-
1 заттанған
субстантивированный, овеществлённый -
2 зат
1. сущ.1) после имён сущ. обозначает род, разряд предметов и имеет нулевой переводадәм заты — челове́к; лю́ди
адәм заты юк (күренми) — нет никого́, ни одного́ челове́ка; ни души́
ипи заты күрмәү — не ви́деть ни кро́шки хле́ба; жить без куска́ (кро́шки) хле́ба
бу өйгә кадак заты кермәгән — в э́том до́ме (строе́нии) нет ни одного́ гвоздя́
2) ирон. челове́к, ли́чность, лицо́, осо́ба, о́собь книжн. персо́наниндидер таныш булмаган затлар күренә башлады — появи́лись каки́е-то незнако́мые ли́чности
сезгә килгән нинди зат ул? — что за осо́ба к вам прие́хала?
3)а) род, пле́мя, поро́да; происхожде́ниебезнең затыбыз куркаклардан түгел — наш род (пле́мя) не из пугли́вых; мы не из пугли́вых
затым белән Идел егете мин — по происхожде́нию я волжа́нин
••аты да юк, заты да юк — погов. ни и́мени, ни пле́мени; без ро́ду без пле́мени
б) поро́да (скота́)сыерыбыз яхшы заттан — коро́ва на́ша хоро́шей поро́ды
4) сво́йство; ка́чествохакына карама, затына кара — не смотри́ на це́ну, смотри́ на ка́чество
••асылы бер, заты башка — погов. суть та же, но ка́чество друго́е (отлича́ются ка́чеством)
хакы нинди, заты шундый — погов. по ка́честву и цена́ (букв. по цене́ и ка́чество)
5) грам. лицо́зат категориясе — катего́рия лица́
зат белән төрләнү — измене́ние по ли́цам
2. прил.өченче зат — тре́тье лицо́
1) благоро́дный, ка́чественный, высокока́чественный, це́нный, драгоце́нный; см. тж. затлызатрак тукыма алу — купи́ть высокока́чественную ткань
2) грам. ли́чныйзат алмашлыгы — ли́чное местоиме́ние
фигыльләрдә зат кушымчасы — ли́чное оконча́ние глаго́лов
•••- заты да булмыйишәктә мөгез булса, дөньяда зат иясе калмас иде — посл. будь у осла́ рога́, на све́те живо́го существа́ не оста́лось бы
- заты калмасын -
3 дюжина
-
4 құн
стоимость (1. тауардың бағасы, 2. тауарды сатып алуға, жұмыстарды орындауға, қызметтер көрсетуге, игіліктерді алуға жұмсалған ақшалай қаражат шығыны, 3. еңбек теориясында: тауарда заттанған еңбек)
См. также в других словарях:
сасығыт — зат. көне. Ұрланған заттан түскен пайда. Ұры ұсталса, ұстаған адам оның жейде дамбалынан басқасының бәрін тартып алады. Ұрланған заттан түскен пайда с а с ы ғ ы т деп аталынады (ҚазССР ҒА Хабарлары, 1975, №1, 36) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
зат — и. 1. Төп билгеләре гомуми булган предметлар төркеме. Җенес 2. Кеше, шәхес ул ташландык зат түгел 3. Әйбер, нәрсә 4. Чыгыш, нәсел, токым яхшы заттан түгел 5. Әйбернең сыйфат югарылыгы. с. Затлы затрак тукыма табасы иде 6. лингв. Эш хәрәкәтнең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тартым — I. 1. Берәр нәрсәгә (кешегә) охшашлы, шуны хәтерләтә торган 2. Бер тапкыр тартып яки тарттырып чыгару (җылымны һ. б.) 3. Берәр тартучы тартып бара алырлык. II. ТАРТЫМ – лингв. Татар телендә һ. б. төрки телләрдә исемнәр белән белдерелгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ракетаның ұрыстық бөлігі — (Боевая часть ракеты) ұрыс заряды әдеттегі жарғыш заттан жасалған немесе ядролық, жарғыш жүйесі және тежегіш құрылғы орналасатын ракеталық бөлігі немесе бас конусы. Жою аймағының радиусы Р.ұ.б нің маңызды сипаты болып табылады. Ол ұрыс бөлігінің… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
тереңдік бомба — (Глубинная бомба) су астында орналасқан сүңгуір қайықтарды жоюға арналған бомба. Т.б. болаттан жасалған жұқа қорапты металл корпусқа салынған күшті жарғыш заттан тұратын снарядпен жарақталып, берілген тереңдікте жарылысты қамтамасыз ететін… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
тротил — (ТОЛ, ТРИНИТРОТОЛУОЛ) қопару жұмыстарына және көптеген оқ дәрілерді (артиллериялық снарядтарды, миналарды, авиабомбаларды, т.б.) жабдықтауға арналған, жеткілікті қуатты, бөлшектегіш (бризантты) жарылғыш зат. Т. ашық сары немесе ашық қоңыр түсті,… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
Марксизм — неміс ғалымдары мен ойшылдары К.Маркс пен Ф.Энгельс жасаған ілім (доктрина). Ол ХІХ ғ. 40 ж.ж. капитализмнің даму кезеңінде, таптық қайшылықтардың шығу негізінде дүниеге келді. Тарихи аренаға дербес саяси күш ретінде пролетариат (жұмысшы табы)… … Философиялық терминдердің сөздігі
жамшы — зат. көне Бағалы матадан оюлап істелген төсек жапқыш. зат. Атқа жақсы заттан оюлап жабылатын жапқыш … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
жұрқа — зат. көне Тозығы жеткен ескі заттан қалған қалдық; жұқана … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
қорап — зат. 1. Бір нәрсенің қатты заттан жасалған қабы. 2. Арба үстіне адам отыру және жүк арту үшін орнатылған қоршау, қалқан … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
шарық — зат. Көк, аспан. зат. Теріден, тал қабығынан және т.б. арзан заттан лекерлеп жасалған аяқ киім; шәркей. зат. Шалғы, қанжар, пышақ, балта, орақ және басқа құралдарды қайрау үшін арнайы жасалған дөңгелек тас қайрақ. зат. Жіңішке жіп орайтын, екі… … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі