-
81 һөнәр
сущ.1) ремесло́, специа́льность, профе́ссия, квалифика́ция || реме́сленныйтимерче һөнәре — кузне́чное ремесло́
язучы һөнәре — профе́ссия писа́теля
арадаш һөнәрләр үзләштерү — овладева́ть сме́жными профе́ссиями
һөнәр кешеләре — реме́сленные лю́ди
һөнәр мәктәбе — реме́сленная шко́ла
һөнәр ашарга сорамый — (погов.) ремесло́ есть-пить не про́сит
белгән һөнәр иңсәне басмый — (посл.) ремесло́ не коромы́сло, плеч не оття́нет
2) уме́ние, спосо́бность, тала́нт; иску́сство, мастерство́сугыш һөнәре — вое́нное иску́сство
сәхнә һөнәре — сцени́ческое иску́сство
һәркем үз һөнәрен күрсәтә — ка́ждый пока́зывает своё уме́ние
акыл белән күпкә ирешерсең, һөнәр белән - барысына да — (погов.) умо́м добьёшся мно́гого, а уме́ньем - всего́
• -
82 чибәрлек
сущ.красота́; см. тж. матурлыкчибәрлеге өстенә ул кыз акыллы да — вдоба́вок к красоте́, де́вушка ещё и умна́
чибәрлек туйда кирәк, акыл көн дә кирәк — (погов.) красота́ нужна́ на сва́дьбе, а ум - всегда́ (ка́ждый день)
-
83 шәкел
сущ.; уст.фо́рма; вид (наружный, внешний)тышкы шәкеле — вне́шний вид чего-л.
шәкелен үзгәртү — измени́ть фо́рму ( очертания)
әңгәмә акыл өйрәтү шәкеленә керде — бесе́да приняла́ фо́рму назида́ния
-
84 яктылык
сущ.1) свет, огонёк || светово́йкичке яктылык — вече́рний свет
яктылык дулкыннары физ —. световы́е во́лны
авылда бер яктылык та күренми — не ви́дно ни одного́ огонька́ в дере́вне
2) све́тлость, я́ркостьйолдыз яктылыгы — я́ркость звезды́
электр яктылыгы — я́ркость электри́чества
кышкы кичләрнең яктылыгы — све́тлость зи́мних вечеро́в
3) перен. све́тлость, просве́тболытлар арасындагы яктылык — просве́т в ту́чах
4) перен. просве́т, облегче́ние, улучше́ниеаның тормышында бернинди дә яктылык булмады — в его́ жи́зни не́ было никако́го просве́та (облегчения, улучшения)
5) перен. све́тлость, просветлённость (взгляда, лица, мыслей, ума, будущего и т. п.)йөз яктылыгы — све́тлость лица́
акыл яктылыгы — просветлённость ума́
6) перен. свет, све́тлая жизньяктылыкка омтылу — стреми́ться к све́ту, к све́тлой жи́зни
•- яктылык көче
- яктылык күләгәсе
- яктылык нурланышы
- яктылык үткәрми торган
- яктылык үткәрмәүчәнлек
- яктылык үткәрмәү
- яктылык чәчелү -
85 якынайту
перен.1) приближа́ть/прибли́зить, придвига́ть/придви́нуть || приближе́ниеурындыкны өстәлгә якынайту — передви́нуть стул к столу́
промышленность предприятиеләрен чимал һәм ягулык чыганакларына якынайту — прибли́зить промы́шленные предприя́тия к исто́чникам сырья́ и то́плива
2) перен. сближа́ть/сбли́зить, приближа́ть/прибли́зить || сближе́ние, приближе́ниеакыл хезмәте белән физик хезмәтне якынайту — сближе́ние у́мственного и физи́ческого труда́
әдәбиятны тормышка якынайту — прибли́зить литерату́ру к жи́зни
теория белән практиканы якынайту — сбли́зить тео́рию с пра́ктикой
3) сокраща́ть/сократи́ть ( расстояние)4) приближа́ть/прибли́зить срок, ускоря́ть/уско́рить, торопи́ть || приближе́ние, ускоре́ниечишелешне якынайту — прибли́зить развя́зку
картлыкны якынайту — прибли́зить ста́рость
5) перен. сближа́ть/сбли́зить, сродни́ть, сдружи́ть, подружи́ть (кого-л. с кем-л.) || сближе́ниемөнәсәбәтләрне якынайту — сбли́зить отноше́ния; сбли́зиться, подружи́ться
бу вакыйга безне тагын да якынайтты — э́то собы́тие ещё сильне́е сбли́зило нас
якынайтып күрсәтү — приближа́ть ( об оптических приборах)
якынайта төшү — пододвига́ть/пододви́нуть
-
86 ярты
1. сущ.1) полови́на, полови́нкаалманың яртысы — полови́на я́блока
юлның яртысы — полови́на пути́
гомер яртысы — полови́на жи́зни
җәй яртысы — полови́на ле́та
2) числ. полови́на, полсәгать унынчы ярты — вре́мя полови́на деся́того
3) в сложн. сл. переводится компонентом пол-, поло-, полу-ярты сәгать — полчаса́
ярты литрлы — поллитро́вка
ярты потлы — полупудо́вый
4) разг. пол-ли́тра ( водки)2. прил.полови́нныйярты бәя — полови́нная цена́
ярты эш хакы — полови́нный окла́д
- ярты ел- ярты еллык••ярты акыл (ярты акыллы) — полоу́мный
ярты җанын алу — довести́ до полусме́рти (побив, напугав)
ярты сүздән — с полусло́ва
ярты үлек (ярты җаны чыккан) — полумёртвый: ни жив ни мёртв
ярты юлда — на полдоро́ге, на полпути́
-
87 яшь
I прил.1) молодо́й, ю́ныйяшь кеше — молодо́й челове́к
яшь гармоньчы — молодо́й (ю́ный) гармони́ст
яшь эзтабарлар — ю́ные следопы́ты
2) малоле́тнийяшь балалар — малоле́тние де́ти
3) перен. молодо́й, нео́пытный; зелёный; желторо́тыйсин яшь әле мине өйрәтергә — ты ещё зе́лен, что́бы меня́ учи́ть
4) неста́рый, молодо́й, зелёныйяшь чикләвек агачы — молодо́й оре́шник
яшь кычыткан — молода́я (до цвете́ния) крапи́ва
5) молодо́й, неда́вно возни́кший, неда́вно образова́вшийсяяшь оешма — молода́я организа́ция
6) молодо́й, нео́пытныйяшь укытучы — молодо́й учи́тель
яшь язучы — молодо́й писа́тель
7) в знач. сущ.; мн. яшьләра) молоды́е (лю́ди), молодёжь, ю́ношество, молодо́е (подраста́ющее) поколе́ние || молодёжныйяшьләр кичәсе — молодёжный ве́чер
б) молоды́е, молодожёны, новобра́чные•- яшь әни- яшь ботак
- яшь егет
- яшь килен
- яшь кияү
- яшь терлек
- яшь урман
- яшь хатын
- яшь чырайлы••яшь акыл — нео́пытная голова́, неискушённый ум
яшь каләм — о молодо́м писа́теле
II сущ.яшь чак - җүләр чак — мо́лодо - зе́лено
год (род.; мн. лет)сиңа ничә яшь — ? ско́лько тебе́ лет?
балага бер яшь тулды — ребёнку испо́лнился год
яше күп тә, акылы юк — лета́ми вы́шел, а умо́м не дошёл
өлкән яшьтә — в пожило́м во́зрасте
- яше чыкканагачның яшен билгеләү — определи́ть во́зраст де́рева
- яше узган
- яше тулу
- яше чыгу
- яше узу
- яшь сызыгы
- яшь балдагы III сущ.слеза́күздән яшь чыкты — на глаза́х вы́ступили слёзы
яшь бөртеге — слези́нка
яше чишмәдәй ага — льёт слёзы в три ручья́
••яшь сыгу (яшь түгү) — проли́ть (пусти́ть) слезу́
яшьне эчкә йоту — глота́ть слёзы
-
88 гакыл
сущ, см акыл -
89 һуш
-
90 ия
Besitzer m.; Eigentümer m.; Herr m.йорт иясе Hausgeist m.акыл иясе Weiser m.гыйлем иясе gebildeter Mensch m.гүр иясе der Tote m.урман иясе Waldgeist m. -
91 керү
1. hereingehen; hereinfahren2. einbrechenакыл керү vernünftig werdenгүргә керү sterbenмунча керү baden (Sauna)су керү baden (im Fluß, Meer)эшкә керү Arbeit f. aufnehmen -
92 теш
Zahn m.; techn. Zacken m.; Zinne f.акыл теше Weisheitszahn m. -
93 гакыл
-
94 is-aqıl
См. также в других словарях:
акыл — 1. Кешенең уйлау, фикер йөртү сәләте, аңлылык дәрәҗәсе акыл яшьтә түгел – башта 2. Иҗтимагый аң, иҗтимагый фикер 3. Киңәш яшьләргә акыл бирү 4. Уй, фикер кем башына килгән бу акыл? 5. Акыллылык акыл түгел бу эшең 6. Алдын артын уйлау, уйлап эш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ис-акыл — И. БЕТҮ – Бик нык курку, аптырау аркасында аңлый алмас хәлгә килү. И. КИТҮ, И. НЫ АЛУ, ИС КИТҮ – Бик нык гаҗәпләнү, хәйран калу. И. ГА КИЛҮ – Аңлап алу, төшенү, абайлау. ИСТӘ АҢДА БУЛМАУ – Хәтердә бөтенләй булмау, бөтенләй уйламау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һушлану — Акыл керү, аң дәрәҗәсе үсү бала үсәр, тиле һушланмас … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
авыр — I. с. 1. Үлчәүгә күп тарта торган, зур үлчәүле; киресе: җиңел 2. Кайгылы, борчулы. Матди яктан кыенлашкан, җитмәүчелекле, бәхетсез (тормыш, язмыш тур.) 3. рәв. Әкрен, ашыкмыйча, салмак 4. Каты, җитди авыр яра 5. Зур хезмәт, физик яки акыл көче… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аек — с. 1. Исерткеч эчемлек эчмәгән, исермәгән; исерек булмаган. Гомумән, исерткеч эчемлекләр, аракы эчми торган 2. күч. Фикер йөртердәй хәлдә, уйлау сәләтен югалтмаган, аңлы 3. күч. Акыллы, уйлап эш итә торган. рәв. Уйлап, акыл белән. Дөрес, туры,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айнык — с. 1. Исерткеч эчемлек эчмәгән, исермәгән; исерек булмаган. Гомумән, исерткеч эчемлекләр, аракы эчми торган 2. күч. Фикер йөртердәй хәлдә, уйлау сәләтен югалтмаган, аңлы 3. күч. Акыллы, уйлап эш итә торган. рәв. Уйлап, акыл белән. Дөрес, туры,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җитмәслек — с. Үзеннән алдагы исем (буй, акыл, күз, көч, хәл һ. б.) белән бергә предметтагы теге яки бу сыйфатның артыклыгын, аңа ирешеп булмауны аңлата акыл җитмәслек эшләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
интеллект — Кешенең фикерләү, акыл сәләте; акыл үсеше дәрәҗәсе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рационализм — филос. 1. Кеше акылы чиктән тыш көчле, чынбарлыкны тулысына танып белеп була дигән фәлсәфи караш 2. Фикерләүнең тормыш тәҗрибәсенә бәйләнешен инкарь итеп, дөньяны танып белүнең бердәнбер чыганагы акыл дип санаучы философик юнәлеш 3. күч. Тормышта … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хезмәт — 1. Кешедән акыл яки физик көч таләп итә торган максатлык эшчәнлек, эш 2. Шундый эш нәтиҗәсе буларак фәнни, әдәби яки сәнгать әсәре 3. Көч, энергия әз хезмәт түкмәдем. Тырышлык 4. Эш (урыны) , вазифа директорлык хезмәтеннән тыш укыта да 5. Армиядә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Рыскулов Муратбек — (23.11.1909, с. Чаек, ныне Джумгальского района Киргизской ССР, ‒ 1.2.1974, Фрунзе), киргизский советский актёр, народный артист СССР (1958). Член КПСС с 1947. С 1936 в труппе Киргизского музыкально драматического театра (одновременно учился в… … Большая советская энциклопедия