Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

very+thick

  • 21 valens

    vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.
    I.
    Lit., of physical strength, vigor, or health.
    A.
    In gen., to be strong, stout, or vigorous, to have strength (cf.: polleo, vigeo).
    1.
    Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):

    puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!

    Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;

    plus valebat,

    id. Truc. 4, 3, 38 sq.:

    sanus homo, qui bene valet,

    Cels. 1, 1 init.:

    si magis valet,

    id. 3, 18:

    si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),

    id. 4, 7 init.:

    prout nervi valent,

    id. 8, 16.—Of plants:

    vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,

    Cato, R. R. 33, 3 sq. —
    2.
    To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.
    a.
    Of personal subjects, etc.
    (α).
    With ad and acc.:

    alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,

    Cic. Off. 1, 30, 107.—
    (β).
    With inf.:

    manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,

    Suet. Galb. 21:

    mustela cum mures veloces non valeret assequi,

    Phaedr. 4, 1, 10:

    valet ima summis Mutare deus,

    Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:

    illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,

    Lucr. 6, 1057:

    versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),

    Hor. A. P. 40:

    nec valuere manus infixum educere telum,

    Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin.
    b.
    Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:

    fimum potum ad dysentericos valet,

    Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:

    cimices valent contra serpentium morsus,

    Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:

    id quoque collyrium eodem valet,

    Cels. 6, 6, 21.—With pro:

    ruta per se pro antidoto valet,

    Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:

    dictamnus valet potu et illitu et suffitu,

    Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:

    sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,

    Plin. 34, 18, 55, § 177.—
    c.
    Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—
    B.
    Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.
    a.
    In gen.
    (α).
    Absol.:

    equidem valeo recte et salvus sum,

    Plaut. Am. 2, 1, 36:

    perpetuon' valuisti?

    id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:

    valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,

    id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:

    dicit vilicus servos non valuisse,

    Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:

    boves ut recte valeant,

    id. ib. 103:

    optime valere et gravissime aegrotare,

    Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:

    cura est, ut valeat,

    Plaut. Stich. 5, 2, 4:

    ego valeo recte et rem gero,

    id. Pers. 2, 3, 34:

    te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,

    Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:

    commode,

    Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:

    minus valere... melius valere,

    Cic. Att. 4, 14, 1:

    nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,

    Plaut. Mil. 4, 8, 8.—
    (β).
    With abl.:

    si corpore valuisset,

    Cic. Brut. 20, 77:

    nec melius valeo quam corpore, mente,

    Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:

    pedibus,

    Nep. Phoc. 4, 1:

    stomacho,

    Juv. 6, 100.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    ab oculis,

    Gell. 13, 30, 10:

    a morbo,

    Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—
    b.
    Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;

    and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),

    Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:

    mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,

    Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—
    c.
    Rarely impers. pass.:

    quid agitur, Sagaristio? ut valetur?

    Plaut. Pers. 2, 5, 8.—
    d.
    Vale or valeas, in leave-taking, farewell, adieu (cf.: salve, ave).
    (α).
    In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:

    bene vale, Alcumena,

    id. Am. 1, 3, 1:

    vale atque salve,

    id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:

    bene valete et vivite,

    id. Mil. 4, 8, 30:

    ite intro cito: valete,

    id. As. 3, 3, 155:

    abeo: valete, judices justissimi,

    id. Capt. prol. 67:

    vos valete et plaudite,

    Ter. Eun. 5, 8, 64:

    in hoc biduom vale,

    id. ib. 1, 2, 110:

    vive valeque,

    Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:

    et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,

    Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—
    (β).
    At the conclusion of letters:

    Vale,

    Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:

    cura ut valeas,

    Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:

    tu me diligis et valebis,

    Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—
    (γ).
    Also in bidding farewell to the dead:

    salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,

    Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;

    v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,

    Cat. 101, 10:

    terque, Vale, dixit,

    Ov. F. 3, 563:

    supremumque vale... dixit,

    id. M. 10, 62.—
    (δ).
    As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:

    valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,

    Plaut. Am. 3, 2, 46:

    immo habeat, valeat, vivat cum illa,

    Ter. And. 5, 3, 18:

    valeas, habeas illam quae placet,

    id. Ad. 4, 4, 14:

    si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,

    good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:

    valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,

    Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:

    quare ista valeant: me res familiaris movet,

    Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:

    valete curae,

    Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—
    (ε).
    With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:

    illum salutavi: post etiam jussi valere,

    Cic. Att. 5, 2, 2:

    vix illud potui dicere triste vale,

    Ov. H. 13, 14:

    saepe vale dicto rursus sum multa locutus,

    id. Tr. 1, 3, 57:

    tibi valedicere non licet gratis,

    Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):

    vale facere (or valefacere),

    August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.
    II.
    Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.
    A.
    In gen.:

    fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,

    will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:

    fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,

    id. Dom. 30, 79:

    dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,

    id. Brut. 14, 57:

    tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,

    id. Red. in Sen. 5, 11:

    in more majorum, qui tum ut lex valebat,

    id. Leg. 2, 10, 23:

    valuit auctoritas,

    id. Tusc. 2, 22, 53:

    verba si valent,

    id. Caecin. 21, 61:

    (ejus) valet opinio tarditatis,

    is established, id. de Or. 1, 27, 125:

    si conjuratio valuisset,

    id. ib. 17, 7:

    cujus ratio non valuit,

    Nep. Milt. 3, 7:

    jus tamen gentium valuit,

    Liv. 2, 4, 7:

    praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,

    id. 44, 31, 6:

    et vestrae valuere preces,

    Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—
    B.
    Esp.
    1.
    With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.
    a.
    With abl.:

    non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 50:

    reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,

    Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):

    multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,

    id. Verr. 2, 2, 49, § 122:

    ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,

    id. Leg. 3, 17, 38:

    quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,

    id. Mur. 18, 38:

    parum valent (Graeci) verbo,

    i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:

    qui aut gratia aut misericordia valerent,

    Caes. B. C. 2, 44:

    dicendo,

    Nep. Ages. 1, 2:

    qui pedum cursu valet,

    Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:

    Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,

    Ov. Am. 1, 15, 14:

    plerique plus ingenio quam arte valuerunt,

    Quint. 1, 8, 8:

    rogando,

    Ov. M. 2, 183:

    subtilitate vincimur, valeamus pondere,

    Quint. 12, 11, 8.—
    b.
    With in and abl.:

    Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,

    Cic. Brut. 36, 136:

    quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,

    id. Caecin. 19, 55:

    in his maxime valet similitudo,

    Quint. 6, 3, 57:

    mire in causis valet praesumptio,

    id. 9, 2, 16:

    (digitus) in exprobrando et indicando valet,

    id. 11, 3, 94.—
    2.
    With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.
    a.
    With in and acc.:

    hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,

    Cic. Tusc. 2, 26, 63:

    quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,

    id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:

    cum illud verbum unde in utramque rem valeat,

    id. Caecin. 31, 89:

    num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,

    Plin. 17, 7, 4, § 44:

    etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,

    Quint. 2, 16, 10:

    hoc etiam in praeteritum valet,

    id. 9, 2, 20; cf.:

    cum... idque in omnis partis valeret,

    Cic. Fam. 4, 10, 2.—
    b.
    With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:

    id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,

    Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—
    c.
    With ad and acc. of thing:

    tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,

    Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;

    ad omnis certe non valebit,

    id. Fat. 4, 8:

    illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,

    id. Cat. 3, 12, 29:

    vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,

    id. Ac. 1, 5, 21:

    ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,

    id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:

    eadem fictio valet et ad qualitates,

    Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—
    d.
    With apud or ad and acc. of person influenced, etc.
    (α).
    With apud:

    ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,

    Ter. Heaut. 3, 1, 79:

    non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,

    Cic. Fam. 13, 16, 3:

    apud te veritas valebit,

    id. Quint. 1, 5:

    sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?

    id. Tusc. 2, 4, 11:

    magnis meritis apud regem... valebat,

    Nep. Con. 3, 1:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,

    Liv. 31, 48, 1:

    apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,

    Quint. 6, 2, 28.—
    (β).
    With ad:

    dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,

    Cic. Brut. 14, 57:

    clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,

    Liv. 21, 6, 4:

    metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,

    id. 38, 28, 6.—
    e.
    With contra and acc.:

    hoc nonne videtur contra te valere?

    Cic. Ac. 2, 27, 86:

    quae valeant contra falsam criminationem,

    id. de Or. 2, 79, 321:

    ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,

    id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:

    cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,

    Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—
    f.
    With pro and abl.:

    multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,

    Ov. Tr. 1, 3, 46:

    epitheton valet pro nomine,

    Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—
    g.
    With dat. gerund. (post-class. and rare):

    nam et augendae rei et minuendae valet (particula),

    Gell. 5, 12, 10.—
    h.
    With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;

    not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,

    Lucr. 1, 108:

    hanc ob rem vitam retinere valemus,

    id. 3, 257:

    nec continere suos ab direptione castrorum valuit,

    Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:

    quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,

    Hor. Epod. 16, 3:

    cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,

    id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:

    nec valuit locos coeptos avertere cursus,

    Tib. 4, 1, 55:

    qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,

    Curt. 3, 4, 5:

    neque ex eo infamiam discutere valuit,

    Suet. Caes. 79.—With things as subj.:

    ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,

    Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,
    3.
    With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.
    (α).
    Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):

    plus potest qui plus valet,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38:

    neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,

    Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):

    ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,

    Cic. Sest. 28, 60:

    illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,

    id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;

    eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,

    id. Brut. 37, 139:

    cur minus Venena Medaeae valent?

    Hor. Epod. 5. 62.—
    (β).
    With abl.:

    quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,

    Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.

    v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,

    Caes. B. G. 2, 17:

    qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,

    Cic. Fam. 1, 7, 10:

    quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,

    id. Dom. 6, 14:

    Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,

    id. Brut. 14, 55:

    quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,

    Caes. B. G. 7, 63:

    Caesar multum equitatu valebat,

    id. B. C. 1, 61:

    cum tantum equitatu valeamus,

    id. ib. 3, 86:

    equitatu plurimum valere,

    id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—
    (γ).
    With in and abl.:

    nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:

    hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,

    Hor. Ep. 1, 6, 52. —
    (δ).
    With ad and acc.:

    multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,

    Cic. Phil. 9, 5, 12:

    ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,

    id. Div. 2, 46, 97:

    valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,

    id. de Or. 2, 43, 182:

    ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,

    Caes. B. G. 6, 30:

    genus ad probandam speciem minimum valet,

    Quint. 5, 10, 56.—
    (ε).
    With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:

    apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,

    Cic. Fam. 6, 6, 13:

    utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,

    Caes. B. G. 1, 40:

    tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,

    id. ib. 5, 54:

    potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 46:

    non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,

    id. Fam. 1, 9, 11:

    facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

    apud quem ut multum gratia valeret, effecit,

    Nep. Con. 2, 1.—
    (ζ).
    With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—
    (η).
    With pro:

    pro periculo magis quam contra salutem valere,

    Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:

    quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,

    Caes. B. G. 1, 51.—
    (θ).
    With inter:

    plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,

    Caes. B. G. 2, 4.—
    (ι).
    With adv. of pur pose:

    hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,

    Nep. Them. 4, 4:

    non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,

    Quint. 1, 2, 16:

    nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?

    Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —
    C.
    Idiomatic uses.
    1.
    Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;

    quinarii, quod quinos,

    Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:

    dum pro argenteis decem aureus unus valeret,

    Liv. 38, 11, 8:

    ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,

    Plin. 33, 3, 13, § 47:

    si haec praedia valeant nunc decem,

    Dig. 24, 1, 7, § 4:

    quasi minimo valeret hereditas,

    ib. 19, 1, 13:

    quanti omnibus valet (servus),

    ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—
    2.
    Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:

    quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,

    Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;

    sed quae dicit, idem valent,

    id. Tusc. 5, 10, 24:

    quamquam vocabula prope idem valere videantur,

    id. Top. 8, 34:

    hoc verbum quid valeat, non vident,

    id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;

    id valet gallinacei rostrum,

    Suet. Vit. 18:

    pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,

    Quint. 1, 4, 29 et saep.:

    et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,

    id. 10, 1, 13:

    duo quae idem significant ac tantumdem valent,

    id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;

    valens adflictet me,

    Plaut. Bacch. 2, 1, 44:

    virgatores,

    id. As. 3, 2, 19:

    robusti et valentes et audaces satellites,

    Cic. Agr. 2, 31, 84:

    cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,

    id. Fam. 7, 1, 3:

    valentissimi lictores,

    id. Verr. 2, 5, 54, § 142:

    homines,

    id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:

    hic membris et mole valens,

    Verg. A. 5, 431:

    membris valens,

    Ov. M. 9, 108:

    corpore esse vegeto et valenti,

    Gell. 3, 1, 11:

    nervi musculique,

    Cels. 8, 20:

    trunci,

    Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:

    tunicae,

    stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—
    2.
    In partic.
    a.
    Well in health, healthy, hale, hearty:

    valeo et venio ad minus valentem,

    Plaut. Truc. 2, 7, 24:

    medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,

    id. Clu. 9, 27; cf.

    valens (opp. imbecillus),

    id. Fam. 16, 5, 2:

    (sensus) si sani sunt et valentes,

    id. Ac. 2, 7, 19:

    si valens corpus est neque magno opere vexatum,

    Cels. 7, 26, 5:

    sive aegra, sive valens,

    Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:

    qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,

    Cic. Off. 2, 4, 15;

    so opp. aeger,

    id. de Or. 2, 44, 186.—
    b.
    Of medicines, strong, powerful, active:

    valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,

    Cels. 4, 15 fin.:

    medicamenta,

    id. 1, 3 med.:

    silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,

    Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—
    B.
    Trop., strong, powerful, mighty:

    mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,

    Cic. Att. 7, 3, 4:

    fuit quondam ita firma haec civitas et valens,

    id. Har. Resp. 28, 60:

    cum valentiore pugnare,

    id. Fam. 5, 21, 2:

    valens dialecticus,

    id. Fat. 6, 12:

    ut fieri nihil possit valentius,

    id. Brut. 16, 64:

    Philippus jam tum valens multa moliebatur,

    Nep. Timoth. 3, 1:

    opibus jam valentes,

    id. Eum. 10, 3:

    argumenta valentiora,

    Quint. 5, 13, 12:

    quid pars adversa habeat valentissimum,

    id. 5, 13, 52:

    nec fraus valentior quam consilium meum,

    Cic. Univ. 11:

    ad letum causae satis valentes,

    Ov. M. 5, 174; so,

    causae,

    id. Tr. 1, 8, 29:

    causa valentior,

    id. P. 1, 10, 35:

    deus morbo omni valentior,

    Stat. S. 1, 4, 111:

    oppida valentissima,

    Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).
    1.
    Lit.:

    resistere,

    Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:

    nimis valenter ibi retenta materia,

    Cels. 5, 26, 21:

    praeceps spirare valentius Eurus (coepit),

    Ov. M. 11, 481.—
    2.
    Trop., of speech, forcibly, energetically:

    non diu dicebat sed valenter,

    Sen. Contr. 3, 22 med.:

    si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,

    Val. Max. 3, 7, ext. 6.

    Lewis & Short latin dictionary > valens

  • 22 valeo

    vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.
    I.
    Lit., of physical strength, vigor, or health.
    A.
    In gen., to be strong, stout, or vigorous, to have strength (cf.: polleo, vigeo).
    1.
    Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):

    puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!

    Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;

    plus valebat,

    id. Truc. 4, 3, 38 sq.:

    sanus homo, qui bene valet,

    Cels. 1, 1 init.:

    si magis valet,

    id. 3, 18:

    si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),

    id. 4, 7 init.:

    prout nervi valent,

    id. 8, 16.—Of plants:

    vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,

    Cato, R. R. 33, 3 sq. —
    2.
    To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.
    a.
    Of personal subjects, etc.
    (α).
    With ad and acc.:

    alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,

    Cic. Off. 1, 30, 107.—
    (β).
    With inf.:

    manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,

    Suet. Galb. 21:

    mustela cum mures veloces non valeret assequi,

    Phaedr. 4, 1, 10:

    valet ima summis Mutare deus,

    Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:

    illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,

    Lucr. 6, 1057:

    versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),

    Hor. A. P. 40:

    nec valuere manus infixum educere telum,

    Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin.
    b.
    Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:

    fimum potum ad dysentericos valet,

    Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:

    cimices valent contra serpentium morsus,

    Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:

    id quoque collyrium eodem valet,

    Cels. 6, 6, 21.—With pro:

    ruta per se pro antidoto valet,

    Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:

    dictamnus valet potu et illitu et suffitu,

    Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:

    sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,

    Plin. 34, 18, 55, § 177.—
    c.
    Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—
    B.
    Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.
    a.
    In gen.
    (α).
    Absol.:

    equidem valeo recte et salvus sum,

    Plaut. Am. 2, 1, 36:

    perpetuon' valuisti?

    id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:

    valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,

    id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:

    dicit vilicus servos non valuisse,

    Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:

    boves ut recte valeant,

    id. ib. 103:

    optime valere et gravissime aegrotare,

    Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:

    cura est, ut valeat,

    Plaut. Stich. 5, 2, 4:

    ego valeo recte et rem gero,

    id. Pers. 2, 3, 34:

    te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,

    Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:

    commode,

    Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:

    minus valere... melius valere,

    Cic. Att. 4, 14, 1:

    nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,

    Plaut. Mil. 4, 8, 8.—
    (β).
    With abl.:

    si corpore valuisset,

    Cic. Brut. 20, 77:

    nec melius valeo quam corpore, mente,

    Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:

    pedibus,

    Nep. Phoc. 4, 1:

    stomacho,

    Juv. 6, 100.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    ab oculis,

    Gell. 13, 30, 10:

    a morbo,

    Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—
    b.
    Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;

    and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),

    Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:

    mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,

    Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—
    c.
    Rarely impers. pass.:

    quid agitur, Sagaristio? ut valetur?

    Plaut. Pers. 2, 5, 8.—
    d.
    Vale or valeas, in leave-taking, farewell, adieu (cf.: salve, ave).
    (α).
    In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:

    bene vale, Alcumena,

    id. Am. 1, 3, 1:

    vale atque salve,

    id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:

    bene valete et vivite,

    id. Mil. 4, 8, 30:

    ite intro cito: valete,

    id. As. 3, 3, 155:

    abeo: valete, judices justissimi,

    id. Capt. prol. 67:

    vos valete et plaudite,

    Ter. Eun. 5, 8, 64:

    in hoc biduom vale,

    id. ib. 1, 2, 110:

    vive valeque,

    Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:

    et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,

    Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—
    (β).
    At the conclusion of letters:

    Vale,

    Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:

    cura ut valeas,

    Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:

    tu me diligis et valebis,

    Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—
    (γ).
    Also in bidding farewell to the dead:

    salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,

    Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;

    v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,

    Cat. 101, 10:

    terque, Vale, dixit,

    Ov. F. 3, 563:

    supremumque vale... dixit,

    id. M. 10, 62.—
    (δ).
    As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:

    valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,

    Plaut. Am. 3, 2, 46:

    immo habeat, valeat, vivat cum illa,

    Ter. And. 5, 3, 18:

    valeas, habeas illam quae placet,

    id. Ad. 4, 4, 14:

    si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,

    good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:

    valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,

    Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:

    quare ista valeant: me res familiaris movet,

    Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:

    valete curae,

    Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—
    (ε).
    With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:

    illum salutavi: post etiam jussi valere,

    Cic. Att. 5, 2, 2:

    vix illud potui dicere triste vale,

    Ov. H. 13, 14:

    saepe vale dicto rursus sum multa locutus,

    id. Tr. 1, 3, 57:

    tibi valedicere non licet gratis,

    Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):

    vale facere (or valefacere),

    August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.
    II.
    Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.
    A.
    In gen.:

    fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,

    will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:

    fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,

    id. Dom. 30, 79:

    dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,

    id. Brut. 14, 57:

    tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,

    id. Red. in Sen. 5, 11:

    in more majorum, qui tum ut lex valebat,

    id. Leg. 2, 10, 23:

    valuit auctoritas,

    id. Tusc. 2, 22, 53:

    verba si valent,

    id. Caecin. 21, 61:

    (ejus) valet opinio tarditatis,

    is established, id. de Or. 1, 27, 125:

    si conjuratio valuisset,

    id. ib. 17, 7:

    cujus ratio non valuit,

    Nep. Milt. 3, 7:

    jus tamen gentium valuit,

    Liv. 2, 4, 7:

    praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,

    id. 44, 31, 6:

    et vestrae valuere preces,

    Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—
    B.
    Esp.
    1.
    With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.
    a.
    With abl.:

    non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 50:

    reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,

    Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):

    multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,

    id. Verr. 2, 2, 49, § 122:

    ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,

    id. Leg. 3, 17, 38:

    quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,

    id. Mur. 18, 38:

    parum valent (Graeci) verbo,

    i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:

    qui aut gratia aut misericordia valerent,

    Caes. B. C. 2, 44:

    dicendo,

    Nep. Ages. 1, 2:

    qui pedum cursu valet,

    Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:

    Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,

    Ov. Am. 1, 15, 14:

    plerique plus ingenio quam arte valuerunt,

    Quint. 1, 8, 8:

    rogando,

    Ov. M. 2, 183:

    subtilitate vincimur, valeamus pondere,

    Quint. 12, 11, 8.—
    b.
    With in and abl.:

    Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,

    Cic. Brut. 36, 136:

    quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,

    id. Caecin. 19, 55:

    in his maxime valet similitudo,

    Quint. 6, 3, 57:

    mire in causis valet praesumptio,

    id. 9, 2, 16:

    (digitus) in exprobrando et indicando valet,

    id. 11, 3, 94.—
    2.
    With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.
    a.
    With in and acc.:

    hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,

    Cic. Tusc. 2, 26, 63:

    quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,

    id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:

    cum illud verbum unde in utramque rem valeat,

    id. Caecin. 31, 89:

    num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,

    Plin. 17, 7, 4, § 44:

    etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,

    Quint. 2, 16, 10:

    hoc etiam in praeteritum valet,

    id. 9, 2, 20; cf.:

    cum... idque in omnis partis valeret,

    Cic. Fam. 4, 10, 2.—
    b.
    With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:

    id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,

    Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—
    c.
    With ad and acc. of thing:

    tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,

    Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;

    ad omnis certe non valebit,

    id. Fat. 4, 8:

    illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,

    id. Cat. 3, 12, 29:

    vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,

    id. Ac. 1, 5, 21:

    ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,

    id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:

    eadem fictio valet et ad qualitates,

    Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—
    d.
    With apud or ad and acc. of person influenced, etc.
    (α).
    With apud:

    ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,

    Ter. Heaut. 3, 1, 79:

    non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,

    Cic. Fam. 13, 16, 3:

    apud te veritas valebit,

    id. Quint. 1, 5:

    sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?

    id. Tusc. 2, 4, 11:

    magnis meritis apud regem... valebat,

    Nep. Con. 3, 1:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,

    Liv. 31, 48, 1:

    apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,

    Quint. 6, 2, 28.—
    (β).
    With ad:

    dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,

    Cic. Brut. 14, 57:

    clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,

    Liv. 21, 6, 4:

    metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,

    id. 38, 28, 6.—
    e.
    With contra and acc.:

    hoc nonne videtur contra te valere?

    Cic. Ac. 2, 27, 86:

    quae valeant contra falsam criminationem,

    id. de Or. 2, 79, 321:

    ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,

    id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:

    cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,

    Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—
    f.
    With pro and abl.:

    multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,

    Ov. Tr. 1, 3, 46:

    epitheton valet pro nomine,

    Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—
    g.
    With dat. gerund. (post-class. and rare):

    nam et augendae rei et minuendae valet (particula),

    Gell. 5, 12, 10.—
    h.
    With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;

    not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,

    Lucr. 1, 108:

    hanc ob rem vitam retinere valemus,

    id. 3, 257:

    nec continere suos ab direptione castrorum valuit,

    Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:

    quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,

    Hor. Epod. 16, 3:

    cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,

    id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:

    nec valuit locos coeptos avertere cursus,

    Tib. 4, 1, 55:

    qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,

    Curt. 3, 4, 5:

    neque ex eo infamiam discutere valuit,

    Suet. Caes. 79.—With things as subj.:

    ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,

    Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,
    3.
    With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.
    (α).
    Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):

    plus potest qui plus valet,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38:

    neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,

    Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):

    ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,

    Cic. Sest. 28, 60:

    illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,

    id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;

    eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,

    id. Brut. 37, 139:

    cur minus Venena Medaeae valent?

    Hor. Epod. 5. 62.—
    (β).
    With abl.:

    quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,

    Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.

    v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,

    Caes. B. G. 2, 17:

    qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,

    Cic. Fam. 1, 7, 10:

    quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,

    id. Dom. 6, 14:

    Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,

    id. Brut. 14, 55:

    quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,

    Caes. B. G. 7, 63:

    Caesar multum equitatu valebat,

    id. B. C. 1, 61:

    cum tantum equitatu valeamus,

    id. ib. 3, 86:

    equitatu plurimum valere,

    id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—
    (γ).
    With in and abl.:

    nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:

    hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,

    Hor. Ep. 1, 6, 52. —
    (δ).
    With ad and acc.:

    multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,

    Cic. Phil. 9, 5, 12:

    ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,

    id. Div. 2, 46, 97:

    valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,

    id. de Or. 2, 43, 182:

    ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,

    Caes. B. G. 6, 30:

    genus ad probandam speciem minimum valet,

    Quint. 5, 10, 56.—
    (ε).
    With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:

    apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,

    Cic. Fam. 6, 6, 13:

    utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,

    Caes. B. G. 1, 40:

    tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,

    id. ib. 5, 54:

    potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 46:

    non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,

    id. Fam. 1, 9, 11:

    facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

    apud quem ut multum gratia valeret, effecit,

    Nep. Con. 2, 1.—
    (ζ).
    With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—
    (η).
    With pro:

    pro periculo magis quam contra salutem valere,

    Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:

    quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,

    Caes. B. G. 1, 51.—
    (θ).
    With inter:

    plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,

    Caes. B. G. 2, 4.—
    (ι).
    With adv. of pur pose:

    hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,

    Nep. Them. 4, 4:

    non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,

    Quint. 1, 2, 16:

    nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?

    Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —
    C.
    Idiomatic uses.
    1.
    Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;

    quinarii, quod quinos,

    Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:

    dum pro argenteis decem aureus unus valeret,

    Liv. 38, 11, 8:

    ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,

    Plin. 33, 3, 13, § 47:

    si haec praedia valeant nunc decem,

    Dig. 24, 1, 7, § 4:

    quasi minimo valeret hereditas,

    ib. 19, 1, 13:

    quanti omnibus valet (servus),

    ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—
    2.
    Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:

    quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,

    Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;

    sed quae dicit, idem valent,

    id. Tusc. 5, 10, 24:

    quamquam vocabula prope idem valere videantur,

    id. Top. 8, 34:

    hoc verbum quid valeat, non vident,

    id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;

    id valet gallinacei rostrum,

    Suet. Vit. 18:

    pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,

    Quint. 1, 4, 29 et saep.:

    et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,

    id. 10, 1, 13:

    duo quae idem significant ac tantumdem valent,

    id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;

    valens adflictet me,

    Plaut. Bacch. 2, 1, 44:

    virgatores,

    id. As. 3, 2, 19:

    robusti et valentes et audaces satellites,

    Cic. Agr. 2, 31, 84:

    cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,

    id. Fam. 7, 1, 3:

    valentissimi lictores,

    id. Verr. 2, 5, 54, § 142:

    homines,

    id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:

    hic membris et mole valens,

    Verg. A. 5, 431:

    membris valens,

    Ov. M. 9, 108:

    corpore esse vegeto et valenti,

    Gell. 3, 1, 11:

    nervi musculique,

    Cels. 8, 20:

    trunci,

    Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:

    tunicae,

    stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—
    2.
    In partic.
    a.
    Well in health, healthy, hale, hearty:

    valeo et venio ad minus valentem,

    Plaut. Truc. 2, 7, 24:

    medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,

    id. Clu. 9, 27; cf.

    valens (opp. imbecillus),

    id. Fam. 16, 5, 2:

    (sensus) si sani sunt et valentes,

    id. Ac. 2, 7, 19:

    si valens corpus est neque magno opere vexatum,

    Cels. 7, 26, 5:

    sive aegra, sive valens,

    Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:

    qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,

    Cic. Off. 2, 4, 15;

    so opp. aeger,

    id. de Or. 2, 44, 186.—
    b.
    Of medicines, strong, powerful, active:

    valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,

    Cels. 4, 15 fin.:

    medicamenta,

    id. 1, 3 med.:

    silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,

    Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—
    B.
    Trop., strong, powerful, mighty:

    mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,

    Cic. Att. 7, 3, 4:

    fuit quondam ita firma haec civitas et valens,

    id. Har. Resp. 28, 60:

    cum valentiore pugnare,

    id. Fam. 5, 21, 2:

    valens dialecticus,

    id. Fat. 6, 12:

    ut fieri nihil possit valentius,

    id. Brut. 16, 64:

    Philippus jam tum valens multa moliebatur,

    Nep. Timoth. 3, 1:

    opibus jam valentes,

    id. Eum. 10, 3:

    argumenta valentiora,

    Quint. 5, 13, 12:

    quid pars adversa habeat valentissimum,

    id. 5, 13, 52:

    nec fraus valentior quam consilium meum,

    Cic. Univ. 11:

    ad letum causae satis valentes,

    Ov. M. 5, 174; so,

    causae,

    id. Tr. 1, 8, 29:

    causa valentior,

    id. P. 1, 10, 35:

    deus morbo omni valentior,

    Stat. S. 1, 4, 111:

    oppida valentissima,

    Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).
    1.
    Lit.:

    resistere,

    Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:

    nimis valenter ibi retenta materia,

    Cels. 5, 26, 21:

    praeceps spirare valentius Eurus (coepit),

    Ov. M. 11, 481.—
    2.
    Trop., of speech, forcibly, energetically:

    non diu dicebat sed valenter,

    Sen. Contr. 3, 22 med.:

    si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,

    Val. Max. 3, 7, ext. 6.

    Lewis & Short latin dictionary > valeo

  • 23 vehemens

    vĕhĕmens ( veemens, Hor. Ep. 2, 2, 120 K. and H.; more freq. vēmens, Ter. And. 1, 1, 123; Cat. 50, 21; and Lucr. always, Lachm., Munro), entis, adj. [perh. Sanscr. vahis, out of, and mens; cf. vē-], very eager, violent, furious, impetuous, ardent, vehement, etc. (syn. violentus).
    I.
    Lit.:

    vehemens in utramque partem, Menedeme, es nimis, Aut largitate nimiā aut parsimoniā,

    Ter. Heaut. 3, 1, 31:

    Galba non in agendo solum, sed etiam in meditando vehemens atque incensus,

    Cic. Brut. 22, 88: in alios, id. Sull. 31, 87:

    vehemens feroxque naturā,

    id. Vatin. 2, 4;

    with severus (opp. lenissimus),

    id. Cat. 4, 6, 12;

    with inexorabilis,

    id. Sull. 31, 87;

    with dissolutus,

    id. Verr. 2, 5, 40, § 104;

    with acer,

    id. Caecin. 10, 28;

    with fortis,

    id. Off. 1, 28, 100:

    vehemens lupus et sibi et hosti Iratus pariter,

    Hor. Ep. 2, 2, 28:

    canis,

    Phaedr. 2, 3, 1.—Of abstract things:

    acer et vehemens incitatio,

    Cic. de Or. 2, 43, 183:

    genus orationis vehemens atque atrox,

    id. ib. 2, 49, 200:

    vehemens et pugnax exordium dicendi,

    id. ib. 2, 78, 317:

    vehemens et aspera quaestio,

    Quint. 5, 10, 113:

    vehemens et grave senatusconsultum,

    Cic. Cat. 1, 1, 3. —
    II.
    Transf., in gen., active, forcible, vigorous, powerful, mighty, strong:

    satis vemens causa ad objurgandum,

    Ter. And. 1, 1, 123:

    Arcturus signum sum omnium acerrimum: Vehemens sum exoriens: quom occido vehementior,

    Plaut. Rud. prol. 71:

    imber,

    Lucr. 6, 517:

    vehementior cursus fluminum,

    Quint. 9, 4, 7:

    vehementissimus cursus,

    Hirt. B. G. 8, 15:

    fuga,

    id. ib. 8, 48:

    ictus,

    Lucr. 6, 311:

    pilum... vehementius ictu missuque telum,

    Liv. 9, 19, 7:

    impetus,

    Amm. 19, 11, 15:

    brassica... tenui suco vehementissima,

    very powerful, very efficacious, Cato, R. R. 157, 2:

    medicamentum efficacius et vehementius,

    Scrib. Comp. 70:

    vitis vehementioribus statuminibus impedanda est,

    stronger, Col. 4, 16, 2:

    vitis vehemens multaque materia frondens,

    vigorous, id. 3, 1, 5:

    palus,

    thick, stout, id. 4, 12, 1:

    violentia vini,

    Lucr. 3, 482:

    vis frigorum aut calorum,

    Plin. 17, 24, 37, § 235; cf.:

    vis in oratione vehementissima,

    Quint. 9, 4, 13:

    vehementior lethargus,

    Plin. 20, 22, 87, § 238:

    dolor capitis,

    id. 24, 9, 38, § 62:

    usus strigilis,

    Suet. Aug. 80:

    argumentum vehementius,

    Quint. 7, 6, 7:

    conviva salibus vehemens intra pomoeria natis,

    Juv. 9, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > vehemens

  • 24 creber

    crēber, bra, brum ( sup. creberrimus;

    but crebrissimus,

    Gell. 2, 30, 2; cf. Rudd. I. p. 170;

    and CEREBERRIMVS,

    Inscr. Orell. 68), adj. [from cre-, root of cresco, Corn. Beitr. p. 356], that exists or takes place in a continuous multitude, following closely together or one after another (hence with continuus, Quint. 12, 10, 46; opp. rarus).
    I.
    Thick, close, pressed together, frequent, numerous, repeated (very freq., and class.).
    A.
    Of material subjects:

    lucus avius, Crebro salicto oppletus,

    Plaut. Aul. 4, 6, 9; cf.

    silva,

    Lucr. 6, 135:

    crebris arboribus succisis omnes introitus erant praeclusi,

    Caes. B. G. 5, 9:

    rami,

    id. ib. 2, 17:

    (venae et arteriae) crebrae multaeque, toto corpore intextae,

    Cic. N. D. 2, 55, 138:

    funale,

    numerous torches, id. Sen. 13, 44:

    castella,

    Caes. B. G. 2, 30:

    creberrima aedificia,

    id. ib. 5, 12:

    ignes quam creberrimi,

    Sall. J. 106, 4; cf. id. ib. 98, 6:

    vigilias ponere,

    id. ib. 45, 2:

    tanto crebriores litterae nuntiique,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.

    exploratores,

    id. ib. 6, 10:

    tam crebri ad terram decidebant quam pira,

    as thick as pears, Plaut. Poen. 2, 38; cf.

    hostes,

    id. Am. 1, 1, 84:

    crebri cecidere caelo lapides,

    Liv. 1, 31, 2; cf. sup., id. 28, 37, 7 et saep.—
    B.
    Of immaterial subjects:

    itiones,

    Ter. Phorm. 5, 9, 23; cf.

    excursiones,

    Nep. Milt. 2, 1:

    ictus,

    Lucr. 4, 935; Hor. C. 1, 25, 2; Suet. Calig. 30:

    impetus,

    Lucr. 1, 294; Sall. J. 50, 1 al.:

    anhelitus,

    Quint. 11, 3, 55; Verg. A. 5, 199:

    commutationes aestuum,

    Caes. B. G. 5, 1:

    rumores,

    id. ib. 2, 1:

    amplexus,

    Ov. M. 9, 538 al.:

    compellationes,

    Cic. Fam. 12, 25, 2:

    sonus,

    oft repeated, Plin. 10, 29, 43, § 81:

    argumentatio,

    Quint. 2, 5, 8:

    supplosio pedis,

    id. 11, 3, 128:

    crebriores figurae,

    id. 9, 2, 94:

    quae apud Sallustium rare fuerunt, apud hunc crebra sunt et paene continua,

    Sen. Ep. 114, 18:

    crebra lumina (dicendi) et continua,

    Quint. 12, 10, 46.—
    II.
    Meton., of an object that is furnished with abundance, or produces something in multitudes, crowded with, abundant, abounding in:

    creber harundinibus lucus,

    Ov. M. 11, 190:

    Africus procellis,

    Verg. A. 1, 85:

    Tiberis creber ac subitus incrementis,

    Plin. 3, 5, 9, § 55.—Esp., of speech or writing:

    sane in eo creber fuisti, Te noluisse, etc.,

    you frequently said, Cic. Planc. 34, 83:

    si mihi tantum esset otii, quantum est tibi... in scribendo multo essem crebrior quam tu,

    id. Att. 1, 19, 1:

    (Thucydides) ita creber est rerum frequentia, ut, etc.,

    id. de Or. 2, 13, 56; id. Brut. 7, 29: quis sententiis aut acutior aut crebrior? id. ap. Suet. Caes. 55; Quint. 10, 1, 102 (cf.: densus sententiis, id. [p. 479] ib. §

    68).—In Gr. constr., of the person: densis ictibus heros Creber utrāque manu pulsat versatque Dareta,

    Verg. A. 5, 460:

    modus (dicendi) translationibus crebrior,

    Quint. 12, 10, 60.—Hence, advv.,
    1.
    Most freq. in the form crēbrō, close one after another (in time or number), repeatedly, often, oftentimes, frequently, many times:

    si crebro cades,

    Plaut. Pers. 4, 4, 105:

    ruri esse,

    Ter. Hec. 2, 1, 18:

    mittere litteras,

    Cic. Att. 6, 5, 1:

    tussire et exspuere,

    Quint. 11, 5, 56:

    personare purgatam aurem,

    Hor. Ep. 1, 1, 7 et saep.:

    qui crebro Catulum, saepe me, saepissime rem publicam nominabat,

    Cic. Cael. 24, 59.— Comp. crebrius:

    perlucet villa crebrius quam cribrum,

    i. e. with more holes, openings, Plaut. Rud. 1, 2, 14:

    mittas litteras,

    Cic. Fam. 5, 6, 3 fin.:

    crebrius aut perfidiosius rebellantes,

    Suet. Aug. 21.— Sup. creberrime (creberru-):

    commemorantur a Stoicis,

    Cic. Div. 1, 27, 56.—
    2.
    crē-bră ( acc. plur.; cf. Rudd. II. p. 159), repeatedly:

    revisit ad stabulum (mater),

    Lucr. 2, 359:

    et pede terram Crebra ferit (equus),

    Verg. G. 3, 500.—
    3.
    crēbrē, closely, compactly (of place;

    only in Vitr.): fundamenta aedificiorum palationibus crebre fixa,

    Vitr. 2, 9, 10.— Sup.:

    crates ex virgis creberrime textae,

    Vitr. 10, 14, 3.—
    * 4.
    crē-brĭter, repeatedly, frequently (in time), Vitr. 10, 13, 7; cf. Hand, Turs. II. p. 133 sq.

    Lewis & Short latin dictionary > creber

  • 25 crebra

    crēber, bra, brum ( sup. creberrimus;

    but crebrissimus,

    Gell. 2, 30, 2; cf. Rudd. I. p. 170;

    and CEREBERRIMVS,

    Inscr. Orell. 68), adj. [from cre-, root of cresco, Corn. Beitr. p. 356], that exists or takes place in a continuous multitude, following closely together or one after another (hence with continuus, Quint. 12, 10, 46; opp. rarus).
    I.
    Thick, close, pressed together, frequent, numerous, repeated (very freq., and class.).
    A.
    Of material subjects:

    lucus avius, Crebro salicto oppletus,

    Plaut. Aul. 4, 6, 9; cf.

    silva,

    Lucr. 6, 135:

    crebris arboribus succisis omnes introitus erant praeclusi,

    Caes. B. G. 5, 9:

    rami,

    id. ib. 2, 17:

    (venae et arteriae) crebrae multaeque, toto corpore intextae,

    Cic. N. D. 2, 55, 138:

    funale,

    numerous torches, id. Sen. 13, 44:

    castella,

    Caes. B. G. 2, 30:

    creberrima aedificia,

    id. ib. 5, 12:

    ignes quam creberrimi,

    Sall. J. 106, 4; cf. id. ib. 98, 6:

    vigilias ponere,

    id. ib. 45, 2:

    tanto crebriores litterae nuntiique,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.

    exploratores,

    id. ib. 6, 10:

    tam crebri ad terram decidebant quam pira,

    as thick as pears, Plaut. Poen. 2, 38; cf.

    hostes,

    id. Am. 1, 1, 84:

    crebri cecidere caelo lapides,

    Liv. 1, 31, 2; cf. sup., id. 28, 37, 7 et saep.—
    B.
    Of immaterial subjects:

    itiones,

    Ter. Phorm. 5, 9, 23; cf.

    excursiones,

    Nep. Milt. 2, 1:

    ictus,

    Lucr. 4, 935; Hor. C. 1, 25, 2; Suet. Calig. 30:

    impetus,

    Lucr. 1, 294; Sall. J. 50, 1 al.:

    anhelitus,

    Quint. 11, 3, 55; Verg. A. 5, 199:

    commutationes aestuum,

    Caes. B. G. 5, 1:

    rumores,

    id. ib. 2, 1:

    amplexus,

    Ov. M. 9, 538 al.:

    compellationes,

    Cic. Fam. 12, 25, 2:

    sonus,

    oft repeated, Plin. 10, 29, 43, § 81:

    argumentatio,

    Quint. 2, 5, 8:

    supplosio pedis,

    id. 11, 3, 128:

    crebriores figurae,

    id. 9, 2, 94:

    quae apud Sallustium rare fuerunt, apud hunc crebra sunt et paene continua,

    Sen. Ep. 114, 18:

    crebra lumina (dicendi) et continua,

    Quint. 12, 10, 46.—
    II.
    Meton., of an object that is furnished with abundance, or produces something in multitudes, crowded with, abundant, abounding in:

    creber harundinibus lucus,

    Ov. M. 11, 190:

    Africus procellis,

    Verg. A. 1, 85:

    Tiberis creber ac subitus incrementis,

    Plin. 3, 5, 9, § 55.—Esp., of speech or writing:

    sane in eo creber fuisti, Te noluisse, etc.,

    you frequently said, Cic. Planc. 34, 83:

    si mihi tantum esset otii, quantum est tibi... in scribendo multo essem crebrior quam tu,

    id. Att. 1, 19, 1:

    (Thucydides) ita creber est rerum frequentia, ut, etc.,

    id. de Or. 2, 13, 56; id. Brut. 7, 29: quis sententiis aut acutior aut crebrior? id. ap. Suet. Caes. 55; Quint. 10, 1, 102 (cf.: densus sententiis, id. [p. 479] ib. §

    68).—In Gr. constr., of the person: densis ictibus heros Creber utrāque manu pulsat versatque Dareta,

    Verg. A. 5, 460:

    modus (dicendi) translationibus crebrior,

    Quint. 12, 10, 60.—Hence, advv.,
    1.
    Most freq. in the form crēbrō, close one after another (in time or number), repeatedly, often, oftentimes, frequently, many times:

    si crebro cades,

    Plaut. Pers. 4, 4, 105:

    ruri esse,

    Ter. Hec. 2, 1, 18:

    mittere litteras,

    Cic. Att. 6, 5, 1:

    tussire et exspuere,

    Quint. 11, 5, 56:

    personare purgatam aurem,

    Hor. Ep. 1, 1, 7 et saep.:

    qui crebro Catulum, saepe me, saepissime rem publicam nominabat,

    Cic. Cael. 24, 59.— Comp. crebrius:

    perlucet villa crebrius quam cribrum,

    i. e. with more holes, openings, Plaut. Rud. 1, 2, 14:

    mittas litteras,

    Cic. Fam. 5, 6, 3 fin.:

    crebrius aut perfidiosius rebellantes,

    Suet. Aug. 21.— Sup. creberrime (creberru-):

    commemorantur a Stoicis,

    Cic. Div. 1, 27, 56.—
    2.
    crē-bră ( acc. plur.; cf. Rudd. II. p. 159), repeatedly:

    revisit ad stabulum (mater),

    Lucr. 2, 359:

    et pede terram Crebra ferit (equus),

    Verg. G. 3, 500.—
    3.
    crēbrē, closely, compactly (of place;

    only in Vitr.): fundamenta aedificiorum palationibus crebre fixa,

    Vitr. 2, 9, 10.— Sup.:

    crates ex virgis creberrime textae,

    Vitr. 10, 14, 3.—
    * 4.
    crē-brĭter, repeatedly, frequently (in time), Vitr. 10, 13, 7; cf. Hand, Turs. II. p. 133 sq.

    Lewis & Short latin dictionary > crebra

  • 26 spissus

    spissus, a, um, adj. [root spi-, to press; cf. Lith. spitu].
    I.
    Lit., thick, crowded, close, compact, dense (mostly poet and in post-Aug. prose;

    syn.: crassus, densas): durata ac spissa,

    Lucr. 2, 444:

    corpus,

    id. 6, 127:

    liquor,

    Ov. M. 12, 438:

    sanguis,

    id. ib. 11, 367:

    aër,

    id. ib. 1, 23:

    grando,

    id. ib. 9, 222 et saep.:

    corona Non tam spissa viris,

    Verg. A. 9, 509; so,

    coronae,

    Hor. A. P. 381:

    sedilia,

    id. ib. 205:

    theatra,

    id. Ep. 1, 19, 41:

    coma,

    id. C. 3, 19, 25; cf.:

    nemorum comae,

    id. ib. 4, 3, 11:

    ramis laurea,

    id. ib. 2, 15, 9:

    harena,

    Verg. A. 5, 336; cf.

    litus,

    Ov. M. 15, 718:

    tunica,

    of a close texture, Plaut. Ep. 2, 2, 46:

    navis juncturis aquam excludentibus,

    Sen. Ep. 76:

    caligo,

    Ov. M. 7, 528:

    noctis umbrae,

    Verg. A. 2, 621:

    tenebrae,

    Petr. 114, 3:

    nubes,

    Ov. Am. 1, 13, 30; id. M. 5, 621; Curt. 4, 3, 16; 8, 13, 24.— Comp.:

    semen,

    Col. 4, 33, 3:

    ignis,

    Luc. 9, 604.— Sup.:

    spississima arbor (ebenus et buxus),

    Plin. 16, 40, 76, § 204: minimum ex nequitiā levissimumque ad alios redundat;

    quod pessimum ex illā est et, ut ita dicam, spississimum, domi remanet et premit habentem,

    Sen. Ep. 81, 21.—
    B.
    Transf., of time.
    1.
    Slow, tardy, late (rare but class.):

    omnia tarda et spissa,

    Cic. Att. 16, 18, 2; cf.:

    in utroque genere dicendi exitus spissi et producti esse debent,

    id. de Or. 2, 53, 213.—
    2.
    Spissum illud amanti est verbum, Veniet nisi venit, Plaut. Cist. 1, 1, 77: nihil ego spei credo, omnes res spissas facit, Caecil. ap. Non. 392, 15; Pac., Titin., and Turp. ib. sq.: haruspices si quid boni promittunt, pro spisso evenit;

    Id quod mali promittunt, praesentiarum est,

    slowly, late, Plaut. Poen. 3, 5, 47.—
    3.
    Thick, i. e. in quick succession, rapid, frequent, fast, = continuus, creber (very rare):

    spississima basia,

    Petr. 31, 1.—
    II.
    Trop., hard, difficult (rare but class.): spissum sane opus et operosum, Cic. Q. Fr. 2, 14, 1:

    si id erit spissius,

    id. Fam. 2, 10, 4:

    si est aliquanto spissius,

    id. de Or. 3, 36, 145.—Hence, adv.: spissē.
    1.
    Thickly, closely:

    calcare carbones,

    Plin. 36, 25, 63, § 188.— Comp., Col. 2, 9, 2; Plin. 29, 2, 9, § 31. —
    2.
    Transf.
    a.
    Slowly: tu nimis spisse atque tarde incedis, Naev. ap. Non. 392, 25:

    habet hoc senectus, cum pigra est ipsa, ut spisse omnia videantur confieri,

    Pac. ib. 393, 4:

    cum spisse atque vix ad Antonium pervenimus,

    Cic. Brut. 36, 138.— Comp.: nascimur spissius quam emorimur, Varr. ap. Non. 392, 29.—
    * b.
    Rapidly:

    basiavit me spissius,

    Petr. 18, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > spissus

  • 27 obtundo

    ob-tundo, tŭdi, tūsum (and tunsum), 3, v. a.
    I.
    To strike or beat against, at, or on a thing; to beat, thump, belabor (very rare;

    perh. only ante- and post-class.): pectora pugnis, Firm. Math. 5, 5: obtundit os mihi,

    breaks my jaw, Plaut. Cas. 5, 2, 50; cf.:

    obtunso ore,

    id. ib. 5, 1, 8; cf.:

    nam sum obtusus pugnis pessume,

    id. Am. 2, 1, 59.—
    II.
    To blunt, dull, by striking.
    A.
    Lit. (very rare):

    telum,

    Lucr. 6, 399:

    gladios,

    Claud. Cons. Mall. Theod. 166.—
    B.
    Transf.
    1.
    To blunt, weaken, make dull, deprive of strength:

    aciem oculorum,

    Plin. 22, 25, 70, § 142:

    auditum,

    id. 24, 11, 50, § 87:

    obtusus stomachus,

    id. Ep. 7, 3, 5:

    vocem,

    to blunt, weaken, Lucr. 4, 613:

    ingenia,

    Cic. de Or. 2, 70, 282:

    et obtusis ceciderunt viribus artis,

    Lucr. 3, 452; Liv. 7, 2:

    mentem,

    Cic. Tusc. 1, 33, 80:

    ingenia,

    id. de Or. 3, 24, 93:

    nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem, quam. etc.,

    id. Tusc. 3, 16, 34.—
    2.
    Aures or aliquem, or simply obtundere, to stun or din the ears; to deafen one by saying a thing too often or too long; hence, to annoy or tease with importunity; aures graviter obtundo tuas, ne quem ames, Plaut. Cist. 1, 1, 120: ne brevitas [p. 1248] defraudasse aures videatur, neve longitudo obtudisse, Cic. Or. 66, 221:

    aliquem longis epistulis,

    to annoy, molest, id. Att. 8, 1:

    aliquem,

    id. Fam. 5, 14, 3:

    rogitando,

    Ter. Eun. 3, 5, 6.—With object-clause: obtuderunt ejus aures, te socium praetoris fuisse, they dinned into him that, etc., Timarch. ap. Cic. Verr. 2, 3, 67, § 157.— With subj.:

    non cessat obtundere, totam prorsus a principio fabulam promeret,

    App. M. 9, p. 228, 8:

    aliquem de aliquā re,

    to importune, annoy, Ter. Ad. 1, 2, 33:

    obtundis, tametsi intellego, etc.,

    id. And. 2, 2, 11.—Hence, obtūsus ( obtunsus or optūsus), a, um, P. a., blunt, dull, obtuse (class.).
    A.
    Lit.:

    falx obtusa et hebes,

    Col. 4, 24, 21:

    pugio,

    Tac. A. 15, 54:

    vomer,

    Verg. G. 1, 262:

    angulus,

    Lucr. 4, 355:

    cornua lunae obtusa,

    Plin. 18, 35, 79, § 347.—
    B.
    Transf., blunted, blunt, dull, weak, faint, powerless:

    animi acies obtusior,

    Cic. Sen. 23, 83:

    stellis acies obtunsa,

    Verg. G. 1, 395: obtusi et hebetes ad aliquam rem, Cic. Fragm. ap. Lact. 3, 14:

    aures obtunsae,

    blunted, dull of hearing, Auct. Her. 3, 9, 17: vox, thick, not clear (opp. clara), Quint. 11, 3, 15:

    fauces tumentes strangulant vocem, optusae obscurant,

    id. 11, 3, 20:

    stomachus,

    weakened, spoiled, Plin. Ep. 7, 3, 5:

    obtunsa pectora,

    insensible, without feeling, Verg. A. 1, 567:

    ingenium,

    Gell. 13, 24, 21:

    vires,

    enfeebled, Lucr. 3, 452:

    nimio ne luxu obtunsior usus Sit genitali arvo,

    too blunted, too enfeebled, Verg. G. 3, 135:

    vigor animi,

    Liv. 5, 18:

    cor,

    Lact. 2, 5, 4:

    sensus eorum,

    Vulg. 2 Cor. 3, 14:

    venenum,

    powerless, Calp. Ecl. 5, 94.— Comp.:

    quo quid dici potest obtusius?

    Cic. N. D. 1, 25, 70.— Sup. does not occur.—Hence, adv.: obtūsē, dully, not keenly (postclass.):

    crocodili in aquā obtusius vident, in terrā acutissime,

    Sol. 32, § 28.—Fig.:

    hoc facere obtuse,

    Aug. Doct. Christ. 4, 5, § 7.

    Lewis & Short latin dictionary > obtundo

  • 28 optusus

    ob-tundo, tŭdi, tūsum (and tunsum), 3, v. a.
    I.
    To strike or beat against, at, or on a thing; to beat, thump, belabor (very rare;

    perh. only ante- and post-class.): pectora pugnis, Firm. Math. 5, 5: obtundit os mihi,

    breaks my jaw, Plaut. Cas. 5, 2, 50; cf.:

    obtunso ore,

    id. ib. 5, 1, 8; cf.:

    nam sum obtusus pugnis pessume,

    id. Am. 2, 1, 59.—
    II.
    To blunt, dull, by striking.
    A.
    Lit. (very rare):

    telum,

    Lucr. 6, 399:

    gladios,

    Claud. Cons. Mall. Theod. 166.—
    B.
    Transf.
    1.
    To blunt, weaken, make dull, deprive of strength:

    aciem oculorum,

    Plin. 22, 25, 70, § 142:

    auditum,

    id. 24, 11, 50, § 87:

    obtusus stomachus,

    id. Ep. 7, 3, 5:

    vocem,

    to blunt, weaken, Lucr. 4, 613:

    ingenia,

    Cic. de Or. 2, 70, 282:

    et obtusis ceciderunt viribus artis,

    Lucr. 3, 452; Liv. 7, 2:

    mentem,

    Cic. Tusc. 1, 33, 80:

    ingenia,

    id. de Or. 3, 24, 93:

    nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem, quam. etc.,

    id. Tusc. 3, 16, 34.—
    2.
    Aures or aliquem, or simply obtundere, to stun or din the ears; to deafen one by saying a thing too often or too long; hence, to annoy or tease with importunity; aures graviter obtundo tuas, ne quem ames, Plaut. Cist. 1, 1, 120: ne brevitas [p. 1248] defraudasse aures videatur, neve longitudo obtudisse, Cic. Or. 66, 221:

    aliquem longis epistulis,

    to annoy, molest, id. Att. 8, 1:

    aliquem,

    id. Fam. 5, 14, 3:

    rogitando,

    Ter. Eun. 3, 5, 6.—With object-clause: obtuderunt ejus aures, te socium praetoris fuisse, they dinned into him that, etc., Timarch. ap. Cic. Verr. 2, 3, 67, § 157.— With subj.:

    non cessat obtundere, totam prorsus a principio fabulam promeret,

    App. M. 9, p. 228, 8:

    aliquem de aliquā re,

    to importune, annoy, Ter. Ad. 1, 2, 33:

    obtundis, tametsi intellego, etc.,

    id. And. 2, 2, 11.—Hence, obtūsus ( obtunsus or optūsus), a, um, P. a., blunt, dull, obtuse (class.).
    A.
    Lit.:

    falx obtusa et hebes,

    Col. 4, 24, 21:

    pugio,

    Tac. A. 15, 54:

    vomer,

    Verg. G. 1, 262:

    angulus,

    Lucr. 4, 355:

    cornua lunae obtusa,

    Plin. 18, 35, 79, § 347.—
    B.
    Transf., blunted, blunt, dull, weak, faint, powerless:

    animi acies obtusior,

    Cic. Sen. 23, 83:

    stellis acies obtunsa,

    Verg. G. 1, 395: obtusi et hebetes ad aliquam rem, Cic. Fragm. ap. Lact. 3, 14:

    aures obtunsae,

    blunted, dull of hearing, Auct. Her. 3, 9, 17: vox, thick, not clear (opp. clara), Quint. 11, 3, 15:

    fauces tumentes strangulant vocem, optusae obscurant,

    id. 11, 3, 20:

    stomachus,

    weakened, spoiled, Plin. Ep. 7, 3, 5:

    obtunsa pectora,

    insensible, without feeling, Verg. A. 1, 567:

    ingenium,

    Gell. 13, 24, 21:

    vires,

    enfeebled, Lucr. 3, 452:

    nimio ne luxu obtunsior usus Sit genitali arvo,

    too blunted, too enfeebled, Verg. G. 3, 135:

    vigor animi,

    Liv. 5, 18:

    cor,

    Lact. 2, 5, 4:

    sensus eorum,

    Vulg. 2 Cor. 3, 14:

    venenum,

    powerless, Calp. Ecl. 5, 94.— Comp.:

    quo quid dici potest obtusius?

    Cic. N. D. 1, 25, 70.— Sup. does not occur.—Hence, adv.: obtūsē, dully, not keenly (postclass.):

    crocodili in aquā obtusius vident, in terrā acutissime,

    Sol. 32, § 28.—Fig.:

    hoc facere obtuse,

    Aug. Doct. Christ. 4, 5, § 7.

    Lewis & Short latin dictionary > optusus

  • 29 addenseo

    ad-densĕo, ēre, and ăd-denso, āre (cf. Wagner ad Verg. G. 1, 248), 2 and 1, v. a., to make close, compact (very rare):

    extremi addensent acies,

    Verg. A. 10, 432 Rib.—In pass., of water, to become thick, to thicken:

    aquam radice ea addita addensari,

    Plin. 20, 21, 84, § 230.

    Lewis & Short latin dictionary > addenseo

  • 30 addenso

    ad-densĕo, ēre, and ăd-denso, āre (cf. Wagner ad Verg. G. 1, 248), 2 and 1, v. a., to make close, compact (very rare):

    extremi addensent acies,

    Verg. A. 10, 432 Rib.—In pass., of water, to become thick, to thicken:

    aquam radice ea addita addensari,

    Plin. 20, 21, 84, § 230.

    Lewis & Short latin dictionary > addenso

  • 31 coactum

    cōgo, cŏēgi, cŏactum (COGVIT = cogit, Inscr Marin Fratr Arv. p. 170), 3, v. a. [contr. from co-ago], to drive together to one point, to collect, compress, crowd, bring, or urge together, to assemble, gather together (class. and very freq.; syn.: colligo, congrego)
    I.
    Lit.
    A.
    In gen. (constr. as a verb of motion with in and acc., or with adv. of direction):

    cogantur (oves) intro,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 15; Verg. E. 3, 98; cf.

    pecus,

    id. ib. 3, 20:

    oves stabulis,

    id. ib. 6, 85:

    nubes in unum locum,

    Lucr. 6, 274; cf. id. 6, 464; 6, 734:

    oleam,

    to collect, Cato, R. R. 64, 1; 65, 2; 144, 1.—So of the collecting together of fruits, also in Varr. R. R. 1, 6, 3; Col. 11, 2, 70; 12, 3, 9:

    talenta ad quindecim Coëgi,

    received, collected, Ter. Heaut. 1, 1, 94 Ruhnk.; so Cic. Verr. 2, 2, 48, § 120; id. Att. 6, 2, 8; id. Rab. Post. 11, 30:

    Orgetorix ad judicium omnem suam familiam undique coëgit,

    Caes. B. G. 1, 4; cf.:

    multitudinem hominum ex agris, id. ib: concilium,

    id. ib. 7, 77; Verg. A. 11, 304:

    concilium Hypatam,

    Liv. 36, 26, 1:

    bucina cogebat priscos ad verba Quirites,

    Prop. 4 (5), 1, 13.—So of the collecting of troops ( = contrahere), Caes. B. C. 1, 15 fin.; cf. Sall. J. 95, 1:

    copias in unum locum,

    Caes. B. G. 2, 5; 6, 10 al.:

    exercitum in unum,

    Cic. Fam. 15, 4, 2:

    multitudinem in unum,

    Sall. J. 80, 2; cf. Caes. B. G. 1, 4:

    in classem,

    Liv. 36, 3, 5:

    milites in provinciam,

    id. 43, 15, 7:

    exercitum Dyrrhachium,

    Sall. H. 1, 31 Gerl.:

    ad militiam aliquos,

    id. J. 85, 3:

    acies in proelia,

    Verg. A. 9, 463:

    auxilia undique,

    id. ib. 8, 7.—And of the calling together of a senate:

    quam cito senatum illo die coëgerim,

    Cic. Fam. 5, 2, 3; Liv. 3, 39, 6 al.:

    dum senatus cogeretur,

    Cic. Fin. 3, 2, 7:

    coguntur senatores non pignoribus, sed gratiā,

    id. Phil. 1, 5, 12; Liv. 1, 48, 3 al.; cf. Prop. 4 (5), 1, 13.—And of a single senator:

    cur in senatum hesterno die tam acerbe cogerer?

    Cic. Phil. 1, 5, 11 sq.:

    ex duabus syllabis in unam cogentes,

    contracting, combining, Quint. 1, 5, 23 Spald. and Zumpt:

    quod ex omnibus partibus cogitur,

    id. 5, 14, 9.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of liquids, to thicken, condense, curdle, coagulate:

    mella frigore (opp. calore remittere),

    Verg. G. 4, 36:

    lac in duritiam,

    Plin. 23, 7, 64, § 126; cf. Ov. M. 8, 666:

    fel sole,

    Plin. 29, 6, 37, § 116:

    liquorem in nivem,

    id. 2, 39, 39, § 105; 2, 42, 42, § 111.—Similarly:

    coacta alvus,

    hard fœces, Cels. 2, 8; 2, 3 al.; so,

    vestis coacta,

    fulled, Plin. 8, 48, 73, § 192. —
    2.
    Of places, to draw together or contract into a narrow place: Italia coacta in angustias, Sall. H. Fragm. ap. Serv. ad Verg. A. 3, 400:

    saltus in arctas coactus fauces,

    Liv. 22, 15, 11.—
    3.
    Agmen, milit. t. t., to bring up the rear (cf. claudo, I. B. 2.), Liv. 34, 28, 7; 44, 4, 12; 35, 27, 15; 42, 64, 5; 42, 10, 8; Curt. 3, 3, 25 al.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    hac re in angustum oppido nunc meae coguntur copiae (the figure borrowed from milit. lang.),

    Ter. Heaut. 4, 2, 2:

    me ex comparato et constituto spatio defensionis in semihorae curriculum coëgisti,

    have confined, restricted, Cic. Rab. Perd. 2, 6:

    in eam desperationem, ut,

    Suet. Caes. 20:

    verba in alternos pedes,

    i. e. to write in elegiac verse, Ov. Tr. 3, 7, 10.—More freq.,
    B.
    Esp. with acc., inf., ut, ad, in or absol., to urge one to any action, to force, compel, constrain (syn.: impello, compello, adigo).
    (α).
    With acc.:

    coactus legibus Eam uxorem ducet,

    Ter. And. 4, 4, 41; cf. id. Ad. 1, 1, 44; id. Phorm. 1, 4, 36:

    vis cogendae militiae,

    Liv. 4, 26, 3 Weissenb. ad loc.—
    (β).
    With inf:

    omnia vertere,

    Lucr. 5, 831; id. 5, 1167; 6, 837:

    mori me,

    Verg. E. 2, 7:

    plerasque ad officium redire,

    Nep. Milt. 7, 1; Liv. 38, 13, 2:

    neque cogi pugnare poterat,

    id. 45, 41, 4 et saep.—
    (γ).
    With ut:

    vi coepi cogere ut rediret,

    Ter. Hec. 2, 2, 26; so id. And. 4, 1, 30; id. Ad. 5, 3, 65; Lucr. 1, 976; 6, 127; Caes. B. G. 1, 6; Cic. de Or. 3, 3, 9; id. Fam. 5, 6, 1; Nep. Alcib. 4, 5; Hor. Ep. 1, 9, 2.—With subj. without ut, cf. Ter. And. 4, 4, 41 supra.—
    (δ).
    With ad:

    ingratiis ad depugnandum omnes,

    Nep. Them. 4, 4:

    ad lacrimas,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 57:

    ad proelia,

    Verg. A. 12, 581:

    Samnites belloque ad bellum cogere,

    Liv. 10, 11, 11; 23, 1, 4; 4, 22, 4; 34, 18, 2; Tac. A. 2, 21.—
    (ε).
    With in:

    in lacrimas,

    Ov. Ib. 204; Quint. 3, 8, 23;

    Auct. B. G. 8, 38: aliquem in deditionem,

    Liv. 43, 1, 1; Sen. Clem. 1, 1.—
    (ζ).
    With acc.
    1.
    With double acc.:

    cogere aliquem aliquid, or cogi aliquid,

    Quint. 11, 1, 22:

    quod vos jus cogit, id voluntate impetret,

    Ter. Ad. 3, 4, 44:

    quod sua quemque mala cogebant,

    Liv. 3, 7, 8; 6, 15, 13; 23, 10, 6:

    cogi aliquid pro potestate ab tribuno,

    to be extorted, id. 4, 26, 10:

    quid non mortalia pectora cogis, Auri sacra fames!

    Verg. A. 3, 56.—
    2.
    With acc. of the thing:

    ne ad id, quod natura cogeret, ipse quoque sibi acceleraret,

    Nep. Att. 22, 2:

    quod cogere se putat posse, rogare non sustinet,

    Vell. 2, 81, 1:

    adulterium,

    Ov. A. A. 2, 367.—
    3.
    Sometimes as philos. t. t. = colligo, concludo, to infer, conclude:

    ex quibus id quod volumus efficitur et cogitur,

    Cic. Leg. 2, 13, 33; so id. Ep. ad Brut. 2, 7, 4.—
    4.
    Cogere agmen, to be the last (the figure borrowed from milit. lang.;

    v. I. B. 3. supra): ut nec duces simus, nec agmen cogamus,

    Cic. Att. 15, 13, 1; cf.:

    sic ordinandus est dies omnis, ut tamquam cogat agmen,

    Sen. Ep. 12, 8.—Hence,
    1.
    coactum, i, P. a. subst., a thick, fulled covering, a mattress (cf. coactilis), Caes. B. C. 3, 44 fin.
    2.
    coactus, a, um, P. a., forced, constrained, unnatural:

    quod absurdum et nimis coactum foret,

    Gell. 1, 4, 7; cf. id. 16, 14, 3:

    lacrimae,

    Verg. A. 2, 196; Ov. M. 6, 628.—
    3.
    coactē, adv. (prop. in a contracted manner; hence), [p. 363]
    a.
    Shortly, quickly:

    coactius quid factum et festinantius,

    Gell. 10, 11, 8.—
    b.
    Accurately, strictly:

    coactius interpretari verbum,

    Gell. 19, 2.—
    c.
    In a forced, constrained manner, Tert. Bapt. 12; id. Anim. 42 al.

    Lewis & Short latin dictionary > coactum

  • 32 cogo

    cōgo, cŏēgi, cŏactum (COGVIT = cogit, Inscr Marin Fratr Arv. p. 170), 3, v. a. [contr. from co-ago], to drive together to one point, to collect, compress, crowd, bring, or urge together, to assemble, gather together (class. and very freq.; syn.: colligo, congrego)
    I.
    Lit.
    A.
    In gen. (constr. as a verb of motion with in and acc., or with adv. of direction):

    cogantur (oves) intro,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 15; Verg. E. 3, 98; cf.

    pecus,

    id. ib. 3, 20:

    oves stabulis,

    id. ib. 6, 85:

    nubes in unum locum,

    Lucr. 6, 274; cf. id. 6, 464; 6, 734:

    oleam,

    to collect, Cato, R. R. 64, 1; 65, 2; 144, 1.—So of the collecting together of fruits, also in Varr. R. R. 1, 6, 3; Col. 11, 2, 70; 12, 3, 9:

    talenta ad quindecim Coëgi,

    received, collected, Ter. Heaut. 1, 1, 94 Ruhnk.; so Cic. Verr. 2, 2, 48, § 120; id. Att. 6, 2, 8; id. Rab. Post. 11, 30:

    Orgetorix ad judicium omnem suam familiam undique coëgit,

    Caes. B. G. 1, 4; cf.:

    multitudinem hominum ex agris, id. ib: concilium,

    id. ib. 7, 77; Verg. A. 11, 304:

    concilium Hypatam,

    Liv. 36, 26, 1:

    bucina cogebat priscos ad verba Quirites,

    Prop. 4 (5), 1, 13.—So of the collecting of troops ( = contrahere), Caes. B. C. 1, 15 fin.; cf. Sall. J. 95, 1:

    copias in unum locum,

    Caes. B. G. 2, 5; 6, 10 al.:

    exercitum in unum,

    Cic. Fam. 15, 4, 2:

    multitudinem in unum,

    Sall. J. 80, 2; cf. Caes. B. G. 1, 4:

    in classem,

    Liv. 36, 3, 5:

    milites in provinciam,

    id. 43, 15, 7:

    exercitum Dyrrhachium,

    Sall. H. 1, 31 Gerl.:

    ad militiam aliquos,

    id. J. 85, 3:

    acies in proelia,

    Verg. A. 9, 463:

    auxilia undique,

    id. ib. 8, 7.—And of the calling together of a senate:

    quam cito senatum illo die coëgerim,

    Cic. Fam. 5, 2, 3; Liv. 3, 39, 6 al.:

    dum senatus cogeretur,

    Cic. Fin. 3, 2, 7:

    coguntur senatores non pignoribus, sed gratiā,

    id. Phil. 1, 5, 12; Liv. 1, 48, 3 al.; cf. Prop. 4 (5), 1, 13.—And of a single senator:

    cur in senatum hesterno die tam acerbe cogerer?

    Cic. Phil. 1, 5, 11 sq.:

    ex duabus syllabis in unam cogentes,

    contracting, combining, Quint. 1, 5, 23 Spald. and Zumpt:

    quod ex omnibus partibus cogitur,

    id. 5, 14, 9.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of liquids, to thicken, condense, curdle, coagulate:

    mella frigore (opp. calore remittere),

    Verg. G. 4, 36:

    lac in duritiam,

    Plin. 23, 7, 64, § 126; cf. Ov. M. 8, 666:

    fel sole,

    Plin. 29, 6, 37, § 116:

    liquorem in nivem,

    id. 2, 39, 39, § 105; 2, 42, 42, § 111.—Similarly:

    coacta alvus,

    hard fœces, Cels. 2, 8; 2, 3 al.; so,

    vestis coacta,

    fulled, Plin. 8, 48, 73, § 192. —
    2.
    Of places, to draw together or contract into a narrow place: Italia coacta in angustias, Sall. H. Fragm. ap. Serv. ad Verg. A. 3, 400:

    saltus in arctas coactus fauces,

    Liv. 22, 15, 11.—
    3.
    Agmen, milit. t. t., to bring up the rear (cf. claudo, I. B. 2.), Liv. 34, 28, 7; 44, 4, 12; 35, 27, 15; 42, 64, 5; 42, 10, 8; Curt. 3, 3, 25 al.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    hac re in angustum oppido nunc meae coguntur copiae (the figure borrowed from milit. lang.),

    Ter. Heaut. 4, 2, 2:

    me ex comparato et constituto spatio defensionis in semihorae curriculum coëgisti,

    have confined, restricted, Cic. Rab. Perd. 2, 6:

    in eam desperationem, ut,

    Suet. Caes. 20:

    verba in alternos pedes,

    i. e. to write in elegiac verse, Ov. Tr. 3, 7, 10.—More freq.,
    B.
    Esp. with acc., inf., ut, ad, in or absol., to urge one to any action, to force, compel, constrain (syn.: impello, compello, adigo).
    (α).
    With acc.:

    coactus legibus Eam uxorem ducet,

    Ter. And. 4, 4, 41; cf. id. Ad. 1, 1, 44; id. Phorm. 1, 4, 36:

    vis cogendae militiae,

    Liv. 4, 26, 3 Weissenb. ad loc.—
    (β).
    With inf:

    omnia vertere,

    Lucr. 5, 831; id. 5, 1167; 6, 837:

    mori me,

    Verg. E. 2, 7:

    plerasque ad officium redire,

    Nep. Milt. 7, 1; Liv. 38, 13, 2:

    neque cogi pugnare poterat,

    id. 45, 41, 4 et saep.—
    (γ).
    With ut:

    vi coepi cogere ut rediret,

    Ter. Hec. 2, 2, 26; so id. And. 4, 1, 30; id. Ad. 5, 3, 65; Lucr. 1, 976; 6, 127; Caes. B. G. 1, 6; Cic. de Or. 3, 3, 9; id. Fam. 5, 6, 1; Nep. Alcib. 4, 5; Hor. Ep. 1, 9, 2.—With subj. without ut, cf. Ter. And. 4, 4, 41 supra.—
    (δ).
    With ad:

    ingratiis ad depugnandum omnes,

    Nep. Them. 4, 4:

    ad lacrimas,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 57:

    ad proelia,

    Verg. A. 12, 581:

    Samnites belloque ad bellum cogere,

    Liv. 10, 11, 11; 23, 1, 4; 4, 22, 4; 34, 18, 2; Tac. A. 2, 21.—
    (ε).
    With in:

    in lacrimas,

    Ov. Ib. 204; Quint. 3, 8, 23;

    Auct. B. G. 8, 38: aliquem in deditionem,

    Liv. 43, 1, 1; Sen. Clem. 1, 1.—
    (ζ).
    With acc.
    1.
    With double acc.:

    cogere aliquem aliquid, or cogi aliquid,

    Quint. 11, 1, 22:

    quod vos jus cogit, id voluntate impetret,

    Ter. Ad. 3, 4, 44:

    quod sua quemque mala cogebant,

    Liv. 3, 7, 8; 6, 15, 13; 23, 10, 6:

    cogi aliquid pro potestate ab tribuno,

    to be extorted, id. 4, 26, 10:

    quid non mortalia pectora cogis, Auri sacra fames!

    Verg. A. 3, 56.—
    2.
    With acc. of the thing:

    ne ad id, quod natura cogeret, ipse quoque sibi acceleraret,

    Nep. Att. 22, 2:

    quod cogere se putat posse, rogare non sustinet,

    Vell. 2, 81, 1:

    adulterium,

    Ov. A. A. 2, 367.—
    3.
    Sometimes as philos. t. t. = colligo, concludo, to infer, conclude:

    ex quibus id quod volumus efficitur et cogitur,

    Cic. Leg. 2, 13, 33; so id. Ep. ad Brut. 2, 7, 4.—
    4.
    Cogere agmen, to be the last (the figure borrowed from milit. lang.;

    v. I. B. 3. supra): ut nec duces simus, nec agmen cogamus,

    Cic. Att. 15, 13, 1; cf.:

    sic ordinandus est dies omnis, ut tamquam cogat agmen,

    Sen. Ep. 12, 8.—Hence,
    1.
    coactum, i, P. a. subst., a thick, fulled covering, a mattress (cf. coactilis), Caes. B. C. 3, 44 fin.
    2.
    coactus, a, um, P. a., forced, constrained, unnatural:

    quod absurdum et nimis coactum foret,

    Gell. 1, 4, 7; cf. id. 16, 14, 3:

    lacrimae,

    Verg. A. 2, 196; Ov. M. 6, 628.—
    3.
    coactē, adv. (prop. in a contracted manner; hence), [p. 363]
    a.
    Shortly, quickly:

    coactius quid factum et festinantius,

    Gell. 10, 11, 8.—
    b.
    Accurately, strictly:

    coactius interpretari verbum,

    Gell. 19, 2.—
    c.
    In a forced, constrained manner, Tert. Bapt. 12; id. Anim. 42 al.

    Lewis & Short latin dictionary > cogo

  • 33 condensus

    con-densus, a, um, adj., very dense, close, thick (mostly poet.; most freq. in Lucr.;

    not in Cic.): condensa contextaque magis (corpora),

    Lucr. 4, 57:

    condensa atque arta nubila,

    id. 6, 466; cf. id. 6, 102:

    conciliatu,

    id. 1, 575; 2, 100:

    agmine,

    id. 1, 606:

    acies,

    Liv. 26, 5, 13:

    puppes litore,

    Verg. A. 8, 497:

    columbae,

    id. ib. 2, 516:

    arbor,

    Plin. 10, 73, 94, § 202; cf.:

    vallis arboribus,

    thickly covered, Liv. 25, 39, 1:

    condensi ruunt,

    Sil. 14, 639:

    arma,

    id. 1, 365.

    Lewis & Short latin dictionary > condensus

  • 34 confercio

    con-fercĭo, no perf., fertum, 4, v. a. [farcio], to stuff or cram together, to press close together (in verb. finit. very rare; in part. perf. and P. a. class.).
    (α).
    Verb. finit.:

    ventus cum confercit, franguntur montes nimborum,

    Lucr. 6, 158:

    se (apes),

    Varr. R. R. 3, 16, 35:

    myrrham in follis,

    Plin. 12, 15, 35, § 68.—
    (β).
    Part. perf.:

    viā sibi inter confertas naves factā,

    Liv. 37, 11, 13:

    quo magis astu Confertos ita acervatim mors accumulabat,

    Lucr. 6, 1263; cf.:

    agrestem in arta tecta,

    Liv. 3, 6, 3.—Hence, confer-tus, a, um, P. a.; lit., pressed together; hence,
    A.
    Pressed close, crowded, thick, dense (opp. rarus): caeruleum spumat sale confertā rate pulsum, Enn. ap. Prisc. 5, p. 659 P. (Ann. v. 379 Vahl.):

    tune inane quicquam putes esse, cum ita completa et conferta sint omnia, ut, etc.,

    Cic. Ac. 2, 40, 125:

    plures simul conferti,

    Liv. 29, 34, 12: in confertā multitudine, * Suet. Tib. 2:

    agmen,

    Verg. G. 3, 369 (conjunctum, Serv.):

    moles,

    Tac. A. 4, 62.—Esp.,
    2.
    In milit. lang., of the close, compact order of battle:

    ut numquam conferti, sed rari magnisque intervallis proeliarentur,

    Caes. B. G. 5, 16: acies, Auct. B. Afr. 13; Liv. 10, 29, 6; 42, 59, 5; Tac. A. 6, 35; 14, 36; Verg. A. 2, 347.— Comp., Liv. 9, 27, 9.— Sup., Caes. B. G. 1, 24; 2, 23:

    hostes,

    Sall. C. 60, 7:

    turba,

    Liv. 2, 12, 6; Sall. J. 98, 1:

    turmatim et quam maxume confertis equis Mauros invadunt,

    id. ib. 101, 4:

    conferto gradu inrupere,

    Tac. A. 12, 35.—
    B.
    With abl., stuffed, filled full, full:

    ingenti turbā conferta deorum templa,

    Liv. 45, 2, 7.— Trop.:

    otiosa vita, plena et conferta voluptatibus,

    Cic. Sest. 10, 23; so id. Tusc. 3, 19, 44; id. Fin. 2, 20, 64:

    cibo,

    id. Cat. 2, 5, 10; * Quint. 5, 14, 27:

    legio conferta maniplis,

    Sil. 7, 390.—
    * Adv.: confertē, in acc. with A. 2. (for the more usual confertim, q. v.), in a compact body; only comp.:

    confertius resistentes,

    Amm. 24, 7, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > confercio

  • 35 figo

    fīgo, xi, xum, 3 (archaic part. perf. ficta, Lucr. 3, 4; Varr. R. R. 3, 7, 4), v. a. [Gr. sphing-ô, to bind fast; sphigmos, phimos, muzzle; cf. fīlum, for figlum. Curt. Gr. Etym. p. 186; Germ. dick. dicht; Engl. thick. etc., Corss. Krit. Nachtr. p. 233], to fix, fasten, drive or thrust in, attach, affix (class.; cf.: pango, configo, defigo).
    I.
    Lit., constr. aliquid, aliquid in with abl. ( poet. also in with acc., or aliquid with abl. only):

    imbrices medias clavulis,

    Cato, R. R. 21, 3:

    palum in parietem,

    Plaut. Mil. 4, 4, 4:

    mucrones in cive an in hoste,

    Cic. Phil. 14, 3, 6:

    tabulam decreti Caesaris aut beneficii,

    to post up, id. ib. 1, 1, 3; cf. id. ib. 12, 5 fin.:

    Antonius accepta grandi pecunia fixit legem a dictatore comitiis latam,

    i. e. posted it up as having been carried, id. Att. 14, 12, 1; cf.:

    adsentiri, ne qua tabula ullius decreti Caesaris figeretur,

    id. Phil. 1, 1, 3:

    fixit leges pretio atque refixit,

    Verg. A. 6, 622:

    quique aera legum vetustate delapsa, noscerent figerentque,

    Tac. H. 4, 40:

    nec verba minacia aere fixo legebantur,

    Ov. M. 1, 91:

    quam damnatis crucem servis fixeras,

    hadst fixed in the ground, erected, Cic. Verr. 2, 5, 6, § 12:

    feraces plantas humo,

    to plant, set, Verg. G. 4, 115:

    clavos verticibus,

    Hor. C. 3, 24, 5:

    cuneos,

    Plin. 17, 14, 24, § 109 (dub.):

    veribus trementia (frusta),

    to fix on spits, Verg. A. 1, 212:

    spicula pectore,

    Prop. 2, 13, 2 (3, 4, 2 M.);

    for which: harundo in vertice fixa,

    Hor. S. 1, 8, 7:

    cristas vertice,

    Verg. A. 10, 701:

    fumantes taedas sub pectore,

    id. ib. 7, 457:

    notas in collo dente,

    to impress, Tib. 1, 8, 38:

    virus in venas per vulnera,

    injects, Cic. Arat. 432: vestigia, plants his steps, i. e. moves on, Verg. A. 6, 159:

    arma quae fixa in parietibus fuerant,

    fastened up, hung up, Cic. Div. 1, 34, 74; cf.:

    scuta sublime fixa,

    id. ib. 2, 31, 67:

    arma ad postem Herculis,

    Hor. Ep. 1, 1, 5:

    arma thalamo,

    Verg. A. 4, 495:

    arma Troïa hic,

    id. ib. 1, 248:

    clipeum postibus,

    id. ib. 3, 287:

    dona Laurenti Divo,

    id. ib. 12, 768: ID AES AD STATVAM LORICATAM DIVI IVLII, S. C. ap. Plin. Ep. 8, 6, 13:

    qui spolia ex hoste fixa domi haberent,

    Liv. 23, 23, 6; 38, 43, 11:

    navalem coronam fastigio Palatinae domus,

    Suet. Claud. 17:

    luteum opus celsā sub trabe (hirundo),

    Ov. F. 1, 158: ipse summis saxis fixus asperis, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107, and id. Pis. 19, 43 (Trag. v. 413 ed. Vahl.):

    aliquem cruci,

    nail, Quint. 7, 1, 30; Suet. Dom. 10:

    corpus lacerum in crucem (al. cruce),

    Just. 21, 4 fin.:

    figit in virgine vultus,

    fixes, Verg. A. 12, 70:

    oculos solo,

    id. ib. 1, 482:

    oculos in terram,

    Sen. Ep. 11: in poet. transf.:

    oculos horrenda in virgine fixus,

    Verg. A. 11, 507 (cf.:

    defixus lumina vultu,

    id. ib. 6, 156; Tac. A. 3, 1):

    Caesar in silentium fixus,

    Tac. A. 6, 50 (56):

    obstipo capite et figentes lumine terram,

    Pers. 3, 80:

    foribus miser oscula figit,

    kisses, Lucr. 4, 1179:

    oscula dulcia,

    Verg. A. 1, 687:

    sedem Cumis,

    to fix his abode, Juv. 3, 2:

    domos,

    Tac. A. 13, 54.—
    B.
    Transf., to fix by piercing through, to transfix, pierce (cf. configo, II.):

    hunc intorto figit telo,

    Verg. A. 10, 382:

    hunc jaculo acuto,

    Ov. M. 10, 131: hostes telis, Auct. B. Alex. 30 fin.:

    fixisse puellas gestit (Cupido),

    Tib. 2, 1, 71:

    cervos,

    Verg. E. 2, 29:

    dammas,

    id. G. 1, 308; id. A. 5, 515; Sil. 1, 305:

    cutem (clavi),

    Sen. Prov. 3:

    olli per galeam fixo stetit hasta cerebro,

    Verg. A. 12, 537:

    aprum,

    Juv. 1, 23:

    figar a sagitta,

    Ov. H. 16, 278:

    vulnus,

    to inflict, Mart. 1, 61, 4.
    II.
    Trop.
    A.
    To fix, fasten, direct.
    1.
    With in and abl.: ego omnia mea studia, omnem operam, curam, industriam, cogitationem, [p. 749] mentem denique omnem in Milonis consulatu fixi et locavi, Cic. Fam. 2, 6, 3.—
    2.
    With in and acc. (rare):

    fixus in silentium,

    Tac. A. 6, 50.—
    3.
    In other constructions:

    beneficium, quemadmodum dicitur, trabali clavo,

    Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

    nostras intra te fige querelas,

    Juv. 9, 94:

    penitus hoc se malum fixit,

    Sen. Tranq. 15:

    nequitiae fige modum tuae,

    Hor. C. 3, 15, 2. —
    B.
    (Acc. to I. B.) Of speech, to sting; taunt, rally a person:

    aliquem maledictis,

    Cic. N. D. 1, 34, 93:

    adversarios,

    id. Or. 26, 89.—Hence, fixus, a, um, P. a., fixed, fast, immovable.
    A.
    Lit. (very rare):

    illud maneat et fixum sit,

    Cic. Rab. Post. 9, 25:

    inque tuis nunc Fixa pedum pono pressis vestigia signis,

    i. e. firmly fixed in, Lucr. 3, 4; cf.

    in the foll.: astra,

    the fixed stars, Manil. 2, 35; so,

    flammae,

    Ov. Tr. 4, 3, 15.— Far more freq.,
    B.
    Trop.:

    vestigia (integritatis) non pressa leviter, sed fixa ad memoriam illius provinciae sempiternam,

    Cic. Sest. 5, 13:

    non ita fixum, ut convelli non liceret,

    id. Clu. 45, 126: fixum et statutum, id. Mur., 30, 62; cf.:

    consilium fixum,

    id. Att. 6, 14, 2:

    animo fixum immotumque sedere, ne, etc.,

    Verg. A, 4, 15: fixum est, with a subj.-clause, it is fixed, determined, Sil. 2, 364; 3, 114:

    decretum stabile, fixum, ratum,

    Cic. Ac. 2, 9, 27; cf.:

    ratum, fixum, firmum,

    permanent, id. ib. 2, 46, 141:

    illud fixum in animis vestris tenetote,

    fixed, impressed, id. Balb. 28, 64: quae perpetuo animo meo fixa manebunt, Lepid. ap. Cic. Fam. 10, 34, 3.— Adv.: fixe, fixedly (late Lat.):

    ubi tenacius habitabit et fixius,

    Aug. Ep. 6 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > figo

  • 36 pedaneus

    I.
    Lit. (very rare):

    pedaneum super rudus inducimus,

    a foot thick, Pall. 6, 11, 2:

    pedanei ramuli,

    Sol. 2, 42.—
    II.
    Transf.
    A.
    Pedanei judices, petty judges that tried only trifling cases (so called because they had only a low seat and no tribunal), Dig. 3, 1, 1, § 6; so ib. 2, 7, 3; 48, 19, 38, § 10; Paul. Sent. 5, 28; cf. Ps.-Ascon. ad Cic. Div. in Caecil. 15.—
    B.
    Pedanei senatores, for pedarii senatores, Gell. 3, 18, 10.

    Lewis & Short latin dictionary > pedaneus

  • 37 pilo

    1.
    pīlo, no perf., ātum, 1, v. a., = pileô, qs. to ram down; hence, in gen., to thrust home (ante-class. and rare): hastam pilans prae pondere frangit, Host. ap. Serv. ad Verg. A. 12, 121 (pilans id est figens, Serv.). —Hence, pīlātus, a, um, P. a., closepressed, thick, dense = densus, pressus.
    A.
    Lit.: pilatum (agmen), quod sine jumentis incedit, sed inter se densum est, quo facilius per iniquiora loca tramittatur, Varr. ap. Serv. ad Verg. A. 12, 121: inde loci liquidas pilatasque aetheris oras Contemplor, Enn. ib. (firmas et stabiles significat et quasi pilis fultas, Serv.; cf. Enn. p. 155 Vahl.).—
    B.
    Trop.: sententia praesto pectore pilata, Hostius ap. Serv. Verg. A. 12, 121 (id est fixa, Serv.).
    2.
    pĭlo, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [1. pilus].
    I.
    Neutr., to put forth hairs, to grow hairy: pilat pilos habere incipit, ahas pro detrahit pilos, a quo depilati, Paul. ex Fest. p. 204 Müll.:

    pilare dictum est, ut plumare, pilis vestiri,

    Non. 39, 25:

    corpus meum nunc pilare primum coepit,

    Afran. 39, 27; Nov. 39, 28.—
    II.
    Act. (cf. psiloô).
    A.
    Lit., to deprive of hair, make bald, depilate:

    nates,

    Mart. 6, 56, 4:

    uxores,

    id. 12, 32, 33.—
    B.
    Transf., to plunder, pillage (very rare, and not ante-Aug.;

    whereas compilare is class.): castra inimica,

    Amm. 31, 2, 8:

    villas,

    id. 31, 5, 8:

    pilati caesique,

    id. 14, 2, 3:

    malam parram pilavit,

    Petr. 43, 4 dub.

    Lewis & Short latin dictionary > pilo

  • 38 rariter

    rārus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. Sanscr. root rah-, to abandon], having wide interstices between its parts, of a loose texture, not thick or dense, thin (opp. densus; freq. and class.).
    I.
    Lit.:

    denseri poterunt ignes, rarique relinqui,

    Lucr. 1, 656; cf.:

    (terra) Rara sit an supra morem si densa requiras... Densa magis Cereri, rarissima quaeque Lyaeo,

    Verg. G. 2, 227 sq.; 1, 419:

    textura,

    Lucr. 4, 196; cf.

    retia,

    Verg. A. 4, 131; Hor. Epod. 2, 33:

    tunica,

    Ov. Am. 1, 5, 13; and:

    cribrum,

    id. M. 12, 437:

    rariores silvae,

    the thinner, clearer parts of the forest, Tac. Agr. 37:

    seges,

    Col. 2, 9, 6:

    corpus (opp. solidae res),

    Lucr. 1, 347; 2, 860; 6, 631 al.:

    aër,

    id. 2, 107; cf. in the comp., id. 6, 1024:

    manus,

    i.e. with the fingers spread apart, Quint. 11, 3, 103:

    raraque non fracto vestigia pulvere pendent,

    i.e. scarcely visible, Stat. Th. 6, 640.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of things which stand apart from each other, far apart, here and there, scattered, thin, scanty ( = disjectus;

    opp. densus, confertus): cum raris disjectisque ex aedificiis pabulum conquireretur,

    Hirt. B. G. 8, 10; cf.:

    vides habitari in terrā raris et angustis in locis,

    scattered, Cic. Rep. 6, 19, 20:

    apparent rari nantes,

    Verg. A. 1, 118:

    foramina,

    Lucr. 5, 457:

    bacae expanduntur rarae,

    Plin. 17, 10, 11, § 60:

    frutices in vertice,

    Ov. H. 10, 25:

    coma,

    id. Am. 1, 8, 111; cf. capillus. Suet. Calig. 50:

    racemi,

    Verg. E. 5, 7:

    umbra,

    id. ib. 7, 46:

    arbores,

    Nep. Milt. 5, 3:

    tela,

    Ov. M. 12, 600 et saep. — Poet.:

    manat rara meas lacrima per genas,

    drop by drop, Hor. C. 4, 1, 34. —
    2.
    In partic., in military lang., far apart, here and there, scattered about, dispersed, straggling, single (opp. confertus). accedebat huc, ut numquam conferti, sed rari magnisque intervallis proeliarentur, Caes. B. G. 5, 16; cf.:

    rari in confertos illati,

    Liv. 23, 27:

    ipsi ex silvis rari propugnabant,

    Caes. B. G. 5, 9; 5, 17; 7, 45; 7, 80; id. B. C. 1, 27 fin.:

    Samnites raris ordinibus constiterant,

    Liv. 9, 27; Curt. 4, 14, 14:

    rara est acies,

    Verg. A. 9, 508:

    rarior acies,

    Tac. H. 3, 25; Front. Strat. 3, 10, 4:

    rarior acies,

    Curt. 4, 15, 20: ut ordines suos non magnopere servarent. [p. 1525] rari dispersique pugnarent, Caes. B. C. 1, 44; cf. Tac. Agr. 37 fin.; Front. Strat. 1, 5, 23.—
    B.
    Of any thing found in small numbers or which seldom takes place, few, rare (cf. paucus):

    in omni arte... ut in ipsă virtute, optimum quidque rarissimum,

    Cic. Fin. 2, 25, 81; cf.:

    rarum genus (amicorum) et quidem omnia praeclara rara,

    id. Lael. 21, 79:

    raris ac prope nullis portibus,

    Caes. B. G. 3, 12 fin.; cf.:

    etiamsi rarus ejus rei, nonnullus tamen usus,

    Quint. 8, 6, 30:

    rarus enim est animus ad ea defendenda,

    Sall. H. 3, 61, 7 Dietsch:

    Idem rarum est, non sine usu tamen,

    Quint. 5, 11, 42:

    rari domos, plurimi amicorum tecta... petivere,

    Tac. H. 1, 79 fin.:

    Oceanus raris ab orbe nostro navibus aditur,

    id. G. 2:

    aliquod solitarium aut rarum,

    Cic. Inv. 1, 44, 83:

    ut anteponantur rara vulgaribus,

    id. Top. 18, 69:

    litterae,

    Liv. 6, 1; cf. id. 7, 3:

    rara hostium apparebant arma,

    id. 2, 50:

    lites,

    Quint. 7, 1, 43:

    infelicitas,

    id. 11, 2, 49:

    quae (littera) est apud nos rarissima in clausulis,

    id. 12, 10, 31:

    quod est magis rarum,

    id. 9, 2, 73:

    ex maxime raro genere hominum,

    Cic. Lael. 17, 64; cf. Quint. 7, 3, 25:

    raris vocibus hisco,

    Verg. A. 3, 314:

    rara per ignotos errent animalia montes,

    id. E. 6, 40:

    audiet pugnas vitio parentum Rara juventus,

    Hor. C. 1, 2, 24. —Rarum est, with ut:

    rarum est, ut, etc.,

    Quint. 3, 10, 3; 6, 3, 38; 10, 7, 24:

    rarum dictu, esse aliquid, cui prosit neglegentia,

    Plin. 18, 16, 39, § 140.—
    b.
    Mostly poet. and in post-Aug. prose for the adv. raro, seldom, rarely:

    nec Iliacos coetus nisi rarus adibat,

    Ov. M. 11, 766; cf.:

    rarus, qui tam procul a portu recessisset, reperiebatur,

    Quint. 12, prooem. § 3; so,

    rarus fuit, qui, etc.,

    id. 6, 2, 3:

    antiquis scriptoribus rarus obtrectator,

    Tac. A. 4, 33; Sall. H. Fragm. 3, 22, p. 233 Gerl.:

    Caesar rarus egressu,

    Tac. A. 15, 53; cf.:

    leones rari in potu,

    Plin. 8, 16, 18, § 46:

    (calculus) rarus inventu,

    id. 28, 15, 61, § 217; cf.:

    helxine rara visu est,

    id. 21, 16, 56, § 96:

    Homerus alias circa picturas pigmentaque rarus,

    i. e. rarely speaks of them, id. 33, 7, 38, § 115 —
    2.
    Poet., in partic., uncommon of its kind, scarce, rare, extraordinary, remarkable:

    rara puella fuit,

    Prop. 1, 17, 16; so,

    Cynthia,

    id. 1, 8, 42:

    ministra deae,

    id. 4 (5), 11, 52; cf.:

    rara quidem facie, sed rarior arte canendi,

    Ov. M. 14, 337:

    facies,

    id. H. 17, 93 Ruhnk.:

    vestis,

    Cat. 69, 3:

    avis (sc. pavo),

    Hor. S. 2, 2, 26:

    fides,

    id. C. 1, 35, 21:

    artis opus rarae,

    Tib. 3, 4, 37:

    patulis rarissima ramis,

    Ov. M. 7, 622:

    rarissima turba,

    id. A. A. 2, 281:

    rarissimi ingenii homo,

    Sen. Contr. 28:

    conjux rarissima,

    Stat. S. 5, 1, 11.— Hence, adv., usually raro (class.), but sometimes rare (ante - class. and postAug.), rarenter (ante- and post - class.), or rariter (late Lat.).
    A.
    Form rārō:

    raro nimium dabat quod biberem,

    Plaut. Cist. 1, 1, 20:

    potavi, edi, donavi, et enim id raro,

    id. Bacch. 4, 10, 6:

    si id, quod raro fit, fieri omnino negetur,

    Cic. Inv. 1, 43, 80:

    evenire insolenter et raro (opp. vulgo),

    id. ib. 1, 28, 43:

    vinum aegrotis prodest raro, nocet saepissime,

    id. N. D. 3, 27, 69; id. de Or. 3, 52, 101; cf. id. Or. 24, 80:

    sed tamen raro habet in oratione poeticum aliquod verbum dignitatem,

    id. de Or. 3, 38, 153:

    raro antecedentem scelestum Deseruit poena,

    Hor. C. 3, 2, 31: admodum raro, Cic. Fat. Fragm. ap. Macr. S. 2, 12;

    for which we find raro admodum,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 2, 50, 51, § 135:

    raro umquam,

    Quint. 4, 1, 4; 5, 7, 22; Plin. 22, 22, 46, § 93:

    ita raro,

    Cic. Rosc. Am. 13, 37:

    sic raro,

    Hor. S. 2, 3, 1:

    tam raro,

    Ov. M. 13, 117:

    quam raro,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 25:

    perquam raro,

    Plin. 37, 4, 15, § 55.— Comp.:

    quod si rarius fiet, quam tu exspectabis,

    Cic. Fam. 1, 7, 1.— Sup.:

    istud rarissime accidere,

    Col. 5, 5, 7:

    non affari nisi rarissime,

    Suet. Claud. 3.—
    B.
    Form rārē (acc. to I.), far apart, thinly, sparsely, here and there:

    nisi rare conseritur, vanam et minutam spicam facit,

    Col. 2, 9, 5:

    tenui vimine rarius contextus saccus,

    id. 9, 15, 12.—
    2.
    (Acc. to II. B.) Of time, seldom, rarely:

    vero rare capitur (piscis),

    Plaut. Rud. 4, 3, 56.—
    C.
    Form rārenter, seldom, rarely:

    dato rarenter bibere,

    Cato, R. R. 103; so, rarenter, Liv. And., Enn., Caecil., Nov., Trab., Pompon. ap. Non. 515, 23 sq.; 164, 25 sq.; App. Flor. 3, p. 357, 22. —
    D.
    Form rārĭter (very rare): quidquid fit rariter, magis delectat, Schol. Juv. 11, 208.

    Lewis & Short latin dictionary > rariter

  • 39 rarus

    rārus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. Sanscr. root rah-, to abandon], having wide interstices between its parts, of a loose texture, not thick or dense, thin (opp. densus; freq. and class.).
    I.
    Lit.:

    denseri poterunt ignes, rarique relinqui,

    Lucr. 1, 656; cf.:

    (terra) Rara sit an supra morem si densa requiras... Densa magis Cereri, rarissima quaeque Lyaeo,

    Verg. G. 2, 227 sq.; 1, 419:

    textura,

    Lucr. 4, 196; cf.

    retia,

    Verg. A. 4, 131; Hor. Epod. 2, 33:

    tunica,

    Ov. Am. 1, 5, 13; and:

    cribrum,

    id. M. 12, 437:

    rariores silvae,

    the thinner, clearer parts of the forest, Tac. Agr. 37:

    seges,

    Col. 2, 9, 6:

    corpus (opp. solidae res),

    Lucr. 1, 347; 2, 860; 6, 631 al.:

    aër,

    id. 2, 107; cf. in the comp., id. 6, 1024:

    manus,

    i.e. with the fingers spread apart, Quint. 11, 3, 103:

    raraque non fracto vestigia pulvere pendent,

    i.e. scarcely visible, Stat. Th. 6, 640.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of things which stand apart from each other, far apart, here and there, scattered, thin, scanty ( = disjectus;

    opp. densus, confertus): cum raris disjectisque ex aedificiis pabulum conquireretur,

    Hirt. B. G. 8, 10; cf.:

    vides habitari in terrā raris et angustis in locis,

    scattered, Cic. Rep. 6, 19, 20:

    apparent rari nantes,

    Verg. A. 1, 118:

    foramina,

    Lucr. 5, 457:

    bacae expanduntur rarae,

    Plin. 17, 10, 11, § 60:

    frutices in vertice,

    Ov. H. 10, 25:

    coma,

    id. Am. 1, 8, 111; cf. capillus. Suet. Calig. 50:

    racemi,

    Verg. E. 5, 7:

    umbra,

    id. ib. 7, 46:

    arbores,

    Nep. Milt. 5, 3:

    tela,

    Ov. M. 12, 600 et saep. — Poet.:

    manat rara meas lacrima per genas,

    drop by drop, Hor. C. 4, 1, 34. —
    2.
    In partic., in military lang., far apart, here and there, scattered about, dispersed, straggling, single (opp. confertus). accedebat huc, ut numquam conferti, sed rari magnisque intervallis proeliarentur, Caes. B. G. 5, 16; cf.:

    rari in confertos illati,

    Liv. 23, 27:

    ipsi ex silvis rari propugnabant,

    Caes. B. G. 5, 9; 5, 17; 7, 45; 7, 80; id. B. C. 1, 27 fin.:

    Samnites raris ordinibus constiterant,

    Liv. 9, 27; Curt. 4, 14, 14:

    rara est acies,

    Verg. A. 9, 508:

    rarior acies,

    Tac. H. 3, 25; Front. Strat. 3, 10, 4:

    rarior acies,

    Curt. 4, 15, 20: ut ordines suos non magnopere servarent. [p. 1525] rari dispersique pugnarent, Caes. B. C. 1, 44; cf. Tac. Agr. 37 fin.; Front. Strat. 1, 5, 23.—
    B.
    Of any thing found in small numbers or which seldom takes place, few, rare (cf. paucus):

    in omni arte... ut in ipsă virtute, optimum quidque rarissimum,

    Cic. Fin. 2, 25, 81; cf.:

    rarum genus (amicorum) et quidem omnia praeclara rara,

    id. Lael. 21, 79:

    raris ac prope nullis portibus,

    Caes. B. G. 3, 12 fin.; cf.:

    etiamsi rarus ejus rei, nonnullus tamen usus,

    Quint. 8, 6, 30:

    rarus enim est animus ad ea defendenda,

    Sall. H. 3, 61, 7 Dietsch:

    Idem rarum est, non sine usu tamen,

    Quint. 5, 11, 42:

    rari domos, plurimi amicorum tecta... petivere,

    Tac. H. 1, 79 fin.:

    Oceanus raris ab orbe nostro navibus aditur,

    id. G. 2:

    aliquod solitarium aut rarum,

    Cic. Inv. 1, 44, 83:

    ut anteponantur rara vulgaribus,

    id. Top. 18, 69:

    litterae,

    Liv. 6, 1; cf. id. 7, 3:

    rara hostium apparebant arma,

    id. 2, 50:

    lites,

    Quint. 7, 1, 43:

    infelicitas,

    id. 11, 2, 49:

    quae (littera) est apud nos rarissima in clausulis,

    id. 12, 10, 31:

    quod est magis rarum,

    id. 9, 2, 73:

    ex maxime raro genere hominum,

    Cic. Lael. 17, 64; cf. Quint. 7, 3, 25:

    raris vocibus hisco,

    Verg. A. 3, 314:

    rara per ignotos errent animalia montes,

    id. E. 6, 40:

    audiet pugnas vitio parentum Rara juventus,

    Hor. C. 1, 2, 24. —Rarum est, with ut:

    rarum est, ut, etc.,

    Quint. 3, 10, 3; 6, 3, 38; 10, 7, 24:

    rarum dictu, esse aliquid, cui prosit neglegentia,

    Plin. 18, 16, 39, § 140.—
    b.
    Mostly poet. and in post-Aug. prose for the adv. raro, seldom, rarely:

    nec Iliacos coetus nisi rarus adibat,

    Ov. M. 11, 766; cf.:

    rarus, qui tam procul a portu recessisset, reperiebatur,

    Quint. 12, prooem. § 3; so,

    rarus fuit, qui, etc.,

    id. 6, 2, 3:

    antiquis scriptoribus rarus obtrectator,

    Tac. A. 4, 33; Sall. H. Fragm. 3, 22, p. 233 Gerl.:

    Caesar rarus egressu,

    Tac. A. 15, 53; cf.:

    leones rari in potu,

    Plin. 8, 16, 18, § 46:

    (calculus) rarus inventu,

    id. 28, 15, 61, § 217; cf.:

    helxine rara visu est,

    id. 21, 16, 56, § 96:

    Homerus alias circa picturas pigmentaque rarus,

    i. e. rarely speaks of them, id. 33, 7, 38, § 115 —
    2.
    Poet., in partic., uncommon of its kind, scarce, rare, extraordinary, remarkable:

    rara puella fuit,

    Prop. 1, 17, 16; so,

    Cynthia,

    id. 1, 8, 42:

    ministra deae,

    id. 4 (5), 11, 52; cf.:

    rara quidem facie, sed rarior arte canendi,

    Ov. M. 14, 337:

    facies,

    id. H. 17, 93 Ruhnk.:

    vestis,

    Cat. 69, 3:

    avis (sc. pavo),

    Hor. S. 2, 2, 26:

    fides,

    id. C. 1, 35, 21:

    artis opus rarae,

    Tib. 3, 4, 37:

    patulis rarissima ramis,

    Ov. M. 7, 622:

    rarissima turba,

    id. A. A. 2, 281:

    rarissimi ingenii homo,

    Sen. Contr. 28:

    conjux rarissima,

    Stat. S. 5, 1, 11.— Hence, adv., usually raro (class.), but sometimes rare (ante - class. and postAug.), rarenter (ante- and post - class.), or rariter (late Lat.).
    A.
    Form rārō:

    raro nimium dabat quod biberem,

    Plaut. Cist. 1, 1, 20:

    potavi, edi, donavi, et enim id raro,

    id. Bacch. 4, 10, 6:

    si id, quod raro fit, fieri omnino negetur,

    Cic. Inv. 1, 43, 80:

    evenire insolenter et raro (opp. vulgo),

    id. ib. 1, 28, 43:

    vinum aegrotis prodest raro, nocet saepissime,

    id. N. D. 3, 27, 69; id. de Or. 3, 52, 101; cf. id. Or. 24, 80:

    sed tamen raro habet in oratione poeticum aliquod verbum dignitatem,

    id. de Or. 3, 38, 153:

    raro antecedentem scelestum Deseruit poena,

    Hor. C. 3, 2, 31: admodum raro, Cic. Fat. Fragm. ap. Macr. S. 2, 12;

    for which we find raro admodum,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 2, 50, 51, § 135:

    raro umquam,

    Quint. 4, 1, 4; 5, 7, 22; Plin. 22, 22, 46, § 93:

    ita raro,

    Cic. Rosc. Am. 13, 37:

    sic raro,

    Hor. S. 2, 3, 1:

    tam raro,

    Ov. M. 13, 117:

    quam raro,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 25:

    perquam raro,

    Plin. 37, 4, 15, § 55.— Comp.:

    quod si rarius fiet, quam tu exspectabis,

    Cic. Fam. 1, 7, 1.— Sup.:

    istud rarissime accidere,

    Col. 5, 5, 7:

    non affari nisi rarissime,

    Suet. Claud. 3.—
    B.
    Form rārē (acc. to I.), far apart, thinly, sparsely, here and there:

    nisi rare conseritur, vanam et minutam spicam facit,

    Col. 2, 9, 5:

    tenui vimine rarius contextus saccus,

    id. 9, 15, 12.—
    2.
    (Acc. to II. B.) Of time, seldom, rarely:

    vero rare capitur (piscis),

    Plaut. Rud. 4, 3, 56.—
    C.
    Form rārenter, seldom, rarely:

    dato rarenter bibere,

    Cato, R. R. 103; so, rarenter, Liv. And., Enn., Caecil., Nov., Trab., Pompon. ap. Non. 515, 23 sq.; 164, 25 sq.; App. Flor. 3, p. 357, 22. —
    D.
    Form rārĭter (very rare): quidquid fit rariter, magis delectat, Schol. Juv. 11, 208.

    Lewis & Short latin dictionary > rarus

  • 40 spissesco

    spissesco, ĕre, v. inch. n. [spissus], to become thick, to thicken, condense (very rare), * Lucr. 6, 176; Cels. 5, 27, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > spissesco

См. также в других словарях:

  • very fat — very thick, very large, very wide, very obese; containing a lot of fat …   English contemporary dictionary

  • thick — [[t]θɪ̱k[/t]] ♦♦♦ thicker, thickest 1) ADJ GRADED Something that is thick has a large distance between its two opposite sides. For breakfast I had a thick slice of bread and syrup... He wore glasses with thick rims... This material is very thick… …   English dictionary

  • thick — thick1 [ θık ] adjective *** ▸ 1 long between edges ▸ 2 growing close together ▸ 3 not flowing easily ▸ 4 filling air completely ▸ 5 full of something ▸ 6 hard to understand ▸ 7 stupid ▸ 8 very friendly with someone ▸ + PHRASES 1. ) a thick… …   Usage of the words and phrases in modern English

  • thick — I UK [θɪk] / US adjective Word forms thick : adjective thick comparative thicker superlative thickest *** 1) a) a thick object or material has a long distance between two opposite sides, edges, or surfaces She was wearing a thick woollen sweater …   English dictionary

  • thick skin — noun skin that is very thick (as an elephant or rhinoceros) • Hypernyms: ↑skin, ↑tegument, ↑cutis • Part Holonyms: ↑pachyderm * * * (a) thick skin see ↑skin, 1 …   Useful english dictionary

  • thick — ► ADJECTIVE 1) with opposite sides or surfaces relatively far apart. 2) (of a garment or fabric) made of heavy material. 3) made up of a large number of things or people close together: thick forest. 4) (thick with) densely filled or covered with …   English terms dictionary

  • Thick-billed Raven — Conservation status Least Concern ( …   Wikipedia

  • Thick — (th[i^]k), a. [Compar. {Thicker} ( [ e]r); superl. {Thickest}.] [OE. thicke, AS. [thorn]icce; akin to D. dik, OS. thikki, OHG. dicchi thick, dense, G. dick thick, Icel. [thorn]ykkr, [thorn]j[ o]kkr, and probably to Gael. & Ir. tiugh. Cf.… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Thick register — Thick Thick (th[i^]k), a. [Compar. {Thicker} ( [ e]r); superl. {Thickest}.] [OE. thicke, AS. [thorn]icce; akin to D. dik, OS. thikki, OHG. dicchi thick, dense, G. dick thick, Icel. [thorn]ykkr, [thorn]j[ o]kkr, and probably to Gael. & Ir. tiugh.… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Thick stuff — Thick Thick (th[i^]k), a. [Compar. {Thicker} ( [ e]r); superl. {Thickest}.] [OE. thicke, AS. [thorn]icce; akin to D. dik, OS. thikki, OHG. dicchi thick, dense, G. dick thick, Icel. [thorn]ykkr, [thorn]j[ o]kkr, and probably to Gael. & Ir. tiugh.… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Thick as a Brick — Студийный альбом Jethro Tull …   Википедия

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»