-
1 малый
II, -ая, -ое (мал, мала, мало)1. (по величине, размерам) хурд, майда; сеть малых рек шабакаи дареҳои хурд2. (по количеству) кам, …и миқдораш кам; малая сумма денег маблағи кам3. (слабый)суст, чандон сахт не4. (несущественный) камаҳамият, хурд, майда5. (занимающий невысокое положение) хурд, пастмартаба6. (малолетний) хурдсол, хурдтарак; малые дети бачаҳои хурдсол7. в знач. сущ. малый м хурд, хурдсол, хурдтарак; бача, кӯдак; старые да малые пиру ҷавон, хурду калон8. в знач. сущ. малое с чизи кам (андак); довольствоваться малым бо чизи кам қаноат кардан9. тк. кр. ф. хурд, майда, танг; сапоги малы мӯза танг аст (тангӣ мекунад)10. тк. полн. ф. дар таркиби баъзе номҳо ва исмҳои хос: Малый театр Театри хурд; Малая Советская Энциклопедия Энсиклопедияи хурди советӣ; Малая Медведица астр. Дубби Асғар <> малая калория физ. калорияи хурд; малая скорость ж.-д. суръати паст; мал -ая толика андакак, камакак, каме; малые формы театр. асарҳои хурд; малый ход мор. 1) гашти суст (оид ба киштӣ) 2) (команда) суръати паст!, суръат паст шавад!; малый вперед! мор. (команда) андак ба пеш!; малый назад! мор. (команда) андак ба ақиб!; мал мала меньше яке аз дигаре хурдтар (дар бораи бачагон) самое малое камаш; стар и мал пиру ҷавон, хурду калон; без малого (мала) андак кам, саҳл кам, қариб; без малого сто рублей андак кам сад сӯм; от мала до велика аз хурд то калон, сағиру кабир; с малых лет аз бачагӣ, аз хурдсодӣ; за малым дело стало кор бо сабаби ночизе пеш намеравад (нарафт); и заботь! мало кому ҳеҷ парво (ғам) надорад; мал да удал погов. хурдтараки калбнкор; мал золотник, да дорог погов. тилло гарчи хурд аст, қиматаш бузург астIIм1. разг. ҷавон, ҷавони наврас, йигит; бача2. разг. одам, мард; славный малый марди хуб3. уст. (слуга) пешхизмат, навкар, хизматгор -
2 айда
межд. прост.1. рафтем, меравем; ребята, айда купаться! бачаҳо, рафтем ба оббозӣ!2. в знач. сказ. тохтам (тохтӣ, тохт ва ғ.), давидам (давидӣ, давид ва ғ.); дети набрали полные карманы орехов - и айда домой бачаҳо кисаҳоро бо чормағз пур карданду ба хона тохтанд -
3 за
приставкаи префиксе, ки маънохои зеринро ифода мекунад:1. I) ибтидои амал: зааплодйровать ба чапакзанн сар кардан; заплакать ба гирья даромадан; забегать ба давутоз даромадан 2) итмоми амал: заасфальтировать асфальтфарш карда шудан 3) бо ҳиссачаи «ся» ё бе он - ба ҳадди охир расондани амал; аз ҳад зиёд кардани коре: заглядеться чашм дӯхта мондан, чашм канда натавонистан; заработаться бисьёр кор карда монда шудан; задарить тӯҳфаборон кардан; закормить хуб сер кардан 4) равона шудани амал ба он тарафи предмет ва ё берун аз ҳудуди чизе: зайтй за дерево ба паси дарахт гузаштан; завернуть за угол ба хамгашти кӯча тоб хӯрдан 5) зимнан иҷрошаванда будани амал: забежать сари роҳ даромадан; занести дароварда додан2. дар сифатсозӣ ва исмсозӣ маънои дар беруни чизе буданро ифода мекунад: загородный беруни шаҳр, берунишаҳрӣ; зарубежный хориҷӣ; заречье он тарафи дарё предлог1. с вин. (указывает направление движения за пределы чего-л.) аз, ба; уехать за город аз шаҳр берун рафтан; выбросить за окно аз тиреза берун партофтан; уйти за реку ба он тарафи дарё рафтан; выйти за дверь аз дар берун баромадан; вынести за скобки аз қавс баровардан // (под, внутрь, за) ба паси…, ба даруни…, ба; заткнуть рукавицы за пояс дастпӯшакро ба миёнбанд андармон кардан; положить за пазуху ба бағал андохган; поставить за шкаф ба паси ҷевон мондан; заложить руки за спину дастро ба пушт кардан2. с вин. (указывает на предмет, орудие, средство дейстдия чаще с гл. «сесть», «стоять» и т.п.)ба сари…; сесть за стол ба сари миз нишастан; сесть за руль ба сари руль нишастан; // (указывает на иачало действия, занятия) ба; взяться за работу ба кор сар кардан; приняться за учение ба таҳсил шурӯъ кардан,'). с вин. (указывает на промежуток времени в течение которого что-л. совершается) дар, дар зарфи…, дар бадали…, дар муддати…; за ночь выпало много снегу дар якшаб барфи зиёде боридааст; мальчик подрос за лето дар муддати тобистон бача калон шудааст; за последние три года дар се соли охир; эту работу можно сделать за два часа ин корро дар ду соат кардан мумкин аст; за один раз да як бор, якбора4. с вин. (указывает на время, отделяющее одно событые от другого) пеш, пеш аз; за час до отхода поезда як соат пеш аз рафтани поезд; за несколько дней до поездки якчанд рӯз пеш аз сафар5. с вии.(указывает на превышение предела, меры) аз; уже за полночь шаб аз нисф гузаштааст; ей далеко за сорок синнаш аз чил кайҳо гузаштааст6. с вин. (по причине, вследствие чего-л.) бинобар, ба сабаби…, барои…, ба хотири…; благодарить за услугу барои хизмат миннатдорӣ кардан; наказать за шалость барои шухӣ ҷазо додан; за что? барои чӣ?, ба чй сабаб?; за что его не любят? барои чӣ вайро нағз намебйнанд?; за что-то ба сабабе, бинобар1. (во имя, ради, в пользу чего-л.) ба, барои…, аз барои…, дар роҳи…, ба хотири; отдать жизнь за Родину барои Ватан ҷон супурдан; бороться за мир дар роҳи сулҳ мубориза бурдан; голосовать за предложение барои таклифе овоз додан; поднять тост за чьё-л. здоровье ба саломатии касе қадаҳ бардоштан // в знач. нареч. барои…, ба тарафдории…; он голосовал за вай ҳамчун тарафдор овоз додааст // в знач. сказ. разг. тарафдор; все за, один ты против ҳама тарафдору як худи ту зид // в знач. сущ. за разг. «тарафдор»; подсчитать все «за» ҳама «тарафдорҳо»-ро шумурдан8. с вин. (указывает на расстояние) дар, то, дар масофаи…; за десять километров от города дар масофаи даҳ километр аз шаҳр; за два шага от обрыва ду қадам дуртар аз ҷарӣ9. с вин. (в оомен на что-л.) ба бадали…, ба ивазӣ…; ба, бе; внести деньги за утерянную книгу пули китоби гумшударо нардохтан; уплатить за квартиру пули квартираро додан // (при обозначении цены) ба, ба нархи…; купить книгу за пять рублей китобро ба нархи панч сӯм харидан; за плату ба (бо) музд, пулакӣ10. с вин. (вместо кого-л.) ба ҷоп…, ба ивази…; он работает за мастера вай ба ҷои усто кор мекунад; расписаться за кого-л. ба ҷои касе имзо кардан; работать за двоих кори ду касро кардан11. с вин. (указывает на то,что предмет, на который направляется действие) аз; взять за руку аз даст доштан; держаться друг за друга дасти якдигарро гирифтан; ба якдигар такя кардан; дернуть за ручку двери дастаки дарро якбора кашидан; трава цепляется за платье алаф ба курта мечаспад12. с вин. (с глаголами «отвечать», «ручаться» и т. п.) барои…, ба; отвечать за порядок барои тартиб ҷавобгар будан; ручаться за точность рассказа ба дӯрустии ҳикоя зомин будан; заступаться за кого-л. тарафи касеро гирифтан 13. с вин. (при обозначении лица, предмета, которые вызывают какое-л. чувство) аз, аз барои…, аз ваҷҳи…, барои…, ба ҷои…; мне стыдно за него аз барои вай хиҷолат мекашам; краснеть за кого-л. ба ҷои касе сурх шудан 14. с вин. (с глаголами «выйти», «выдать», «сватать») ба; выйти замуж за кого-л. ба касе ба шавҳар баромадан 15. с вин. разг. (в качестве кого-чего-л.) ҳамчун; признать за правило ҳамчун қоида қабул кардан; считать за честь шарафманд будан; он слышен за остряка ӯ ба теззабонӣ ном баровардааст 16. с тв. (указывает на предмет, место, позади которого происходит действие) дар он тарафи…; дар пушти…, берун аз, дар паси…; жить за городом берун аз шаҳр зистан; стоять за дверью дар пушти дар истодан; за окном дар паси тиреза; за горами дар паси кӯҳҳо; за рекой дар он тарафи дарё;(внут-ри чего-л., за чем-л.) аз таги…, аз зери…, ба даруни…, ба паси…; держать за пазухой дар зери бағал доштан; солнце скрылось за тучами офтоб дар паси абрқо пинҳон шуд 17. с тв. (указывает иа предмет, орудие, средство действия, чаще с гл. «сидеть», «стоять» и т. п.) ба назди…, ба сари…, дар сари…, дар паҳлӯи…, дар пеши…; сидеть за столом ба сари миз нишастан; сидеть за рулём дар сари руль нишастан; сидеть за книгой китоб хондан; за работой время прошло незаметно дар сари кор вақт номаълум гузашт 18. с тв. (при обозначении движения, следования за кем-чем-л.) аз паси…, аз паи…, аз кафои…, аз ақиби…, аз дунболи…; идти [вслед] за кемзал. аз дунболи касе рафтан; следуйте за мной! аз пасм ман биёед!; гнаться за зайцем харгӯшро дунболагирӣ кардан 19. ств. (во время какого-л. занятия) дар аснои…, дар вакти…, ҳангоми…; читать за обедом дар аснои хӯрок китоб хондан20. с тв. (после, вслед за кем-чем-л.) баъди…, пас аз; за дождливой весной наступило жаркое лето баъди баҳори сербориш тобистони гарм омад // (вслед, чередуясь) аз паси…, паи ҳам; читать книгу за книгой паи ҳам китоб хондан; шаг за шагом қадам ба қадам; один за другим яке аз паси дигаре; день за днём рӯз ба рӯз21. с тв. (по причине, из-за) аз сабаби…, бинобар; за шумом никто её не расслышал аз сабаби ғало-ғула гапашро ҳеҷ кас нашунид; за истечением срока бинобар тамом шудани мӯҳлат; за неимением свободного времени бинобар набудани вақти холй; за ненадобностью бинобар даркор набудан; за отсутствием улик аз сабаби набудани далел22. с тв. (с какой-л. целью) барои…, ба мақсади…, ба; пойти за водой барои об рафтан; послать за врачом ба духтур кас фиристодан; занимать очередь за билетами барои билет навбат гирифтан23. с тв. (указывает на лицо, предмет, который является объектом ухода, надзора, наблюдения) ба; смотреть за детьми ба бачаҳо нигоҳубин кардан; ухаживать за больными ба беморон нигоҳубии кардан; следить за чистотой ба гозагӣ назорат кардан24. с тв. (указывает на лицо, предмет, от которого зависит наступление какого-л. действия) ба сабаби…, сабаби…; задержка за утверждением проекта сабаб ин аст, ки лоиҳа ҳанӯз тасдиқ нашудааст; очередь за мной навбати ман; за вами долг ба гардани шумо қарз ҳаст25. с тв. (указывает на лицо, иредмет, которому присущи те или иные свой-ства): замечать за кем-л. недостатки камбудиҳои касеро пай бурдан26. с тв. (в значении предлога «с») бо; приказ за подписью директора фармон бо имзои директор; дело за номером два делаи (кори) рақами ду27. с тв. (с гл. «свататься») ба; свататься за дочь соседа ба духтари ҳамсоя хостгор шудан // (чаще со сл. «замужем»): быть замужем за кем-л. зани касе будан -
4 забежать
сов.1. тохта даромадан; во двор забежали ребята бачаҳо ба рӯи ҳавлӣ тохта даромадаанд // разг. (зайти мимоходом) як сари қадам даромадан, болои роҳ сар халондан; забежать к товарищу на минутку ба пеши рафиқи худ як сари қадам даромадан2. (скрыться, убежать далеко) ба ҷои дур тохта рафтан; нопадид шудан; дети забежали далеко в лес бачаҳо тохта ба даруни ҷангал даромада рафтаид3. (зайти со стороиы) тохта даромадан; забежать сбоку аз канор тохта даромадан <> забежать вперёд 1) кореро бармаҳал кардан, саросемагӣ кардан 2) уст. пешдастй кардан -
5 выводок
м чӯҷаҳо, бачаҳо (бачахои аз модар чудонашудаи ягон парранда ё хайвон); выводок цыплят чӯҷаҳо; утиный выводок чӯҷаҳои мурғобӣ; волчий выводок гургбачаҳо, бачаҳои гург -
6 говорит
несов.1. гап задан, ҳарфа адаи; ребёнок уже говорит бача ба гап даромад, бача забон баровард; свободно говорить потаджикски ба [забони] тоҷикӣ бемалол гап задан2. что, о бсз доп. гуфтан, сухан ронпан, гап задан; - ить правду ҳакиқатро) гуфтан; - ить с увлечением оо шавку завк о\ хан рондан (гап 1н); он говорйт, как оратор ӯ нотик барин гап мезанад; -говор ить речь нутк кардан; закон говорит, что… конун мегӯяд, ки…; дар қонун гуфта шудааст, ки…; надпись говорит, что… хат далолат мекунад, ки…3. кому-чему перен. гувоҳӣ додан; инстинкт говорит ему, что… дилашгувоҳӣ медиҳад, ки…4. гуфтугӯ кардан, гап задан, сӯҳбат (чақ-чақ) кардан; говорить между собой байни худ гап задан//о ком-чём муҳокима кардан; о нём говорит весь город тамоми шаҳр вайро муҳокима мекунад.//безл. говорят3. л. мн. мегӯянд, ки…5. нишон (гувоҳӣ, шаҳодат) додан, далолат кардан, фаҳмондан; это говорит о его молодости ин ҷавонии вайро нишонмедиҳад; цифры - ят, что… рақамҳо далолат меку-нанд, ки…; этот факт говорит сам за себя ин далел шоҳиди ҳол аст6. в ком перен. зоҳир (намоён) шудан; в ней говорит мать дар вайхислати модари зоҳир мешавад; в нём говорило често-любие дар рафтори ӯ иззатталабӣ зоҳир мешуд <> говорить загадками бо рамз сухан гуфтан, кинояомез гап задан; говорят (--ю) вам(тебё)! ба шумо (ба ту) мегӯянд (мегӯям)! [и] не - й!, [и] не говор ите! рост мегӯӣ, рост мегӯед, албатта!; вообще -я вводн. сл. умуман гӯем, умуман; иначе говор я ба тарзи дигар гӯем; нечего говорить худ аз худ маълум, равшан (аён) аст; не говоря уже о ком--чём илова бар ин ки…; …он тараф истад; не -я худого (дурного) слова ягон гапи ганда нагуфта; ничего (ни слова) не говор я ҳарфе назада, хеҷ чиз нагуфта; по правде - я в знач. вводн. сл. ҳаққашро (росташро) гӯям (гӯем); рости гап (гапи ҳақ); ҳамин ки; по совести -говоря в знач. вводн. сл. аз рӯи виҷдон гӯем, кушоду равшан гӯем; собственно говор яй знач. вводн. сл. рости гап ҳамин ки …; дар ҳақиқат; что и говорить! дуруст аст!, албатта!, шубҳае нест!; что вы говорите (ты -говор ишь)?! наход?!; что (как) ни говорй ҳар чи ҳам бошад, ба ҳар ҳол, ба ҳеҷ чиз нигоҳ накарда; у кого что болит, тот о том и \говоритит посл. ҳар кас аз дарди худ менолад -
7 куча
ж1. тӯб, тӯда, хома; куча песку як тӯб рег, хомаи рег; куча листьев як тӯда барг2. ғарам, тӯда; свалить груз в одну кучу борро дар як ҷо ғарам кардан; сбиться в кучу ба як ҷо тӯб (ғун) шудан3. разг. бисьёр, як гала; у них куча детей онҳо як гала бача доранд; у меня куча дел ман як гала кор дорам <> куча мала! ғелғелакон! (нидоест, ки бачақо дар вақти бозӣ гуфта хамдигарро афтонда тӯб мешаванд); валить всё в одну кучу ҳамаро аралаш кардан -
8 маленький
1. хурд, хурдакак,. хурдтарак, майда, майдаяк; маленький домик хонаи хурдтарак; маленький городок шаҳрча2. қадпаст, пастқад, пастак, пакана; маленький человек одами пастқад3. кӯтоҳ, мухтасар; маленькое ветупление муқаддимаи кӯтоҳ4. камшумор камадад; маленькая группа гурӯҳи камшумор5. майда, суст; маленький дождь борони суст6. разг. камаҳамият, хурд, майда; маленькое недоразумение иштибоҳи андак7. хурд; маленький чиновник мансабдори хурд8. хурдсол, хурдтарак; маленькие дети бачагони хурдсол9. в знач. сущ. маленький щ маленькая ж разг. хурд, хурдсол, хурдтарак; бача, кӯдак; дома остались только маленькие дар хона фақат бачаҳо мондаанд <> маленький, да удаленький хурдтараки калонкор; мое (твое и т. д.) дело маленькое ин кори ман (ту ва ғ.) не; по маленькой выпитъ (пропустить) прост. андак шароб нӯшидан; по \маленькийой играть (ходйть и т. п.) кам-кам пул монда қартабозӣ кардан -
9 младенец
м кӯдак, бача, тифл; грудноӣ младенец кӯдаки ширмак; нянчиться с младенцем бачапоӣ кардан; связался черт с младенцем погов. младен [қаллоб] гӯлаша ёфтааст // перен. кӯдак (бача) барин, содда, одами бетаҷриба (камтаҷриба); он в этих делах сӯщий младенец вай дар ин корҳо тамоман бетаҷриба аст -
10 подхватить
сов.1. кого-что бардоштан, доштан, гирифтан, дошта гирифтан, даст гирифтан; подхватить кого-л. под руки аз оринҷи касе доштан; спортсмен подхватил мяч варзишгар тӯпро аз ҳаво дошта гирифт; мальчик подхватил сумку и по-бежал бача тӯрбаро гирифту давид // (увлечь течением) бурдан, гирифта бурдан2. что перен. ёфтан, дарёфт кардан, гирифтор шудан; подхватить насморк гирифтори зуком шудан3. что перен. зуд сарфаҳм рафтан, пай бурдан, дарёфтан; он подхватил мысль собеседника вай фикри ҳамсӯҳбати худро зуд пай бурд4. что ҷӯр шудан, ҷӯр шуда хондан; ребята подхватили песню бачаҳо ба суруд ҷӯр шуданд5. что ёри додан, ҳамроҳ шудан, қувват (тақвият) додан, ёрмандӣ (кӯмак) кардан; подхватить чю-л. инициативу ташаббуси касеро қувват додан -
11 посмотреть
сов.1. на кого-что, во что нигоҳ кардан, назар андохтан (афкандан), дидан; посмотреть в окно аз тиреза нигоҳ кардан2. кого-что дида баромадан, шинос шудан, аз назар гузарондан; тамошо кардан; посмотреть статю мақоларо дида баромадан; посмотреть новый фильм фильми навро тамошо кардан3. за кем-чем нигоҳ (назорат) кардан, хабардор шудан; посмотреть за детьми ба бачаҳо нигоҳ кардан, аз бачаҳо хабардор шудан4. тк. с отриц. қатъи назар кардан, нигоҳ накардан, ба назар нагирифтан; я не посмотрю на его заслуги ман аз хизматҳои ӯ қатъи назар мекунам; не посмотреть на возраст ба синну сол нигоҳ накардан5. 1 л. ед. и мн. посмотрю, посмотрим мебинам, медонам, мебинем, медонем; арз мекунем, фикр карда мебинем; посмотрим, кто окажется прав мебинем, кӣ ҳақ мебарояд; я ещё посмотрю, как быть ман чӯ кор карданамро фикр карда мебинам -
12 раскричаться
сов. разг.1. шавқун бардоштан, дод задан; ребёнок раскричался кӯдак шавқун бардошт2. на кого-что дод задан, дашном бардоштан; раскричаться на детей ба сари бачаҳо дод задан, бачаҳоро сахт ҷанг кардан -
13 детеныш
бача -
14 детёныш
бача -
15 лисёнок
рӯбоҳбача -
16 пацан
бача -
17 приплод
насл, зоида, бачаҳои ҳайвоноти хонагӣ -
18 ребяческий
бачагона, кӯдакона, \ребяческийи бача, \ребяческийи кӯдак -
19 ребёнок
кӯдак, бача,тифл -
20 юнга
маллоҳбача
См. также в других словарях:
БАЧА — 1) Б. у словаков и валахов старший пастух; 2) Б. в туркестанск. крае мальчики плясуны, занимающиеся той же профессией, как у нас публичные женщины. Словарь иностранных слов, вошедших в состав русского языка. Павленков Ф., 1907. БАЧА 1) старший… … Словарь иностранных слов русского языка
бача — сущ., кол во синонимов: 2 • пастух (41) • плясун (15) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин. 2013 … Словарь синонимов
БАЧА — милой. Сиб. Товарищ, друг. ФСС, 9 … Большой словарь русских поговорок
БАЧА — Бача, холоп в Ясенском пог. 1539. Писц. IV, 444 … Биографический словарь
бача — [بچه] 1. фарзанди одамизод, кӯдак, тифл. боғчаи бачагон муассисае, ки бачаҳо аз сесолагӣ то мактаб рафтан дар он тарбия меёбанд, кӯдакистон; хонаи бачаҳо муассисае, ки дар он атфоли бепарастор ва ятим таълиму тарбия мегиранд; бача партофтан… … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
Бача, Юрай — Юрай Бача Личная информация Пол: мужской Полное имя: Юрай Бача Оригинальное имя: словацк. Juraj Bača Гражданство … Википедия
Бача — у словенцев и моравов, баца у поляков называется главный пастух овец в горах; он имеет главный надзор над стадом, доит овец и приготовляет сыр … Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона
бача — чы, ч. Гж. Вівчар, чабан … Словник лемківскої говірки
бача — 1. вівчар, чабан; 2. старий ворожбит … Лемківський Словничок
бачағар — [بچ ه غر] гуфт. ҳаромзода, валадуззино (калимаи дашном) … Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ
Бача милой — Сиб. Товарищ, друг. ФСС, 9 … Большой словарь русских поговорок