(per+me)+licet

nĕ-fas, n. indecl., something contrary to divine law, sinful, unlawful, execrable, abominable, criminal; an impious or wicked deed, a sin, a crime (cf.: scelus, flagitium, peccatum).

Lit.:

quicquid non licet, nefas putare debemus,

Cic. Par. 3, 2. 25; cf.:

officia tua mihi nefas est oblivisci,

id. Fam. 15, 21, 5:

Mercurius, quem Aegyptii nefas habent nominare,

id. N. D. 3, 22, 56: nefas est dictu, miseram fuisse talem senectutem, id. Sen. 5, 13:

eum, cui nihil umquam nefas fuit,

id. Mil. 27, 73:

quibus nefas est... deserere patronos,

Caes. B. G. 7, 40:

corpora viva nefas Stygiā vectare carinā,

Verg. A. 6, 391:

fas atque nefas,

right and wrong, id. G. 1, 505; Hor. Epod. 5, 87; cf. id. C. 1, 18, 10; Ov. M. 6, 585:

per omne fas ac nefas,

in every way, Liv. 6, 14, 10:

nefas triste piare,

Verg. A. 2, 184:

illa dolos dirumque nefas in pectore versat, Certa mori,

id. ib. 4, 563:

lex maculosum edomuit nefas,

i. e. adultery, Hor. C. 4, 5, 22:

in omne nefas se parare,

Ov. M. 6, 613:

summum crede nefas animam praeferre pudori,

Juv. 8, 83:

belli,

civil war, Luc. 2, 507; cf.:

fugiens civile nefas,

id. 7, 432:

magnum nefas contrahere,

Just. 24, 3:

facere nefas,

Vulg. Deut. 22, 21:

operari,

ib. Lev. 20, 13.— Poet., of a wicked person, a wretch, monster:

exstinxisse nefas tamen... Laudabor (i. e. Helen, as the destroyer of Troy),

Verg. A. 2, 585.—Also inserted as an interjection, O horrid! shocking! dreadful! quātenus, heu nefas! virtutem incolumem odimus, Hor. C. 3, 24, 30; cf.:

heu nefas, heu!

id. ib. 4, 6, 17:

quosne, nefas! omnes infandā in morte reliqui?

Verg. A. 10, 673:

sequiturque, nefas! Aegyptia conjux,

id. ib. 8, 688:

Lavinia virgo Visa, nefas! longis comprendere crinibus ignem,

O horrible! id. ib. 7, 73.—Esp.:

est nefas,

it is forbidden, contrary to law, Varr. L. L. 6, 4. —

Poet., transf.

A horrible or monstrous thing:

Eumenides Stygiumque nefas,

Luc. 6, 695; 1, 626:

infernum,

id. 7, 170; Stat. Th. 6, 942.—

Impossible: levius fit patientiā Quicquid corrigere est nefas, an impossibility (= athemiton, adunaton), Hor. C. 1, 24, 20.

nĭ-sĭ (archaic forms nisei and nise, Lex Rubria, v. Ritschl, Legis Rubriae pars superstes, Bonnae, 1851, and Rhein. Mus. tom. 8, p. 448 sq.), conj., if not, unless.

In gen.:

quid tu malum curas, Utrum crudum an coctum-edim? nisi tu mihi es tutor,

Plaut. Aul. 3, 2, 15:

quod nisi esset, certe postea non discessisset,

Cic. Clu. 66, 189:

non posse ejus imperia diutius sustineri, nisi quid in Caesare sit auxilii,

Caes. B. G. 1, 31; Suet. Caes. 52.—

With interrogatives and negatives, usually in a different clause.

After an interrogative or negative clause, except, save only, only:

ne quis enuntiaret, nisi quibus mandatum esset,

Caes. B. G. 1, 30:

hoc sentio, nisi in bonis, amicitiam esse non posse,

Cic. Lael. 5, 18:

etenim dicere nemo potest, nisi qui prudenter intellegit,

id. Brut. 6, 23:

quid est pietas, nisi voluntas grata in parentes,

id. Planc. 33, 82; Ov. H. 2, 27:

negant enim quem quam esse virum bonum, nisi sapientem,

Cic. Lael. 5, 18.—

With a foll. negative:

sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non possit,

Cic. de Or. 2, 83, 338:

Labienus juravit, se, nisi victorem, in castra non reversurum,

Caes. B. C. 3, 87.—

Closely connected with non (mostly post-Aug.):

legationis non nisi condemnato et ejecto eo, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

qui non nisi aput Germanias adsequi nomen imperatorium posset,

Tac. A. 2, 26:

ad quem non nisi per Sejanum aditus,

id. ib. 4, 68; 14, 63; 15, 1; Suet. Caes. 56; id. Aug. 21; 41; Quint. 1, 5, 19; Plin. 10, 36, 52, § 108; Plin. Ep. 6, 6, 4.—(The passages in which nisi was supposed to stand for nisi non or non nisi have been critically amended; v. Hand, Turs. 4, 253; Kritz and Fabri ad Sall. J. 54, 5; Drakenb. and Weissenb. ad Liv. 34, 16, 1; Duker ad Flor. 1, 12, 18.)—

Esp.

After nihil, nihil aliud, etc., save, but, than:

nihil am plius nisi,

Cic. Planc. 41, 99:

nihil est quod festines, nisi ut valeas,

id. Fam. 16, 6, 3:

erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

id. de Or. 2, 12, 52; id. Phil. 3, 5, 13, id. Rosc. Am. 37, 108.—

Non aliter nisi, on no other condition:

non aliter neque classem revocaturum neque exercitum reducturum, nisi, etc.,

Liv. 45, 11, 11.—

Nisi si, except if, unless:

nisi si etiam illuc pervenerint,

Varr. R. R. 2, 9:

noli putare me ad quemquam longiores epistulas scribere, nisi si qui ad me plura scripsit, etc.,

Cic. Fam. 14, 2, 1:

nisi vero si quis est qui,

id. Cat. 2, 4, 6. —

Nisi ut, except that, unless:

neque convivia inire ausus est, nisi ut speculatores cum lanceis circumstarent,

Suet. Claud. 35. —

Nisi quod, except that which, save only that:

nam nunc homines nihili faciunt quod licet nisi quod lubet,

Plaut. Trin. 4, 3, 25:

cum Patrone Epicureo mihi omnia sunt communia, nisi quod in philosophiā vehementer ab eo dissentio,

Cic. Fam. 13, 1, 2:

praedia me valde delectant, nisi quod me aere circum foraneo obruerunt,

id. Att. 2, 1, 11; id. Tusc. 3, 24, 58:

ab negotiis numquam voluptas remorata est, nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

Sall. J. 95, 3; Tac. A. 14, 14:

unde causa et origo peregrino sacro parum comperi, nisi quod signum ipsum... docet advectam religionem,

id. G. 9.—

Nisi quia, except because, i. e. until that at nesciebam id dicere illam, nisi quia Correxit miles, quod intellexi minus, Ter. Eun. 4, 5, 10.—

In transitions; also in the combinations nisi vero, nisi forte, nisi tamen, unless perhaps, etc., mostly ironical (cf. Gr. ei mê ara, ei mê ge, ektos ei mê):

nisi unum hoc faciam ut in puteo cenam coquant,

Plaut. Aul. 2, 7, 3:

nisi forte volumus Epicureorum opinionem sequi, qui, etc.,

Cic. Fat. 16, 37:

nisi vero existimatis dementem Africanum fuisse, qui, etc.,

id. Mil. 3, 8: ne requiras;

nisi forte adulescentes pueritiam debent requirere,

id. Sen. 10, 33:

Hostis nullus erat, nisi forte quem vos jussissetis,

Sall. J. 14, 10; cf. Zumpt, Gram. § 569.

nĭ-sĭ (archaic forms nisei and nise, Lex Rubria, v. Ritschl, Legis Rubriae pars superstes, Bonnae, 1851, and Rhein. Mus. tom. 8, p. 448 sq.), conj., if not, unless.

In gen.:

quid tu malum curas, Utrum crudum an coctum-edim? nisi tu mihi es tutor,

Plaut. Aul. 3, 2, 15:

quod nisi esset, certe postea non discessisset,

Cic. Clu. 66, 189:

non posse ejus imperia diutius sustineri, nisi quid in Caesare sit auxilii,

Caes. B. G. 1, 31; Suet. Caes. 52.—

With interrogatives and negatives, usually in a different clause.

After an interrogative or negative clause, except, save only, only:

ne quis enuntiaret, nisi quibus mandatum esset,

Caes. B. G. 1, 30:

hoc sentio, nisi in bonis, amicitiam esse non posse,

Cic. Lael. 5, 18:

etenim dicere nemo potest, nisi qui prudenter intellegit,

id. Brut. 6, 23:

quid est pietas, nisi voluntas grata in parentes,

id. Planc. 33, 82; Ov. H. 2, 27:

negant enim quem quam esse virum bonum, nisi sapientem,

Cic. Lael. 5, 18.—

With a foll. negative:

sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non possit,

Cic. de Or. 2, 83, 338:

Labienus juravit, se, nisi victorem, in castra non reversurum,

Caes. B. C. 3, 87.—

Closely connected with non (mostly post-Aug.):

legationis non nisi condemnato et ejecto eo, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

qui non nisi aput Germanias adsequi nomen imperatorium posset,

Tac. A. 2, 26:

ad quem non nisi per Sejanum aditus,

id. ib. 4, 68; 14, 63; 15, 1; Suet. Caes. 56; id. Aug. 21; 41; Quint. 1, 5, 19; Plin. 10, 36, 52, § 108; Plin. Ep. 6, 6, 4.—(The passages in which nisi was supposed to stand for nisi non or non nisi have been critically amended; v. Hand, Turs. 4, 253; Kritz and Fabri ad Sall. J. 54, 5; Drakenb. and Weissenb. ad Liv. 34, 16, 1; Duker ad Flor. 1, 12, 18.)—

Esp.

After nihil, nihil aliud, etc., save, but, than:

nihil am plius nisi,

Cic. Planc. 41, 99:

nihil est quod festines, nisi ut valeas,

id. Fam. 16, 6, 3:

erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

id. de Or. 2, 12, 52; id. Phil. 3, 5, 13, id. Rosc. Am. 37, 108.—

Non aliter nisi, on no other condition:

non aliter neque classem revocaturum neque exercitum reducturum, nisi, etc.,

Liv. 45, 11, 11.—

Nisi si, except if, unless:

nisi si etiam illuc pervenerint,

Varr. R. R. 2, 9:

noli putare me ad quemquam longiores epistulas scribere, nisi si qui ad me plura scripsit, etc.,

Cic. Fam. 14, 2, 1:

nisi vero si quis est qui,

id. Cat. 2, 4, 6. —

Nisi ut, except that, unless:

neque convivia inire ausus est, nisi ut speculatores cum lanceis circumstarent,

Suet. Claud. 35. —

Nisi quod, except that which, save only that:

nam nunc homines nihili faciunt quod licet nisi quod lubet,

Plaut. Trin. 4, 3, 25:

cum Patrone Epicureo mihi omnia sunt communia, nisi quod in philosophiā vehementer ab eo dissentio,

Cic. Fam. 13, 1, 2:

praedia me valde delectant, nisi quod me aere circum foraneo obruerunt,

id. Att. 2, 1, 11; id. Tusc. 3, 24, 58:

ab negotiis numquam voluptas remorata est, nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

Sall. J. 95, 3; Tac. A. 14, 14:

unde causa et origo peregrino sacro parum comperi, nisi quod signum ipsum... docet advectam religionem,

id. G. 9.—

Nisi quia, except because, i. e. until that at nesciebam id dicere illam, nisi quia Correxit miles, quod intellexi minus, Ter. Eun. 4, 5, 10.—

In transitions; also in the combinations nisi vero, nisi forte, nisi tamen, unless perhaps, etc., mostly ironical (cf. Gr. ei mê ara, ei mê ge, ektos ei mê):

nisi unum hoc faciam ut in puteo cenam coquant,

Plaut. Aul. 2, 7, 3:

nisi forte volumus Epicureorum opinionem sequi, qui, etc.,

Cic. Fat. 16, 37:

nisi vero existimatis dementem Africanum fuisse, qui, etc.,

id. Mil. 3, 8: ne requiras;

nisi forte adulescentes pueritiam debent requirere,

id. Sen. 10, 33:

Hostis nullus erat, nisi forte quem vos jussissetis,

Sall. J. 14, 10; cf. Zumpt, Gram. § 569.

nĭ-sĭ (archaic forms nisei and nise, Lex Rubria, v. Ritschl, Legis Rubriae pars superstes, Bonnae, 1851, and Rhein. Mus. tom. 8, p. 448 sq.), conj., if not, unless.

In gen.:

quid tu malum curas, Utrum crudum an coctum-edim? nisi tu mihi es tutor,

Plaut. Aul. 3, 2, 15:

quod nisi esset, certe postea non discessisset,

Cic. Clu. 66, 189:

non posse ejus imperia diutius sustineri, nisi quid in Caesare sit auxilii,

Caes. B. G. 1, 31; Suet. Caes. 52.—

With interrogatives and negatives, usually in a different clause.

After an interrogative or negative clause, except, save only, only:

ne quis enuntiaret, nisi quibus mandatum esset,

Caes. B. G. 1, 30:

hoc sentio, nisi in bonis, amicitiam esse non posse,

Cic. Lael. 5, 18:

etenim dicere nemo potest, nisi qui prudenter intellegit,

id. Brut. 6, 23:

quid est pietas, nisi voluntas grata in parentes,

id. Planc. 33, 82; Ov. H. 2, 27:

negant enim quem quam esse virum bonum, nisi sapientem,

Cic. Lael. 5, 18.—

With a foll. negative:

sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non possit,

Cic. de Or. 2, 83, 338:

Labienus juravit, se, nisi victorem, in castra non reversurum,

Caes. B. C. 3, 87.—

Closely connected with non (mostly post-Aug.):

legationis non nisi condemnato et ejecto eo, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

qui non nisi aput Germanias adsequi nomen imperatorium posset,

Tac. A. 2, 26:

ad quem non nisi per Sejanum aditus,

id. ib. 4, 68; 14, 63; 15, 1; Suet. Caes. 56; id. Aug. 21; 41; Quint. 1, 5, 19; Plin. 10, 36, 52, § 108; Plin. Ep. 6, 6, 4.—(The passages in which nisi was supposed to stand for nisi non or non nisi have been critically amended; v. Hand, Turs. 4, 253; Kritz and Fabri ad Sall. J. 54, 5; Drakenb. and Weissenb. ad Liv. 34, 16, 1; Duker ad Flor. 1, 12, 18.)—

Esp.

After nihil, nihil aliud, etc., save, but, than:

nihil am plius nisi,

Cic. Planc. 41, 99:

nihil est quod festines, nisi ut valeas,

id. Fam. 16, 6, 3:

erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

id. de Or. 2, 12, 52; id. Phil. 3, 5, 13, id. Rosc. Am. 37, 108.—

Non aliter nisi, on no other condition:

non aliter neque classem revocaturum neque exercitum reducturum, nisi, etc.,

Liv. 45, 11, 11.—

Nisi si, except if, unless:

nisi si etiam illuc pervenerint,

Varr. R. R. 2, 9:

noli putare me ad quemquam longiores epistulas scribere, nisi si qui ad me plura scripsit, etc.,

Cic. Fam. 14, 2, 1:

nisi vero si quis est qui,

id. Cat. 2, 4, 6. —

Nisi ut, except that, unless:

neque convivia inire ausus est, nisi ut speculatores cum lanceis circumstarent,

Suet. Claud. 35. —

Nisi quod, except that which, save only that:

nam nunc homines nihili faciunt quod licet nisi quod lubet,

Plaut. Trin. 4, 3, 25:

cum Patrone Epicureo mihi omnia sunt communia, nisi quod in philosophiā vehementer ab eo dissentio,

Cic. Fam. 13, 1, 2:

praedia me valde delectant, nisi quod me aere circum foraneo obruerunt,

id. Att. 2, 1, 11; id. Tusc. 3, 24, 58:

ab negotiis numquam voluptas remorata est, nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

Sall. J. 95, 3; Tac. A. 14, 14:

unde causa et origo peregrino sacro parum comperi, nisi quod signum ipsum... docet advectam religionem,

id. G. 9.—

Nisi quia, except because, i. e. until that at nesciebam id dicere illam, nisi quia Correxit miles, quod intellexi minus, Ter. Eun. 4, 5, 10.—

In transitions; also in the combinations nisi vero, nisi forte, nisi tamen, unless perhaps, etc., mostly ironical (cf. Gr. ei mê ara, ei mê ge, ektos ei mê):

nisi unum hoc faciam ut in puteo cenam coquant,

Plaut. Aul. 2, 7, 3:

nisi forte volumus Epicureorum opinionem sequi, qui, etc.,

Cic. Fat. 16, 37:

nisi vero existimatis dementem Africanum fuisse, qui, etc.,

id. Mil. 3, 8: ne requiras;

nisi forte adulescentes pueritiam debent requirere,

id. Sen. 10, 33:

Hostis nullus erat, nisi forte quem vos jussissetis,

Sall. J. 14, 10; cf. Zumpt, Gram. § 569.

nōn (old collat. forms noenum and noenu, cf. Lachm. ad Lucr. tom. 2, p. 149 sq.:

noenum pro non Lucilius lib. XXX.: sed tamen hoc dicas, quid est, si noenu molestum'st. Varro Epistola ad Fusium: si hodie noenum venis, cras quidem, etc.,

Non. 143, 33 sq.: noenum rumores ponebat ante salutem, Enn. ap. Macr. S. 6, 1; Ann. v. 314 Vahl.; so, noenum sperando cupide rem prodere summam, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 229 Müll.;

Ann. v. 411 ib.: noenum mecastor,

Plaut. Aul. 1, 1, 28: noenu necesse'st, Enn. ap. Cic. Div. 2, 62, 127;

Ann. v. 161 Vahl.: noenu potest,

Lucr. 3, 199 Lachm. N. cr.:

noenu queunt,

id. 4, 712), adv. [contr. from neoenum, i. e. nec unum, not one, like ne hilum, not any thing (cf. Engl. not, i. q. naught, Angl.-Sax. naht, contr. from ne-aht); cf. Germ. nein], not:

hocine agis an non?

Ter. And. 1, 2, 15:

non erat abundans, non inops tamen,

Cic. Brut. 67, 238:

non est ita, judices, non est profecto,

id. Fl. 22, 53:

cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,

id. Rep. 1, 5, 9; 1, 2, 2:

eam (fugam) si nunc sequor, quonam? Cum illo non,

id. Att. 8, 3, 5.—

Non before negatives forms a weak affirmative, and before adverbs of emphatic assertion (as prorsus, omnino, etc.) a weak negative:

moveo nonnullis suspicionem, velle me navigare: quod tamen fortasse non nollem, si possem ad otium,

Cic. Fam. 2, 16, 2; so,

non nemo, non nihil, non nullus, v. h. vv: Res has non omnino quidem, sed magnam partem relinquere,

Cic. Fam. 9, 15, 3: so, non prorsus, etc.—

After negatives it forms a strong affirmative, and after the adverbs above named a strong negative:

nihil non ad rationem dirigebat,

Cic. Brut. 37, 140;

v. nemo, nihil, nullus: prorsus non arbitror,

id. Tusc. 4, 4, 8:

omnino non dicere,

Quint. 10, 7, 24.—

But the negative force of non is not destroyed by a following ne... quidem, or nec... nec: non fugio ne hos quidem mores. Cic. Verr. 2, 3, 90, § 210; Liv. 28, 42, 16:

non medius fidius prae lacrimis possum reliqua nec cogitare nec scribere,

Cic. Att. 9, 12, 1.—In a very few passages non is added to a negative to strengthen it (cf. Gr. ou mê):

nolle successum non patribus, non consulibus,

Liv. 2, 45, 5; id. 3, 11, 6:

nec sursum nec deorsum non cresco,

Petr. 58:

horam eximere nullam... non possumus,

Cic. Phil. 6, 3, 7; Plaut. Mil. 5, 18; id. Curc. 4, 4, 23; Plin. Ep. 4, 13, 8.—

Unus non = ne unus quidem:

unus enim vir Numantinus non fuit, qui in catenis duceretur,

Flor. 2, 18, 17.—

Per litoten, [p. 1215] emphatic, by no means, not at all, the reverse of:

non ignobilis tragicus,

Quint. 1, 12, 18:

non inimici mihi,

Curt. 7, 10, 7; esp. with sup.:

Cethegus homo non probatissimus,

Cic. Par. 5, 3, 40:

homo non aptissimus ad jocandum,

id. N. D. 2, 17, 47:

non minime commoveri,

id. Verr. 2, 4, 66, § 125:

tu me consiliario fortasse non imperitissimo usus esses,

id. Fam. 1, 9, 2.—

Non quod, non quo, not that, not as if:

non quod sola ornent, sed quod excellant,

Cic. Or. 39, 134: me non sane movet res publica;

non quo sit mihi quidquam carius: sed, etc.,

id. Att. 16, 15, 5:

non quo sit servulus unus, idem quod familia, verum quia,

id. Caecin. 20, 58.—

Non nisi, only:

non nisi vicinas tutus arārit aquas,

Ov. Tr. 3, 12, 36; v. nisi.—

Non vero, truly not:

non vero tam isti quam tu ipse nugator,

Cic. Sen. 9, 27.—

Non modo, non solum... sed or sed etiam, not only... but also:

non modo falsum illud esse, sed hoc verissimum,

Cic. Rep. 2, 44, 70; id. Lael. 15, 54;

v. modo and solum.—Sometimes sed is omitted: nec solum apud Caecinam: Fabii quoque Valentis, etc.,

Tac. H. 2, 27.—

Non modo (solum) non... sed or sed etiam, not only not... but even: sed ne... quidem... but not even:

ut non modo a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me, etc.,

Cic. Att. 3, 15, 2:

hoc non modo non laudari, sed ne concedi quidem potest,

id. Mur. 3, 8:

tu id non modo non prohibebas, verum etiam approbabas,

id. Att. 16, 7, 3.—When the verb of the second clause is the common predicate of both clauses, the second non is omitted in the first clause:

talis vir non modo facere, sed ne cogitare quidem quidquam audebit,

Cic. Off. 3, 19, 77:

assentatio, quae non modo amico, sed ne libero quidem digna est,

id. Lael. 24, 89:

advena non modo vicinae sed ne Italicae quidem stirpis,

Liv. 1, 40, 2; 3, 24, 4; 6, 20, 2:

neque solum inscientiam meam, sed ne rerum quidem,

Cic. de Or. 1, 46, 203:

quod mihi non modo irasci, sed ne dolere quidem impune licet,

id. Att. 11, 24, 1:

non mentibus solum consipere, sed ne auribus quidem satis constare poterant,

Liv. 5, 42, 3; 4, 3, 11;

so with sed vix in the second clause: haec genera virtutum non solum in moribus nostris, sed vix jam in libris reperiuntur,

Cic. Cael. 17, 40:

non modo ad expeditiones sed vix ad quietas stationes viribus sufficiebant,

Liv. 3, 6, 8;

very rarely verum ne... quidem, instead of sed ne... quidem,

Cic. Rep. 3, 30, 42; id. Rosc. Am. 19, 54; cf. Zumpt, Gram. § 724.—

Non ita, non tam, not so very, not particularly:

simulacra non ita antiqua,

Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109:

non ita lato interjecto mari,

id. Or. 8, 25:

non ita diu,

id. Brut. 66, 233:

quae nunc quidem non tam est in plerisque,

id. ib. 15, 58.—So, non fere, scarcely, hardly (v. fere):

non fere quisquam,

id. Verr. 2, 5, 71, § 182.—

Non si, not even if:

injussu tuo imperator, extra ordinem numquam pugnaverim, non si certam victoriam videam,

Liv. 7, 10; Sen. Ep. 59, 8; Hor. C. 2, 14, 5; so,

followed by idcirco (ideo, eo, propterea, etc.): non si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,

Cic. de Or. 2, 40, 170; id. Cael. 9, 21; id. Top. 16, 60; Liv. 3, 45, 8.—

For nedum, much less:

vix mehercule servis hoc eum suis, non vobis probaturum arbitrer,

Cic. Agr. 2, 9, 22.—

In an interrogation for nonne:

quid haec amentia significat? non vim? non scelus? non latrocinium?

Cic. Quint. 26, 82; id. Rosc. Com. 2, 5; id. Verr. 2, 4, 23, § 50.—

For ne ( poet. and in post-Aug. prose, regarded by Quint. as a solecism):

qui tamen dicat pro illo Ne feceris, Non feceris, in idem incidat vitium, quia alterum negandi est, alterum vetandi,

Quint. 1, 5, 50:

vos quoque non caris aures onerate lapillis... Munditiis capimur: non sint sine lege capilli,

Ov. A. A. 3, 129; id. P. 1, 2, 105:

non Teucros agat in Rutulos,

Verg. A. 12, 78:

non etiam sileas,

Hor. S. 2, 5, 91:

non sit, qui tollere curat,

id. A. P. 460:

non ancilla tuum jecur ulceret ulla puerve,

id. Ep. 1, 18, 72:

non dubitaveris,

Sen. Q. N. 1, 3, 3; so,

non credideris,

Rutil. Lup. 2, 9.—

With substantives coalescing to form one notion:

nec vero, aut quod efficeret aliquid, aut quod efficeretur, posse esse non corpus,

Cic. Ac. 1, 11, 40:

etiam non orator,

Quint. 2, 15, 17; 4, 1, 22: veri non dissimulator amoris, Ov. M. 5, 61:

quasi servitute praedii non possessori relicta,

Dig. 34, 1, 14 fin.:

non dominus,

ib. 43, 15, 7.—

As an answer, no:

aut etiam aut non respondere,

Cic. Ac. 2, 32, 104:

exhereditavitne (pater filium)? Non,

id. Rosc. Am. 19, 54; id. Verr. 1, 7, 20; id. Ac. 2, 30, 97; id. N. D. 1, 25, 70.—

In questions, non expresses surprise, and doubt of the possibility of denial (v. Madv. Gram. §

451): non sum ego servus Amphitruonis Sosia?

Plaut. Am. 1, 1, 247:

non tu scis, etc.?

id. ib. 2, 2, 71:

haec non turpe est dubitare philosophos, quae ne rustici quidem dubitant,

Cic. Off. 3, 19, 77; id. Leg. 3, 20, 47:

Quid? aviam tuam pater tuus non manifesto necavit,

id. Clu. 14, 40.

nŭmĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [numerus], to count, reckon, number (syn. recenseo).

Lit.:

si singulos numeremus in singulas (civitates),

Cic. Rep. 3, 4, 7: ea, si ex reis numeres, innumerabilia sunt;

si ex rebus, modica,

id. de Or. 2, 32, 137:

numerare per digitos,

Ov. F. 3, 123:

votaque pro dominā vix numeranda facit,

that can hardly be counted, almost innumerable, Tib. 4, 4, 12:

amores divūm numerare,

Verg. G. 4, 347:

pecus,

id. E. 3, 34:

viros,

Sil. 7, 51:

milites,

Luc. 3, 285:

aureos voce digitisque numerare,

Suet. Claud. 21:

numera sestertia qumque omnibus in rebus—numerentur deinde labores,

Juv. 9, 41 sq.: numera senatum, said to the consul by a senator opposed to a bill, and who considered that there was not a quorum of senators present; like the phrase to demand a call of the House, Paul. ex Fest. p. 170 Müll.:

ne quid ad senatum consule! aut numera,

Cic. Att. 5, 4, 2 Orell. N. cr.: posset rem impedire, si, ut numerarentur, postularet, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 2 (cf. also Plin. Pan. 76).—In law, of days granted for deliberation, etc.:

continui dies numerantur,

Gai. Inst. 2, 173; cf.:

tempus numeratur,

id. ib. 2, 172.—

In partic., of money, to count out, pay out, pay:

stipendium numerare militibus,

Cic. Pis. 36, 88:

pecuniam de suo,

id. Att. 16, 16, A, § 5; id. Fl. 19, 44; Nep. Ep. 3, 6:

talenta,

Suet. Caes. 4:

aliquid usurae nomine,

id. ib. 42:

alicui pensionem,

Liv. 29, 16:

magnam pecuniam numerare,

Caes. B. C. 3, 3.— Absol., Plaut. As. Perioch. 4.—

Trop.

To reckon, number as one's own, i. e. to have, possess (rare):

donec eris felix, multos numerabis amicos,

Ov. Tr. 1, 9, 5:

triumphos,

Juv. 6, 169:

tum licet a Pico numeres genus,

id. 8, 131:

veterani tricena aut supra stipendia numerantes,

Tac. A. 1, 35.—

To account, reckon, esteem, consider as any thing.—With two acc.:

Sulpicium accusatorem suum numerabat, non competitorem,

Cic. Mur. 24, 49:

hos non numero consulares,

id. Fam. 12, 2, 3:

stellas singulas numeras deos,

id. N. D. 3, 16, 40; id. Phil. 13, 4, 7:

quae isti bona numerant,

id. Tusc. 5, 15, 44; cf.:

sapientes cives, qualem me et esse et numerari volo,

id. Fam. 1, 9, 18:

is prope alter Timarchides numerabatur,

id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

numerare aliquid beneficii loco,

id. Fam. 2, 6, 1:

mors in beneficii parte (al. partem) numeretur,

id. Phil. 11, 1, 3:

voluptatem nullo loco,

id. Fin. 2, 28, 90:

aliquid in bonis,

id. Leg. 2, 5, 12; id. Fin. 1, 9, 31:

aliquid in actis,

id. Phil. 1, 8, 19:

Herennius in mediocribus oratoribus numeratus est,

id. Brut. 45, 166:

aliquem in septem (sc. sapientibus),

id. Par. 1, 1, 8.—With inter:

ipse honestissimus inter suos numerabatur,

Cic. Rosc. Am. 6, 16:

aliquem inter decemviros,

Liv. 3, 35, 3:

quae jactura inter damna numerata non est,

Just. 2, 5, 11; Lact. 2, 12, 4; Val. Max. 1, 6, 11:

numerabatur inter ostenta deminutus magistratuum numerus,

Tac. A. 12, 64; id. G. 29; id. Or. 12; Plin. Ep. 4, 15, 1; 5, 3, 6; Quint. 3, 7, 18 al.:

inter amicos,

Ov. P. 4, 9, 35:

aliquem post aliquem,

Tac. H. 1, 77:

Thucydides numquam est numeratus orator,

Cic. Brut. 45, 166.—Hence, nŭmĕrātus, a, um, P. a., counted out, paid down:

argentum,

Plaut. Pers. 4, 3, 57; hence, in ready money, in cash:

hic sunt quinque argenti lectae numeratae minae,

id. Ps. 4, 7, 50:

duo talenta argenti numerata,

id. As. 1, 3, 41:

(vendidit aedis) praesentariis Argenti minis numeratis,

id. Trin. 4, 3, 75:

dos uxoris numerata,

Cic. Caecin. 4, 11:

pecunia,

id. Fl. 32, 80.—Hence, subst.: nŭmĕrātum, i, n., ready money, cash: quae tua est suavitas nolles a me hoc tempore aestimationem accipere;

nam numeratum, si cuperem, non haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 9:

ut numerato malim quam aestimatione,

id. Att 12, 25, 1; Liv. 36, 21 fin.; Hor. Ep. 2, 2, 166: in numerato, in ready money:

testamento edixit relinquere in numerato HS DC,

Plin. 33, 10, 47, § 135:

proferre in numerato,

id. 33, 3, 17, § 55; Gai. Inst. 2, 196; 3, 141.— Hence,

Trop.: in numerato habere, to have in readiness (a phrase of Augustus):

dictum est de actore facile dicente ex tempore, ingenium eum in numerato habere,

Quint. 6, 3, 111; cf. Sen. Contr. 2, 13 fin.

nŭmĕrō, adv., v. numerus fin.

nŭmĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [numerus], to count, reckon, number (syn. recenseo).

Lit.:

si singulos numeremus in singulas (civitates),

Cic. Rep. 3, 4, 7: ea, si ex reis numeres, innumerabilia sunt;

si ex rebus, modica,

id. de Or. 2, 32, 137:

numerare per digitos,

Ov. F. 3, 123:

votaque pro dominā vix numeranda facit,

that can hardly be counted, almost innumerable, Tib. 4, 4, 12:

amores divūm numerare,

Verg. G. 4, 347:

pecus,

id. E. 3, 34:

viros,

Sil. 7, 51:

milites,

Luc. 3, 285:

aureos voce digitisque numerare,

Suet. Claud. 21:

numera sestertia qumque omnibus in rebus—numerentur deinde labores,

Juv. 9, 41 sq.: numera senatum, said to the consul by a senator opposed to a bill, and who considered that there was not a quorum of senators present; like the phrase to demand a call of the House, Paul. ex Fest. p. 170 Müll.:

ne quid ad senatum consule! aut numera,

Cic. Att. 5, 4, 2 Orell. N. cr.: posset rem impedire, si, ut numerarentur, postularet, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 2 (cf. also Plin. Pan. 76).—In law, of days granted for deliberation, etc.:

continui dies numerantur,

Gai. Inst. 2, 173; cf.:

tempus numeratur,

id. ib. 2, 172.—

In partic., of money, to count out, pay out, pay:

stipendium numerare militibus,

Cic. Pis. 36, 88:

pecuniam de suo,

id. Att. 16, 16, A, § 5; id. Fl. 19, 44; Nep. Ep. 3, 6:

talenta,

Suet. Caes. 4:

aliquid usurae nomine,

id. ib. 42:

alicui pensionem,

Liv. 29, 16:

magnam pecuniam numerare,

Caes. B. C. 3, 3.— Absol., Plaut. As. Perioch. 4.—

Trop.

To reckon, number as one's own, i. e. to have, possess (rare):

donec eris felix, multos numerabis amicos,

Ov. Tr. 1, 9, 5:

triumphos,

Juv. 6, 169:

tum licet a Pico numeres genus,

id. 8, 131:

veterani tricena aut supra stipendia numerantes,

Tac. A. 1, 35.—

To account, reckon, esteem, consider as any thing.—With two acc.:

Sulpicium accusatorem suum numerabat, non competitorem,

Cic. Mur. 24, 49:

hos non numero consulares,

id. Fam. 12, 2, 3:

stellas singulas numeras deos,

id. N. D. 3, 16, 40; id. Phil. 13, 4, 7:

quae isti bona numerant,

id. Tusc. 5, 15, 44; cf.:

sapientes cives, qualem me et esse et numerari volo,

id. Fam. 1, 9, 18:

is prope alter Timarchides numerabatur,

id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

numerare aliquid beneficii loco,

id. Fam. 2, 6, 1:

mors in beneficii parte (al. partem) numeretur,

id. Phil. 11, 1, 3:

voluptatem nullo loco,

id. Fin. 2, 28, 90:

aliquid in bonis,

id. Leg. 2, 5, 12; id. Fin. 1, 9, 31:

aliquid in actis,

id. Phil. 1, 8, 19:

Herennius in mediocribus oratoribus numeratus est,

id. Brut. 45, 166:

aliquem in septem (sc. sapientibus),

id. Par. 1, 1, 8.—With inter:

ipse honestissimus inter suos numerabatur,

Cic. Rosc. Am. 6, 16:

aliquem inter decemviros,

Liv. 3, 35, 3:

quae jactura inter damna numerata non est,

Just. 2, 5, 11; Lact. 2, 12, 4; Val. Max. 1, 6, 11:

numerabatur inter ostenta deminutus magistratuum numerus,

Tac. A. 12, 64; id. G. 29; id. Or. 12; Plin. Ep. 4, 15, 1; 5, 3, 6; Quint. 3, 7, 18 al.:

inter amicos,

Ov. P. 4, 9, 35:

aliquem post aliquem,

Tac. H. 1, 77:

Thucydides numquam est numeratus orator,

Cic. Brut. 45, 166.—Hence, nŭmĕrātus, a, um, P. a., counted out, paid down:

argentum,

Plaut. Pers. 4, 3, 57; hence, in ready money, in cash:

hic sunt quinque argenti lectae numeratae minae,

id. Ps. 4, 7, 50:

duo talenta argenti numerata,

id. As. 1, 3, 41:

(vendidit aedis) praesentariis Argenti minis numeratis,

id. Trin. 4, 3, 75:

dos uxoris numerata,

Cic. Caecin. 4, 11:

pecunia,

id. Fl. 32, 80.—Hence, subst.: nŭmĕrātum, i, n., ready money, cash: quae tua est suavitas nolles a me hoc tempore aestimationem accipere;

nam numeratum, si cuperem, non haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 9:

ut numerato malim quam aestimatione,

id. Att 12, 25, 1; Liv. 36, 21 fin.; Hor. Ep. 2, 2, 166: in numerato, in ready money:

testamento edixit relinquere in numerato HS DC,

Plin. 33, 10, 47, § 135:

proferre in numerato,

id. 33, 3, 17, § 55; Gai. Inst. 2, 196; 3, 141.— Hence,

Trop.: in numerato habere, to have in readiness (a phrase of Augustus):

dictum est de actore facile dicente ex tempore, ingenium eum in numerato habere,

Quint. 6, 3, 111; cf. Sen. Contr. 2, 13 fin.

nŭmĕrō, adv., v. numerus fin.

partĭceps, cipis, adj. [pars-capio], sharing, partaking, participant (class.; syn.: consors, socius); constr. usually with gen., rarely also with dat. or with prepp.

Adj.

With gen.:

fac participes nos tuae sapientiae,

Plaut. Ep. 2, 2, 81:

nuntii,

Ter. Heaut. 3, 1, 19:

esse participem leti,

i. e. to be mortal, Lucr. 3, 462:

animus rationis compos et particeps,

Cic. Univ. 8:

fortunarum omnium socius et particeps,

id. Font. 17, 47:

artis,

id. Div. 1, 18, 34; id. Inv. 2, 30, 92:

virtutes ita copulatae conexaeque sunt, ut omnes omnium participes sint,

id. Fin. 5, 23, 67:

praedae ac praemiorum,

Caes. B. C. 3, 82:

secreti honesti,

Juv. 3, 52.—

With dat.:

aliquem participem studiis habere,

Ov. P. 2, 5, 41 (al. studii):

alicujus consilii fortibus viris esse participem,

Curt. 6, 7, 8; cf. id. 6, 6, 36:

sceleris in regem suum,

id. 6, 24:

Natalis particeps ad omne secretum Pisoni erat,

Tac. A. 15, 50. —

With a prep.:

non licet donati obsoni me participem fieri,

Plaut. Truc. 4, 2, 34 Speng.:

particeps in tribulatione,

Vulg. Apoc. 1, 9.—

With a rel.-clause:

is speculatum huc misit me, ut, quae fierent, fieret particeps,

Plaut. Aul. 4, 1, 19.—

Subst., a sharer, partaker, partner. —Esp., a comrade, fellow-soldier: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andron. ap. Non. p. 512, 32:

me et semul participes meos praedā onerabo,

Plaut. Ps. 2, 1, 14:

praedam participes petunt,

id. Most. 1, 3, 154:

meus particeps,

Ter. Heaut. 1, 1, 98:

hujus belli ego particeps et socius et adjutor esse cogor,

Cic. Att. 9, 10, 5:

in quādam conjuratione quasi participes nominati,

Suet. Calig. 56; cf. Curt. 6, 8, 5.