКЛАУ) (ТАЛАУЛЫ) – Талау белән авыру. II. ТАЛАУ – ф. 1. Һөҗүм итеп, тешләре яки тырнаклары белән эләктереп йолыккалау (хайваннар тур.) Тешләп, канны эчеп борчу (бөҗәкләр тур.) 2. Кемнең дә булса мал мөлкәтен көчлек белән тартып алу, үзләштерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җитешмәү — 1. Алу бирү, сату итү һ. б. матди байлыклар белән бәйләнгән эштә керемгә караганда чыгымның артып китүе, ялгышлык я урлау сәбәпле акча яки материалның җитмәве 2. Җитешмәгәнлек (2) Берникадәр җитмәү, кирәк кадәрле булмау, җитәрлек булмау 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алдым-бирдем ясау — 1) Сату алу, товар алмашу 2) Кыз ярәшкәндә килешү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әвеш-тәвеш — Ә. ИТҮ – 1) Бер савыттан икенче савытка бушату 2) Бер урыннан икенче урынга кат кат күчерү 3) Сату алу белән эш итү. ӘВЕШ ТӘВЕШ (ӘВЕШ КЫЕШ) КИТЕРҮ – 1) Теләсә ничек урнаштыру, бутап кую 2) Аннан моннан эшләп кую 3) Әвеш тәвеш итү 3) Очын очка… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге