þrándr

m., Þránd-heimr, Drondheim, see Þróndr, Þróndheimr.

m., gen. Þrándar

(fregn; frá, frágum; fréginn), v.

1) to hear of, be informed of (þrándr frá andlát föður síns);

2) to ask (f. e-n e-s); f. e-n ráðs, to ask one’s advice.

(-da or -að), v. = prec.

* * *

pret. frá, 2nd pers. frátt, fráttu, pl. frágum; pres. fregn; pret. subj. frægi, frægim, Am. 99; part. freginn; sup. fregit; with the neg. suf. fráat, Ýt. 10: in mod. usage weak fregna, að, pres. fregna, sup. fregnað: in old writers a form fregna, d, occurs early, thus, pres. fregnir, Fms. xi. 42, Jómsv. S. 2; pret. fregndi, 14; pres. subj. fregnisk (= fregnsk), Sighvat, Fms. vi. 41; pres. fregnar, Glúm. 374; sup. fregnt (= fregit), Ld. 4, is scarcely a correct form; pret. pl. fregnuðum, Dipl. v. 16, in a deed of the 14th century;—by that time the word had got its present form: [Goth. fraihnan = ἐρωταν; A. S. frignan; old Sax. gifrægnan; cp. Germ. fragen]:—to hear, be informed; er þú fregn andlát mitt, Blas. 43; er hann slíkt um fregn, Vsp. 30; Þrándr frá andlát föður síns, Landn. 214; ok frágu þau tíðendi at …, Ó. H. 106; enda fregn sakar-aðili vígit á þingi, Grág. (Kb.) ch. 107, (fregni, subj., Sb. i. 105); er hann fregn dauða hins, Kb. i. 154; eða fregn hann eigi hvar féráns-dómr átli at vera, Grág. i. 95, ok er hann fregnar (sic Ed.), safnar hann liði, Glúm. l. c.; þá frá hann til öndvegis-súlna sinna, Landn. 250; síðan frá engi maðr til hans, Str. 74; frá hann, at Haraldr …, Fms. vi. 256; eptir því vér fregnuðum af oss ellrum mönnum, Dipl. l. c.; síðan fregnir hann safnaðinn, Fms. xi. 42; nú sem þessi tíðendi vóru fregin um allt landit, Str. 54; þeir þóttusk þaðan mart fýsiligt fregit (Ed. frengt) hafa, Ld. 4; sann-fregit = sann-spurt, Hallfred.

II. to ask, only in very old poetry; fregna e-n e-s; hvers fregnit mik, Vsp. 22; ok ek þess opt fróða menn fregit hafði, Ýt. 6; fregna ok segja, to ask and say, ask and answer, Hm. 27; ef hann freginn er-at, 29; fregna ok segja skal fróðra hverr, 61, Skv. 1. 19, Fsm. 8; fregna e-n ráðs, to ask one’s advice, Hm. 109: fregna at e-u (as spyrja), 32.

* * *

(að), v.

1) to stroll, walk (Þrándr reikaði eptir fjörunni);

2) r. á fótum, á fótunum, to totter on one’s legs;

3) to waver (ok reikaði hans hugr mjök).

* * *

að, to wander, take a walk; Þrándr reikaði eptir fjörunni, Fms. ii. 93; Björn reikaði framm með sjónum, Ld. 6; Gautr reikaði á gólfinu, Fær. 242; konungr reikar ofan til strandar, Fas. iii. 456; eptir máltíðina dagliga reikaði hann fyrst, Bs. i. 848.

2. to swagger; rasa eðr reika, Lil. 92; ok reikaði hans hugr mjök, Fms. viii. 12: to totter on one’s legs, þá reikaði Þórir á fótunum, vii. 12; meir reikandi en gangandi, Mar.; reikar á fótum, Band. 8, Bs. i. 338, Lv. 81; reikendr, part. pl. the wanderers, i. e. the planets (πλάνητες), Rb. (1812) 4.

* * *

(syng; söng, sungum; sunginn), v.

1) to ring, clash, whistle, of metals, weapons (sverðit syngr; syngr í atgeirinum);

2) to sing; s. messu, to sing mass; absol. to officiate in a mass (þar söng prestr sá, er Þrándr hét).

* * *

pres. syng; pret. saung or söng, pl. sungu; subj. syngi; imperat. syng, syngdu; part. sunginn; older syngva, and then even sounded singva, as seen from rhymes, þ ings, s ingva., Eb. 27 new Ed. l. 24, in a verse of the 10th century: [Ulf. siggwan = ἄδειν; A. S. and O. H. G. singan; Engl. sing; Dan. synge; Swed. and early Dan. sjunga]:—to sing, prop. to ring, clash, of metals, weapons; to whistle, of wind, or the like; hurð syngr í lási, Fms. iii. 67; syngr í atgeirinum, Nj. 44, 119; bítia þat sverð, nema sjálfum þér syngvi um höfði, Hkv. 2; (örvar) sungu á mínum skjaldi, Eb. (in a verse); sverð saung of vanga mér, Kormak; það syngr í reiðanum, syngr í böndum, of the rigging of a ship in a storm, see Lex. Poët.: of the swan’s single sad note, syngi, syngi svanir mínir.

II. to sing, in tunes; sungu ok slungu snúðga steini, Gs. (of the maids at a hand-mill); s. sálm, to sing a hymn.

2. in an eccl. sense; s. messu, to sing the mass, Nj. 157; prestr á eigi at syngva fleiri messur enn tvær, K. Þ. K. 21 new Ed.; s. messu heiman, Bs. i. 440; um morguninn er sungnar vóru tíðir, Fms. x. 10; ok sungu upp responsorium, 15; s. psaltara, Bs. i. 74, Fms. xi. 274; syngja tíðir, to chant the ‘hours,’ passim: absol. to officiate in a mass, þar söng prestr sá er Þrándr hét, Fms. ix. 232; þangat söng haun einn hátíðar-dag, Bs. i. 435: spec. phrases, s. e-n til moldar, ‘to sing a person into the earth,’ to perform the funeral rites; þeim lærðum manni er mik syngr til moldar gef ek þrjú kúgildi, Dipl. iv. 8; syngja yfir e-m, to sing over one, i. e. to sing the burial service; syngja yfir líki, þær tiðir er til byrjar, N. G. L. i. 16, and so in mod. usage (yfir-söngr); also of the sick, Fms. vii. 39; s. e-n í bann (bannsyngja), to chant an excommunication, Bs. i. 768.

III. pass., þann tíma er söngst óttu-söngr, Fms. vii. 310; þá er messa syngst, Am. 101; skal syngjast messa, Dipl. i. 10; syngjandi sálu-messa, iv. 8.

m. a castrated boar ( majalis), Edda (Gl.)

II. a pr. name, the Icel. form Þrándr being later and not correct, mod. Norse Thrond: so in the Icel. phrase, vera e-m Þrándr í Götu, to be a ‘Gate-Thrond’ to one, i. e. a stumbling-block in one’s path, evidently from the story of Thrond of Gata in the Færey-Saga: in local names, Þróndar-nes, -staðir, Fms., Landn.

and ein-hamr, adj. ‘one-shaped,’ as equivalent in the phrase eigi e., ‘not single-shaped,’ a werewolf; it is also used with berserkr, q. v.; sem háttr er þeirra manna sem eigi eru einhamir … er af þeim gengr berserks-gangrinn, Eb. 136; Þrándr var kallaðr eigi e. ( Thrand was thought to be a werewolf), meðan hann var heiðinn, en þá tók af flestum tröllskap er skírðir vóru, 306; þykkir sem hann hati eigi síðan dyggilega e. verit, Fb. i. 260; því at þú ert eigi e., Ísl. ii. 29: without a preceding eigi (less correctly), at hann hafi sterkastr maðr verit … sá er e. hefir verit, i. e. of those who were not berserkers, Fb. i. 524, Fas. ii. 261; cp. hamr, hamramr, hamremi, hamask, etc.

a, m. = eldhús, Eb. l. c., Grett. l. c., cp. Eb. 170; einn laugaraptan sat Helga í elda-skála, Ísl. ii. 274; hafði hann lagzt niðr í elda-skála eptir dagverð. Gísl. 97; Þrándr hafði látið göra elda mikla í elda-skála, Fzr. 183; ekki lagðisk Ormr í elda-skála, Fb. i. 521, Eg. 238.

1) disentanglement, arrangement; gera greiða á málinu, to put the case right; skipaðist lítt til greiða með þeim, nothing was settled between them;

2) entertainment, accomadation; gera e-m greiða, to give one entertainment.

* * *

a, m. [Ulf. garaideins = διαταγή, κανών, δόγμα], disentanglement, arrangement, ordering; mun hann ekki fýsa Önund at göra greiða á málinu, to put the case right, Eg. 366; þau tóku lítið af hans máli til greiða, Fms. viii. 17; skipaðisk lítt til greiða með þeim, nothing was settled between them, Bs. i. 752, Sturl. i. 239 C; ok er honum þótti ráð hennar mjök seinkask til greiða, there was no change for the better in her state, Bs. i. 158; fara at greiða, to go on well, N. G. L. i. 137; Þrándr segir at þat var skylt ok heimilt, at hann gerði þann greiða á fyrir konungs orð sem hann mátti, that he discharged it for the king’s sake as well as he could, Fms. iv. 344; bændr gerðu þar engan greiða á, vi. 333; Leifr spurði hverr greiði á mundi verða um silfr þat, L. asked if the money would be paid, Fær. 215.

2. entertainment; vera má at þér þyki alkeypt, at þú vildir engan greiða göra oss, that thou wouldest give us no entertainment, Eb. 266; þar höfðu þeir greiða-dvöl, they baited there, waited for refreshment, Eg. 564, v. 1.; Þorkell fagnar þeim vel, ok býðr þeim greiða, Fbr. 97 new Ed.; þeir heilsuðu Þorgilsi, en bjóða honum engan greiða, Sturl. iii. 140; bað hann göra góðan greiða Gauti, Fb. i. 505, Róm. 210; Starkaðr fór inn ok kvaddi sér greiða, Bs. i. 544.

* * *

(pl. grindr and grindir), f.

1) a gate made of spars or bars, a fence;

2) pl. pen, fold (fé byrgt í grindum);

fullar grindir, full-stocked folds;

3) haven, dock (liggja í grindum, of ships);

4) store-houses.

* * *

f., pl. grindr, a lattice door, gate; lék þar grind á járnum, Fms. v. 331; eru garðar hennar forkunnar háfir ok grindr stórar, Edda 18; forn er sú grind, en þat fáir vitu hve hón er í lás um lokin, Gm. 22; gest þú né geyja né á grind hrekir, Hm. 136, Am. 36, Fsm. 9; láta hlið á ok grind fyrir eðr hurð, Grág. ii. 228; nú ganga menn í gegnum garðs-hlið þá skal sá ábyrgjask er upp lýkr grindum, N. G. L. i. 41; hestrinn hljóp svá hart yfir grindina, at hann kom hvergi niðr, id.; var grind fyrir borghliðinu ok lokin aptr, Þórr gékk á grindina ok fékk eigi upp lokit, þá smugu þeir milli spalanna, 30; Hel-grindr, the gates of Hel, Edda 38; Ás-grindr, the gates of the Ases, id.; ná-grindr, the gates of death, Skm.

COMPDS: grindarhlið, grindarhæll, grindasög, grindgarðr, grindhlið.

II. an enclosure,

α. for ships, docks; liggja (of ships) í grindum, Hkv. 1. 49: pens for catching whales, hence the Dan. grinde-hval, grinde-fangst, of catching whales by penning them in; esp. veiða elgi ( to catch elks) í görðum eða grindum, Gþl. 449: of store-houses, folds, fullar grindir, full-stocked folds, Hm. 77; fé byrgt í grindum, sheep penned, Eg. 375; honum var sagt at fé allt væri heilt í grindum ok úsakat, Fas. i. 71: lattice work, fjórar grindr lætr hann göra með fjórum hornum, ok níu reita rístr Þrándr alla vega út frá grindunum, Fær. 183, 184; lét göra grind um útan um legsteininn, Fms. viii. 237: in compds, beina-grind, a skeleton; dún-grind, q. v.: a gridiron, grinda-brauð, n. bread baked on a gridiron, Dipl., Vm.

dd, [góðr], to bestow a boon upon, endow, enrich; gæða e-n fé ok virðingu, Hkr. i. 253, Fms. x. 192; þá er rétt at hann gæði þær (the daughters) sem hann vill, then he may endow them at pleasure, Grág. i. 204; gædda ek gulli ok guðvefjum, Gh. 16; gæðask bókligum listum, Mar. 469; hann gæddi gjöfum góða menn, Fms. iv. 111, Bs. i. 815; þá gæddi hann ( endowed) frændr sína með auðæfum, 269; en Allsvaldandi Guð gæddi hann því meir at auðræðum ok mann-virðingum, 137; alla lenda menn gæddi hann bæði at veizlum ok lausa-fé, Ó. H. 179; þá skal ek g. yðr hvern eptir sínum verðleikum, 209; bauð Þrándr at gæða ( to better) hluta Leifs með miklu fé, Fær. 180; en Allsvaldandi Guð gæddi svá hans virðing, at …, but God Almighty bettered his reputation so that …, Bs. i. 333.

2. in the phrases, gæða rás, ferð, reið, to quicken the pace; þá gæddi hann rásina, then he quickened his pace, Eg. 378; en þegar hann sá björninn, gæddi hann ferðina, Fms. ii. 101, v. 165; konungs-menn gæða róðrinn, they quickened the stroke, pulled quicker, 180.

β. adding á, svá mikit gæddi þetta á, it increased so much, went to such a pitch, Konr.; ok var þá nokkuru heimskari en áðr, ef á mátti gæða, she was if possible sillier than before, i. e. though it could scarcely be worse, Gísl. 21; á mun nú gæða, Am. 71: in mod. usage, e-t á gæðisk, it increases, esp. in a bad sense, of sickness or the like.

* * *

(hlýt; hlaut, hlutum; hlotinn), v.

1) to get by lot, to have allotted to oneself (hón hlaut at sitja hjá Björgólfi);

2) to get (h. sigr); margir hlutu gott af hans ráðum, many benefited by his counsels;

3) to undergo, suffer (h. högg, úför, harm);

4) to be obliged to; svá mun nú h. at vera, it must needs be so; fara hlýtr þú með mér, thou must go with me;

5) refl., hljótast af e-u, to result or proceed from (mun hér h. af margs manns bani); hlauzt svá til, at þá tunn átti Ingimundr, it so happened that.

* * *

pres. hlýt, pl. hljótum; pret. hlaut, hlauzt, hlaut, pl. hlutum; subj. hlyti; part. hlotinn, neut. hlotið: [A. S. hleôtan; O. H. G. hliuzan; mid. H. G. liuze; Ivar Aasen liota]:—to get by lot, have allotted to oneself; þeir tóku at herfangi Álöfu konu hans ok Arneiði dóttur hans, ok hlaut Hólmfastr hana, Landn. 314; hón hlaut at sitja hjá Björgölfi, Eg. 23; þeir lögðu hluti á ok hlaut Þrándr, Fær. 3; var svá til sýst at Sighvatr skáld hlaut at segja konungi, Fms. vi. 38; (Loki) hlaut blása at helgum skutli, Haustl. 4; skal sá reifa mál hans er hlýtr, who gets the lot, whom the lot falls on, Grág. i. 63.

2. to get; vér munum hljóta þunnar fylkingar, Fms. v. 53; menn vegnir eða sárir þrír eða fleiri ok sé hlotnir í hvárn-tveggja flokk, Grág. ii. 114.

3. to undergo, suffer, bide; hljóta högg. Fms. xi. 151; úför, 113; harm, i. 21; vel er, at þú hlautzt slíkt af konungi, Hkr. ii. 319.

II. metaph., absol. must needs be, with infin.; svá mun nú hljóta at vera at sinni sem þú vill, Fms. i. 159; hefir margr hlotið um sárt at binda fyrir mér, Nj. 54; hér muntú vera hljóta, 129; þú munt ríða h., Fær. 48; en fara hlýtr þú með mér til Jómsborgar, Fms. i. 159; yðart atkvæði mun standa h., Fas. i. 211, passim; þar hlaut at nötra um, Sd. 169.

III. reflex. to be allotted, fall by lot; var síðan reynt lið þeirra ok hljótask af því liði átta tigir manna, Fms. xi. 89; at þess þeirra, er ómaginn hlautsk til handa, Grág. i. 266; Kaleb fór til þeirrar borgar er honum hafði hlotisk, Stj. 361; hann hlutaði með lýðnum um stuldinn, ok hlautsk í kyn Júda, 356.

2. metaph. to proceed or result from, esp. in a bad sense; en þó mun hér hljótask af margs manns bani, Mun nokkut hér minn bani af hljótask? Nj. 90; kann vera at af hljótisk þessu tali, sem þá verst hefir af hlotisk, Sd. 172.

(-ar, -ir), m.

1) lot;

bera (leggja) hluti í skaut, to throw the lots into a cloth (lap of a garment);

skera (marka) hluti, to mark the lots;

2) amukt, talisman (hlutr er horfinn or pússi þínum);

3) share, allotment, portion (hann fœrði Ølvi skip sin ok kallar þat vera hans hlut);

4) part (of a whole);

höggva í tvá hluti, to cut in two parts;

mestr hlutr liðs, the most part of the company;

meiri hlutr dómanda, the majority of the judges;

tveim hlutum dýrra, twice as dear;

5) participation;

eiga hlut í e-u or at e-u, to have part in, be concerned in (mér uggir, at hér muni eigi gæfumenn hlut í eiga);

þar er þú ættir hlut at, wherein thou wast concerned;

6) condition, position, lot;

eiga hlut e-s, to be in one’s place (position);

ef þú ættir minn hlut, if thou wert in my place;

láta hlut sinn, to be worsted;

sitja yfir hlut e-s, to oppress, weigh a person down;

leggja hlut sinn við e-t, to cast in one’s lot with, to espouse a cause;

hafa (fá) hærra, meira (lægra) hlut, to get the best (worst) of it;

7) thing;

allir hlutir, all things;

kynligr hlutr, a strange thing;

um alla hluti, in all things, in all respects.

* * *

m., the original form was diphthongal, hlautr, like the Gothic, as is borne out by the kindred and derivative words hlaut, hleyti, q. v.; the acc. was weakened into o, hlotr, Fms. xi. 128; and lastly into u, hlutr; old nom. pl. hlotar, Jómsv. S. l. c., but commonly hlutir; gen. sing. hlutar: [Goth. hlauts = κληρος, Mark xv. 24, Col. i. 12, Ephes. i. 11, Luke i. 9; A. S. and Hel. hlot; Engl. lot; Germ. loos; Dan. lod; Swed. lott; the Goth., Germ., and earliest Scandin. have a long vowel, and prob. also A. S. and O. H. G. (hlôt, not hlot); the Ormul. spells lott with a short vowel, as is the case also in Icel., Dan., Swed., and Engl.]

A. A lot; the ceremony of drawing lots was like that described in Homer; each party marked his lot (skera or marka hluti), which was then thrown into a sheet (lap of a garment, bera or leggja hluti í skaut), and a third person came and drew a lot out; (it was not thrown out by shaking.) This drawing of lots was originally a sacred ceremony; it was used in sacrifices (by way of augury, see below), in sharing booty or an inheritance; in law the order in which suits came on was decided by lot, in banquets the seats of honour were so assigned (e. g. who was to sit next to the daughter of the house), etc. Many words in the language refer to this old rite, and the ceremony is thus described: en hluti skyldi skera ok í skaut bera, Fms. vii. 140; kom þat ásamt með þeim at hluti skyldi bera í skaut, … skyldi því hvárir-tveggju una sem hlutr segði, vóru þá hlutir markaðir; þá mælti Norðbrikt til Gyrgis: ‘lát mik sjá hversu þú markar þinn hlut at vit markim eigi báðir einn veg;’ hann gerði svá; síðan markaði Norðbrikt sinn hlut, ok kastaði í skaut ok svá báðir þeir; síðan gékk sá maðr at er til (upp, v. l.) skyldi taka, ok tók upp annan hlutinn milli fingra sér …; síðan var at hugat þeim hlutinum ok kenndu þar allir mark Gyrgis, vi. 136, 137: hverr maðr er sök hefir með at fara í dóm, þá skal hlut bera í skaut, einn, þótt hann hafi fleiri sakar í dóm þann, hverr maðr skal merkja hlut sinn ok bera alla saman í skaut, ok skal maðr taka fjóra hluti senn upp, Grág. i. 37; bjóða til hlutfalla ok bera þar hluti í skaut, 74; menn báru þá hluti sína í skaut ok tók jarlinn upp; … svá sagði hlutr til, at Egill skyldi sitja hjá jarls-dóttur um kveldit, Eg. 247; en þá er tólfmenningr var skipaðr til at sitja ok settir hlutir til hverr næst skyldi sitja Ástríði, dóttur Vigfúss hersis, ok hlaut Eyjólfr ávalt at sitja hjá henni, Glúm. 331: nú ræða þeir um goðorðit ok verða eigi ásáttir, vildi hverr sinn hlut ( case) fram draga; þá leggja þeir hluti í skaut, ok kom jafnan upp hlutr Silfra, Fs. 68; þeir lögðu hluti á, ok hlaut Þrándr, Fær.

2. of sacrifice; vóru þá görvir hlutir af vísinda-mönnum ( soothsayers), ok feldr blótspánn til, en svá gékk fréttin, at …, Fas. i. 452; cp. hristu teina ok á hlaut sá, Hym. 1; and, þá kná Hænir hlautvið kjósa (= taka upp hluti), Vsp. l. c.; see also hlaut, hlauttein, p. 270.

II. the hlutir were talismans or little images, which people used to wear on their persons; síðan tekr jarl skálar ( scales) góðar … ok fylgðu tvau met ( weights), annat af gulli en annat af silfri; þar var á líkneskja manns, ok hétu þat hlutar (hlotar sem fornmönnum var títt at hafa, add. in v. l.), ok fylgði sú náttúra, at þá er jarl lagði þá í skálarnar, ok kvað á hvat hvárr skyldi merkja, ok ef sá kom upp ( turned up) er hann vildi, þá breylti sá í skálinni svá at varð glamm af. Jarl gaf Einari skálarnar ok varð hann glaðr við ok síðan kallaðr Einarr Skálarglam, Jómsv. S. (1824) 37, 38; hlutr er horfinn ór pússi þínum sá er Haraldr konungr gaf þér í Hafrsfirði, ok er hann nú kominn í holt þat er þú munt byggja, ok er á hlutnum markaðr Freyr af silfri, Fs. 19; ok vili Freyr þar láta sinn hlut niðr koma er hann vill sitt sæmdar-sæti setja, 22; cp. Landn., hann sendi Finna tvá í hamförum til Íslands eptir hlut sínum, 174; hann hefir líkneski Þórs í pungi sínum af tönn gört …; nú fannsk engi sá ‘hlutr’ í hans valdi, Fs. 97: the ‘gumna heillir’ or talismans, mentioned in Sdm., were prob. hlutir.

B. Metaph., without the actual drawing of lots:

I. a share, allotment, portion; skal þat þeirra er biskup lofar skilnað, hafa slíkan hlut fjár ( portion) við annat, Grág. i. 329: of booty, hann færði Ölvi skip sín ok kallar þat vera hlut hans, Nj. 46: of a finder’s share, heimtir hlut af sauðunum, Háv. 40; halda til hlutar, id.

β. esp. of a fisherman’s share of the catch, Band. 4, cp. Höfuðl. 1; a fishing boat has one or two hundred … í hlut, each of the crew (hásetar) taking his ‘hlutr,’ and besides this there was a færis-hlutr ( line share) or netja-hlutr ( net share), skips-hlutr (ship’s share), and lastly for-manns-hlutr (foreman’s share, he getting double); see the remarks on aflausn.

γ. a share, lot, portion, of inheritance, often in early Dan. law, where the daughter received a half, the brother a whole portion, sun til ful lot, oc dotær til half lot, Wald. Sjæll. Lov., p. 1;—whence in Dan. broder-lod, söster-lod, = a brother’s, sister’s portion; en komi jafnmikit fé á hlut hvers þeirra, Grág. (Kb.) i. 220: of duty, kom þat á hlut Andreas postula, 625. 64.

2. metaph. phrases; láta hlut sinn, to let go one’s share, be worsted, Fms. i. 74, Fb. ii. 62; þeirra h. brann við, got singed, Hkr. ii. 178; þinn hlutr má ekki verða betri en góðr, thy case cannot be better than good, is as good as it can be, Nj. 256; ella muntú finna á þínum hlut, thou shalt find it to thy cost, Ld. 98; þeirra h. varð æ minni ok minni, their lot grew ever worse and worse, Fms. x. 250; eigi skyldi hennar h. batna við þat, her case should not mend with that, Nj. 52; sitja yfir hlut e-s, to oppress, weigh a person down, Eg. 512, Nj. 89, Fb. iii. 450; mínka sinn hlut, to yield one’s lot ( right), 451; láta sinn (hlut) undir liggja, to let one’s lot be the nethermost, Bárð.; leggja hlut sinn við e-t, to throw in one’s lot with a thing, to espouse a cause, run a risk, Lv. 45 (twice), Fb. iii. 166, Sturl. i. 162 C; eigi mundi svá Sverrir gera, ef hann ætti várn hlut, S. would not do so if he had our lot, our cards in his hand, Fms. viii. 392; eigi mundir þú svá renna frá þínum manni, ef þú ættir minn hlut, xi. 72; hafa (fá) hærra (meira, lægra) hlut, to get the better ( less) share, to get the best ( worst) of it, to win or lose, Eb. 194, Fs. 32, 113, Nj. 90, 224, Fas. i. 252, Fms. vi. 412, viii. 284, Hkv. 2. 19; hafa allan hlut mála, Bs. i. 82; eiga hlut at e-u, to own a share in, take part ( interest) in, interfere ( meddle) in a thing, be concerned about, Eb. 124, Nj. 27, 101, 119, Fms. xi. 83; þar er þú ættir hlut at, wherein thou wast concerned, Nj. 54; nú mun eigi mega sitjanda hlut í eiga, to take a sitter’s part in it, i. e. not stir in the matter, 110; hér munu eigi gæfu-menn í hlut eiga, 179; hafa inn vesta hlut af, to behave meanly, Eg. 271.

II. a part, Lat. pars; enn efra hlut Hrunamanna-hrepps, Landn. 312: mestr h. liðs, the most part of the body, Eg. 275; meiri hlutr, búa, dómanda …, the majority of the neighbours, judges …, Nj. 237, Grág. i. 79; tíundi h. eyrir, a tenth part of an ounce, 357: byggja jörð til hlutar, to lease an estate in shares, N. G. L. i. 137: sjau hlutum ljósari, seven times brighter, Eluc. 44; tveim hlutum dýrra, twice as dear, Landn. 243; eins hlutar ( on the one hand) … annars hlutar ( on the other hand), 625. 172.

III. a case, thing, Lat. res; hvern hlut, everything, Nj. 53; á engum hlut, in nothing, Fms. ii. 27; í öllum hlutum, in everything, passim; allir hlutir, all things, Edda 147 (pref.); aðra hluti, other things, Fms. i. 213; alla hluti þá er …, all things whatsoever, Ld. 18; allir þeirra hlutir, all their things, Fms. x. 250; fjórir eru þeir hlutir ( cases) er menn ber í átt, Grág. i. 361; hverngi hlut ( reason) er maðr vill til þess færa, 179; fyrir tengda sakir ok annarra stórra hluta er hér hvarfla í milli, Nj. 147; undarlegr, kynlegr h., a strange thing, Ld. 200, Fms. x. 169; iðna slíka hluti, Grág. i. 149; eru þér stórir hlutir á höndum, Fms. vii. 30: a deed, fact, orðinn h., a bygone thing, Fr. fait accompli, Nj. 20; einn lítill h., a little thing, small matter, Fms. ix. 448.

β. with neg. adv. = Engl. naught; görðit hlut þiggja, Am. 94; ekki lyt (lyf MS.), Skv. 1. 9; engi hluta(r), noways, 656 C. 25.

* * *

(gen. jötu), f. manger.

* * *

að, or játta, t: it varies between the 1st and 2nd conjugation, the older forms being, pres. játi, játir, as still used in the north of Icel., pret. játti, part. játt; the later, pres. játa, játar, pret. játaði, part. játað: [mid. H. G. jaze]:—to say yes:

I. with dat. or absol. to say yes, assent; allir játtuðu því, Fms. vii. 281; þessu játtar Þrándr, vi. 190; þessu játir hann, Glúm. 360, 361: to acknowledge, confess; játta ek því, at ek hefi …, Fms. vii. 305; sagði at Erkibiskup hafði því játtað (v. l. jáð), viii. 258; nú játar ek Dróttni, Stj. 174; ef þeir göra iðran játandi þínu nafni, 567; játa Guði, Greg. 20; hann neitaði Guðs nafni en játaði guðuni sínum, Fms. x. 324: to consent, þóat játtat hafi verit, Sks. 776 B; eptir lögum ok því sem þá var játtat, Gþl. 47; játuðu ok samþyktu allir, at …, id.; ek mun jata ( consent) at görask hans eiginkona, Fms. i. 3; þeir beiða þess at Sturla játaði í dóm Jóns Loptssonar um málit, Sturl. i. 105; Dana-konungr játtaði gjöfinni, Fms. x. 84; nú játti jarlinn hváru-tveggja, Kristninni ok vingan konungs, 277; játta e-u undan sér, to yield up, Orkn. 52; játaði biskup upp ( yielded up) öllum stöðum, Bs. i. 730: to promise, þann Finninn er hann hafði játt (ját), at …, Fms. x. 379; mun ek þessu játa fyrir mik ok heimamenn mína, Nj. 162; játtir þú ferðinni, didst thou promise to go? Fms. iii. 72; játa skuldar-stöðum, Ld. 212.

II. with acc. of the thing, to acknowledge, confess; játa syndir, Fb. ii. 434, Sks. 129 new Ed., Th. 23, 625. 92: to grant, játtuðu allir þér konungdóm, Fms. vii. 153; Jesús Christr sá er ek trúi á, ok játi með munni, Blas. 41: to yield, give, játa konungi þat alt er hann beiddi, Fms. xi. 224; konungr bað bændr játa sér reiðskjóta, 223; játa sik, to confess one’s sins, Bs. i. 121; þann tíma er herra Gyrðr hafði sik til játtat ( promised), H. E. i. 528; játta sik undir e-t, to engage oneself, Dipl. ii. 11, Fms. ii. 238.

III. reflex., játask undir e-t, to engage oneself to, accept, profess, Nj. 122, Fms. x. 24, xi. 38: to promise, hvárt-tveggja játask öðru til hjúskapar, H. E. i. 247.

* * *

(gen. kramar; pl. kramar), f. long or wasting illness.

* * *

f., gen. kramar, [kremja; Ulf. krammiþa = ἰκμάς, Luke viii. 6]:—a pining, wasting sickness; hefir hón haft langan vanmátt, ok var þat kröm mikil, Eg. 565; Þrándr hafði augnaverk mikinn ok þó aðrar kramar miklar, Fær. 213; líða svá margir dagar at herrans sjúkdómr snýsk í kröm, Bs. ii. 227; með leiðri kröm, Od. xi. 200 (τηκεδόνι στυγερη); kuldi ok krön, kröm og vesöld.

(-s, -ar), m.

1) step, = gráda;

2) the raised-floor along the sides of the hall, = ‘lang-pallar’;

3) a cross dais at the upper end of the hall, þverpallr, hápallr.

* * *

m. [the etymology of this word, as also the time when and place whence it was borrowed, is uncertain; the true Norse word is bekkr or flet; pallr may be of Norman origin, although it is frequently used in the Sagas referring to the Saga time (10th century); even the benches in the legislative assembly on the alþing were called pallar, not bekkir; but this cannot have been so originally. The word itself is, like páll, probably from Lat. palus, pala = stipes, Du Cange; Engl. pale, palings; in the Icel. it is used of high steps (Lat. gradus), esp. of any high floor or daïs in old dwellings, sometimes = flet (q. v.) or = lopt (q. v.), and lastly of the benches in the hall = bekkr (q. v.) The adoption of the word was probably connected with the change in the floor and seats of the halls, as mentioned in Fagrsk. ch. 219, 220, which arrangement of benches was adopted from Norman England, and is in fact still seen in English college-halls, with the raised high floor at the upper end. In Icel. the ladies were then seated on this daïs (há-pallr, þver-pallr), instead of being placed, according to the older custom, on the left hand along the side walls, see below, II. 2. As the Sagas were written after this had taken place, so the use of the word, e. g. in the Njála (ch. 34 and often), may be an anachronism.]

B. A step = Lat. gradus; þessi steinn var útan sem klappaðr væri gráðum eða pöllum, Fms. i. 137; vindur upp at ganga, nítján pallar á bergit, Symb. 56; stíga pall af palli, from step to step, Hom. 140. palla-söngr and palla-sálmi, m. = the ‘graduale,’ chant, or responsorium ‘in gradibus’ in the Roman Catholic service, from its being chanted at the steps of the altar; sá söngr heitir pallasöngr þviat hann er fyrir pöllum sunginn, 625. 188, Hom. (St.), Mar.: metaph. degree, enn tólpti pallr ósóma, 677. 1: þrjátigi palla djúpr, Bév. palls-bók, f. ‘graduale,’ the service-book for the high mass, Játv. ch. 10.

II. a daïs with its set of benches; þar skulu pallar þrír vera ( three sets of benches) umhverfis lögréttuna, Grág. i. 4; pallinn þann inn úæðra, Eg. 303; Flosi gékk inn í stofuna ok settisk niðr, ok kastaði í pallinn ( he threw on the floor) undan sér há-sætinu, Nj. 175; konungr leit yfir lýðinn umhverfis sik á pallana, Fms. vii. 156; hann lá í pallinum, 325; konungr sat í pallinum hjá honum, xi. 366; gékk Þrándr í stofu, en þeir lágu í pallinum, Sigurðr ok Þórðr ok Gautr, Fær. 195.

2. the raised floor or daïs at the upper end of the hall, where the ladies were seated (= þver-pallr, há-p.), konur skipuðu pall, Nj. 11; konur sátu á palli, Ísl. ii. 250; hljópu þeir inn ok til stofu, ok sat Katla á palli ok spann, Eb. 94; hón fal sik í pallinum, she hid herself in the pallr, Landn. 121; var þar hlemmr undir ok holr innan pallrinn, … þá bað Geirríð brjóta upp pallinn, var Oddr þar fundinn, Eb. 96:—mið-pallr, the middle bench; krók-pallr, the corner bench, Skíða R. (where the beggar littered himself).

3. in mod. usage the sitting-room is called pallr, from being elevated a yard or two above the level ground; í hlýindin þar hjónin búa á palli. Snót: hence pall-skör, f. the ridge of the pallr: palls-horn, n. the corner of the pallr, Nj. 220, Sturl. iii. 141.