si+verum+dicimus

māgnus, a, um (altind. mahánt-, griech. μέγας, gotisch mikils, ahd. mihhil), Compar. māior, us, Superl. māximus (māxumus), a, um, groß (Ggstz. parvus, parvulus, exiguus, minutus, minusculus), I) eig.: 1) von räuml. Größe, a) groß = weit, hoch, lang, insula, Cic.: mare (vgl. no. b), Sall.: maximum flumen, Curt. – navis magna (Ggstz. parva), Hor.: m. et pulchra domus, Cic.: oppidum maximum, Caes. – litterae (Buchstaben) maximae, Cic.: epistula maxima (Ggstz. minuscula, Cic. – quercus, hohe, Enn.: mons, Catull.: acervus, Cic. u. Verg. – magni membrorum artus, magna ossa, Verg.: magni crines, Spart.: capillus et barba magna, Varro: capillatior quam ante et barbā maiore, Cic.: maximā barbā et capillo, Cic. – nequam et m. homo, langer Mensch (Kerl), Lucil. 1221; vgl. im Doppelsinne qui scribis Priami proelia, m. homo es, Mart.: magnum me faciam, ich will mich groß machen, mich strecken, Plaut.: elephanti flumen transituri minimos antemittunt, ne maiorum ingressu alveum atterant, Solin. – m. Infin., maior videri, stattlicher anzuschauen (= ein höheres Wesen), Verg. Aen. 6, 49. – subst., incensae urbis in maius restitutio, Wiederaufbau u. Vergrößerung, Iustin.: reficere in melius et in maius, verbessern (verschönern) u. vergrößern, Plin. ep. – b) insbes., von angeschwollenen Gewässern, groß = hoch, hochgehend, aquae

————

magnae bis eo anno fuerunt, Liv.: mare (μεγάλη θάλαττα), Lucr. u. Sall. (vgl. oben no. a). – magnus fluens Nilus, Verg. georg. 3, 28: u. so prout ille (Nilus) magnus influxit aut parcior, Sen. nat. qu. 4, 2, 2 (vgl. Thuc. 2, 5, 2 ὁ Ἀσωπος ποταμος εῤῥύη μέγας).

2) v. numerischer Größe, a) = der Zahl, Menge, numerischen Stärke, dem Gewichte nach groß, bedeutend beträchtlich, bei Kollektiven auch = viel, zahlreich, frumenti magnus, maximus numerus, Caes.u. Cic., quam maximus numerus, Caes.: copia pabuli, Caes.: pecunia, Nep.: maiore pecuniā opus erat, Liv.: pecunia mutua, Cic.: magnas pecunias in provincia collocatas habere, Cic.: maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse, Cic. – multitudo peditatus, Caes.: populus, Verg. u. Plin. ep.: magno cum comitatu, Caes.: parato magno potius quam ingenti exercitu, Vopisc.: maior frequentiorque legatio, Liv.: pars, ein großer Teil, d.i. sehr viele, Cic.: magnā parte veterum militum dimissā, Liv.: maior pars, Caes.: maxima pars hominum, Hor.: dah. magnā parte, großenteils, maximā parte, größtenteils, Sall. u. Liv.: so auch magnam u. maximam partem, Cic. u. Caes. – Genet. subst., magni, um vieles, viel, magni refert, Lucr.: magni interest, Cic. – b) v. numerischen Werte = hoch, bedeutend, erheblich, beträchtlich, kostspielig, kostbar, ornatus muliebris pretii maioris,

————

Cic.: operibus pretium maius invenire, Phaedr.: hominem maximi pretii esse, viel Geld wert, d.i. sehr brauchbar, Ter. – quaestus magnus et evidens (Ggstz. qu. minimus et sordidus), Auct. b. Alex.: magna munera et maiora promissa, Sall.: cultus maior censu, Hor.: cultus maximi, Flor. – dah. der Abl. u. Genet. magno u. magni als Bestimmung des Wertes, hoch, teuer (sehr selten maioris, höher, teuerer, maximi, am höchsten, sehr hoch, wofür gew. pluris u. plurimi stehen), magno emere, vendere, conducere, Cic.: magno constare, Plin. ep.: magno (sc. constat) hospitium miserabile, Iuven.: magno illi stetit victoria, übtr. = kam ihm teuer zu stehen, kostete viel Blut, Liv.: multo maioris alapae mecum veneunt, Phaedr. – v. inneren Werte, magni aestimare, α) = hochschätzen, Cic.: häufiger magno aestimare, Cic. u.a. β) = für von hohem Werte-, für wichtig halten, Flor.: so auch magni existimare, Nep.: magni, maximi facere, Komik., Cic. u.a. – magni esse, α) = viel gelten, apud alqm, Cic. β) von hohem Werte-, von Wichtigkeit sein, Nep. 3) v. dynamischer Größe, a) v. Naturkräften, stark, heftig, vis solis, Lucr.: ventus, Plaut.: flatus (ventorum) maiore illati pondere incursuque, Plin. – b) v. Eindrücken auf das Gehör, groß = stark, laut, vox (Ggstz. parva, schwache), Cic.: clamor, Cic.: stridor, murmur, Verg.: maior sonus, Curt. – poet. neutr. Sing. adverb., magnum

————

clamare, laut rufen, Plaut.: magnum sonare, Mela: magna sonare, Acc. fr.: exclamare maius, Cic. Tusc. 2, 56: maximum exclamare, Plaut.

II) übtr.: A) v. der Größe der Zeit: 1) von der Zeitdauer, groß, beträchtlich (an Zahl der Tage; Ggstz. brevis) = lang, annus, Verg.: anni, Lucr.: menses, Verg. – insbes., annus, das große Weltjahr, Cic. de nat. deor. 2, 51 u. Cic. fr. b. Tac. dial. 16. – magno tempore, in langer Zeit, Petron. u. Iustin.: magno post tempore, nach langer Zeit, Iustin.

2) vom früheren, höheren Alter: a) früh, hoch, cum esset magno natu, von hohem Alter, bejahrt, Nep.: magno natu principes, Liv.: filius maximo natu, Nep.- maior patria, das frühere, ältere Vaterland, von Karthago = die Mutterstadt, Curt. 4, 3 (15), 22. – b) insbes., v. Pers., im Compar. u. Superl., mit u. ohne natu od. annis, der ältere, der älteste, α) v. Lebensalter: maior natu (Ggstz. aequalis, gleichalterig), Suet.: natu maior frater, Cic.: maximus natu e filiis, Liv.: una e multis, maxima natu, Pyrgo, Verg.: ebenso maior, maximus aevo, Ov. – virgo minor quam annos sex, maior quam annos decem nata, Gell.: liberi maiores iam quindecim annos nati, Liv.: u. ohne quam annos natus maior quadraginta, Cic.: non maior quinquaginta annis, Liv.: ne sint (feminae equi) minores trimae, maiores decem annorum, Varro: obsides non minores octonum denum annorum, neu

————

maiores quinum quadragenum, Liv. Vgl. Weißenb. Liv. 38, 38, 15. – annos nata est sedecim, non maior, nicht älter, nicht drüber, Ter. – versch. bei Angabe des Unterschieds des Alters, biennio quam nos fortasse maior, Cic. – absol., frater maior, Ter.: ex duobus filiis maior, Caes.: Ser. Sulpicio maior (filia), minor Licinio Stoloni (nupta) erat, Liv.: maior Neronum, Hor.: sororum maxima, Ov.: maior erus, der alte Herr, Hausherr, der Alte (Ggstz. minor e.), Plaut.: Gelo maximus stirpis, Liv.: virgo Vestalis maxima u. virgo maxima, s. Vestalis u. virgo. – subst., maior, f., eine Ältere, ut nubere vellet maior iuniori (einen Jüngeren), Apul. apol. 27. – maiores natu, die älteren Leute, die Alten, Cic. u.a., u. insbes., die Alten = der Senat, Liv. – auch bl. maiores = die Älteren, die Alten, Hor.: u. die Erwachsenen (Ggstz. pueri), Varro LL. 9, 16. – als jurist. t. t., maior, mündig, der Mündige (Ggstz. minor), ICt. – bei Ausdrücken der Verwandtschaft bezeichnet magnus den vierten, maior den fünften u. maximus den sechsten Grad, wie avunculus magnus, maior, maximus, s. avunculus, amita u. dgl. – β) v. Zeitalter: Cyrus maior, Lact. 4, 5, 7: quaerere, uter maior aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, non magis ad rem pertinet quam scire, cum minor Hecuba fuerit quam Helena, quare tam male tulerit aetatem, Sen. ep. 88, 6. – bes. subst., maiores, die Vorfahren, Ahnen, Cic. u.a.: u. dass.

————

maiores natu, Nep.: maiores auch von einem Vorfahren, Ahnen, Varro r. r. (v. Stolo) u. Cic. (v. Appius).

B) von Umfang, Bedeutung, Geltung, Wichtigkeit menschlicher Verhältnisse aller Art = groß, bedeutend, beträchtlich, ansehnlich, wichtig, oft wie bedeutend, mit dem Nbbegr. des Schwierigen, Gefahrvollen (Ggstz. parvus), 1) im allg.: magni u. maximi ludi, die großen, die ältesten Spiele in Rom, jährlich am 7. Sept. gefeiert, Cic. – mercatura, ein großer, ausgebreiteter Handel (Ggstz. m. tenuis), Cic.: magna et ampla negotia, Cic.: magnae parvaeque res (Taten), Enn.: magnae res (Angelegenheiten), Tac.: maiores res appetere, nach höheren Dingen streben, Nep. – testimonium, ein ansehnliches, ehrenvolles, Cic.: causa, Cic.: magnae et graves causae, Plin. ep.: iudicium, Cic.: magno casu accĭdit, durch einen wichtigen Umstand, besonderen Glücksfall, Caes.: ebenso magnae fuit fortunae, Caes.: aber saepe parvis momentis magni casus intercedunt, bedeutende Wechselfälle des Glücks, Caes.: ebenso res magnum habet casum (Risiko), Planc. in Cic. ep. – m. dem Nbbgr. des Schwierigen, magnum opus et arduum, Cic.; vgl. id magnum et arduum est, Cic.; u. quod eo maius est illi (schwieriger für ihn), Cic.: magnum quoddam est onus atque munus, Cic.: bellum m. atque difficile, m. et atrox, Cic. u. Sall. – v. wichtigen u. gefahrvollen Zeiten, dringend, rei publicae ma-

————

gnum aliquod tempus, Cic.: maxima rei publicae tempora, die Zeiten der dringendsten Gefahr, griech. μέγιστοι καιροί, Cic. – magnum est (es ist eine große, schwierige Aufgabe, es gehört viel dazu) m. Infin., zB. magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud verum, Cic. Acad. 1, 7: eicere nos magnum fuit, excludere facile est, Cic. ep. 14, 3, 2: so auch quod si magnum putarem caducum deicere, Apul. apol. 35. p. 56, 1 Kr. – m. 2. Supin., haud magna memoratu res est, Liv. 38, 29, 3. – parenthet., quod maius est, was noch mehr sagen will, Cic.: ebenso quod maximum est, Plaut. – neutr. pl. subst., magna curant di, parva neglegunt, Cic.: ut alia magna et egregia tua omittam, Sall.: u. im Compar., multo maiora et meliora fecit, Cic.: maiora concupiscere, zu hoch hinauswollen, Nep.: maiora moliri in urbe, Suet.: im Superl., illa maxima atque amplissima, Cic. – poet v. Jahre u. den Jahreszeiten, bedeutend dem Ertrage nach, sehr fruchtbar, annus, Stat. u. Lucan.: maior autumnus, Mart.

2) v. der Größe der menschl. Stellung, a) der Macht, dem Vermögen nach groß, hochstehend, angesehen, mächtig, reich, maior invidiā, über den Neid erhaben, Hor.: maior reprensis, über die Getadelten erhaben, Hor. – v. mächtigen Personen u. Staaten, propter summam nobilitatem et singularem potentiam magnus erat, Cic.: potentior et maior, im

————

Besitz von mehr Macht u. Ansehen, Nep.: m. adiutor, Hor.: Iuppiter, manus Iovis, Hor.: Iuppiter optimus maximus (der allmächtige), Cic.: praetor maximus (in den ältesten Zeiten = Diktator), Liv.: sacerdos, der ehrwürdige, Verg.: tellure marique magnus, Hor.: homo summae potentiae et magnae cognationis, Caes.: civitas magna atque opulenta, oppidum m. atque valens, Sall.: maximam hanc rem (Staat) fecerunt, Liv. – v. Vornehmen u. Reichen, magni pueri magnis e centurionibus orti, Hor.: m. pater, eques, Hor. – subst., nulla aut magno aut parvo fuga leti, Hor.: cum magnis vixisse, Hor.: maiorum fames, Hor.: Ggstz., adversus minores humanitas, adversus maiores reverentia, Sen.: maximi imique, die Höchsten u. Niedrigsten, Sen. – b) dem Talente, der Geschicklichkeit, den Verdiensten nach, α) groß, angesehen, achtungswert, geschickt u. dgl., o magnum hominem! Cic.: nemo vir magnus sine aliquo afflatu divino umquam fuit, Cic.: magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace, Nep.: oft verb. magnus et clarus, clarus et magnus, Cic. u.a. (s. Fabri Sall. Cat. 53, 2). – als Beiname, Pompeius Magnus, Alexander Magnus, Cic. u.a.: Plur., Magnos et Felices et Augustos diximus, wir haben den einen den Großen, den anderen den Glücklichen, den dritten den Erlauchten genannt, Sen. de clem. 1, 14, 2. – β) im üblen Sinne, groß in Verschlagenheit usw., durch-

————

trieben, fur, Cic.: nebulo, Ter. – prägn. = zu groß, Alexander orbi (für den Erdkreis) magnus est, Alexandro orbis angustus (zu eng), Sen. suas. 1, 3.

3) von intensiver Stärke: a) menschlicher Lebens- und Gemütszustände, groß, gewaltig, auffallend, schwer, stark, heftig, arg, labor, Hor.: morbus, Cels.: morbus maior, die größere, gewaltigere (v. der Epilepsie), Cels. (vgl. Apul. apol. 50): periculum, Caes.: gratia, Caes. (vgl. gratia). – infamia, Cic.: opprobrium, Hor.: magno sit animo (Mut), Caes.; vgl. corpore maior spiritus (Mut) et incessus, Hor.: virtus, Caes.: multo maior alacritas studiumque pugnandi, Caes.: maiore eloquentiā, gravitate, studio, contentione, Cic. – spes, Nep.: gaudium, Sall.: voluptas, Ter.: dolor, Caes. – vitium, peccatum, Hor.: adulteria, inimicitiae, auffallende, Aufsehen erregende, Tac. (s. Heräus Tac. hist. 1, 2, 11): maius malum est hoc, Sen. – Compar. subst., nihil maius minari posse, quam etc., nichts Schlimmeres, Sen. – bes. in maius, ins zu Große = größer, als es ist, als nötig ist, vergrößernd, übertrieben, übermäßig, bei den Verben extollere (verbis), celebrare, componere u.a., b. Sall., Liv., Hor. u.a. (s. Fabri Sall. Iug. 73, 5 u. Liv. 21, 32, 7): so auch in maius ferri, nuntiari, vergrößert, übertrieben werden, Liv. u. Tac.: in maius credi, für schlimmer, ärger gehalten werden, Tac.: in maius augere desiderium, Iustin. – b) des Ausdrucks, stark,

————

gewaltig, übertrieben, verba magna, quae rei augendae causā conquirantur, Liv.: magnis sermonibus res secundas celebrare, d.i. viel Redens und Aufhebens machen von usw., Liv.: magnae minae, Cic.: magna illa consulum imperia, strenge, Sall.

4) von der Größe der Gesinnung, der Gemüts- und Denkart, a) im guten Sinne, groß, stark, hoch, hochherzig, fuit et animo magno et corpore, Nep.: animo magno fortique sis, Cic.: quemquam stabili et firmo et magno animo (quem fortem virum dicimus) effici posse, Cic.; vgl. mens maior humanā, Sil.: magno pectore praesentit curas, Verg. – u. übtr., von der Person selbst, groß, hochherzig, edel, amice magne, Cur. in Cic. ep.: animo magnus, maior imperio, Plin.: quo quis maior, magis est placabilis irae, et faciles motus mens generosa capit, Ov.: vgl. nihil magno et praeclaro viro dignius placabilitate, Cic. – b) im üblen Sinne, hochfahrend, stolz, omnibus nobis ut dant res sese, ita magni atque humiles sumus, Ter. – u. in bezug auf die Rede, groß = hochfahrend, großprahlerisch, lingua (wie μεγάλη γλῶσσα), Hor.: magna verba (wie μεγάλοι λόγοι), Verg., Sen. u.a.: maxima verba, Prop. – dixerat ille aliquid magnum, hatte große Reden geführt, sehr geprahlt, Verg. – ebenso subst., magna loqui, magna magnifice loqui (wie μέγα εἰπειν, μέγα μυθεισθαι, μεγάλα λέγειν), Ov. u. Tibull.; vgl. Passerat. Prop. 2, 19, 71.

————

Mitscherl. Hor. carm. 4, 6, 2. Broukh. Tibull. 2, 6, 11.

5) von der Größe der Geistesanlagen, groß, hoch, erhaben, ingenium, Cic.: indoles, Hor., Stat. u.a. (s. Markl. Stat. silv. 3, 3, 68. p. 279 ed. Dresd.).

at or ast, conj. [Curtius connects the Sanscr. ati, ultra, nimis, the Gr. eti, the Lat. et, and at in atavus; Vanicek connects with these at, atque, and atqui. Thus the original idea of addition is prominent in eti, et, and atque; and the idea of opposition in at and atqui, which agree with at-ar in meaning as well as in form. After the same analogy, the Gr. pleon, more, has become plên, but; and the Lat. magis has passed into the same meaning in the Fr. mais and the Ital. mai. The confusion in MSS. between at, ac, and et, and between atque and atqui, was prob. caused as much by their connection in idea as in form] (it was sometimes, for the sake of euphony, written ad; cf. Quint. 12, 10; 12, 32; 1, 7, 5; Charis. p. 203 P., where, instead of at conjunctionem esse, ad vero praepositionem, the reading should be, ad conjunctionem esse, at vero praepositionem, Fr.; v. the pass. in its connection; cf. also Vel. Long. p. 2230 P.; Cassiod. p. 2287 P.; Mar. Vict. p. 2458 P. The form ast is found in the old laws; it occurs once in Trag. Rel., but never in Com. Rel. nor in Lucil.; at is found in Plautus about 280 times, and ast about 10 times; in Ter. at about 100 times, and ast once; in Hor. at 60 times, ast 3 times; in Verg. at 168 times, ast 16; in Juv. at 17 times, ast 7; Catull., Tibull., and Prop. use only at, and Pers. (Jahn) only ast; in prose, Cic. uses [p. 186] ast in his epistles. It joins to a previous thought a new one, either antithetical or simply different, and especially an objection; while sed denotes a direct opposition; and autem marks a transition, and denotes at once a connection and an opposition).

In adding a diff., but not entirely opp. thought, a qualification, restriction, etc., moreover, but, yet; sometimes an emphasized (but never merely copulative) and.

In gen.: SEI PARENTEM PVER VERBERIT AST OLE PLORASSIT PVER DIVEIS PARENTOM SACER ESTO, if the son strike his father, and the father complain, let the son, etc., Lex Serv. Tullii ap. Fest. s. v. plorare, p. 230 Müll.; Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 24: Philosophari est mihi necesse, at paucis, but only in a few words, Enn., Trag. Rel. p. 65 Rib.:

DIVOS ET EOS QVI CAELESTES, SEMPER HABITI COLVNTO... AST OLLA PROPTER QVAE etc.,

Cic. Leg. 2, 8, 19; 3, 4, 11: hinc Remus auspicio se devovet atque secundam Solus avem servat. At Romulus pulcer in alto Quaerit Aventino, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 83 Vahl.); Plaut. Capt. 5, 4, 22:

si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit,

id. ib. 3, 5, 25:

paret Amor dictis carae genetricis. At Venus Ascanio placidam per membra quietem Inrigat,

Verg. A. 1, 691:

(Aeneas) finem dedit ore loquendi. At, Phoebi nondum patiens, immanis in antro Bacchatur vates,

id. ib. 6, 77; 11, 709 sq.: quo (odore) totum nati corpus perduxit;

at illi Dulcis compositis spiravit crinibus aura,

id. G. 4, 416; so id. ib. 4, 460; 4, 513; id. A. 3, 259; 3, 675; 7, 81; 8, 241; 9, 793; Prop. 4, 4, 15; 4, 7, 11; Luc. 3, 664; 4, 36 al.—Also in prose (chiefly post-Aug.):

una (navis) cum Nasidianis profugit: at ex reliquis una praemissa Massiliam, etc.,

Caes. B. C. 2, 7:

ubi facta sunt, in unum omnia miscentur. At pastilli haec ratio est, etc.,

Cels. 5, 17; 6, 18:

quamquam insideret urbem proprius miles, tres urbanae, novem praetoriae cohortes Etruriā ferme Umbriāque delectae aut vetere Latio et coloniis antiquitus Romanis. At apud idonea provinciarum sociae triremes etc.,

Tac. A. 4, 5; 4, 6:

negavit aliā se condicione adlecturum, quam si pateretur ascribi albo, extortum sibi a matre. At illa commota etc.,

Suet. Tib. 51; id. Calig. 15; 44; id. Vesp. 5; id. Dom. 4; id. Galb. 7 al.—In the enumeration of particulars:

Cum alio cantat, at tamen alii suo dat digito litteras, Naev., Com. Rel. p. 20 Rib.: dant alios aliae (silvae) fetus: dant utile lignum Navigiis pinos... At myrtus validis hastilibus et bona bello Cornus,

Verg. G. 2, 447:

Nam neque tum stellis acies obtunsa videtur... At nebulae magis etc.,

id. ib. 1, 401; 3, 87; id. A. 7, 691:

Hic altā Sicyone, ast hic Amydone relictā, Hic Andro, etc.,

Juv. 3, 69.— The Vulg. often uses at as a mere continuative, where even et or atque might stand: sciscitabur ab iis ubi Christus nasceretur. At illi dixerunt ei: In etc., Matt. 2, 5; 4, 20; 8, 32; 14, 29; 15, 34 et persaep.—In transition,

Esp.,

To a new narration, like the Gr. de; so the commencement of the fourth book of the Æneid: At regina gravi jam dudum saucia curā, etc. (the third book closes with the narrative of Æneas); so the beginning of the third book of the Thebaid of Statius: At non Aoniae moderator perfidus aulae, etc.; Verg. A. 4, 504; 5, 35; 5, 545; 5, 700; 5, 779; 6, 679; 7, 5; 8, 370; 8, 608; 9, 503; 10, 689; 11, 597; 12, 134 et saep.—Also in the postAug. histt. and other prose writers; so after speaking of the Ubii etc., Tac. says: At in Chaucis coeptavere seditionem praesidium agitantes etc., A. 1, 38; so ib. 4, 13; 12, 62; 14, 23 et saep.—

To a wonderful, terrible, unexpected, or exciting occurrence or circumstance:

clamores simul horrendos ad sidera tollit, etc.... At gemini lapsu delubra ad summa dracones Effugiunt,

Verg. A. 2, 225; 3, 225:

Lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae, Et facta agresti lignea falce Pales etc. At quā Velabri regio patet etc.,

Tib. 2, 5, 33; Verg. G. 4, 471:

consurgit Turnus in ensem et ferit. Exclamant Troes trepidique Latini, Arrectaeque amborum acies. At perfidus ensis Frangitur in medio,

id. A. 12, 731; 10, 763:

adusque Supremum tempus, ne se penuria victūs Opprimeret metuebat. At hunc liberta securi divisit medium,

Hor. S. 1, 1, 99: Magnus quanto mucrone minatur Noctibus hibernis et sidera terret Orion. At sonipes habitus etc., Stat. S. 1, 1, 46.—

To a passionate appeal, etc., in which case the antecedent clause is not expressed, but must be considered as existing in the mind of the speaker; cf. in Gr. alla su, su de.

In passing to an interrogation, exhortation, request:

At, scelesta, viden ut ne id quidem me dignum esse existumat?

Plaut. As. 1, 2, 23; id. Aul. 1, 1, 8:

At qui nummos tristis inuncat?

Lucil. 15, 21 Müll.: Me. Sauream non novi. Li. At nosce sane, Plaut. As. 2, 4, 58: Ca. Non adest. Ps. At tu cita, id. Ps. 1, 1, 30:

satis habeo, at quaeso hercle etiam vide,

id. Merc. 5, 4, 53 (Ritschl, sat habeo. Sed):

at unum hoc quaeso... Ut, etc.,

id. Capt. 3, 5, 89:

at tu, qui laetus rides mala nostra caveto Mox tibi,

Tib. 1, 2, 87:

Hunc ut Peleus vidit, At inferias, juvenum gratissime Crantor, Accipe, ait,

Ov. M. 12, 367:

at tu, nauta, vagae ne parce malignus arenae Ossibus et capiti inhumato Particulam dare,

Hor. C. 1, 28, 23.—In prose:

at vide quid succenseat,

Cic. Fam. 7, 24, 2:

itaque pulsus ego civitate non sum, quae nulla erat: at vide, quam ista tui latrocinii tela contempserim,

id. Part. Or. 4, 1, 28; id. Dom. 44; App. M. 6, p. 179, 18.—

In expressions of passion, astonishment, indignation, pain, etc.:

At ut scelesta sola secum murmurat,

Plaut. Aul. 1, 1, 13: Sc. Nunc quidem domi certost: certa res est Nunc nostrum opservare ostium, [ubi] ubist. Pa. At, Sceledre, quaeso, Ut etc., id. Mil. 2, 4, 46:

At o deorum quidquid in caelo regit Terras et humanum genus, Quid iste fert tumultus?

Hor. Epod. 5, 1:

At tibi quanta domus rutila testudine fulgens, etc.,

Stat. S. 2, 4, 11.—In prose:

horum omnium studium una mater oppugnat: at quae mater?

Cic. Clu. 70; id. Verr. 2, 2, 45:

at per deos immortales! quid est, quod de hoc dici possit,

id. ib. 2, 1, 46:

institui senatores, qui omnia indicum responsa perscriberent. At quos viros!

id. Sull. 42; id. Deiot. 19, 33:

tangit et ira deos: at non impune feremus,

Ov. M. 8, 279; 10, 724:

at tibi Colchorum, memini, regina vacavi,

id. H. 12, 1.—

In indignant imprecations:

At te di omnes cum consilio, Calve, mactāssint malo! Pomp., Com. Rel. p. 245 Rib.: At te Juppiter diique omnes perdant!

Plaut. Most. 1, 1, 37:

At te di deaeque faxint cum isto odio, Laches,

Ter. Hec. 1, 2, 59:

At te di perdant,

id. Eun. 3, 1, 41:

At tibi di dignum factis exitium duint,

id. And. 4, 1, 42:

At vobis male sit,

Cat. 3, 13:

At tibi, pro scelere, exclamat, pro talibus ausis Di... persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!

Verg. A. 2, 535.—In prose:

At vos, ait, devota capita, respiciant di perjuriorum vindices,

Just. 14, 4, 10.—

Rarely of friendly inclination, disposition:

At tibi di bene faciant omnes,

Plaut. Pers. 4, 3, 18:

At tibi di semper, adulescens, quisquis es, faciant bene,

id. Men. 5, 7, 32:

At tu, Catulle, destinatus obdura,

Cat. 8, 19.—

In entreaty:

At vos, o superi, miserescite regis,

Verg. A. 8, 572:

at tu, pater deūm hominumque, hinc saltem arce hostes,

Liv. 1, 12.—

In adding an entirely opposite thought, but, but indeed, but on the other hand, on the contrary, etc. (the strictly class. signif. of the word).

In gen.: at differentiam rerum significat: ut cum dicimus, Scipio est bellator, at M. Cato orator, Paul. ex Fest. p. 11 Müll.: splendet saepe, ast idem nimbis interdum nigret, Att., Trag. Rel. p. 170 Rib.: So. Mentire nunc. Me. At jam faciam, ut verum dicas dicere, Plaut. Am. 1, 1, 189: So. Per Jovem juro med etc. Me. At ego per Mercurium juro, tibi etc., id. ib. 1, 1, 280:

Atque oppido hercle bene velle illud visus sum, Ast non habere quoi commendarem caprum,

id. Merc. 2, 1, 22:

fecit idem Themistocles... at idem Pericles non fecit,

Cic. Att. 7, 11, 3:

non placet M. Antonio consulatus meus, at placuit P. Servilio,

id. Phil. 2, 5, 12:

majores nostri Tusculanos Aequos... in civitatem etiam acceperunt, at Karthaginem et Numantiam funditus sustulerunt,

id. Off. 1, 11, 35: brevis a naturā nobis vita data est;

at memoria bene redditae vitae sempiterna,

id. Phil. 14, 12, 32; id. Cat. 2, 2, 3; id. Leg. 2, 18:

crebras a nobis litteras exspecta, ast plures etiam ipse mittito,

id. Att. 1, 16 fin.: Rejectis pilis comminus gladiis pugnatum est. At Germani phalange factā impetus gladiorum exceperunt, Caes. B. G. 1, 52:

Postquam Caesar dicendi finem fecit, ceteri verbo alius alii varie adsentiebantur. At M. Porcius Cato hujusce modi orationem habuit,

Sall. C. 52, 1:

hac iter Elysium nobis, at laeva... ad impia Tartara mittit,

Verg. A. 6, 542: T. Ante leves ergo pascentur in aethere cervi... M. At nos hinc alii sitientīs ibimus Afros, id. E. 1, 65: Dam. Malo me Galatea petit, lasciva puella... Men. At mihi sese offert ultro meus ignis Amyntas, id. ib. 3, 66; 7, 35; 7, 55; id. G. 1, 219; 1, 242; 1, 370; 2, 151; 2, 184; 3, 331; 4, 18; 4, 180; id. A. 2, 35; 2, 687; 3, 424; 5, 264;

6, 489: Ast ego nutrici non mando vota,

Pers. 2, 39:

ast illi tremat etc.,

id. 6, 74:

Ast vocat officium,

id. 6, 27:

At Jesus audiens ait,

Vulg. Matt. 9, 12; 9, 22; 12, 3; 12, 48 et persaep.—

In order to strengthen a contrast, sometimes (esp. in Plaut. and Ter.) with contra, e contrario, potius, etiam, vero.

With contra:

Summis nitere opibus, at ego contra ut dissimilis siem,

Lucil. 26, 19 Müll.:

Ergo quod magnumst aeque leviusque videtur... At contra gravius etc.,

Lucr. 1, 366; so id. 1, 570; 1, 1087; 2, 235: L. Opimius ejectus est e patriā: At contra bis Catilina absolutus est, Cic. Pis. 95; id. Verr. 5, 66; id. Sex. Rosc. 131; id. Quinct. 75:

At tibi contra Evenit, etc.,

Hor. S. 1, 3, 27:

(Cornutus) taedio curarum mortem in se festinavit: at contra reus nihil infracto animo, etc.,

Tac. A. 4, 28.—

With e contrario: apud nos mercenarii scribae existimantur;

at apud illos e contrario nemo ad id officium admittitur, nisi, etc.,

Nep. Eum. 1, 5:

in locis siccis partibus sulcorum imis disponenda sunt semina, ut tamquam in alveolis maneant. At uliginosis e contrario in summo porcae dorso collocanda, etc.,

Col. 11, 3, 44.—

With potius:

at satius fuerat eam viro dare nuptum potius,

Plaut. Cist. 1, 1, 44:

at potius serves nostram, tua munera, vitam,

Ov. H. 3, 149.—

With etiam: At etiam, furcifer, Male loqui mi audes? but do you even? etc., Plaut. Capt. 3, 4, 31; id. Trin. 4, 2, 151; id. Rud. 3, 4, 6:

At etiam cubat cuculus. Surge, amator, i domum,

but he is yet abed, id. As. 5, 2, 73; so id. Capt. 2, 3, 98; id. Mil. 4, 4, 6:

Exi foras, sceleste. At etiam restitas, Fugitive!

Ter. Eun. 4, 4, 1; 5, 6, 10: Proinde aut exeant, aut quiescant, etc.... at etiam sunt, Quirites, qui dicant, a me in exsilium ejectum esse Catilinam, on the contrary, there are indeed people who say. etc., Cic. Cat. 2, 6, 12; id. Phil. 2, 30, 76; id. Quinct. 56; id. Verr. 5, 77; id. Dom. 70 al.—

With vero, but certainly:

At vero aut honoribus aucti aut etc.,

Cic. N. D. 3, 36, 87; id. Off. 2, 20, 70; 2, 23, 80; id. Fin. 1, 10, 33; id. Verr. 2, 5, 17 al.—

With certe:

Numquam ego te, vitā frater amabilior, Aspiciam posthac. At certe semper amabo,

Cat. 65, 11; 66, 25. —

So, quidem—at (very rare) = quidem —autem, Cic. Off. 1, 22, 75.—

Ironically: Th. Quid valeam? Ly. At tu aegrota, si lubet, per me aetatem quidem, Plaut. Curc. 4, 3, 22:

at, credo, mea numina tandem Fessa jacent,

Verg. A. 7, 297; 7, 363; Ov. H. 1, 44.—

Very freq. in adding an objection, from one's own mind or another's, against an assertion previously made, but, on the contrary, in opposition to this; sometimes, but one may say, it may be objected, and the like:

Piscium magnam atque altilium vim interfecisti. At nego,

Lucil. 28, 43 Müll.:

Quid tandem te impedit? Mosne majorum? At persaepe etiam privati in hac re publicā perniciosos cives morte multārunt. An leges, quae de civium Romanorum supplicio rogatae sunt? At numquam in hac urbe etc.,

Cic. Cat. 1, 11, 28:

Appellandi tempus non erat? At tecum plus annum vixit. In Galliā agi non potuit? At et in provinciā jus dicebatur et etc.,

id. Quinct. 41:

Male judicavit populus. At judicavit. Non debuit. At potuit. Non fero. At multi clarissimi cives tulerunt,

id. Planc. 11:

sunt, quos signa, quos caelatum argentum delectant. At sumus, inquiunt, civitatis principes,

id. Part. Or. 5, 2, 36; id. Fin. 4, 25, 71; id. Verr. 2, 2 fin.:

quid porro quaerendum est? Factumne sit? At constat: A quo? At patet,

id. Mil. 6, 15; id. Phil. 2, 9: convivium vicinorum cotidie compleo, quod ad multam noctem, quam maxime possumus, vario sermone producimus. At non est voluptatum tanta quasi titillatio in senibus. Credo: sed ne desideratio quidem, [p. 187] id. Sen. 14, 47:

multo magnus orator praestat minutis imperatoribus. At prodest plus imperator. Quis negat?

id. Brut. 73, 256; id. Div. 2, 29, 62; 2, 31, 67; 2, 32, 69 al.:

Maxime Juppiter! At in se Pro quaestu sumptum facit hic,

Hor. S. 1, 2, 18 al. — In this case freq. strengthened,

By pol, edepol, hercule: At pol ego neque florem neque flocces volo mihi, Caecil., Com. Rel. p. 67 Rib.: So. Non edepol volo profecto. Me. At pol profecto ingratiis, Plaut. Am. 1, 1, 215; so id. As. 2, 2, 34; 4, 2, 14; id. Capt. 3, 4, 64; id. Cas. 2, 3, 15; id. Cist. 4, 2, 70; id. Trin. 2, 4, 73: Ha. Gaudio ero vobis. Ad. At edepol nos voluptati tibi, id. Poen. 5, 4, 61; 3, 1, 68:

At hercule aliquot annos populus Romanus maximā parte imperii caruit,

Cic. Imp. Pomp. 54; id. Sex. Rosc. 50:

at hercle in eā controversiā, quae de Argis est, superior sum,

Liv. 34, 31:

At, Hercule, reliquis omnibus etc.,

Plin. 7, 50, 51, § 169:

At, hercules, Diodorus et in morbo etc.,

id. 29, 6, 39, § 142:

At hercule Germanicum Druso ortum etc.,

Tac. A. 1, 3; 1, 17; 1, 26;

3, 54: At, hercules, si conscius fuissem etc.,

Curt. 6, 10, 20 al. —

By enim, which introduces a reason for the objection implied in at, but certainly, but surely, but indeed, etc., alla gar: At enim tu nimis spisse incedis, Naev., Com. Rel. p. 16 Rib.; Turp. id. p. 93: at enim nimis hic longo sermone utimur;

Diem conficimus,

Plaut. Trin. 3, 3, 78:

At enim istoc nil est magis etc.,

Ter. Heaut. 4, 3, 21:

At enim vereor, inquit Crassus, ne haec etc.,

Cic. de Or. 3, 49, 188:

cum dixisset Sophocles, O puerum pulchrum, Pericle. At enim praetorem, Sophocle, decet non solum manus, sed etiam oculos abstinentes habere, etc.,

id. Off. 1, 40, 144 Beier; so id. Mur. 35, 74; id. Inv. 2, 17, 52 al.:

at enim inter hos ipsos existunt graves controversiae,

id. Quinct. 1; so id. Imp. Pomp. 17, 51; 20, 60; id. Phil. 2, 2, 3; id. Ac. 2, 17, 52:

At enim cur a me potissimum hoc praesidium petiverunt?

id. Div. in Caecil. 4, 15:

At enim quis reprehendet, quod in parricidas rei publicae decretum erit?

Sall. C. 51, 25 Kritz:

At enim quid ita solus ego circum curam ago?

Liv. 6, 15; 34, 32:

At enim eo foedere, quod etc.,

id. 21, 18; 34, 31; 39, 37: At enim nova nobis in fratrum filias conjugia;

sed etc.,

Tac. A. 12, 6.—

By tamen: Jam id peccatum primum magnum, magnum, at humanum tamen, Ter. Ad. 4, 5, 53: Hi secretis sermonibus... conveniunt;

nam publice civitas talibus inceptis abhorrebat. At tamen interfuere quidam etc.,

Tac. H. 4, 55:

At certe tamen, inquiunt, quod etc.,

Cat. 10, 14.—

With a preced. negative, sometimes no antithesis is appended by at, but it is indicated that if what has been said is not true, yet at least something else is true, but yet; sometimes with tamen, but yet; or certe, but at least, yet at least:

Nolo victumas: at minimis me extis placare volo,

Plaut. Ps. 1, 3, 95:

Si tibi non cordi fuerant conubia nostra,... At tamen in vostras potuisti ducere sedes,

Cat. 64, 158 sq.:

Non cognoscebantur foris, at domi: non ab alienis, at a suis,

Cic. Ac. 2, 11, 56:

Liceat haec nobis, si oblivisci non possumus, at tacere,

id. Fl. 25, 61:

Si genus humanum et mortalia temnitis arma, At sperate deos memores fandi atque nefandi,

Verg. A. 1, 543; so id. ib. 4, 615, and 6, 406. —With certe:

Haec erant... quorum cognitio studiosis juvenibus si non magnam utilitatem adferet, at certe, quod magis petimus, bonam voluntatem,

Quint. 12, 11, 31; Cels. 2, 15; Suet. Calig. 12, al.—

The antithesis is sometimes not so much in the clause appended by at, as in the persons or things introduced in it; so,

Esp. freq. in conditional clauses with si, si non, si minus, etiam si, etc.; cf. Herm. ad Viger. 241: Si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit; At erit mi hoc factum mortuo memorabile, if I perish here, but he does not return, yet etc., Plaut. Capt. 3, 5, 26; id. Bacch. 2, 3, 131:

si ego digna hac contumeliā Sum maxime, at tu indignus qui faceres tamen,

Ter. Eun. 5, 2, 25:

Si tu oblitus es, at di meminerunt,

Cat. 30, 11:

si non eo die, at postridie,

Cato, R. R. 2, 1:

si non paulo, at aliquanto (post petīsses),

Cic. Quinct. 40; 97; id. Mil. 93 al.:

quanta tempestas invidiae nobis, si minus in praesens, at in posteritatem impendeat,

id. Cat. 1, 22; id. Verr. 5, 69; id. Clu. 15: qui non possit, etiam si sine ullā suspitione, at non sine argumento male dicere, id. Cael. 3, 8.—

With etsi:

ei, etsi nequāquam parem illius ingenio, at pro nostro tamen studio meritam gratiam referamus,

Cic. de Or. 3, 4, 14; Tac. Or. 19.—

With quod si:

Quod si nihil cum potentiore juris humani relinquitur inopi, at ego ad deos confugiam,

Liv. 9, 1; Tac. A. 1, 67.—

At, like autem and de, sometimes serves simply to introduce an explanation: cum Sic mutilus miniteris. At illi foeda cicatrix etc., now an ugly scar etc., Hor. S. 1, 5, 60. —

And also like de in Hom. and Hdt., it sometimes introduces an apodosis,

With si: Bellona, si hobie nobis victoriam duis, ast ego templum tibi voveo, if to-day thou bestow victory, then I etc., ean—de, Liv. 10, 19.—

With quoniam: Nunc, quoniam tuum insanabile ingenium est, at tu tuo supplicio doce etc., since your disposition is past cure, at least etc., epei—de, Liv. 1, 28.

At is sometimes repeated at the beginning of several clauses,

In opposition each to the preceding clause: Soph. Tu quidem haut etiam octoginta's pondo. Paegn. At confidentiā Militia illa militatur multo magis quam pondere. At ego hanc operam perdo, Plaut. Pers. 2, 2, 47 sq.:

Si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit: At erit mi hoc factum mortuo memorabile,

id. Capt. 3, 5, 25 sq.; id. As. 5, 2, 6 sqq. (Cic., in Quir. 7 and 10, opposes at to sed, and Tac., in A. 12, 6, sed to at).—

In opposition to some common clause preceding:

At etiam asto? At etiam cesso foribus facere hisce assulas?

Plaut. Merc. 1, 2, 20: Quid tum esse existimas judicatum? Certe gratīs judicāsse. At condemnārat; at causam totam non audierat;

at in contionibus etc.,

Cic. Caecin. 113:

Sit flagitiorum omnium princeps: at est bonus imperator, at felix,

id. Verr. 5, 4; id. Sest. 47; id. Fragm. B. 16, 5 B. and K.: Nefarius Hippias Pisistrati filius arma contra patriam ferens;

at Sulla, at Marius, at Cinna recte, imo jure fortasse,

id. Att. 9, 10, 3: At non formosa est, at non bene culta puella;

At, puto, non votis saepe petita meis?

Ov. Am. 3, 7, 1 sq. Merk.:

At quam sunt similes, at quam formosus uterque!

id. F. 2, 395: rideri possit eo quod Rusticius tonso toga defluit: at est bonus ut melior vir Non alius quisquam; at tibi amicus;

at ingenium ingens Inculto latet hoc sub corpore,

Hor. S. 1, 3, 30 sqq. (cf. sed—

sed,

Cat. 64, 141; Juv. 5, 61; 8, 149; and a similar use of alla in Hellenistic Greek, as alla—alla, 2 Cor. 2, 17: alla—alla —alla, 1 Cor. 6, 11).—

Though regularly occupying the first place in its clause or sentence, it sometimes stands second (cf. atque fin.):

Saepius at si me, Lycida formose, revisas,

Verg. E. 7, 67; id. G. 3, 331:

Tutior at quanto merx est in classe secundā,

Hor. S. 1, 2, 47:

Mentior at si quid, etc.,

id. ib. 1, 8, 37:

Gramineis ast inde toris discumbitur,

Val. Fl. 8, 255:

Major at inde etc.,

Stat. Th. 4, 116.—See more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 417-451; Wagner, Quaest. XXXVII. ad Verg. IV. pp. 581- 585.

injūrĭa, ae, f. [injurius], any thing that is done contrary to justice and equity, injury, wrong, violence:

injuria ex eo dicta est, quod non jure fiat! omne enim, quod non jure fit, injuria fieri dicitur: hoc generaliter. Specialiter autem injuria dicitur contumelia. Interdum injuriae appellatione damnum culpa datum significatur: interdum iniquitatem injuriam dicimus, etc.,

Dig. 47, 10, 1:

cum autem duobis modis, id est aut vi aut fraude, fiat injuria,

Cic. Off. 1, 13, 41:

injuriae sunt, quae aut pulsatione corpus, aut convicio aures, aut aliqua turpitudine vitam cujuspiam violant,

Auct. Her. 4, 25, 35.

Lit.:

tibi a me nulla orta est injuria,

Ter. Ad. 2, 1, 35:

alienum est a sapiente non modo injuriam cui facere, verum etiam nocere,

Cic. Fin. 3, 21, 71:

injuriam inferre,

id. Off. 1, 7, 24:

injurias contumeliasque imponere,

id. Verr. 2, 4, 9, § 20:

injuriam jacere et immittere in aliquem,

id. Par. 4, § 28:

in populum Romanum,

Liv. 44, 1, 10:

accipere ab aliquo,

Cic. Div. in Caecil. 18, 60:

propulsare,

id. Rosc. Am. 50, 145:

defendere,

Caes. B. C. 1, 7:

condonare alicui,

id. B. G. 1, 20:

persequi,

id. ib. 7, 38:

ulcisci,

id. ib. 1, 12:

injuriis onerare,

Ter. And. 5, 1, 8:

per injuriam,

in an unjust manner, unjustly, Cic. Verr. 2, 3, 97, § 226.—The abl. injuriā is used adverb., unjustly, undeservedly, without cause:

ne palma detur cuiquam artifici injuriā,

Plaut. Poen. prol. 37:

dispertivisti,

id. Aul. 2, 5, 4:

si me meis civibus injuriā suspectum viderem,

Cic. Cat. 1, 7, 17:

hoc horret Milo: nec injuriā,

id. Q. Fr. 3, 8, 6.

Transf., injurious, unlawful, or unjust conduct.

Act., injustice, wrongdoing:

vostrā hercle factum injuriā,

Plaut. Truc. 1, 2, 66:

quocumque aspexisti, ut furiae, sic tuae tibi occurrunt injuriae,

Cic. Par. 2, 18:

ut meum jus teneam et injuriam tuam persequar,

id. Caecin. 11, 32. —

Pass.:

pro veteribus Helvetiorum injuriis populi Romani,

Caes. B. G. 1, 30:

Sabinae mulieres, quarum ex injuria bellum ortum,

Liv. 1, 13, 1; cf., so of dishonoring, deflowering a virgin, Plaut. Aul. 4, 10, 64; id. Cist. 1, 3, 32.—

An injurious act, injury, outrage, insult, affront:

injuriarum multam dicere,

Plaut. Poen. 5, 5, 57:

injuriarum dicam alicui scribere,

Ter. Phorm. 2, 2, 15: actio injuriarum, an action for a personal injury or affront, Cic. Caecin. 12, 35:

periculum injuriae muliebris,

Liv. 26, 49, 12:

agere injuriarum,

Dig. 47, tit. 10:

teneri injuriarum,

ib. 11: injuriarum experiri, ib. fin.:

injuriarum judicio convenire quempiam,

ib. 13:

tantine injuria cenae?

the insult of a dinner, Juv. 5, 9.—

Unjust severity, harshness, rigor:

(filius) carens patriā ob meas injurias,

Ter. Heaut. 1, 1, 85; cf.

paterna,

id. ib. 5, 2, 39.—

Revenge or punishment for injury inflicted:

injuria consulis, etiam si justa, non tamen in magistratu exercenda,

Liv. 42, 1, 12:

injuria caedis nostrae,

Verg. A. 3, 256.—

An unjust acquisition:

injuriam obtinere,

Liv. 29, 1, 17.—

A damage, harm, injury of any kind, even that which proceeds from inanimate things:

ab injuria oblivionis aliquem asserere,

Plin. Ep. 3, 5, 4:

pluviarum,

Col. 11, 3, 7:

ignis,

id. ib.:

frigorum, grandinum aut nivis,

Plin. 13, 24, 47, § 134:

puellam vinculis onerat, ex quorum injuria decessit,

Just. 43, 2:

comparere incolumem ac sine injuria,

Suet. Aug. 14:

haerens injuria lumbis,

pain, disease, Ser. Samm. 38, 452:

curandum ne magna injuria fiat fortibus,

Juv. 8, 121.

ĭta, adv. [pronom. stem i-; cf. is; Sanscr. itthā; Zend, itha], in the manner specified, in this manner, in this wise, in such a way, so, thus.

In gen.

Referring to what precedes, as has been said, thus, so:

des operam ut investiges sitne ita,

Cic. Att. 12, 17: vidi ego nequam homines, verum te nullum deteriorem. Phil. Ita sum, Plaut. Bacch. 5, 2, 60:

ita aiunt,

Ter. And. 1, 2, 21; 3, 3, 18; id. Ad. 5, 5, 7:

et hercule ita fecit,

Cic. Cael. 11, 37:

factum est ita,

id. Att. 7, 8, 4:

aiunt enim te ita dictitare,

id. Verr. 2, 3, 64, § 151;

frequent in phrase: quae cum ita sint,

since what has been said is true, id. Rosc. Com. 6, 17 init.; so,

quod cum ita sit,

id. Caecin. 12, 33:

quae cum ita essent,

id. Clu. 34, 94 fin. —

To introduce the thought which follows, thus, in the following manner, as follows, in this way:

in tertio de oratore ita scriptum est, in perpetua, etc.,

Quint. 9, 1, 25:

haec ita digerunt: primum... secundum, etc.,

id. 11, 2, 20:

ita sciunt procuratores... nullius apud te auctoritatem valere plus quam meam,

Cic. Fam. 13, 42, 4; id. Tusc. 3, 18, 41:

ita constitui, fortiter esse agendum,

id. Clu. 19, 51. —

In affirmations, esp. in replies, yes, it is so, just so, true: quid istic tibi negoti est? Dav. Mihin'? Si. Ita, Ter. And. 5, 2, 8:

an laudationes? ita, inquit Antonius,

Cic. de Or. 2, 11, 44:

Davusne? ita,

Hor. S. 2, 7, 2; so in solemn affirmation: est ita: est, judices, ita, ut dicitur, Cic. Verr. 2, 4, 52, § 117:

et certe ita est,

id. Att. 9, 13, 2:

ita est,

Plaut. Ps. 1, 5, 51; Ter. And. 1, 1, 27;

and in negations: non est ita,

Cic. Off. 1, 44, § 158; strengthened by other particles of affirmation: as vero, profecto, prorsus, plane;

ita vero,

Plaut. Men. 5, 9, 37:

ita profecto,

id. Am. 1, 1, 214:

non est profecto ita, judices,

Cic. Rosc. Am. 40, 121:

ita prorsus,

id. Tusc. 2, 27, 67:

prorsus ita,

id. Leg. 3, 12, 26:

ita plane,

id. Tusc. 1, 7, 13; id. Ac. 2, 35, 113.—

In interrogations, esp.

Jeeringly, implying an affirmative, = alêthes: itane? really? truly? is it so? itane credis? Ter. And. 2, 3, 25; id. Eun. 5, 8, 28; Cic. Div. 2, 40, 83:

itane est?

id. Rosc. Am. 39, 113;

so with vero or tandem: itane vero? ego non justus?

Cic. N. D. 2, 4, 11; id. Verr. 2, 5, 30, § 77; id. Div. 1, 13, 23:

itane tandem?

id. Clu. 65, 182. —

Where surprise or reproach is implied: quid ita? (Gr. ti dai), why so? how is that? what do you mean? accusatis Sex. Roscium. Quid ita? Cic. Rosc. Am. 12, 34; id. N. D. 1, 35, 99; id. Off. 2, 23, 83:

quid ita passus est Eretriam capi? quid ita tot Thessaliae urbes? Quid ita, etc.,

Liv. 32, 21, 13; 27, 34, 13; Plaut. Trin. 4, 2, 42.

In partic.

In comparisons, so.

To point out the resemblance, usually corresponding to ut; sometimes to quasi, quomodo, quemadmodum, quam, tamquam, veluti, qualis, etc., as, like, in the same way as:

non ita amo ut sani solent homines,

Plaut. Merc. 2, 1, 38:

ita ut res sese habet,

Ter. Heaut. 4, 3, 24:

ita vero, Quirites, ut precamini, eveniat,

Cic. Phil. 4, 4, 10:

omnis enim pecunia ita tractatur, ut praeda, a praefectis,

id. Fam. 2, 17, 7:

an ita tu's animata, ut qui expers matris imperiis sies?

Plaut. As. 3, 1, 2:

ut homost, ita morem geras,

Ter. Ad. 3, 3, 77:

ut hirundines... ita falsi amici, etc.,

Auct. Her. 4, 48, 61:

tametsi ita de meo facto loquor, quasi ego illud mea voluntate fecerim,

Cic. Verr. 2, 1, 11, § 29:

sed prorsus ita, quasi aut reus numquam esset futurus, aut, etc.,

id. ib. 2, 4, 22, § 49; Quint. 9, 4, 87:

me consulem ita fecistis, quomodo pauci facti sunt,

Cic. Agr. 2, 1, 3; Quint. 11, 1, 92:

quemadmodum dicimus non feci furtum, ita, non est hoc furtum,

Quint. 7, 3, 1:

non ita variant undae... quam facile mutantur amantes,

Prop. 3, 5, 11:

castra in hostico incuriose ita posita, tamquam procul abesset hostis,

Liv. 8, 38, 2:

neque enim ita se gessit tamquam rationem aliquando esset redditurus,

Cic. Verr. 2, 4, 22, § 49:

Alexander ita cupide profectus fuerat, veluti, etc.,

Just. 12, 2, 1:

sane ita se habet sacrum, quale apud Homerum quoque est,

Quint. 1, 5, 67.—

Following or followed by ut, to denote that two things are in the same condition or category.

Ut... ita, as... so, just as... so also, alike... and, as well... as: Dolabellam ut Tarsenses, ita Laodiceni multo amentiores ultro arcessierunt, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 10:

Hercules cum ut Eurysthei filios, ita suos configebat sagittis,

Cic. Ac. 2, 28, 89; id. Leg. 2, 2, 5. —

Ut... ita, although... yet:

ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse quis non videt?

Cic. Fam. 10, 20, 2:

haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,

Liv. 3, 55, 15; cf.;

pleraque Alpium sicut breviora ita arrectiora sunt,

id. 21, 35, 11. —

Ita ut, just as:

ita ut occoepi dicere,

Plaut. Poen. 2, 24; id. Trin. 4, 2, 52:

ita ut antea demonstravimus,

Caes. B. G. 7, 76; Cato, R. R. 144, 2.—

In oaths, emphatic wishes, solemn assertions, etc., expressed by a comparison:

ita ille faxit Juppiter,

Plaut. Most. 2, 1, 51: ita me di ament, non nil timeo, i.e. may they so love me as it is true that, etc., Ter. Eun. 4, 1, 1; 3, 2, 21:

ita sim felix,

Prop. 1, 7, 3:

sollicitat, ita vivam, me tua valetudo,

Cic. Fam. 16, 20, 1; Verg. A. 9, 208; so, followed by ut, with indic.:

ita mihi salvā re publicā vobiscum perfrui liceat, ut ego non moveor, etc.,

Cic. Cat. 4, 6, 11:

ita me Venus amet, ut ego te numquam sinam, etc.,

Plaut. Curc. 1, 3, 52:

ita me amabit sancta Saturitas, itaque suo me condecoret cognomine, ut ego vidi,

id. Capt. 4, 2, 97; by ut, with subj., adding a second wish:

nam tecum esse, ita mihi omnia quae opto contingant, ut vehementer velim,

Cic. Fam. 5, 21, 1; for which the abl. absol.: ita incolumi Caesare moriar, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, B, 3; for the subj. with ita, the fut. indic.:

ita te amabit Juppiter, ut tu nescis?

Plaut. Aul. 4, 10, 31; id. Merc. 4, 4, 22.—

To denote a kind or quality, so, such, of this nature, of this kind:

nam ita est ingenium muliebre,

Plaut. Stich. 5, 5, 3:

ita est amor: balista ut jacitur,

id. Trin. 3, 2, 42:

ita sunt res nostrae,

Cic. Att. 4, 1, 8:

ita sunt Persarum mores,

Plaut. Pers. 4, 2, 25:

si ita sum, non tam est admirandum regem esse me,

Cic. Sull. 7, 22; id. Dom. 27, 71:

ita inquam = hoc dico,

id. Phil. 14, 5, 12.—

To denote an expected or natural consequence, so, thus, accordingly, under these circumstances, in this manner, therefore:

ita praetorium missum,

Liv. 21, 54, 3:

ita Jovis illud sacerdotium per hanc rationem Theomnasto datur,

Cic. Verr. 2, 2, 51 fin.; esp.: ita fit, thus it comes to pass, hence it follows:

ita fit ut animus de se ipse tum judicet, cum id ipsum, quo judicatur, aegrotet,

Cic. Tusc. 3, 1, 1; id. Off. 1, 28, 101; 1, 45, 160:

ita fit ut deus ille nusquam prorsus appareat,

id. N. D. 1, 14, 37; id. Leg. 1, 15, 42; so in an inference, therefore: et deus vester nihil agens; expers virtutis igitur;

ita ne beatus quidem,

id. N. D. 1, 40, 110; Suet. Caes. 60; so,

itaque (= et ita), crassum (caelum) Thebis, itaque pingues Thebani,

Cic. Fat. 4, 7; id. N. D. 3, 17, 44.—

Introducing a limitation or restriction, on the condition, on the assumption, in so far, to such an extent, only in so far, etc., commonly followed by ut:

et tamen ita probanda est mansuetudo, ut adhibeatur rei publicae causa severitas,

Cic. Off. 1, 25, 88:

pax ita convenerat, ut Etruscis Latinisque fluvius Albula finis esset,

Liv. 1, 3; 24, 29 fin.:

sed ante omnia ita vos irae indulgere oportet, ut potiorem irā salutem habeatis,

id. 23, 3; so with tamen:

longiorem dicturis periodum colligendus est spiritus, ita tamen ut id neque diu neque cum sono faciamus,

Quint. 11, 3, 53:

haec ita praetereamus, ut tamen intuentes ac respectantes relinquamus,

Cic. Sest. 5, 13. —

To denote degree, so, to such a degree, so very, so much:

quod quid ita placuerit iis, non video,

Quint. 9, 4, 10:

hoc tibi ita mando, ut dubitem an etiam te rogem, ut pugnes ne intercaletur,

Cic. Att. 5, 9, 2:

ita fugavit Samnites, ut, etc.,

Liv. 8, 36; esp. with adjj.:

judices ita fortes tamen fuerunt, ut... vel perire maluerint, quam,

Cic. Att. 1, 16, 5:

ita sordidus ut se Non umquam servo melius vestiret,

Hor. S. 1, 1, 96:

ita sunt omnia debilitata,

Cic. Fam. 2, 5, 2; so with negatives: non (haud, nec, etc.) ita, not very, not especially:

non ita magna mercede,

Cic. Fam. 1, 9, 3:

non ita lato interjecto mari,

id. Or. 8, 25:

non ita antiqua,

id. Verr. 2, 4, 49, § 109:

accessione utuntur non ita probabili,

id. Fin. 2, 13, 42:

haec nunc enucleare non ita necesse est,

id. Tusc. 5, 8, 23:

non ita multum provectus,

id. Phil. 1, 3, 7:

post, neque ita multo,

Nep. Cim. 3, 4; id. Pel. 2, 4; id. Phoc. 2, 5.

postīcus, a, um, adj. [post; like anticus from ante].

That is behind, hinder, back -, posterior (class., but not in Cic. or Cæs.):

est etiam hic ostium aliud posticum nostrarum aedium,

backdoor, Plaut. Stich. 3, 1, 40; cf.: posticum ostium dicitur in posteriore parte aedium. Ceterum antiqui etiam vicinum habitantem ad posteriorem partem aedium sic appellarunt, Paul. ex Fest. p. 220 Müll.:

locus erat posticis aedium partibus,

Liv. 23, 8: perrexit in interiores partes domuis posticae, of the backbuilding, out - house, Varr. ap. Non. 217, 7:

domo posticā egressus,

Val. Max. 5, 7, 3:

muri,

Varr. L. L. 5, § 42 Müll.: vicinus, v. Paul. ex Fest. l. l.: non peperit, verum posticā parte profudit, with the posteriors, Lucil. ap. Non. 217, 17:

sannae,

made behind the back, Pers. 1, 62:

pedes,

hind feet, Sol. 26:

pars palatii,

Suet. Oth. 6:

posticam lineam in agris dividendis Serv. Sulpicius appellavit, ab exoriente sole ad occidentem quae spectabat,

Fest. p. 233 Müll.: quae ante nos sunt, antica: et quae post nos sunt, postica dicuntur: et dextram anticam, sinistram posticam dicimus. Sic etiam ea caeli pars, quae sole illustratur ad meridiem, antica nominatur, quae ad septentrionem postica, Paul. ex Fest. p. 220 Müll.; cf.:

ejus templi partes quattuor dicuntur: sinistra ab oriente, dextra ab occasu, antica ad meridiem, postica ad septentrionem,

Varr. L. L. 7, § 7 Müll.—

Subst.

postīca, ae, f., a backdoor (post-class.), App. M. 9, p. 217, 25; Dig. 7, 1, 13.—

postīcum, i, n.

A backdoor (the prevailing form for this signif.):

per posticum se conferre,

Plaut. Most. 3, 3, 27:

atria servantem postico falle clientem,

Hor. Ep. 1, 5, 31; Vulg. Dan. 13, 18.—

The back part of a building, the rear front, Titin. ap. Non. 217, 19:

in pronao, et postico,

Vitr. 3, 1.—

A backhouse, privy (anteclass.), Lucil. ap. Non. 217, 20.—

The posteriors, the fundament (ante- and postclass.): retrimenta cibi, quae exierunt per posticum, Varr. ap. Non. 217, 24; also in plur., Arn. 2, 54.

qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

rarely cum quo,

Liv. 7, 33:

cum quibus,

id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.

Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).

In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

qui color, nitor, vestitus?

id. ib. 2, 2, 11:

qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

Cic. de Or. 2, 8, 34:

virgo, quae patria est tua?

Plaut. Pers. 4, 4, 88:

occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—

In indirect discourse:

scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

Verg. G. 1, 3:

iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

nescimus qui sis,

Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

id. Rosc. Com. 6, 17.—

Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.

As a simple rel.

With antecedent expressed:

habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

Cic. Phil. 2, 19, 48:

ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

id. Balb. 5, 11:

vir acer, cui, etc.,

id. Brut. 35, 135:

vir optimus, qui, etc.,

id. Fam. 14, 4, 2:

Priscus, vir cujus, etc.,

Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

id. 30, 30, 12:

collaria, quae vocantur maelium,

Varr. R. R. 2, 9, 15:

coloniam, quam Fregellas appellent,

Liv. 8, 23:

sucus, quem opobalsamum vocant,

Plin. 12, 25, 54, § 116:

sidere, quod Caniculam appellavimus,

id. 18, 28, 68, § 272. —

With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

Plaut. Trin. 4, 2, 60:

beati, quīs contigit, etc.,

Verg. A. 1, 95:

fac, qui ego sum, esse te,

Cic. Fam. 7, 23, 1. —

The rel. freq. agrees with the foll. word:

est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

Sall. C. 55, 3:

ealoca, quae Numidia appellatur,

id. J. 18, 11:

exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

Cic. Brut. 33, 127:

justa gloria, qui est fructus virtutis,

id. Pis. 24, 57:

domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

id. Sest. 42, 91. —

Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

Plaut. Trin. 4, 2, 112:

ubi est scelus qui me perdidit?

Ter. And. 3, 5, 1:

hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

Varr. R. R. 1, 1, 11:

abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —

Relating to a remote subject:

annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—

The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

Caes. B. G. 1, 6. —

In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

quemne ego vidi?

whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—

With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.

As, because, seeing that, since:

Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

Cic. Att. 5, 9, 1:

hospes, qui nihil suspicaretur,

id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

Phaedr. 1, 8, 11.—

Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

id. Off. 3, 19, 77:

socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

Liv. 23, 43:

idoneus nemo fuit quem imitarere,

Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—

Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

Cic. Off. 3, 33, 117:

nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

id. ib. 3, 19, 77:

non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

id. N. D. 1, 5, 12:

nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

id. Rosc. Am. 18, 52:

quis potest esse tam mente captus, qui neget?

as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—

To express a purpose, design, in order that, to:

sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

Cic. Off. 1, 14, 43:

Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

Caes. B. G. 1, 15:

domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

Nep. Milt. 1, 4. —

The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

and this, Cic. Mil. 20, 53:

ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

id. N. D. 2, 30, 75.—

The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

quae tua natura est,

according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

qui meus amor in te est,

such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—

In neutr. sing.

Quod signifies,

As much as, as far as, what, = quantum:

adjutabo quod potero,

Ter. Heaut. 3, 1, 7:

cura, quod potes, ut valeas,

Cic. Fam. 14, 4, 6:

quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

id. Att. 1, 5, 7:

tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

(Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

id. Fin. 2, 3, 7:

quod tuo commodo fiat,

id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

quod sciam,

Plaut. Ps. 4, 6, 14:

quod ad me attinet,

as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

quod operae,

so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

quod aeris,

Liv. 8, 20. —

Wherein:

si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

Ter. And. 4, 3, 23.—

Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

quo difficilius, hoc praeclarius,

Cic. Off. 1, 19, 64.—

Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

Cic. Off. 1, 3, 7:

si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

Caes. B. G. 1, 48:

nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

Cic. Leg. 2, 26, 65:

(BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

Cic. de Or. 1, 2, 8.

quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].

Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?

In direct questions:

quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

Plaut. Am. prol. 76:

Quī, amabo?

id. Bacch. 1, 1, 19:

quī scire possum?

id. ib. 2, 2, 13:

Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

id. ib. 4, 4, 31:

Quī non?

id. ib. 5, 2, 44:

quī vero dupliciter?

id. Mil. 2, 3, 25:

quī vero?

id. Merc. 2, 3, 60:

quī scis?

Ter. And. 2, 1, 2:

quī istuc facere potuit?

id. Eun. 4, 3, 15:

quī potui melius?

id. Ad. 2, 2, 7:

sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

Cic. N. D. 1, 10, 25:

quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

id. ib. 1, 30, 84:

quī potest?

id. Ac. 2, 31, 100:

quī ego minus in Africam traicerem,

Liv. 28, 43, 18.—

In indirect questions:

nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

Plaut. Am. 2, 2, 133:

quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

Ter. Phorm. 5, 6, 15:

nec quī hoc mihi eveniat scio,

id. Hec. 2, 3, 6:

neque videre, quī conveniat,

Liv. 42, 50. —

In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

quī te Juppiter dique omnes perduint!

Plaut. Men. 5, 5, 31:

quī istum di perdant!

id. Trin. 4, 2, 78:

quī te di omnes perdant!

id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

quī illi di irati!

Cic. Att. 4, 7, 1.—

Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).

In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

sucophantia, quī admutiletur miles,

id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

mihi dari... vehicla quī vehar,

id. Aul. 3, 5, 28:

multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

Ter. And. 3, 2, 32:

in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

Nep. Arist. 3, 2.—

Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

Plaut. Pers. 4, 4, 41:

quī datur, tanti indica,

id. ib. 4, 4, 109:

ut quantum possit quīque liceat veneant,

id. Men. 3, 3, 25.—

Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

ut det, quī fiamus liberi,

id. Aul. 2, 4, 31:

facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

Ter. And. 2, 1, 34 sq. —

Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

Plaut. Ps. 1, 5, 58:

hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

id. Most. 3, 2, 139:

hercle quī aequom postulabat senex,

id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

Plaut. Mil. 3, 1, 184:

edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

id. Truc. 1, 1, 49:

quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

Plaut. Trin. 3, 2, 11:

et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

rarely cum quo,

Liv. 7, 33:

cum quibus,

id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.

Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).

In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

qui color, nitor, vestitus?

id. ib. 2, 2, 11:

qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

Cic. de Or. 2, 8, 34:

virgo, quae patria est tua?

Plaut. Pers. 4, 4, 88:

occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—

In indirect discourse:

scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

Verg. G. 1, 3:

iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

nescimus qui sis,

Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

id. Rosc. Com. 6, 17.—

Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.

As a simple rel.

With antecedent expressed:

habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

Cic. Phil. 2, 19, 48:

ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

id. Balb. 5, 11:

vir acer, cui, etc.,

id. Brut. 35, 135:

vir optimus, qui, etc.,

id. Fam. 14, 4, 2:

Priscus, vir cujus, etc.,

Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

id. 30, 30, 12:

collaria, quae vocantur maelium,

Varr. R. R. 2, 9, 15:

coloniam, quam Fregellas appellent,

Liv. 8, 23:

sucus, quem opobalsamum vocant,

Plin. 12, 25, 54, § 116:

sidere, quod Caniculam appellavimus,

id. 18, 28, 68, § 272. —

With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

Plaut. Trin. 4, 2, 60:

beati, quīs contigit, etc.,

Verg. A. 1, 95:

fac, qui ego sum, esse te,

Cic. Fam. 7, 23, 1. —

The rel. freq. agrees with the foll. word:

est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

Sall. C. 55, 3:

ealoca, quae Numidia appellatur,

id. J. 18, 11:

exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

Cic. Brut. 33, 127:

justa gloria, qui est fructus virtutis,

id. Pis. 24, 57:

domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

id. Sest. 42, 91. —

Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

Plaut. Trin. 4, 2, 112:

ubi est scelus qui me perdidit?

Ter. And. 3, 5, 1:

hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

Varr. R. R. 1, 1, 11:

abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —

Relating to a remote subject:

annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—

The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

Caes. B. G. 1, 6. —

In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

quemne ego vidi?

whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—

With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.

As, because, seeing that, since:

Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

Cic. Att. 5, 9, 1:

hospes, qui nihil suspicaretur,

id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

Phaedr. 1, 8, 11.—

Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

id. Off. 3, 19, 77:

socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

Liv. 23, 43:

idoneus nemo fuit quem imitarere,

Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—

Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

Cic. Off. 3, 33, 117:

nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

id. ib. 3, 19, 77:

non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

id. N. D. 1, 5, 12:

nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

id. Rosc. Am. 18, 52:

quis potest esse tam mente captus, qui neget?

as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—

To express a purpose, design, in order that, to:

sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

Cic. Off. 1, 14, 43:

Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

Caes. B. G. 1, 15:

domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

Nep. Milt. 1, 4. —

The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

and this, Cic. Mil. 20, 53:

ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

id. N. D. 2, 30, 75.—

The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

quae tua natura est,

according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

qui meus amor in te est,

such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—

In neutr. sing.

Quod signifies,

As much as, as far as, what, = quantum:

adjutabo quod potero,

Ter. Heaut. 3, 1, 7:

cura, quod potes, ut valeas,

Cic. Fam. 14, 4, 6:

quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

id. Att. 1, 5, 7:

tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

(Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

id. Fin. 2, 3, 7:

quod tuo commodo fiat,

id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

quod sciam,

Plaut. Ps. 4, 6, 14:

quod ad me attinet,

as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

quod operae,

so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

quod aeris,

Liv. 8, 20. —

Wherein:

si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

Ter. And. 4, 3, 23.—

Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

quo difficilius, hoc praeclarius,

Cic. Off. 1, 19, 64.—

Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

Cic. Off. 1, 3, 7:

si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

Caes. B. G. 1, 48:

nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

Cic. Leg. 2, 26, 65:

(BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

Cic. de Or. 1, 2, 8.

quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].

Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?

In direct questions:

quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

Plaut. Am. prol. 76:

Quī, amabo?

id. Bacch. 1, 1, 19:

quī scire possum?

id. ib. 2, 2, 13:

Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

id. ib. 4, 4, 31:

Quī non?

id. ib. 5, 2, 44:

quī vero dupliciter?

id. Mil. 2, 3, 25:

quī vero?

id. Merc. 2, 3, 60:

quī scis?

Ter. And. 2, 1, 2:

quī istuc facere potuit?

id. Eun. 4, 3, 15:

quī potui melius?

id. Ad. 2, 2, 7:

sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

Cic. N. D. 1, 10, 25:

quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

id. ib. 1, 30, 84:

quī potest?

id. Ac. 2, 31, 100:

quī ego minus in Africam traicerem,

Liv. 28, 43, 18.—

In indirect questions:

nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

Plaut. Am. 2, 2, 133:

quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

Ter. Phorm. 5, 6, 15:

nec quī hoc mihi eveniat scio,

id. Hec. 2, 3, 6:

neque videre, quī conveniat,

Liv. 42, 50. —

In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

quī te Juppiter dique omnes perduint!

Plaut. Men. 5, 5, 31:

quī istum di perdant!

id. Trin. 4, 2, 78:

quī te di omnes perdant!

id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

quī illi di irati!

Cic. Att. 4, 7, 1.—

Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).

In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

sucophantia, quī admutiletur miles,

id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

mihi dari... vehicla quī vehar,

id. Aul. 3, 5, 28:

multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

Ter. And. 3, 2, 32:

in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

Nep. Arist. 3, 2.—

Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

Plaut. Pers. 4, 4, 41:

quī datur, tanti indica,

id. ib. 4, 4, 109:

ut quantum possit quīque liceat veneant,

id. Men. 3, 3, 25.—

Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

ut det, quī fiamus liberi,

id. Aul. 2, 4, 31:

facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

Ter. And. 2, 1, 34 sq. —

Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

Plaut. Ps. 1, 5, 58:

hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

id. Most. 3, 2, 139:

hercle quī aequom postulabat senex,

id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

Plaut. Mil. 3, 1, 184:

edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

id. Truc. 1, 1, 49:

quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

Plaut. Trin. 3, 2, 11:

et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.