Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

salutem+sil

  • 1 pendeo

    pendĕo, pĕpendi, 2, v. n. [ intr. of pendo, q. v.], to hang, hang down, be suspended.
    I.
    Lit., constr. with ab, ex, or in and abl.; also ( poet.), with abl. alone, or with de: pendent peniculamenta, Enn. ap. Non. 149, 32 (Ann. v. 363 Vahl.): in candelabro pendet strigilis, Varr. ap. Non. 223, 7:

    in arbore,

    Cic. Verr. 2, 3, 23, § 57:

    sagittae pende, bant ab umero,

    id. ib. 2, 4, 34, §

    74: ex arbore,

    id. ib. 2, 3, 26, §

    66: ubera circum (pueri),

    Verg. A. 8, 632:

    horrida pendebant molles super ora capilli,

    Ov. P. 3, 3, 17:

    capiti patiar sacros pendere corymbos,

    Prop. 2, 23, 35 (3, 28, 39):

    telum... summo clipei nequiquam umbone pependit,

    Verg. A. 2, 544:

    deque viri collo dulce pependit onus,

    Ov. F. 2, 760.—Of garments:

    chlamydemque ut pendeat apte, Collocat,

    Ov. M. 2, 733:

    tigridis exuviae per dorsum a vertice pendent,

    Verg. A. 11, 577.—Of slaves, who were strung up to be flogged, Plaut. As. 3, 3, 27:

    quando pendes per pedes,

    id. ib. 2, 2, 35:

    ibi pendentem ferit,

    id. Trin. 2, 1, 19; id. Truc. 4, 3, 3; cf. id. Men. 5, 5, 48: quid me fiet nunciam? Theo. Verberibus caedere pendens, id. Most. 5, 2, 45:

    ego plectar pendens, nisi, etc.,

    Ter. Phorm. 1, 4, 43; id. Eun. 5, 6, 20.— Poet., of suspended votive offerings:

    omnibus heu portis pendent mea noxia vota,

    Prop. 4 (5), 3, 17; Tib. 1, 1, 16 (24):

    pendebatque vagi pastoris in arbore votum,

    id. 2, 5, 29:

    pendebit fistula pinu,

    Verg. E. 7, 24:

    multaque praeterea sacris in postibus arma, Captivi pendent currus, etc.,

    id. A. 7, 184.—Of one who hangs himself, Mart. 8, 61, 2:

    e trabe sublimi triste pependit onus,

    Ov. R. Am. 18:

    pendentem volo Zoilum videre,

    Mart. 4, 77, 5.—Of any thing hung up for public notice;

    of the names of persons accused,

    Suet. Dom. 9, Plin. Ep. 4, 9, 1;

    of goods hung up, exposed for sale,

    Phaedr. 3, 4, 1;

    transf., of a debtor whose goods are exposed for sale,

    Suet. Claud. 9 fin. —Prov.: pendere filo or tenui filo, to hang by a thread, i. e. to be in great danger: hac noctu filo pendebit Etruria tota, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 153 Vahl.):

    omnia sunt hominum tenui pendentia filo,

    Ov. P. 4, 3, 35; Val. Max. 6, 4, 1.—
    B.
    Transf. (mostly poet.; cf. immineo).
    1.
    To hang in the air, be suspended, to float, hover, overhang: per speluncas saxis structas asperis, pendentibus, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37 (Trag. Rel. p. 245 Rib.);

    imitated,

    Lucr. 6, 195:

    hinc scopulus raucis pendet adesus aquis,

    Ov. H. 10, 26:

    dum siccā tellure licet, dum nubila pendent,

    Verg. G. 1, 214:

    hi summo in fluctu pendent,

    id. A. 1, 106:

    illisaque prora pependit,

    id. ib. 5, 206; Curt. 4, 2, 9:

    dumosā pendere procul de rupe videbo (capros),

    Verg. E. 1, 77:

    pendentes rupe capellae,

    Ov. P. 1, 8, 51.—So of birds, which float or hover in the air:

    olor niveis pendebat in aëra pennis,

    Ov. M. 7, 379; 8, 145:

    et supra vatem multa pependit avis,

    Mart. Spect. 21.—

    Of a rapid course: raraque non fracto vestigia pulvere pendent,

    Stat. Th. 6, 638.—
    2.
    To hang loosely together, be unstable, movable:

    opertum (litus) pendeat algā,

    Ov. M. 11, 233.—
    3.
    To hang about, loiter, tarry, linger anywhere:

    nostroque in limine pendes,

    Verg. A. 6, 151.—
    4.
    To hang down, be flabby or flaccid, weak, without strength:

    fluidos pendere lacertos,

    Ov. M. 15, 231:

    pendentesque genas et aniles aspice rugas,

    Juv. 10, 193.—
    5.
    To weigh:

    offula cum duabus costis quae penderet III. et XX. pondo,

    Varr. R. R. 2, 4, 11:

    cyathus pendet drachmas X., mna pendet drachmas Atticas centum,

    Plin. 21, 34, 109, § 185:

    Lucio Titio modios centum, qui singuli pondo centum pendeant, heres dato,

    Dig. 33, 6, 7.—
    II.
    Trop.
    A.
    To hang, rest, or depend upon a person or thing (class.); constr. with ex, in, ab, the simple abl., or de:

    tuorum, qui ex te pendent,

    Cic. Fam. 6, 22, 2:

    spes pendet ex fortunā,

    id. Par. 2, 17:

    ex quo verbo tota causa pendebat,

    id. de Or. 2, 25, 107; id. Fam. 5, 13, 1:

    hinc omnis pendet Lucilius,

    Hor. S. 1, 4, 6:

    an ignoratis. vectigalia perlevi saepe momento fortunae pendere?

    Cic. Agr. 2, 29, 80:

    salus nostra, quae spe exiguā extremāque pendet,

    Cic. Fl. 2, 4:

    tam levi momento mea apud vos fama pendet,

    Liv. 2, 7, 10:

    pendere ex alterius vultu ac nutu,

    id. 39, 5, 3:

    oblite, tuā nostram pendere salutem,

    Sil. 3, 109: in sententiis [p. 1328] omnium civium famam nostram fortunamque pendere, Cic. Pis. 41, 98:

    ex ancipiti temporum mutatione pendere,

    Curt. 4, 1, 27; Luc. 5, 686:

    deque tuis pendentia Dardana fatis,

    Sil. 13, 504; Hor. Ep. 1, 1, 105:

    tyrannus, cum quo fatum pendebat amici,

    Juv. 4, 88.—
    B.
    To hang upon a person's words, to gaze fixedly, listen attentively to ( poet. and in post-Aug. prose; cf.

    haereo): (Dido) pendet iterum narrantis ab ore,

    Verg. A. 4, 79:

    narrantis conjux pendet ab ore viri,

    Ov. H. 1, 30:

    ab imagine pendet,

    Sil. 8, 93; cf. Quint. 11, 3, 72:

    pervigil Arcadio Tiphys pendebat ab astro,

    Val. Fl. 1, 481:

    attentus et pendens,

    Plin. Ep. 1, 10, 7:

    ex vultu dicentis pendent omnium vultus,

    Sen. Contr. 9, 23, 5.— Poet., with a terminal clause:

    e summo pendent cupida agmina vallo, Noscere quisque suos,

    Stat. Th. 10, 457.—
    C.
    To be suspended, interrupted, discontinued ( poet. and in post-class. prose):

    pendent opera interrupta,

    Verg. A. 4, 88:

    mutui datio interdum pendet,

    Dig. 12, 1, 8:

    condictio pendet,

    ib. 7, 1, 12 fin.:

    actio negotiorum gestorum pendeat,

    ib. 3, 5, 8; 24, 1, 11:

    pendet jus liberorum, propter jus postliminii,

    Just. Inst. 1, 12, 5.—
    D.
    To hang suspended, be ready to fall:

    nec amicum pendentem corruere patitur,

    Cic. Rab. Post. 16, 43.—
    E.
    To be in suspense, to be uncertain, doubiful, irresolute, perplexed (cf. haesito):

    animus tibi pendet?

    Ter. Ad. 2, 2, 18:

    nolo suspensam et incertam plebem Romanam obscurā spe et caecā exspectatione pendere,

    Cic. Agr. 2, 25, 66:

    ne diutius pendeas,

    id. Att. 4, 15, 6:

    quia quam diu futurum hoc sit, non nimis pendeo,

    Sen. Ep. 61, 2:

    mortales pavidis cum pendent mentibus,

    Lucr. 6, 51.—Esp. freq.:

    pendere animi (locative case, v. Kühnast,

    Liv. Synt. p. 39):

    Clitipho cum spe pendebit animi,

    Ter. Heaut. 4, 4, 5:

    exanimatus pendet animi,

    Cic. Tusc. 4, 16, 35:

    pendeo animi exspectatione Corfiniensi,

    id. Att. 8, 5, 2:

    animi pendeo et de te et de me,

    id. ib. 16, 12.—With rel.-clause:

    ego animi pendeo, quid illud sit negotii,

    Plaut. Merc. 1, 2, 18:

    ostendis te pendere animi, quamnam rationem, etc.,

    Cic. Att. 11, 12, 1; id. Leg. 1, 3, 9.—Less freq.: pendere animo: atque animo noctu pendens eventa timebat, Cic. poët. ap. Non. 204, 8.—In plur.:

    animis: quodsi exspectando et desiderando pendemus animis, cruciamur, angimur,

    Cic. Tusc. 1, 40, 96:

    sollicitis ac pendentibus animis,

    Liv. 7, 30 fin. dub. (al. animi, v. Drak. ad loc.).—With cum:

    plebs innumera mentibus cum dimicationum curulium eventu pendentem,

    Amm. 14, 6, 26.—Law t. t., to be undetermined, to await decision:

    pendente condicione,

    Gai. Inst. 2, 200; 1, 186; 3, 179.—
    F.
    To have weight or value:

    bona vera idem pendent,

    Sen. Ep. 66, 30 (Haas; al. pendunt).—Hence, pendens, entis, P. a.
    A.
    Hanging; in econom. lang., of fruits not yet plucked or gathered:

    vinum,

    Cato, R. R. 147:

    vindemia,

    Dig. 19, 1, 25:

    olea,

    Cato, R. R. 146:

    fructus,

    Dig. 6, 1, 44. —
    B.
    Pending; hence, in jurid, Lat., in pendenti esse, to be pending, undecided, uncertain:

    quando in pendenti est, an, etc.,

    Dig. 38, 17, 10:

    in pendenti est posterior solutio ac prior,

    ib. 46, 3, 58; 7, 1, 25:

    in pendenti habere aliquid,

    to regard a thing as uncertain, doubtful, Dig. 49, 17, 19 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > pendeo

  • 2 porto

    porto, āvi, ātum, v. freq. a. [root porfor for-to, kindr. with fer-o; Sanscr. vhri, ferre], to bear or carry along; to convey any thing heavy (class.; syn.: fero, gero, veho).
    I.
    Lit.:

    ferri proprie dicimus, quae quis suo corpore bajulat, portari ea, quae quis in jumento secum ducit, agi ea, quae animalia sunt,

    Dig. 50, 16, 235 (the foll. pass. prove that this distinction is not valid):

    ut id, quod agri efferant sui, quascumque velint in terras portare possint,

    Cic. Rep. 2, 4, 9:

    hominem ad Baias octophoro,

    id. Q. Fr. 2, 10, 2:

    Massili portabant juvenes ad litora tanas, Enn. ap. Don. p. 1777 P. (Ann. v. 605 Vahl.): frumentum,

    Cic. Att. 14, 3, 1:

    viaticum ad hostem,

    id. Fam. 12, 3, 2; cf. id. Font. 5, 9:

    Massilium in triumpho,

    to conduct, id. Off. 2, 8, 28:

    frumentum secum,

    Caes. B. G. 1, 5:

    corpora insueta ad onera portanda,

    id. B. C. 1, 78:

    panem umeris,

    Hor. S. 1, 5, 90:

    sub alā Fasciculum librorum,

    id. Ep. 1, 13, 13:

    aliquid in suo sinu,

    Ov. M. 6, 338:

    ad modum aliquid portantium,

    Quint. 11, 3, 120:

    venter qui te portavit,

    Vulg. Luc. 11, 27:

    telum, hominis occidendi causā portare, Mos. et Rom. Leg. Coll. 1, 13, 1.—Esp. of ships, etc.: navis portat milites,

    Caes. B. G. 5, 23, 3:

    naves onerariae commeatum ab Ostiā in Hispaniam ad exercitum portantes,

    Liv. 22, 11, 6:

    commeatum exercitui,

    id. 32, 18, 3; 37, 23, 2 al.—
    II.
    Trop.
    A.
    To bear, carry, bring (mostly poet.;

    not in Cic.): onustum pectus porto laetitiā,

    Plaut. Stich. 2, 1, 3:

    alicui tantum boni,

    id. Capt. 4, 2, 89; cf.:

    di boni, boni quid porto!

    Ter. And. 2, 2, 1:

    porto hoc jurgium Ad uxorem,

    id. Hec. 3, 5, 63:

    alicui aliquam fallaciam,

    id. And. 2, 6, 2:

    timores insolitos alicui,

    Prop. 1, 3, 29:

    preces alicujus alicui,

    Val. Fl. 2, 326.—With abstract subjects:

    nescio quid peccati portet haec purgatio,

    bears with it, imports, betokens, Ter. Heaut. 4, 1, 12:

    portantia verba salutem,

    bringing, Ov. P. 3, 4, 1:

    tristitiam Tradam protervis in mare Portare ventis,

    Hor. C. 1, 26, 3:

    salutem,

    Sil. 9, 428.—In prose:

    sociis atque amicis auxilia portabant,

    Sall. C. 6, 5:

    divitias, decus, gloriam, libertatem atque patriam in dexteris portare,

    id. ib. 58, 7:

    has spes cogitationesque secum portantes,

    Liv. 1, 34, 10:

    ad conjuges liberosque laetum nuntium portabant,

    id. 45, 1 fin.:

    hic vobis bellum et pacem portamus,

    id. 21, 18.—
    B.
    To endure, bear, suffer (late Lat.):

    dolores nostros ipse portavit,

    Vulg. Isa. 53, 4; id. Act. 15, 10:

    judicium,

    id. Gal. 5, 10.

    Lewis & Short latin dictionary > porto

  • 3 invenio

    in-venio, vēnī, ventum, īre
    1) находить (vadum Cs; argenti venas C); натыкаться ( populabundum hostem L)
    i. aliquem domi Pl — застать кого-л. дома
    2) добывать, обретать, получать, стяжать (nomen C; gloriam ex aliqua re Sl)
    3) раскрывать, открывать ( conjurationem C); вскрывать (causam C etc.); разыскивать, отыскивать (locum, ubi esset Nep); узнавать ( aliquid ex captivis Cs)
    fata viam invenient V — то, что суждено, проложит себе путь, т. е. от судьбы не уйти
    5) придумывать, выдумывать ( fallaciam Ter)
    non invenio, quid agam O — ума не приложу, что мне делать
    se i. — разобраться (в чём-л.) Sen
    nec medici se inveniunt Pt — даже врачи не понимают, в чём тут дело

    Латинско-русский словарь > invenio

  • 4 contra

    contrā, adv. and prep. [stem con, i. e. cum, through a comparative form conter; cf.: alter, uter, inter, praeter, etc.; in abl. fem. form like the locative adverbs ea, qua, etc.; cf.: ultra, intra, extra, citra], orig., in comparison with; hence, over against, fronting, in front, opposite, in opposition to, against, contrary to, opposed to, etc.
    I.
    Adv. (referring to an opposed object often with the force of a preposition with ellipsis of a pronoun, = against it, against him, etc.).
    A.
    Local.
    1.
    Lit., of position in front of a person, place, or thing.
    a.
    With verb of being or position expressed or understood.
    (α).
    Referring to living beings, opposite, in face of, face to face, facing, in front of, fronting, confronting (not in Cic., Caes., or Sall.):

    feminam scelestam te, adstans contra, contuor,

    Plaut. Pers. 2, 2, 26:

    ut confidenter mihi contra adstitit,

    id. Capt. 3, 5, 6; Lucr. 4, 223; 6, 929:

    signum contra, quoad longissume oculi ferebant, animo finivit,

    Liv. 1, 18, 8:

    stat contra starique jubet,

    Juv. 3, 290:

    stat contra dicitque tibi tua pagina Fures!

    Mart. 1, 55, 12:

    ulmus erat contra,

    in front of her, Ov. M. 14, 661:

    templa vides contra,

    in front (of us), id. ib. 7, 587.—Of position in front of the enemy:

    contra conserta manu,

    Plaut. Mil. 1, 1, 3: contra consistere, to make front against them, Caes. B. G. 2, 17.—
    (β).
    Referring to things and places, over against (it), opposite (to it), on the opposite side (mostly post-Aug.):

    contra jacet Cancer patulam distentus in alvum,

    Manil. 2, 253:

    posita contra Hispania,

    Tac. Agr. 11:

    promuntorium quod contra procedit,

    Plin. 4, 2, 3, § 6: relinquendae autem contra erunt vacuae tabellae, on the opposite side, i. e. of the leaf, Quint. 10, 3, 32: illo quaerente cur non decidant contra siti, the antipodes (cf. Cic. Ac. 2, 39, 123; v. II. A. 1. c. a), Plin. 2, 65, 65, § 161.—With the governing verb understood:

    arguam hanc vidisse apud te contra conservum meum,

    face to face, Plaut. Mil. 2, 2, 91:

    jam omnia contra circaque hostium plena erant, Liv 5, 37, 8: eadem verba contra (i. e. ponuntur),

    side by side, Quint. 9, 3, 36; Verg. A. 6, 23.—
    b.
    With verbs of motion, so as to be opposite to an object or face to face with a person, variously rendered.
    (α).
    Referring to persons:

    accede ad me atque adi contra,

    come right up to me, Plaut. Rud. 1, 4, 23; id. Bacch. 3, 6, 6: hostes crebri cadunt; nostri contra ingruunt, advance to their front (in Plaut. hostility is not implied in contra), id. Am. 1, 1, 84: quis nos pater aut cognatu' volet contra tueri, face to face, eye to eye, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 12 Mull. (Trag. Rel. v. 444 Rib.); Att. ap. Macr. S. 6, 1, 55 (Trag. Rel. v. 538 ib.):

    adspicedum contra me = contra adspice me,

    Plaut. Most. 5, 1, 56 Lorenz ad lec.:

    contra adspicere,

    id. Mil. 2, 1, 45:

    contra intueri,

    Liv. 1, 16, 6; 9, 6, 8; Sen. Q. N. 1, 3, 6:

    cum veniret contra Marcianus,

    Quint. 6, 3, 95; Plin. 9, 46, 70, § 152.—
    (β).
    Of things:

    hic ubi sol radiis... Adversa fulsit nimborum aspergine contra,

    Lucr. 6, 525; Cels. 8, 8, 1:

    quam (turrim) promoti contra validi asseres... perfregere,

    Tac. H. 4, 30.—Reciprocally: oscula non pervenientia contra, not coming through (the wall) so as to meet, Ov. M. 4, 80.—
    2.
    Transf. to equivalents of weight, value, and price; so,
    (α).
    In Plaut. only in the colloq. phrases auro contra, aurichalco contra, and contra auro (sc. posito); lit., for gold placed against; cf.:

    aes contrarium, s. v. contrarius: (servus) non carus'st auro contra,

    at his weight in gold, Plaut. Ep. 3, 3, 30: jam auro contra constat filius, id. Truc. 2, 6, 57 (Speng. aurichalco): auro contra cedo modestum amatorem! A me aurum accipe. Pa. Cedo mihi contra aurichalco quoi ego sano serviam, id. Curc. 1, 3, 45 sq.; id. Mil. 3, 1, 63; 4, 2, 85; id. Ps. 2, 3, 23.—
    (β).
    In post-Aug. prose (very rare):

    at si aquae et ejus rei quam contra pensabis par pondus erit, nec pessum ibit, nec exstabit, etc.,

    Sen. Q. N. 3, 25, 5.—
    3.
    Of reciprocal actions, = vicissim, in turn, in return, back, on my, his, etc., part, likewise, counter-.
    (α).
    In gen.:

    te ut deludam contra, lusorem meum,

    Plaut. Am. 2, 2, 71:

    quae me amat, quam ego contra amo,

    id. Merc. 5. 2, 77; id. Cist. 1, 1, 96; id. Trin. 4, 2, 55; id. As. 2, 2, 110:

    qui arguat se, eum contra vincat jurejurando suo,

    make a victorious counter-charge, id. Mil. 2, 2, 37:

    si laudabit haec Illius formam, tu hujus contra (i. e. lauda),

    Ter. Eun. 3, 1, 54:

    audi nunc contra jam,

    listen in turn, id. Phorm. 4, 4, 18; id. Ad. 5, 4, 23:

    at tu mihi contra nunc videre fortunatus, Phaedria, Cui, etc.,

    you likewise seem fortunate to me, id. Phorm. 1, 3, 21:

    Mettius Tullo gratulatur, contra Tullus Mettium benigne alloquitur,

    Liv. 1, 28, 1:

    contra ut me diligat illa,

    Cat. 76. 23; Hor. S. 1, 3, 27 Orell. ad loc.—Hence, with ellipsis of inquit, = respondit:

    cui latrans contra senex,

    Phaedr. 5, 10, 7:

    scietis, inquam, etc., contra Nigrinus: ad quem missi sunt? ego, etc.,

    Plin. Ep. 7, 6, 4.—

    Rarely with inquit, etc., expressed: at ille contra, renidens, Audi, inquit, discipule, etc.,

    Gell. 15, 9, 9; cf.:

    contra talia reddit,

    Claud. B. Gild. 379.—
    (β).
    With dat. pers.:

    consulo quem dolum doloso contra conservo parem,

    Plaut. Mil. 2, 2, 45:

    facere contra huic aegre,

    Ter. Eun. 4, 1, 10:

    hiscine contra insidiabere?

    id. Hec. 1. 1, 13:

    tibi contra gratiam Referre,

    id. ib. 4, 2, 7.—
    (γ).
    With item:

    item a me contra factum est,

    Plaut. Aul. prol. 20:

    puellam senex Amat et item contra filius,

    id. Cas. prol. 49; id. Pers. 5, 2, 36; id. Am. 1, 1, 67; Ter. Ad. 1, 1, 25.—
    (δ).
    Combining a reciprocal with a local relation (A. 1. a. a, and b. a): contra carinantes verba, exchanging abusive words ( face to face), Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 8, 361 (Ann. v. 181 Vahl.): tubae utrimque contra canunt;

    Consonat terra,

    Plaut. Am. 1, 1, 73; 1, 1, 86:

    confer gradum Contra pariter,

    id. Ps. 2, 4, 18; id. Truc. 1, 2, 28:

    video amicam... Ubi contra adspexit me, etc.,

    id. Mil. 2, 1, 45; Verg. E. 7, 8; cf. Lucr. 4, 243:

    vesper adest, juvenes consurgite!... Cernitis, innuptae, juvenes? consurgite contra!

    Cat. 62, 6.—
    (ε).
    Implying also opposition: Pe. Conpellabo. Ph. Orationis aciem contra conferam, Plaut. Ep. 4, 1, 20:

    si scias quod donum huic dono contra comparet,

    what counter gift, Ter. Eun. 2, 3, 63: quod Scipio postulavit... ut, etc. Et quod contra collega postulavit ne, etc., Annal. Trib. Pleb. ap. Gell. 7 (6), 19, 5:

    si vobis aequa et honesta postulatio videtur, ego contra brevem postulationem adfero,

    Cic. Rosc. Am. 2, 7; Nep. Epam. 6, 1;

    Auct. B. Alex. 24: illo licente contra liceri audeat nemo,

    to bid in opposition, Caes. B. G. 1, 18; Liv. 4, 53, 6:

    agedum pauca accipe contra,

    Hor. S. 1, 4, 38.—So in battle:

    Numidae... Romanorum ordines conturbare... neque contra feriundi copia erat,

    Sall. J. 50, 4; and in law: et ab eo is qui adoptat vindicat... et illo contra non vindicante, etc., Gai Inst. 1, 134; 2, 24.—Esp. in replies:

    oratio contra a Demosthene pro Ctesiphonte edita,

    Cic. de Or. 3, 56, 213:

    dicit accusator haec: primum, etc.... quid contra reus?

    id. Clu. 30, 81; id. Fin. 5, 22, 63; Curt. 4, 1, 10; 7, 9, 1.
    B.
    Of opposition, strife, etc., against; constr. absol., with dat., and ne, quominus or quin.
    1.
    Of physical exertion.
    (α).
    Lit.:

    concurrunt... aetheriae nubes contra pugnantibu' ventis,

    struggling against each other, Lucr. 6. 98:

    nec nos obniti contra... Sufficimus,

    bear up, battle against, Verg. A. 5, 21; Ov. M. 9, 50; 2, 434:

    at ille contra nititur,

    resists, Plin. 2, 38, 38, § 103; 7, 20, 19, § 82:

    pars remigum, tamquam imperitia... officia nautarum impediebant. Mox contra tendere,

    rowed in an opposite direction, Tac. H. 4, 16.—
    (β).
    Trop.:

    te rogo ne contrahas ac demittas animum, neque te obrui tamquam fluctu... sinas, contraque erigas ac resistas,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4:

    et torrens judicem vel nitentem contra feret, cogatque ire qua rapiet,

    Quint. 12, 10, 61.— With ne: vi contra niti, ne advorsus eum fiat, Cato ap. Gell. 7 (6), 3, 16.—With quominus, Lucr. 1, 780.—
    2.
    Of mental exertion:

    si tibi vera videntur, Dede manus, aut, si falsum est, accingere contra,

    arm yourself against them, Lucr. 2, 1043; 2, 280. —With dat.:

    siti contra... pugnandum,

    Cels. 4, 2 fin.
    3.
    Of hostile opposition in gen.
    (α).
    Lit.:

    quod animadversum est in eo qui contra omni ratione pugnarunt, non debeo reprehendere,

    who made opposition in every way, Cic. Rosc. Am. 47, 137; id. Verr. 2, 2, 43, § 107:

    contra etiam aliquid abs te profectum ex multis audivi,

    something inimical, id. Fam. 5, 5, 2.—
    (β).
    Trop.:

    aut alio quovis (sc. colore) qui contra pugnet et obstet,

    Lucr. 2, 794; 2, 868.—
    4.
    Of warfare.
    (α).
    Lit.:

    ut eos adversarios existimemus qui arma contra ferant,

    Cic. Off. 1, 25, 87; 1, 12, 37; Vell. 2, 28, 4; cf.:

    quid quod exercitum contra duxit?

    Auct. Her. 4, 16, 23:

    ut si qua ex parte obviam contra veniretur, acie instructa depugnarent,

    if they should be attacked by an open charge, Caes. B. G. 7, 28:

    issentque confestim ad urbem ni venire contra exercitum... audissent,

    Liv. 7, 39, 17:

    cum Romanae legiones contra direxerint,

    would oppose their march, Tac. H. 4, 58; id. A. 6, 44.—With dat.:

    et huic contra itum ad amnem Erinden,

    Tac. A. 11, 10.—
    (β).
    Trop.:

    quod ubi viderunt corvi, contra auxiliantur, velut adversus communem hostem,

    Plin. 10, 74, 95, § 205.—
    5.
    Of legal contests.
    (α).
    With verbs of saying; v. 9. a.—
    (β).
    Venire contra, of any legal act with the intention to hurt the adversary:

    quid? si omnium mortalium Sthenio nemo inimicior quam hic C. Claudius... fuit? si de litteris corruptis contra venit, etc.?

    if he made a charge of forgery against him? Cic. Verr. 2, 2, 43, § 107; cf. II. B. c. b.—
    (γ).
    On the part of the adversary:

    inveniendum contra est, quo distet haec causa a ceteris,

    Quint. 5, 10, 114; 9, 2, 35; 12, 8, 10.—
    (δ).
    Of judgments against the parties or against opinions:

    ne spoliaret fama probatum hominem si contra judicasset,

    given an adverse decision, Cic. Off. 3, 19, 77; cf. Val. Max. 7, 2, 4; Cic. Caecin. 24, 69.—
    6.
    Of literary opposition.
    (α).
    Mostly with verbs of saying; v. 9. a. g.—
    (β).
    With other verbs:

    astrologorum artem contra convincere tendit,

    Lucr. 5, 728:

    contra nunc illud pone, etc.,

    Sen. Ben. 7, 14, 6:

    habeat (liber meus) etiam quosdam qui contra sentiant et adversentur,

    some dissentients and opponents, Quint. 3, 1, 5; 2, 17, 40; 3, 8, 69.—
    7.
    Of public and political opposition.
    (α).
    With verbs of saying; v. 9. a. d.—
    (β).
    With petere, to be a candidate for office in opposition to another:

    nihil enim supererat de quo certarent, nihil quod contra peterent,

    no office was left for which to canvass against each other, Cic. Agr. 2, 33, 91:

    honores contra petere,

    Quint. 6, 1, 17.—With ire, with dat., of an opposing vote in the senate (cf.:

    pedibus ire): sententia Cassii ut nemo unus contra ire ausus est, ita dissonae voces respondebant,

    Tac. A. 14, 45.—
    8.
    Of violation of law, contracts, etc.: contra facere, or contra committere, to violate, transgress a law, etc.: leges esse non ex ejus qui contra commiserit utilitate, spectari oportere, not in the interest of the transgressor, Cic. Inv. 2, 48, 153:

    si quis sub hoc pacto vendiderit ancillam ne prostitueretur, et si contra factum esset,

    and if the contract was violated, Dig. 18, 1, 56.—
    9.
    With verbs of saying, etc., contra dicere; less freq. disputare, disserere, pugnare, in the sense of dicere, and contra scribere (often contradico, in one word, in post-Aug. writers; esp. with dat.).
    a.
    Absol.
    (α).
    Contra dicere, to speak as counsel of the adversary, to plead his cause, in legal proceedings:

    cum contra dicturus Hortensius esset,

    would speak on the other side, Cic. Quint. 24, 77:

    hoc... contra dicente Cotta judicatum est,

    id. Caecin. 33, 97:

    dixisse ut contra nemo videretur,

    id. Brut. 53, 198: ut contra Crassus... exorsus est, began on the other side, id. ib. § 197.—Hence: qui contra dicit, the adversary or counsel of the adversary:

    contra autem qui dicet, similitudinem infirmare debebit,

    Cic. Inv. 2, 50, 151; id. Part. Or. 21, 108.—In the same sense: agens contra: si nos... impares agentium contra ingeniis dixerimus, that we are unequal to the talents of our adversary's counsel, [p. 453] Quint. 4, 1, 8.—
    (β).
    To make charges against (rare):

    si qui contra vellet dicere, usurum esse eum suo testimonio,

    Cic. Clu. 48, 134:

    qua ratione nemo neque tum item fecerit, neque nunc contra dicat,

    id. Quint. 29, 88; so,

    contra disputare, of objections to or against a witness: nihil contra disputabo priusquam dixerit,

    id. Fl. 21, 51.—
    (γ).
    In gen., to speak on the other side of a question:

    fiebat autem ita, ut cum is qui audire vellet dixisset quid sibi videretur, tum ego contra dicerem,

    Cic. Tusc. 1, 4, 8; id. Fin. 2, 1, 2; so,

    contra disputare and contra scribere,

    id. Or. 1, 19, 85; Vitr. 3, 1, 6; Quint. 2, 17, 13; Dig. 9, 2, 21, § 1.—Hence: qui contra dicunt or disputant, the opponents:

    nec qui contra dicunt causam difficilem repellunt,

    Cic. Fin. 3, 1, 2:

    ad coarguendos qui contra disputant,

    to refule his opponents, Quint. 2, 15, 26.—
    (δ).
    To oppose or object to a proposition, motion, or petition:

    quam palam principes dixerunt contra!

    protested against it, Cic. Verr. 2, 5, 16, § 41; Caes. B. C. 1, 32; Cic. Clu. 47, 130.—With pugnare:

    cum decerneretur frequenti senatu, contra pugnante Pisone, etc.,

    Cic. Att. 1, 14, 5:

    filius ejus incolumitatem optat: contradicit pater,

    the father objects, Quint. 9, 2, 85; 9, 2, 83; Plin. ap. Gell. 9, 16, 5; Cic. Dom. 33, 87:

    contradicente nullo,

    Suet. Caes. 20; Dig. 3, 3, 15.—
    (ε).
    To reply:

    contradixit edicto,

    answered by an edict, Suet. Aug. 56. —
    (ζ).
    Abl. absol. impers.:

    explorandum videtur an etiam contradicto aliquando judicio consuetudo firmata sit,

    whether the custom has been confirmed by judgment upon a judicial contest, Dig. 1, 3, 34.—
    b.
    With acc. neutr. pron., to object, to make or raise an objection, to reply; esp. in legal proceedings:

    ego enim, te disputante, quid contra dicerem meditabar,

    Cic. N. D. 3, 1, 1:

    ut contra si quid dicere velit non audiatur,

    id. Fin. 5, 10, 27:

    aiebat illum primo sane diu multa contra (i. e. dixisse), ad extremum autem, etc.,

    id. Att. 2, 22, 2.— Hence: quod contra dicitur, or quae contra dicuntur, the objections:

    ut et id quod intenderemus confirmare, et id quod contra diceretur refellere (possemus),

    refute the objections, Cic. de Or. 1, 20, 90:

    quia neque reprehendi quae contra dicuntur possunt, etc.,

    id. ib. 2, 81, 331; id. Inv. 2, 44, 127; Quint. 1, 2, 17.—In the same sense, as subst.: contrā dicta, orum, n. plur.:

    seu proposita confirmamus, sive contra dicta dissolvimus,

    or refute the objections, Quint. 4, prooem. 6.—With acc. and inf.:

    dicitur contra, nullum esse testamentum,

    the objection is made that there is no testament, Cic. Agr. 2, 6, 42.—
    c.
    With dat., written in one word (post-Aug.).
    (α).
    To oppose a person by speaking against his views:

    solitum se etiam Thraseae contradicere,

    to oppose even Thrasea, Tac. H. 2, 91:

    tibi,

    Suet. Aug. 54:

    Curioni...,

    id. Rhet. 1. —Hence of answers and replies in law: quid si filium testatoris heres ejus prohibuit? Huic contradici potest: ergo pietatis, etc., he may be answered by this plea, etc., Dig. 11, 7, 14, § 13.—And of advisory answers opposed to one's legal views:

    volenti mihi ream adulterii postulare eam, etc., contradictum est,

    my views were disapproved, rejected, Dig. 48, 5, 11, § 10.—
    (β).
    To oppose an opinion, with dat. of the thing:

    cum plures tantum sententiis aliorum contradicerent,

    opposed the opinions, Tac. H. 1, 39.—
    (γ).
    To object to a motion or petition, with dat. of the petitioner:

    patrem qui damnavit optat ne is torqueatur: pater ei contradicit,

    the father objects, Quint. 9, 2, 81:

    cum ambienti ut legibus solveretur multi contradicerent,

    Suet. Caes. 18; Dig. 40, 5, 14; 40, 12, 33.—
    (δ).
    With dat. of the petition:

    preces erant, sed quibus contradici non posset,

    which could not be denied, Tac. H. 4, 46 fin.; Dig. 3, 1, 1, § 2.—
    (ε).
    To contest the validity of a law (rare):

    quibus (legibus) contradici potest,

    Quint. 7, 7, 4.—
    (ζ).
    To contradict an assertion (very rare):

    pro certis autem habemus... cuicunque adversarius non contradicit,

    Quint. 5, 10, 13.—
    d.
    With quin, to object:

    praetor Samnitibus respondit... nec contra dici quin amicitia de integro reconcilietur,

    there was no objection to a reconciliation, Liv. 8, 2, 2.
    C.
    To one's disadvantage; mostly predic. with esse, unfavorable, adverse, damaging (post-Aug.;

    but cf. II. B. 2.): ut eum qui responsurus est vel tacere, vel etiam invitum id quod sit contra cogat fateri,

    Quint. 7, 3, 14:

    cum verba (legis) contra sint,

    id. 7, 1, 49:

    sed experimentum contra fuit,

    unsuccessful, Tac. H. 2, 97 fin.:

    ubi fortuna contra fuit,

    id. ib. 3, 18:

    si fortuna contra daret,

    should be unfavorable, id. ib. 1, 65 fin.; id. A. 15, 13.
    D.
    Of logical opposition, with negative force.
    1.
    Of a direct contrast.
    a.
    Predicatively, with esse, fieri, etc., the contrary, the opposite:

    quod fieri totum contra manifesta docet res,

    but experience teaches that just the contrary is true, Lucr. 3, 686; 4, 1088:

    in stultitia contra est,

    with fools the reverse is true, Cic. Clu. 31, 84:

    in hac quidem re vereor ne etiam contra (i. e. sit),

    id. Att. 12, 46; id. Off. 1, 15, 49:

    quod contra est,

    Sall. J. 85, 21:

    quis non credat, etc.? Contra autem est,

    Sen. Q. N. 3, 25, 12; id. Ep. 7, 3; Dig. 37, 4, 4:

    contra fore si, etc.,

    ib. 34, 2, 39, § 2:

    immo forsitan et contra (i. e. erit),

    ib. 41, 3, 49:

    ego contra puto (i. e. esse),

    Plin. Ep. 1, 20, 7; Lampr. Alex. Sev. 25.—
    b.
    With evenire, accidere, sentire, scribere, habere, etc.:

    utrumque contra accidit: istic enim bellum est exortum, hic pax consecuta,

    of both the contrary has happened, Cic. Fam. 12, 18, 2; so Dig. 38, 2, 51:

    id ego contra puto (sc.: faciendum esse),

    id. Att. 10, 8, 2:

    contra evenit in iis morbis,

    Sen. Ep. 52, 7; Plin. 2, 65, 65, § 163:

    ego contra sentio,

    Sen. Clem. 1, 15, 5; Sedig. ap. Gell. 15, 24, 4; Dig. 40, 2, 25:

    Proculus contra (sc. sentit),

    ib. 35, 2, 1, § 14; 33, 7, 25:

    licet Celsus contra scribat,

    ib. 9, 2, 21, § 1: contra probatur, Gai Inst. 2, 78; Dig. 33, 7, 12, § 34.—Very rarely referring to a term in the same clause:

    cujus disparem mitioremque naturam contra interpretabatur,

    interpreted in an opposite sense, misinterpreted, misunderstood, Tac. H. 4, 86 fin.
    c.
    Referring to a word or phrase in the same predicate.
    (α).
    To an adverb, in an opposite manner, otherwise, differently, not, etc.:

    nam ad summam totius rei pertinet, caute an contra demonstrata res sit,

    Cic. de Or. 2, 81, 330: quod viriliter animoque fit, id, etc.;

    quod contra, id turpe,

    id. Off. 1, 27, 94:

    sit sapienter usus aut contra,

    Quint. 2, 5, 15:

    lactuca locis apricis optume autumno ponitur, mediterraneis aut frigidis contra ( = pessime),

    Col. 11, 3, 25.—
    (β).
    To a predicative adjective, not, the opposite, the reverse, etc.:

    ut aliae (res) probabiles videantur aliae contra,

    improbable, Cic. Ac. 2, 32, 103; id. Off. 2, 2, 7:

    quid est quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare,

    id. ib. 2, 2, 8; id. Or. 2, 31, 135; Quint. 4, 2, 52.—
    (γ).
    To a verbal predicate:

    an frater fratri exsistat heres, an contra ( = annon),

    Dig. 34, 5, 19.—
    (δ).
    To a subject infinitive:

    laudare testem vel contra pertinet ad momentum judiciorum,

    praising or censuring a witness, Quint. 3, 7, 2.—
    (ε).
    To a clause, translated by not or by a repetition of the clause with a negative:

    quae secundum naturam essent, ea sumenda et quadam aestimatione dignanda docebat, contraque contraria,

    those that were not, not, Cic. Ac. 1, 10, 36: quod cuidam aut sapiens videor quod una non jerim, aut felix fuisse;

    mihi contra,

    id. Att. 9, 12, 4: an credibile est, incestum cum filia commissum? Et contra, veneficum in noverca, adulterum in luxurioso? and incredible, etc., Quint. 5, 10, 19; so Dig. 9, 1, 2, § 1.—
    (ζ).
    To an attributive genitive:

    Marius cognoscere quid boni utrisque or contra esset (i. e. mali),

    Sall. J. 88, 2:

    verum de origine laudis contraque perspiciemus suo tempore (i. e. vituperationis),

    Quint. 2, 4, 21:

    alii a propositione accusatoris contraque loci oriuntur,

    the accuser and the accused, id. 7, 2, 31;

    so in several titles of the Digests, as Depositi vel contra, = actio depositi, vel contraria actio depositarii,

    Dig. 16, 3 tit.; so ib. 16, 17, 1; 16, 13, 6; 16, 13, 7.—
    2.
    Reversing the relation of terms in the preceding sentence, the reverse, conversely, vice versa, etc.
    a.
    With its own predicate: saepe... corpus aegret, Cum tamen ex alia laetamur parte latenti;

    Et retro fit uti contra sit saepe vicissim, Cum miser ex animo laetatur corpore toto,

    Lucr. 3, 108: illa altera argumentatio, quasi retro et contra, prius sumit, etc., ( proceeding), so to speak, backward and in inverted order, Cic. Part. Or. 13, 46: neque illud ignoro, etc.; sed non idem accidit contra, but the converse is not true, Quint. 8, 6, 3; Gell. 4, 2, 5: ut vocabula verbis, verba rursus adverbiis, nomina appositis et pronominibus essent priora. Nam fit contra quoque frequenter non indecore. for often, not inelegantly, the order is reversed, Quint. 9, 4, 24:

    quae etiam contra valent,

    i. e. if the terms are reversed, id. 3, 7, 25; 9, 2, 49; 8, 6, 25; 9, 4, 72.—
    b.
    Belonging to the same predicate:

    ut quidque erit dicendum ita dicet, nec satura jejune, nec grandia minute, nec item contra,

    Cic. Or. 36, 123:

    cum emtor venditori, vel contra, heres exstitit,

    Dig. 35, 2, 48:

    in quibus patrium pro possessivo dicitur, vel contra,

    Quint. 1, 5, 45; 5, 10, 71:

    junguntur autem aut ex nostro et peregrino, ut biclinium, aut contra, ut epitogium et Anticato,

    id. 1, 5, 68:

    ut capras in montosis potius locis quam in herbidis (pascar), equas contra,

    but with mares the reverse is the case, Varr. R. R. 2, 1, 16:

    itaque ille dicere melius quam praecipere, nos contra fortasse possumus,

    Cic. Or. 42, 143:

    qua collegi solent ex his quae faciunt ea quae faciuntur, aut contra,

    or vice versa, Quint. 5, 10, 80; Dig. 14, 1, 1, § 12; 48, 5, 23, § 4.
    E.
    In logical antithesis of clauses with a merely rhet. force, on the contrary, on the other hand, vice versa; sometimes almost = sed or autem (freq.).
    1.
    In independent clauses.
    a.
    Opposing persons or parties: fortunam insanam esse... perhibent philosophi... Sunt autem alii philosophi qui contra Fortunam negant ullam exstare, Pac. ap. Auct. Her. 2, 23, 36 (Trag. Rel. v. 372 Rib.); Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68; Varr. R. R. 1, 8, 1:

    ego etiam quae tu sine Verre commisisti Verri crimini daturus sum... Tu, contra, ne quae ille quidem fecit, obicies,

    Cic. Div. in Caecil. 11, 35:

    ego contra ostendo, non modo nihil fecisse Sex. Roscium, sed, etc.,

    id. Rosc. Am. 29, 79; id. Phil. 8, 3, 8; id. Off. 1, 30, 108; id. Fin. 5, 22, 62:

    in Italia bellum gerimus, in sede ac solo nostro... Hannibal contra in aliena, in hostili est terra,

    Liv. 22, 39, 13; 21, 50, 2; 3, 15, 2; 6, 7, 4; 9, 35, 4 et saep.; Nep. Alcib. 8, 1; Vell. 2, 31, 4; Sen. Ep. 9, 14; id. Ira, 2, 33, 6; Plin. 35, 10, 37, § 113; Tac. H. 3, 84; 3, 57; Suet. Tib. 2; id. Vit. 2; Just. 2, 1, 10; 8, 4, 11:

    contra mercator, navim jactantibus austris Militia est potior?

    Hor. S. 1, 1, 6; 1, 2, 30; 1, 3, 27; Prop. 2, 1, 45; 2, 23, 13 (3, 17, 3); Sen. Hippol. 214;

    so with versa vice: barbarae gentes (Alexandrum) non ut hostem, sed ut parentem luxerunt... Contra Macedones versa vice non ut civem, sed ut hostem amissum gaudebant,

    Just. 13, 1, 7.—
    b.
    Introducing a secondary or parallel opposition of thought: in loco umidiore far potius serunt quam triticum;

    contra in aridiore hordeum potius quam far,

    Varr. R. R. 1, 9, 4; 1, 1, 47: si nihil esset quod inane vocaret, Omne foret solidum;

    nisi contra corpora certe Essent, etc., Omne quod est spatium vacuum constaret inane,

    Lucr. 1, 521; 4, 348; cf.:

    justa omnia decora sunt, injusta contra, ut turpia, sic indecora,

    Cic. Off. 1, 27, 94; id. N. D. 2, 15, 41; id. de Or. 3, 33, 136; id. Quint. 30, 93: id. Off. 3, 21, 84; id. Leg. 2, 1, 2: facilem esse rem... si modo unum omnes sentiant; contra in dissensione nullam se salutem perspicere, Caes. B. G, 5, 31; Liv. 25, 30, 3; Sen. Ben. 1, 5, 2; Plin. 12, 19, 42, § 92; 11, 14, 14, § 35; Suet. Caes. 73; Gell. 1, 4, 5:

    si male rem gerere insani est, contra bene, sani,

    Hor. S. 2, 3, 74.—
    2.
    In opposition to a dependent clause:

    ut hi miseri, sic contra illi beati quos, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 6, 16; so id. de Or. 1, 45, 198; Quint. 9, 3, 39:

    cui ego rei tantum abest ut impedimento sim, ut contra te M. Manli adhorter, etc.,

    Liv. 6, 15, 5; 6, 31, 4:

    cum virtus adeo neminem spe ac pollicitatione corrumpat, ut contra in se inpendere jubeat, ac, etc.,

    Sen. Ben. 4, 1, 2: aut igitur negemus quidquam ratione confici, cum contra nihil sine ratione recte fieri possit, aut, etc., whereas on the contrary, etc., Cic. Tusc. 4, 38, 84; cf.:

    at contra,

    Lucr. 2, 392.—
    3.
    With co-ordinate conjunctions.
    a.
    Copulative, et contra or contraque (never with ac or atque); also nec contra (rare), and on the other hand.
    (α).
    With reference to a reason or conclusion, after nam, enim, cum, or itaque: nam et ratione uti... omnique in re quid sit veri videre et tueri decet, contraque falli [p. 454]... tam dedecet quam, etc., Cic. Off. 1, 27, 94:

    malus est enim custos... metus, contraque benevolentia fidelis,

    id. ib. 2, 7, 23:

    cum reficiat animos varietas ipsa, contraque sit aliquanto difficilius in labore uno perseverare,

    Quint. 1, 12, 4; 3, 8, 32; 8, 6, 20:

    itaque in probris maxime in promptu est, si quid tale dici potest, etc. Contraque in laudibus, etc.,

    Cic. Off. 1, 18, 61; cf. Suet. Calig. 51; so with nec:

    nam nec comoedia cothurnis assurgit, nec contra tragoedia socculo ingreditur,

    Quint. 10, 2, 22.—
    (β).
    With contrasted examples or illustrations, often after ut or sic:

    audivi ex majoribus natu, hoc idem fuisse in P. Scipione Nasica, contraque patrem ejus... nullam comitatem habuisse sermonis,

    Cic. Off. 1, 30, 109:

    ut suspitionibus credi oportere, et contra suspitionibus credi non oportere,

    id. Inv. 2, 15, 48; Quint. 8, 4, 1; 5, 10, 48; 9, 3, 7; 9, 4, 52; 11, 1, 14; Sen. Ep. 82, 14; Dig. 17, 1, 22, § 4.—
    (γ).
    With contrasted actions, assumptions, etc.:

    atque utinam qui ubique sunt propugnatores hujus imperii possent in hanc civitatem venire, et contra oppugnatores rei publicae de civitate exterminari!

    Cic. Balb. 22, 51:

    domo pignori data, et area ejus tenebitur... et contra jus soli sequitur aedificium,

    Dig. 13, 7, 21:

    equo et asina genitos mares, hinnos antiqui vocabant: contraque mulos quos asini et equae generassent,

    Plin. 8, 44, 69, § 17: ceterum potest ex lege quidem esse judicium, sed legitimum non esse, et contra ex lege non esse, sed legitimum esse, Gai Inst. 4, 109; Plin. 2, 65, 65, § 161; 35, 15, 5, § 183.—
    (δ).
    After a negative clause, affirming the opposite idea, et contra or contraque, but on the contrary:

    in quo (consulatu) ego imperavi nihil, et contra patribus conscriptis et bonis omnibus parui,

    Cic. Sull. 7, 21:

    nunc vero cum ne pulsus quidem ita sim ut superare non possim, contraque a populo Romano semper sim defensus, etc.,

    id. Dom. 33, 88; id. Fin. 2, 17, 55; id. Marcell. 6, 20; so,

    et contra,

    Suet. Tit. 7.—
    b.
    With adversative conjunctions, at contra, sed contra, contra autem, contra vero (not verum contra, nor contra tamen).
    (α).
    At contra (freq.), merely a strengthened contra (v. 1. supra): huc accedit uti mellis lactisque liquores Jucundo sensu linguae tractentur in ore;

    At contra taetri absinthi natura... foedo pertorqueat ora sapore,

    Lucr. 2, 400:

    cogunt,

    id. 2, 74; 1, 366; 2, 235 et saep.: nos qui domi sumus, tibi beati videmur;

    at contra nobis tu quidem... prae nobis beatus,

    Cic. Fam. 4, 4, 2; id. Tusc. 1, 3, 5; id. Rosc. Am. 45, 131; id. Verr. 2, 5, 26, § 66; Sall. J. 36, 2; 4, 7; 15, 3; id. C. 12, 5:

    ideo siccas aiunt Aethiopiae solitudines... At contra constat Germaniam abundare rivis,

    Sen. Q. N. 3, 6, 2; 1, 3, 1; id. Ep. 100, 7; Plin. 7, 53, 54, § 186; Suet. Galb. 15; Tac. A. 4, 28.—
    (β).
    Sed contra, after a negative sentence (class.):

    non quo acui ingenia adulescentium nollem, sed contra ingenia obtundi nolui,

    Cic. de Or. 3, 24, 93; id. Att. 9, 15, 3; id. Ac. 1, 10, 35; id. Fl. 11, 26:

    arma populi Romani non liberis servitutem, sed contra servientibus libertatem adferre,

    Liv. 45, 18, 1:

    tu ne cede malis, sed contra audentior ito,

    Verg. A. 6, 95; Plin. Ep. 1, 10, 12.—PostAug. also without a preceding negation:

    obiisse nostro Laium scelere autumant superi inferique: sed animus contra innocens... negat,

    Sen. Oedip. 765; Symm. Ep. 6, 81.—
    (γ).
    Contra autem (rare;

    in Cic. only where different subjects have contrasted predicates in dependent clauses): quia pacis est insigne toga, contra autem arma tumultus atque belli,

    Cic. Pis. 30, 73.—In later writers = contra alone:

    sub septemtrione aedificia... conversa ad calidas partes oportere fieri videntur. Contra autem sub impetu solis meridiani regionibus conversa ad septemtrionem... sunt facienda,

    Vitr. 6, 1, 2; Gell. 14, 2, 19; Dig. 7, 1, 25, § 3; 34, 3, 25.—
    (δ).
    Contra vero (very rare;

    not in Cic.), used for contra: contra vero quercus infinitam habet aeternitatem,

    Vitr. 2, 9, 8; 6, 1, 3; Cels. 3, 6 fin.
    (ε).
    Atqui contra, App. Mag. p. 287, 24.—
    c.
    With disjunctive conjunctions, aut contra, vel contra, seu contra, or on the contrary, or conversely (always without change of subject).
    (α).
    Aut contra:

    num aut scriptum neget, aut contra factum infitietur?

    Cic. Part. Or. 38, 133: quae (mens) aut languescit... aut contra tumescit, etc., Quint. 1, 2, 18:

    si imbres defuere, aut contra abundavere,

    Plin. 17, 24, 37, § 228.—
    (β).
    Vel contra:

    hinc enim quaestiones oriuntur: Injuriam fecisti, sed quia magistratus, majestatis actio est? Vel contra: Licuit... quia magistratus?

    Quint. 5, 10, 40; 9, 4, 96; Suet. Galb. 3; Dig. 35, 2, 56, § 4; 8, 4, 6.—
    (γ).
    Seu contra:

    seu tristis veniam, seu contra laetus amicis,

    Prop. 1, 11, 25.—
    d.
    With causal conjunctions, nam contra (very rare;

    never contra enim): falso queritur de natura sua genus humanum quod, etc. Nam contra, reputando, neque majus aliud, neque praestabilius invenies,

    Sall. J. 1, 1; Quint. 1, 1, 1; 9, 2, 23. —
    4.
    In late Lat., e contra (also one word, ēcontrā) = contra,
    (α).
    In the meaning, the contrary (D. 1.):

    aliis vero econtra videtur,

    Hier. Ep. 12.—
    (β).
    Et econtra = et contra (E. 3. a.):

    honestiorum provectu et econtra suppliciis,

    Aur. Vict. Caes. 39, 45.—For quod contra, v. II. E. 1. c.—
    5.
    With emphatic particles.
    a.
    Quin contra, nay on the contrary, opposing an affirmative sentence to a preceding negative statement (quin etiam amplifies without opposition; sed contra opposes without amplification; quin contra both opposes and amplifies);

    not before Livy: num qui enim socordius rempublicam administrari post Calvi tribunatum... quam? etc. Quin contra patricios aliquot damnatos... neminem plebeium,

    Liv. 6, 37, 8; 31, 31, 9; 35, 26, 10; 37, 15, 3.—
    b.
    Immo contra (post-Aug.).
    (α).
    = no, on the contrary, refuting opinions, after questions and in the form of a dialogue:

    existimas nunc me detrahere tibi multas voluptates?... Immo contra, nolo tibi umquam deesse laetitiam,

    Sen. Ep. 23, 3; Dig. 33, 7, 5; 33, 7, 29.—
    (β).
    = sed contra, but on the contrary:

    proinde ne submiseris te, immo contra fige stabilem gradum,

    Sen. Cons. Marc. 5, 6; id. Cons. Polyb. 15, 2; cf. prep.:

    immo contra ea,

    Liv. 41, 24, 8; cf. II. E. 1. b. infra.—
    c.
    Item contra = an emphatic et contra (very rare):

    quoniam... beate vivere alii in alio, vos in voluptate ponitis, item contra miseriam in dolore, etc.,

    Cic. Fin. 2, 27, 86; cf. I. A. 3. g supra.
    F.
    With a comparative clause introduced by ac, atque, or quam, representing a logical or moral opposition (contra atque debuit = non ita ut debuit; cf. Cic. Or. 3, 19, 70); cf. prep., II. C. 3. g, and II. E. 2. infra.
    1.
    Of logical opposition, contrary to, different from, otherwise than; in the best prose only with atque or ac.
    (α).
    With atque:

    item, contra atque apud nos, fieri ad Elephantinem ut neque ficus neque vites amittant folia,

    Varr. R. R. 1, 7, 6:

    simulacrum Jovis, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,

    Cic. Cat. 3, 8, 20; id. Sull. 24, 69:

    judicium suscepturos contra atque omnis Italia populusque Romanus judicavisset,

    Caes. B. C. 3, 12; id. B. G. 4, 13; Plin. 12, 19, 43, § 95.—
    (β).
    With ac:

    itaque contra est ac dicitis,

    Cic. Fin. 4, 15, 41:

    vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,

    id. Div. 2, 24, 53; so id. Verr. 2, 4, 6, § 11; id. Or. 40, 137:

    cum contra ac Deiotarus sensit victoria belli judicaret,

    id. Phil. 11, 13, 34:

    Petreius ubi videt, Catilinam, contra ac ratus erat, magna vi tendere, etc.,

    Sall. C. 60, 5.—
    (γ).
    With ac and atque:

    si denique aliquid non contra ac liceret factum diceretur, sed contra atque oporteret,

    Cic. Balb. 3, 7.—
    (δ).
    With quam (post-Aug.):

    cui contra quam proposuerat aliqua cesserunt,

    Sen. Ira, 3, 6, 5; Plin. 10, 53, 74, § 149; 11, 21, 24, § 72; Gell. 6 (7), 8, 6:

    contra quam licet,

    id. 1, 3, 19; Sil. 15, 107.—
    2.
    Of moral opposition of acts contrary to rules and principles (cf. II. 3. g infra); so always with quam:

    mater Aviti, generi sui, contra quam fas erat, amore capta,

    contrary to the divine law, Cic. Clu. 5, 12:

    ut senatus, contra quam ipse censuisset, ad vestitum rediret,

    contrary to its own resolution, id. Pis. 8, 18:

    contra quam ista causa postulasset,

    id. Caecin. 24, 67:

    contra quam sanctum legibus est,

    Liv. 30, 19, 9; Cic. Leg. 2, 5, 11; id. Q. Fr. 1, 1, 1, § 2; id. Dom. 46, 122:

    contraque faciunt quam polliceri videntur,

    Auct. Her. 4, 3, 6; Cic. de Or. 2, 20, 86.
    II.
    Prep. with acc., before, against, facing, towards, opposite to, contrary to (acc. to many scholars not ante-class.; cf. Hand, Turs. II. p. 108; but found Plaut. Ps. 1, 2, 24 Fleck., a line omitted by Lorenz as a gloss; id. Pers. 1, 1, 13 Ritschl; Att. ap. Non. p. 469, 15, or Trag. Rel. v. 476 Rib.; cf. also Plaut. Poen. 5, 6, 18; Cato, R. R. 18, 1, and v. I. A. 1. a. b, and I. A. 1. b. a supra).
    A.
    Local uses.
    1.
    Opposite, over against, facing.
    a.
    Of countries and places (mostly of those separated by water;

    adversus and e regione mostly of places opposite by land): insulae natura triquetra, cujus unum latus est contra Galliam,

    Caes. B. G. 5, 13; 3, 9; 4, 20:

    ad insulam quae est contra Massiliam,

    id. B. C. 1, 56; 3, 23:

    Rhodios, pacatis contra insulam suam terris, etc.,

    Liv. 37, 15, 7; 3, 26, 8:

    Carthago Italiam contra,

    Verg. A. 1, 13; 5, 124; Ov. M. 14, 17:

    insulae quae contra Tauri promuntorium inopportune navigantibus objacent, Chelidoniae nominantur,

    Mel. 2, 7; Plin. 3, 26, 30, § 151; 6, 28, 32, § 152; 5, 7, 7, § 41; Tac. A. 3, 1; id. H. 2, 17.—
    b.
    Of the heavenly bodies:

    donique (luna) eum (sc. solem) contra pleno bene lumine fulsit,

    Lucr. 5, 708:

    contra Volucris rostrum posita est Lyra,

    Vitr. 9, 4, 5; Sen. Q. N. 1, 5, 9; 1, 8, 3; Plin. 2, 31, 31, § 99; 5, 10, 10, § 56.—So, tertium (latus Britanniae) est contra septem triones, opposite ( facing); hence, contra meridiem and contra ortus (instead of ad or adversus meridiem, etc.), facing the south and east, Plin. 6, 24, 24, § 85; 17, 2, 2, § 22. —So of a person standing in the sunlight:

    cum minima umbra (i. e. a sole) contra medium fiet hominem,

    Plin. 18, 33, 76, § 327; cf.:

    contra mediam faciem meridies erit,

    id. 18, 33, 76, § 326.—
    c.
    Of opposite ends of a line.
    (α).
    Of the diameter of the earth: esse e regione nobis e contraria parte terrae qui adversis vestigiis stent contra nostra vestigia, quos antipodas vocatis, Cic. Ac. 2, 39, 123.—
    (β).
    Of a line drawn:

    contra autem E littera I erit ubi secat circinationem linea,

    opposite the point E will be the letter I, Vitr. 9, 7, 4.—
    d.
    Of buildings, etc.:

    contra hoc aviarium est aliud minus in quo quae mortuae sunt aves curator servare solet,

    Varr. R. R. 3, 5, 5; Vitr. 5, 6, 3; 3, 5, 15:

    (statuam) quae fuerit contra Jovis Statoris aedem in vestibulo Superbi domus,

    Plin. 34, 6, 13, § 29:

    contra medium fere porticum diaeta paulum recedit,

    Plin. Ep. 5, 6, 20; 2, 17, 5; Suet. Aug. 44.—
    e.
    Of places on the human body:

    id quod contra stomachum est,

    Cels. 4, 5 (4, 12 med.); 7, 7;

    4, 20 (13).—Of the direction of the intestines, etc.: ea... contra medium alvum orsa,

    Cels. 4, 1 fin.
    2.
    Of actions, opposite, towards, against, facing (syn.:

    adversus, ad, e regione,

    Caes. B. G. 7, 61).
    a.
    In gen.:

    quamvis subito... quamque Rem contra speculum ponas, apparet imago,

    Lucr. 4, 156: Democritus... clipeum constituit contra exortum Hyperionis, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4:

    et contra magnum potes hos (i.e. oculos) attollere solem, Nec tremis...?

    Prop. 1, 15, 37; Col. 7, 3, 8:

    rex constiterat contra pedites,

    Curt. 10, 9, 13; 9, 5, 1:

    ne contra septentrionem paveris,

    Plin. 18, 33, 76, § 330; 28, 6, 19, § 69:

    contra solem varie refulgens,

    placed in the sun, id. 37, 10, 63, § 173; 10, 54, 75, § 151; 37, 6, 22, § 83;

    37, 7, 25, § 95: cum terrestres volucres contra aquam clangores dabunt,

    id. 18, 35, 87, § 363; 19, 8, 39, § 131.—
    b.
    Dependent on verbs of motion (very rare without the idea of hostility):

    (Dinocrates) incessit contra tribunal regis jus dicentis,

    towards, Vitr. 2, praef. 1.—So trop., of actions done for a purpose:

    lege Cornelia de sicariis tenetur qui, cum in magistratu esset, eorum quid fecerit contra hominis necem quod legibus permissum non sit,

    Dig. 48, 8, 4.—
    c.
    Appositively, with the predicate: (elephanti) tanta narratur clementia contra minus validos, ut, etc., if fronting weaker animals, if brought in contact with them (not to be connected with clementia), Plin. 8, 7, 7, § 23.—Similarly: dum... fidens non est contra feram, if fronting the animal (not dependent on fidens), Plin. 8, 16, 21, § 57.—
    d.
    Against an opposing action, etc.:

    contra vim atque impetum fluminis conversa,

    Caes. B. G. 4, 17, 5:

    cum plateae contra directos ventos erunt conformatae,

    Vitr. 1, 6, 8:

    ut contra ventum gregem pascamus,

    Col. 7, 3, 12; Sen. Q. N. 2, 31, 2; Plin. 29, 3, 12, § 52; 17, 2, 2, § 21; 8, 16, 21, § 54:

    contra fluminum impetus aggeribus,

    id. 35, 14, 48, § 169:

    capite in sole contra pilum peruncto,

    id. 27, 4, 5, § 17; 18, 35, 88, § 364; Varr. ap. Plin. 7, 20, 19, § 83; Sil. 14, 352; Dig. 9, 2, 29, § 4. [p. 455] — Trop.:

    contra fortunam tenendus est cursus,

    Sen. Prov. 5, 9.—Prov.:

    contra stimulum calces,

    kick against the pricks, Isid. Orig. 1, 36, 28 (al. calcitres); cf. Amm. 18, 5, 1.—
    e.
    Of local actions with hostile intent.
    (α).
    Lit.:

    quae vis Coclitem contra omnes hostium copias tenuit?

    Cic. Par. 1, 2, 12:

    Pompeium Cartejae receptum scribis: jam igitur contra hunc exercitum (sc. constitit),

    id. Att. 15, 20, 3:

    pertimescam, credo, ne mihi non liceat contra vos in contione consistere,

    to face you, id. Agr. 1, 8, 25; Lepidus ap. Cic. Fam. 10, 34, 1; Caes. B. C. 1, 26:

    a fronte contra hostem pedum quindecim fossam fieri jussit,

    id. ib. 1, 41; 1, 42; id. B. G. 7, 62:

    Tullus adversus Veientem hostem derigit suos: Albanos contra legionem Fidenatium collocat,

    Liv. 1, 27, 5; 24, 41, 5; 38, 4, 5; Verg. A. 12, 279; Front. Strat. 2, 2, 13; 2, 3, 17.—Appositively, with a local verb understood:

    terribilis haec contra fugientes belua est, fugax contra insequentes,

    i. e. if fronting, if placed opposite, Plin. 8, 25, 38, § 92.—
    (β).
    Trop.:

    castra sunt in Italia contra populum Romanum in Etruriae faucibus collocata,

    Cic. Cat. 1, 2, 5; id. Mil. 1, 2; Quint. 7, 7, 5:

    tum contra hanc Romam illa altera Roma quaeretur,

    will be as a rival against this Rome, Cic. Agr. 2, 22, 86:

    cui rationi contra homines barbaros atque imperitos locus fuisset, hac ne ipsum quidem sperare, etc.,

    Caes. B. G. 1, 40:

    (Cicero) plerumque contra inimicos atque obtrectatores plus vindicat sibi,

    when fronting adversaries, Quint. 11, 1, 23.—
    f.
    In partic.
    (α).
    Stare contra aliquem (opp. stare ab aliquo); usu. implying hostility; mostly trop., to stand against, to be arrayed against, to face, oppose:

    quod contra hoc exemplum nulla staret eorum ratio,

    Auct. Her. 4, 5, 7:

    contra populi studium,

    Cic. Brut. 34, 126:

    contra civium perditorum... dementiam a senatu et a bonorum causa,

    id. ib. 79, 273; so,

    a mendacio contra veritatem,

    id. Inv. 1, 3, 4:

    contra cives in acie,

    id. Att. 16, 11, 2:

    et adversi contra stetit ora juvenci,

    opposite, Verg. A. 5, 477; 5, 414:

    haec enim (ratio) sola... stat contra fortunam,

    Sen. Ep. 14, 4, 2: contra leonem etiam stetit, fronted, i. e. hunted, Spart. Carac. 5 fin.
    (β).
    Contra aliquem ire:

    aut saevos Libyae contra ire leones,

    Stat. Th. 9, 16.— Trop.:

    uti contra injurias armati eatis,

    Sall. J. 31, 6:

    interritus (sapiens) et contra illa (mala) ibit et inter illa,

    Sen. Ep. 59, 8; cf.: contra venire, II. B. 1. c. b infra, and v. also II. B. 2. b. and II. B. 1. b. infra.—
    3.
    Transf.,
    a.
    To persons placed together for comparison:

    C. vero Caesar, si foro tantum vacasset, non alius ex nostris contra Ciceronem nominaretur,

    Quint. 10, 1, 114:

    CORONATO CONTRA OMNES SCAENICOS,

    Inscr. Grut. p. 331, n. 4.—
    b.
    To things compared, as if weighed against each other as to their value, strength, etc.
    (α).
    Lit. (very rare):

    quamcunque vis rem expende, et contra aquam statue... Si gravior est, leviorem rem... feret, etc.,

    Sen. Q. N. 3, 25, 5.—
    (β).
    Prop.:

    cujus (i. e. generis humani) causa videtur cuncta alia genuisse natura, magna saeva mercede contra tanta sua munera,

    Plin. 7, 1, 1, § 1:

    qui amicus esse coepit quia expedit, placebit ei aliquod pretium contra amicitiam,

    Sen. Ep. 9, 9:

    numquam ulli fortiores cives fuerunt quam qui ausi sunt eum contra tantas opes ejus... condemnare,

    Cic. Fam. 7, 2, 3:

    tantum studium bonorum in me exstitisse, contra incredibilem contentionem clarissimi et potentissimi viri,

    id. ib. 7, 2, 2; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 3:

    nomen prorogans nostrum et memoriam extendens contra brevitatem aevi,

    as a compensation for, Plin. 2, 63, 63, § 154.—So esp., valere contra, to weigh against, counterbalance, avail or prevail against: non vereor ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:

    (illa facta) pro periculo potius quam contra salutem valere debere,

    Cic. Part. Or. 35, 120; id. Off. 3, 29, 104:

    contrane lucrum nil valere Pauperis ingenium?

    Hor. Epod. 11, 11; Sen. Ben. 4, 15, 1; id. Cons. Helv. 5, 5; so,

    robur habere contra: si contra unamquamlibet partem fortunae satis tibi roboris est,

    id. ib. 13, 2;

    so of counterchecks: in Creta decem qui cosmoe vocantur, ut contra consulare imperium tribuni plebis, sic illi contra vim regiam constituti,

    Cic. Rep. 2, 33, 58.—Of antidotes: cimicum natura contra serpentium morsus valere dicitur, item contra venena omnia, Plin. 29, 4, 17, § 61.—Hence,
    c.
    Colloq., aliquid contra aurum est, something is worth gold, is superb, both predicatively and attributively (cf.: auro contra, I. A. 2. supra): hujusce pomaria in summa Sacra Via ubi poma veneunt, contra aurum imago, a spectacle for gold, i. e. a magnificent sight, Varr. R. R. 1, 2, 10 MSS. (al. aliter):

    numcubi hic vides citrum... num quod emblema aut lithostratum? quae illic omnia contra aurum,

    superb, id. ib. 3, 2, 4 MSS. (Schneid. omits aurum, ex conj.):

    oneravi vinum, et tunc erat contra aurum,

    Petr. 7, 6.—
    d.
    Transf., of replies, with aiebat, inquit, etc.; both in friendly and inimical sense; esp., contra ea, contra haec, = the adv. contra:

    contra ea Titurius sero facturos clamitabat, etc.,

    Caes. B. G. 5, 29:

    contra ea Verginius unum Ap. Claudium et legum expertem et, etc., aiebat,

    Liv. 3, 57, 1; 24, 45, 4:

    quae contra breviter fata est vates,

    Verg. A. 6, 398:

    contra quod disertus Tu impie fecisti inquit, etc.,

    Quint. 7, 1, 53 (cf.: contra ea, II. E. 1. infra).
    B.
    Denoting hostility or disadvantage.
    1.
    With verbs of hostile action.
    a.
    Of physical exertion:

    pugnavere et tertio consulatu ejus viginti (elephanti) contra pedites quingentos,

    Plin. 8, 7, 7, § 22:

    proelium Afri contra Aegyptios primi fecere fustibus,

    id. 7, 56, 57, § 200; 8, 40, 61, § 142. —
    b.
    Referring to warfare (usu. adversus), bellum gerere (rarely for cum or adversus; but contra patriam, contra aras, etc., not cum patria, etc.; cf.

    bellum, II. A. 1. e.): a quo prohibitos esse vos contra Caesarem gerere bellum (opp. pro),

    Cic. Lig. 8, 25; id. Phil. 5, 10, 27; Liv. Ep. 129.—With bellum suscipere:

    contra Antonium,

    Cic. Phil. 8, 2, 5; so,

    contra patriam,

    id. Sull. 20, 58:

    pugnare contra patriam,

    id. ib. 25, 70:

    contra conjuges et liberos,

    Sen. Ben. 5, 15, 5:

    armatum esse contra populum Romanum,

    Cic. Prov. Cons. 13, 32.—With arma ferre (freq.), Cic. Phil. 2, 29, 72; 13, 21, 47; Liv. 28, 28, 15; Nep. Att. 4, 2; Tib. 1, 6, 30; Ov. M. 4, 609; 13, 269; id. P. 1, 1, 26.—With arma sumere or capere, Cic. Rab. Perd. 6, 19; id. Phil. 4, 1, 2; 4, 3, 7:

    armis contendere contra,

    Caes. B. G. 2, 13:

    arma alicui dare (trop.),

    Cic. Phil. 2, 21, 53:

    aciem instruere (trop.),

    Liv. 25, 4, 4:

    exercitum comparare,

    Cic. Phil. 3, 6, 14; 4, 1, 2:

    exercitum instruere,

    id. Cat. 2, 11, 24:

    exercitum ducere and adducere,

    id. Phil. 4, 2, 5; 3, 4, 11:

    exercitum contra Philippum mittere,

    id. Inv. 1, 12, 17:

    naves ducere contra,

    Hor. Epod. 4, 19:

    ducere contra hostes,

    Liv. 1, 27, 4:

    florem Italiae educere contra,

    Cic. Cat. 2, 11, 24:

    proficisci contra,

    to march against, Liv. 1, 11, 3; 8, 2, 5:

    auxilium ferre Rutulis contra Latinos,

    Plin. 14, 12, 14, § 88:

    juvare aliquem contra,

    Caes. B. C. 1, 35:

    consilium inire contra Sequanos,

    to take hostile measures against, id. B. G. 6, 12.—
    c.
    Of legal contention (more freq. adversus, except with verbs of saying).
    (α).
    In gen., with agere or causam agere, to act as counsel against a party or his attorney:

    cum agerem contra hominem disertissimum nostrae civitatis,

    Cic. Caecin. 33, 97; id. Brut. 63, 226; Sen. Ben. 4, 15, 3; Quint. 11, 1, 59.—Causam recipere or suscipere contra, to accept a retainer against:

    (causam) quam receperam contra pueros Octavios,

    Cic. Att. 13, 49, 1; Quint. 6, 1, 12; Plin. Ep. 4, 17, 1.—Adesse alicui contra, to appear, act as one's counsel against:

    rogavit me Caecilius ut adessem contra Satrium,

    Cic. Att. 1, 1, 3; Plin. Ep. 1, 7, 5 al.; cf.:

    esse contra,

    id. ib. 1, 18, 3.— Trop.: conquesturus venit;

    at contra se adfuit et satisfacienti satisfecit,

    Sen. Fragm. Amic. 14, 1, 89:

    causam defendere contra,

    against the accuser, Cic. de Or. 1, 39, 178:

    statuere contra aliquem (sc. causam),

    to establish a case against an adversary, id. Or. 10, 34:

    actio competit contra,

    Dig. 49, 14, 41:

    querelam instituere contra,

    ib. 5, 2, 21, § 1:

    bonorum possessionem petere contra,

    ib. 5, 2, 23:

    jus obtinere contra,

    Cic. Quint. 9, 34:

    pugnare contra,

    to struggle against the accuser, id. Sull. 17, 49; id. Verr. 1, 11, 33:

    id quod mihi contra illos datum est,

    i. e. a local advantage over, id. Tull. 14, 33:

    judicare contra aliquem,

    id. Fl. 20, 48; Dig. 21, 2, 55; 5, 2, 14; Just. Inst. 4, 17, 2:

    pronuntiare contra,

    Paul. Sent. 5, 34, 2: dare sententiam contra, Dig. 21, 2, 56, § 1:

    decernere contra,

    Cic. Fl. 31, 76:

    appellare contra aliquem,

    Dig. 49, 1, 3; 49, 5, 6; cf.:

    contra sententiam,

    Cod. Just. 7, 62, 32, § 2.—Sentire contra aliquem, to have an opinion unfavorable to:

    cur vos (cum) aliquid contra me sentire dicatis, etc.,

    Cic. Caecin. 27, 79.—
    (β).
    Venire contra aliquem, to appear as counsel for one's adversary:

    quid tu, Saturi, qui contra hunc venis, existimas aliter?

    Cic. Rosc. Com. 6, 18; id. Mur. 4, 9; id. Phil. 8, 6, 18.—Venire contra rem alicujus, to give advice damaging one's interests:

    contra rem suam me venisse questus est,

    Cic. Phil. 2, 2, 3.—
    (γ).
    With dicere and other verbs of saying. (aa) Of a lawyer pleading against a lawyer:

    ipse ille Mucius, quid in illa causa cum contra te diceret, attulit quod? etc.,

    Cic. de Or. 1, 57, 244:

    cum ille contra me pro Sex. Naevio diceret,

    id. Brut. 60, 2, 7; id. de Or. 2, 7, 30; id. Rosc. Am. 15, 45; id. Div. in Caecil. 14, 44; id. Planc. 2, 5; id. Brut. 26, 102; so,

    causam dicere,

    id. Or. 2, 23, 98:

    causam perorare,

    id. Quint. 24, 77.—(bb) Of a lawyer's pleading against the parties: dic mihi, M. Pinari, num si contra te dixero mihi male dicturus es? Servil. ap. Cic. de Or. 2, 65, 261; 3, 34, 138; 1, 14, 60; id. Or. 35, 123; Quint. 11, 1, 57; cf. with ellipsis of acc.:

    quorum alter pro Aufldia, contra dixit alter,

    id. 10, 1, 22.—(ng) Of a party against a lawyer:

    si Gaditani contra me dicerent,

    if the Gaditani were my adversaries, Cic. Balb. 17, 38.—(dd) Of witnesses and experts, and the pleadings against them:

    si decressent legationem quae contra istum diceret,

    Cic. Verr. 2, 2, 4, § 12: contra testes dicere (opp. a testibus or pro testibus). Auct. Her. 2, 6, 9; Cic. de Or. 2, 27, 118 (cf.:

    testimonium in aliquem dicere,

    id. Sull. 17, 48; Quint. 7, 4, 36):

    contra juris consultos dicere,

    against their legal opinions, Cic. Caecin. 24, 69.—So of witnesses in scientific questions:

    contra testes dicendum est,

    Sen. Q. N. 7, 16, 1.—(ee) Dicere or contendere aliquid contra aliquem, to maintain a point against:

    cum interrogamus adversarios... quid contra nos dici possit,

    Auct. Her. 4, 23, 33:

    tamenne vereris ut possis hoc contra Hortensium contendere?

    Cic. Quint. 25, 78. —
    d.
    Of literary adversaries, mostly with verbs of saying and writing:

    cum scriberem contra Epicurios,

    Cic. Att. 13, 38, 1:

    contra Epicurum satis superque dictum est,

    id. N. D. 2, 1, 2:

    contra Brutum,

    id. Tusc. 5, 8, 21:

    contra Academiam,

    id. Ac. 2, 19, 63; id. Fin. 1, 1, 2; 5, 8, 22; id. Tusc. 5, 11, 32; 5, 30, 84; id. Ac. 2, 4, 17:

    contra autem omnia disputatur a nostris,

    id. Off. 2, 2, 8.—
    e.
    Of public and political adversaries (syn. adversus and in).
    (α).
    In gen.:

    sentire contra,

    Cic. Mil. 2, 5:

    pugnare contra bonos,

    id. Sull. 25, 71:

    contra eos summa ope nitebatur nobilitas,

    Sall. C. 38, 2; Cic. Sest. 19, 42; 52, 112:

    (tribuni) qui aut contra consulem, aut pro studio ejus pugnabant,

    Liv. 39, 32, 12.—
    (β).
    Of political speaking:

    cum (Cato) eo ipso anno contra Serv. Galbam ad populum summa contentione dixisset,

    Cic. Brut. 20, 80; so id. Imp. Pomp. 17, 53; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1.—
    f.
    Of hostile or criminal acts in gen. (syn.:

    adversus, in): inire consilia contra,

    Cic. Rosc. Am. 38, 110; id. Cat. 1, 7, 18:

    manum comparare contra aliquem,

    id. Sull. 24, 68:

    conjurationem facere,

    id. ib. 4, 12:

    congredi,

    id. Lig. 3, 9; Sall. J. 64, 4:

    aliquid contra imperatorem moliri,

    Just. Inst. 4, 18, 3:

    nec dolor armasset contra sua viscera matrem,

    against her own offspring Ov. R. Am. 59.—Facere contra (more freq. with abstr. objects; cf. II. C. 1. f. b infra): nunc te contra Caesarem facere summae stultitiae est, to take parts against, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 16, 2:

    eae (res) contra nos ambae faciunt,

    operate against us, id. Quint. 1, 1.—With verbs of saying, etc.:

    homo disertus non intellegit, eum quem contra dicit laudari a se?

    Cic. Phil. 2, 8, 18; 2, 1, 2; 2, 21, 51; Sen. Ep. 15, 3, 70:

    epigramma quod contra quamdam Gelliam scripsit,

    Lampr. Alex. Sev. 38:

    disputare contra deos, in two signif.: contra deum licet disputare liberius,

    to accuse, reproach a god, Cic. N. D. 3, 31, 76; but: mala et impia consuetudo est contra deos disputandi, to reason against the gods, i. e. against their existence, id. ib. 2, 67, 168.—
    2.
    Predicatively, with esse (videri, etc.), against, injurious to, unfavorable, prejudicial, to one's disadvantage: ut [p. 456] ex senatusconsulto neque cujus intersit, neque contra quem sit intellegi possit, Cic. Mur. 32, 68; id. de Or. 3, 20, 75; 2, 74, 299; 2, 81, 330; id. Sull. 13, 39; Sen. Ben. 6, 31, 6:

    licentiam malis dare certe contra bonos est,

    injurious to, Quint. 4, 2, 75:

    res contra nos est, of unfavorable chances in a lawsuit,

    id. 4, 66, 1; 4, 2, 75; 5, 13, 32.—Often, contra aliquem = quod est contra aliquem, referring to indef. pronouns or adjectives:

    nihil contra me fecit odio mei = nihil quod esset contra me,

    Cic. Har. Resp. 3, 5; id. Off. 3, 31, 112:

    quibus (temporibus) aliquid contra Caesarem Pompeio suaserim,

    id. Phil. 2, 10, 24.—
    3.
    Added adverb. to the predicate, mostly referring to purpose, with hostile intent, for the purpose of some hostile act, in order to oppose, in opposition:

    Caesarine eam (provinciam) tradituri fuistis, an contra Caesarem retenturi?

    or keep it against Caesar, Cic. Lig. 7, 23:

    sero enim resistimus ei quem per annos decem aluimus contra nos,

    id. Att. 7, 5, 5:

    judicium illud pecunia esse temptatum non pro Cluentio, sed contra Cluentium,

    id. Clu. 4, 9; id. Imp. Pomp. 17, 52; id. Ac. 2, 28, 92:

    cum quae facitis ejusmodi sint ut ea contra vosmet ipsos facere videamini,

    id. Rosc. Am. 36, 104; Sen. Ep. 3, 7, 3: Curio se contra eum totum parat, i. e. to speak against him, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 10; Caes. B. C. 1, 85 ter; Sen. Q. N. 1, 7, 1; Plin. 16, 39, 74, § 192; Plin. Pan. 41.—So with the force of a temporal clause:

    fidem meam quam essent contra Massam Baebium experti,

    in the suit against, Plin. Ep. 3, 4, 4.—
    4.
    Dependent on adjectives (rare):

    contra se ipse misericors,

    to his own injury, Phaedr. 4, 18, 3:

    severissimus judex contra fures,

    Lampr. Alex. Sev. 28.—
    5.
    With nouns.
    a.
    Acc. to 1. b.:

    ut quam maximae contra Hannibalem copiae sint,

    Cic. Inv. 1, 12, 17; cf. Vell. 2, 76, 3.—
    b.
    Acc. to 1. c. and 1. e.; so esp., oratio contra (cf.: oratio in).
    (α).
    Oratio contra (never in), of an address against the counsel of a party or against the prosecutor:

    quid in omni oratione Crassus vel apud centumviros contra Scaevolam, vel contra accusatorem Brutum, cum pro Cn. Plancio diceret?

    Cic. de Or. 2, 54, 220; cf.:

    Cato pro se contra Cassium = in oratione contra,

    Gell. 10, 15, 3; so,

    haec perpetua defensio contra Scaevolam,

    Cic. de Or. 2, 54, 221:

    orationem illam egregiam quam (Aeschines) in Ctesiphontem contra Demosthenem dixerat,

    id. ib. 3, 56, 213.—
    (β).
    Of an address against the party, either in judicial or political affairs:

    unam orationem contra Gracchum reliquit,

    Cic. Brut. 26, 99:

    (Demosthenis) oratio contra Leptinem... contra Aeschinem falsae legationis,

    id. Or. 31, 111; Gell. 10, 24, 10; 10, 18, 91; Cic. Brut. 46, 169; Quint. 12, 10, 61; Cic. de Or. 2, 11, 45; id. Brut. 44, 164; Gell. 13, 25 (24), 15; cf. Quint. 4, 3, 13; 11, 2, 25.—
    c.
    Acc. to 1. f.:

    contra patres concitatio et seditio,

    Cic. Brut. 14, 56.—Of animals:

    contra volpium genus communibus inimicitiis,

    Plin. 10, 76, 96, § 207.
    C.
    With inanimate and abstract objects.
    1.
    Directly dependent on verbs (cf. B. 1.).
    a.
    Of physical or moral exertion:

    cum fulmina contra Tot paribus streperet clipeis,

    Verg. A. 10, 567:

    pugnandum tamquam contra morbum, sic contra senectutem,

    Cic. Sen. 11, 35:

    contra verum niti,

    Sall. J. 35, 8:

    contra fortunam luctari,

    Sen. Ben. 7, 15, 2; id. Brev. Vit. 10, 1; id. Ep. 78, 15; 99, 32; cf. Cic. Off. 1, 31, 110.—
    b.
    Of warfare (lit. and trop.):

    bellum contra aras, focos, vitam fortunasque gerere,

    Cic. Phil. 3, 1, 1:

    bellum gerimus... contra arma verbis,

    id. Fam. 12, 22, 1.—So of logical contradictions:

    artificis autem est invenire in actione adversarii quae semet ipsa pugnent,

    Quint. 5, 13, 30.—
    c.
    Of legal contention.
    (α).
    Of the actions of the counsel or prosecutor: dicere, or perorare, agere contra aliquid, to plead against, contest something:

    contra argumenta, rumores, tabulas, quaestiones (opp. ab argumentis, etc.),

    Auct. Her. 2, 6, 9 sqq.; Cic. de Or. 2, 27, 118:

    contra ratiocinationem,

    id. Inv. 2, 50, 153: contra scriptum dicere, to contest, controvert a written law or a document, id. ib. 2, 47, 138; 2, 48, 143; id. Brut. 39, 145; Quint. 7, 7, 1:

    contra caput dicere,

    to plead against life, Cic. Quint. 13, 44 (cf.:

    servum in caput domini interrogare,

    Paul. Sent. 1, 1, 34; 5, 16, 5 and 8; 5, 46, 3): contra libertatem agere, Dig. 40, 12, 26.—Pregn.:

    contra rerum naturam, contraque consuetudinem hominum dicere (opp. contra nos dicere),

    Cic. Rosc. Am. 15, 45.—
    (β).
    Of judicial decisions contradicting documents, etc.:

    contra tabulas judicare,

    Cic. de Or. 2, 70, 281:

    contra testamentum,

    Dig. 2, 17, § 1:

    contra sententiam dicere,

    ib. 49, 8, 1, § 2.—
    (γ).
    Admittere aliquem contra bona, to admit a petition for bonorum possessio (cf.:

    inmittere in bona),

    Dig. 38, 2, 3, § 6.—
    d.
    Of antagonism in literary and ethical questions.
    (α).
    To contend that something is false:

    dicere, disputare, disserere contra opinionem or sententiam,

    Cic. Tusc. 1, 4, 8; 5, 19, 55; id. de Or. 3, 18, 67; id. Fin. 5, 4, 10; id. Ac. 2, 18, 60; Sen. Ira, 1, 3, 3; id. Ep. 87, 5; 102, 5 (cf.:

    in sententiam dicere,

    in support of an opinion, Caes. B. G. 1, 45):

    contra sensus dicere,

    Cic. Ac. 2, 31, 101:

    contra rhetoricen dicere,

    Quint. 2, 17, 40.—
    (β).
    Of criticism, hostility to principles, etc.:

    contra Iliadem et Odysseam scribere,

    Vitr. 7, praef. 8:

    contra quorum disciplinam ingenium ejus exarserat,

    Cic. Tusc. 5, 29, 83.—
    (γ).
    Ethically:

    contra voluptatem dicere,

    that pleasure is a moral evil, Cic. Fin. 5, 8, 21:

    contra mortem loqui,

    that death is no evil, Sen. Ep. 82, 7;

    in both senses: contra vitia, pericula, fortunam, ambitionem,

    id. ib. 100, 10:

    contra fortunam gloriari,

    that fortune has no power over him, Cic. Tusc. 5, 9, 26; Sen. Ep. 26, 5.—
    e.
    Of public and political acts and speeches:

    contra potentiam accusatorum dicere,

    Cic. Brut. 44, 164:

    contra legem dicere or verba facere,

    id. Imp. Pomp. 15, 53; Liv. 34, 8, 1:

    rogationem ferre contra coloniam ( = contra legem de colonia deducenda),

    Cic. Clu. 51, 140; Auct. Her. 1, 17, 21; Plin. 8, 17, 24, § 64.—
    f.
    Of hostility, injury, wrongs, etc.
    (α).
    In gen.:

    senatusconsulto quod contra dignitatem tuam fieret,

    directed against, Cic. Fam. 12, 29, 2:

    contra rem publicam se commovere,

    id. Cat. 1, 26; 1, 3, 7:

    incitari,

    id. Sest. 47, 100:

    consilia inire,

    id. Agr. 2, 3, 8:

    conjurationem facere,

    Sall. C. 30, 6:

    contra salutem urbis incitari,

    Cic. Cat. 3, 8, 20:

    cogitare aliquid contra salutem,

    id. ib. 3, 9, 21: contra voluntatem or studium dicere, to oppose one's will in a speech:

    esse aliquem in civitate qui contra ejus (Chrysogoni) voluntatem dicere auderet,

    id. Rosc. Am. 22, 60; id. Phil. 1, 11, 28; id. de Or. 3, 34, 138; id. Mur. 4, 10; Tac. H. 2, 91:

    ne quid contra aequitatem contendas, ne quid pro injuria,

    do not array yourself against equity, Cic. Off. 2, 20, 71.— Trop.:

    quis non contra Marii arma, contra Suliae proscriptionem irascitur? ( = Mario propter arma, Sullae propter proscriptionem),

    Sen. Ira, 2, 2, 3.—
    (β).
    In partic.: facere contra aliquid (syn. adversus), to commit an offence against, to transgress, etc.:

    si quis ad Antonium profectus esset... senatus existimaturum eum contra rem publicam fecisse,

    Cic. Phil. 8, 11, 33; id. Mil. 5, 13; 6, 14; id. Off. 3, 10, 43; 3, 25, 95; S. C. ap. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 6; Liv. 25, 4, 7; so,

    contra salutem rei publicae facere,

    Cic. Dom. 38, 102:

    contra majestatem,

    against the emperor, Dig. 48, 4, 5:

    contra leges,

    Cic. Dom. 18, 48; id. Vatin. 7, 18; id. Fin. 2, 17, 55; id. Mur. 32, 67; id. de Or. 3, 19, 70; cf. id. Clu. 34, 92; id. Mur. 32, 68; id. Dom. 14, 38; id. Phil. 10, 6, 13; Gai Inst. 4, 121:

    contra edictum (praetoris),

    Cic. Verr 2, 3, 10, § 25; Dig. 39, 1, 20, § 1:

    contra foedus,

    Cic. Balb. 6, 16:

    contra jusjurandum ac fidem,

    id. Off. 3, 10, 43; id. Lael. 3, 30, 74; id. Verr. 2, 3, 3, § 7; Prop. 3, 30, 44 (2, 32, 44).—And ironically:

    tune contra Caesaris nutum (sc. facies)?

    Cic. Att. 14, 10, 1.—Rarely contra ea facere = contra facere, adverb. (cf. I. B. 8. and II. E. 1. b.):

    corpus in civitatem inferri non licet... et qui contra ea fecerit, extra ordinem punitur,

    Paul. Sent. 1, 21, 2; 1, 21, 12.—
    2.
    Predicatively with esse (usu. impers.), in violation of, in conflict with, contrary to (cf. 3. g).
    (α).
    With esse expressed as the predicate:

    hominem hominis incommodo suum augere commodum magis est contra naturam quam mors,

    Cic. Off. 3, 5, 21; id. Fin. 3, 9, 31; id. N. D. 3, 13, 33; Sen. Ep. 5, 4; Plin. 7, 8, 6, § 45:

    contra leges or legem est,

    Cic. Pis. 13, 30; id. Mur. 32, 67:

    contra officium est,

    id. Off. 3, 10, 43; 1, 10, 32; 1, 6, 19; cf. id. Lael. 11, 39; id. Off. 3, 15, 63; Liv. 6, 40, 5; Sen. Q. N. 2, 37, 2; Gai Inst. 3, 157; Dig. 30, 1, 112, § 3; 16, 3, 1, § 7.—With ellipsis of object (naturam), Cic. Fin. 5, 29, 89; cf.:

    adeo res ista non habet ullam moram quae contra causas ignium sit,

    unfavorable to the formation of fire, Sen. Q. N. 2, 26, 7.—
    (β).
    With verbal predicate, referring to an indef. pron. or adj., with esse understood:

    scis hunc... nihil umquam contra rem tuam cogitasse ( = nihil quod contra rem tuam esset),

    Cic. Rosc. Am. 50, 147; id. Mil. 5, 13:

    aliquid contra animum audiendi,

    something against our liking, Sen. Const. 19, 2.—So mostly with facere:

    si quid Socrates aut Aristippus contra morem consuetudinemque fecerint,

    Cic. Off. 1, 41, 148; id. Att. 3, 23, 2; 2, 22, 2; id. Off. 3, 15, 63; Sall. C. 15, 1; Dig. 8, 2, 11; 8, 2, 17; 35, 1, 79, § 2. —
    (γ).
    Contra officium, substantively, = id quod contra officium est:

    Sic inter recte factum atque peccatum, officium et contra officium, media locabat quaedam,

    Cic. Ac. 1, 10, 37.—
    3.
    Adverbially with the predicate.
    (α).
    In order to oppose, in opposition to, with hostile intent (cf. B. 3.):

    eidem illam proscriptionem capitis mei contra salutem rei publicae rogatam esse dicebant,

    that the proposal of the law was an attack on the republic, Cic. Prov. Cons. 19, 45; id. Rab. Perd. 12, 35; id. Phil. 10, 10, 22:

    imperator contra postulata Bocchi nuntios mittit,

    to reply to the demands, Sall. J. 83, 3; 25, 6; so,

    advocare contra,

    Sen. Cons. Polyb. 12, 4; id. Ep. 15, 2, 52:

    si contra mortem te praeparaveris,

    to meet death, id. ib. 11, 3, 8.—
    (β).
    With the force of a clause of manner, injuriously to, etc.:

    quibus contra valetudinis commodum laborandum est,

    Cic. Mur. 23, 47; Suet. Aug. 78:

    contra hominis salutem,

    with danger to a man's life, Cod. Just. 7, 62, 29.—
    (γ).
    In gen., of conflict with some rule or principle, contrary to, in violation of, without regard to ( = ita ut contra sit; cf. 2. supra; very freq. from the class. period;

    syn. adversus): ceperitne pecunias contra leges P. Decius,

    Cic. de Or. 2, 31, 136; id. Verr. 2, 1, 4, § 10; id. Fl. 34, 86:

    pecuniam contra leges auferre,

    id. Verr. 1, 18, 56; 2, 1, 10, § 27; 2, 5, 18, § 46; id. Har. Resp. 26, 56:

    contra legem,

    id. Rab. Perd. 3, 8; id. Dom. 16, 41:

    contra jus fasque,

    id. Har. Resp. 16, 34; id. Quint. 6, 28:

    contra jus,

    Liv. 5, 4, 14; id. Dom. 13, 55; id. Verr. 2, 5, 13, § 34:

    contra jus gentium,

    Liv. 4, 32, 5; 9, 10, 10; 21, 25, 7; 5, 36, 6;

    6, 1, 6: contra juris rigorem,

    Dig. 40, 5, 24, § 10 et saep.:

    contra testimonium aliquid judicare,

    without regard to, Cic. Brut. 31, 117:

    aliquid contra verecundiam disputare,

    contrary to the rules of decency, id. Off. 1, 35, 128:

    aliquid contra fidem constituere,

    Quint. 5, 13, 34:

    quae majores nostri contra lubidinem animi sui recte atque ordine fecere,

    contrary to the dictates of passion, Sall. C. 51, 4; id. J. 33, 1; cf. of logical opposition, II. E. 2. infra.—
    4.
    Dependent on substt.
    a.
    Of physical strife:

    scit ille imparem sibi luctatum contra nexus (draconis),

    Plin. 8, 12, 12, § 33. —
    b.
    Of warfare:

    imperatorum copia contra tuum furorem,

    Cic. Mur. 39, 83:

    Parthorum gloria contra nomen Romanum,

    Liv. 9, 18, 6: in castris perditorum contra patriam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 6.—
    c.
    Of legal contention:

    causa contra scriptum,

    Cic. Inv. 2, 46, 135.—
    d.
    Of political speaking:

    divina M. Tullii eloquentia contra leges agrarias,

    Quint. 2, 16, 7; 9, 3, 50; Gell. 18, 7, 7.—
    e.
    Of literary opposition:

    Caesaris vituperatio contra laudationem meam,

    Cic. Att. 12, 40, 1.—
    f.
    Of hostility, etc.:

    cujus factum, inceptum, conatumve contra patriam,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    ullum factum dictumve nostrum contra utilitatem vestram,

    Liv. 6, 40, 5.—
    g.
    Of injury:

    vitae cupiditas contra rem publicam,

    Cic. Planc. 37, 90: contra serpentes venenum, fatal to serpents, or as a defence against serpents, Plin. 7, 2, 2, § 15.—
    h.
    Of violation, disregard, etc. (cf. 3. g):

    iter contra senatus auctoritatem,

    Cic. Phil. 2, 19, 48:

    contra consuetudinem somnium,

    Plin. 10, 77, 98, § 211:

    bonorum possessio contra tabulas,

    Dig. 37, 4, 3, § 13; Gai Inst. 3, 41.—
    5.
    Dependent on adjectives (very rare; cf.

    II. D. 2. c. infra): contraque patris impii regnum impotens, avum resolvam,

    Sen. Herc. Fur. 966.
    D.
    Of defence, protection, and resistance (syn.: adversus, ab).
    1.
    Against persons.
    a.
    Dependent on verbs:

    cum populus Romanus suam auctoritatem vel contra omnes qui dissentiunt possit defendere,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 63: si ego consul rem publicam [p. 457] contra te et gregales tuos defendissem, id. Sest. 52, 111; 22, 49; 8, 20; id. Fam. 11, 27, 7; id. Phil. 2, 18, 45:

    contra quem multum omnes boni providerunt,

    provided a great defence, id. Mur. 38, 81: formula qua utitur patronus contra libertum qui eum in jus vocat, as a defence against, Gai Inst. 4, 46. —And of protection of plants against injurious animals:

    contra haec animalia proderit, si, etc.,

    Pall. 10, 3, 2.—
    b.
    Dependent on adjectives, mostly participial:

    paratus contra,

    Cic. Mil. 21, 56:

    nihil satis firmum contra Metellum,

    Sall. J. 80, 1:

    contra potentes nemo est munitus satis,

    Phaedr. 2, 6, 1.—
    2.
    Against inanimate and abstract things.
    a.
    Dependent on verbs:

    contra avium morsus munitur vallo aristarum,

    Cic. Sen. 15, 51:

    propugnaculum, quo contra omnes meos impetus usurum se putat,

    id. Verr. 2, 3, 16, § 40; 2, 5, 39, § 102:

    publicam causam contra vim armatam suscipere,

    id. Dom. 34, 91; id. Quint. 30, 94; id. Leg. 3, 3, 9:

    contra tantas difficultates providere,

    Sall. J. 90, 1; 76, 4; so,

    contra ea,

    id. ib. 57, 5:

    patricii vi contra vim resistunt,

    Liv. 3, 13, 4; Plin. 14, 2, 4, § 28; Tac. Agr. 45; Sen. Prov. 4, 12; id. Const. 5, 4.—
    b.
    Dependent on substt.:

    suffragia contra oppugnationem vestrae majestatis,

    Cic. Rab. Perd. 12, 35:

    defensio contra vim,

    id. Mil. 5, 14:

    patronus justitiae fuit contra orationem Phili,

    id. Lael. 7, 25; Plin. 29, 2, 9, § 30; 14, 3, 4, § 40:

    contra labores patientia,

    id. 23, 1, 22, § 37.—
    c.
    Dependent on adjectives (in Cic. freq. with P. a. predicatively used; otherwise very rare;

    in later prose freq.): nec est quidquam Cilicia contra Syriam munitius,

    against an attack from the side of Syria, Cic. Fam. 14, 4, 4:

    ut nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta, nullius pudicitia munita contra tuam cupiditatem posset esse,

    id. Verr. 2, 5, 15, § 39; id. Fin. 1, 16, 51; id. Mil. 25, 67; id. Tusc. 5, 8, 19; 5, 27, 76:

    vir contra audaciam firmissimus,

    id. Rosc. Am. 30, 85; Sall. J. 33, 2; 28, 5:

    fortis contra dolorem,

    Sen. Ep. 98, 18; Quint. 12, 1, 10:

    callosus,

    Plin. 11, 37, 54, § 147; 14, 2, 4, § 23:

    far contra hiemes firmissimum,

    id. 18, 8, 19, § 83:

    equus tenax contra vincula,

    Ov. Am. 3, 4, 13:

    contraque minantia fata pervigil,

    Claud. I. Cons. Stil. 1, 284.—
    3.
    Of remedies against sickness and its causes, poison, etc.; so only in Plin.; in Pall. only of preventives and of protection against hurtful animals, and against mental perturbations in gen.; cf. infra (syn. ad in Cat., Cic., Cels., Col.; adversus only in Celsus, who also has in with abl.).
    (α).
    Dependent on verbs:

    cujus et vinum et uva contra serpentium ictus medetur,

    Plin. 14, 18, 22, § 117; 7, 2, 2, § 13:

    prodest et contra suspiria et tussim,

    id. 20, 13, 50, § 128:

    valet potum contra venena,

    id. 28, 7, 21, § 74; 29, 4, 22, § 71; 29, 4, 26, § 81; 28, 8, 27, § 98; 16, 37, 71, § 180; 35, 6, 14, § 34; 28, 6, 18, §§ 65-67.—
    (β).
    Dependent on substt.:

    remedium contra morsus,

    Plin. 8, 32, 50, § 118; 10, 59, 79, § 163:

    contra venena esse omnia remedio,

    id. 16, 44, 95, § 251; 17, 24, 37, § 240; 7, 1, 1, § 4.—
    (γ).
    Dependent on adjectives:

    vinum quod salutare contra pestilentiam sit,

    Pall. 11, 14, 17.—
    (δ).
    Appositively, as a remedy:

    cujus lacteum succum miris laudibus celebrat... contra serpentes et venena,

    Plin. 5, 1, 1, § 16; 29, 4, 26, § 83. —So of remedies against affections:

    Tiberium tonante caelo coronari ea (lauro) solitum ferunt contra fulminum metus,

    Plin. 15, 30, 40, § 135; cf. Sen. Ira, 2, 21, 1; id. Tranq. 5. 1.
    E.
    Of logical opposition.
    1.
    With a neuter demonstrative (contra ea, contra haec, contra quae, quod contra = contra, adv.).
    a.
    The contrary, the reverse (very rare; cf.

    I. D. 1.): sed mihi contra ea videtur,

    but to me the contrary seems true, Sall. J. 85, 1:

    omnia quae contra haec sunt, omnia quae contra sunt,

    and vice versa, Quint. 5, 10, 90. —
    b.
    Contra ea, on the contrary, in logical antithesis (not in Cic. and Sall.; once in Caes. and Quint.; several times in Liv. and Nep.; cf.: contra ea, in other uses, II. A. 2. e. a, II. D. 2. a., II. A. 3. d., II. C. 1. f.):

    omnes arderent cupiditate pugnandi... contra ea Caesar... spatiumque interponendum... putabat ( = at contra),

    but Caesar on the contrary, Caes. B. C. 3, 74: superbe ab Samnitibus... legati prohibiti commercio sunt;

    contra ea benigne ab Siculorum tyrannis adjuti,

    Liv. 4, 52, 6; 2, 60, 1; 21, 20, 6;

    44, 43, 5: pater... Thracem me genuit, contra ea mater Atheniensem,

    Nep. Iphicr. 3, 4; id. praef. 6; id. Alcib. 8, 1.—And after a question, with immo (cf. I. E. 5. b.):

    an infirmissimi omnium... (sumus)? Immo contra ea vel viribus nostris, vel, etc., tuti (sumus),

    Liv. 41, 24, 8.—
    c.
    Quod contra, by anastrophe (v. F. 1.), contrary to which, whereas, while on the contrary (only once in Lucr. and three times in Cic.):

    illud in his rebus vereor ne forte rearis, Inpia te rationis inire elementa viamque indugredi sceleris: quod contra saepius illa Religio peperit scelerosa atque impia facta,

    whereas on the contrary, Lucr. 1, 81:

    cujus a me corpus crematum est, quod contra decuit ab illo meum (sc. cremari),

    Cic. Sen. 23, 84:

    quod contra oportebat delicto dolere, correctione gaudere,

    id. Lael. 24, 90 (B. and K. place a comma after oportebat; cf.

    Nauck ad loc.): reliquum est ut eum nemo judicio defenderit: quod contra copiosissime defensum esse contendi,

    id. Quint. 28, 87 (many consider contra in all these passages as an adverb; cf. Hand, Turs. II. p. 121 sq.; some explain quod as an ancient ablative, = qua re;

    v. Ritschl,

    Plaut. Exc. p. 57, Munro ad Lucr. 1, 82).—
    2.
    With an abstract noun, with the force of the adverb contra with ac or atque (I. F. 1.), contrary to, contrary to what, etc. (esp. in Sall., not in Cic.; cf. praeter): celeriter contraque omnium opinionem confecto itinere, contrary to the opinion ( = contra ac rati erant), Caes. B. G. 6, 30:

    contra opinionem Jugurthae ad Thalam perveniunt,

    Sall. J. 75, 9; Hirt. B. G. 8, 40.—Contra spem either contrary to the opinion, or against the hope:

    Metellus contra spem suam laetissume excipitur ( = contra ac ratus, veritus est),

    Sall. J. 88, 1; so,

    cetera contra spem salva invenit,

    Liv. 9, 23, 17:

    contra spem omnium L. Furium optavit,

    id. 6, 25, 5; Curt. 8, 4, 45;

    but: at Jugurtha contra spem nuntio accepto ( = contra ac speraverat),

    Sall. J. 28, 1; Liv. 24, 45, 3:

    postquam... Jugurtha contra timorem animi praemia sceleris adeptum sese videt,

    Sall. J. 20, 1:

    ipse in Numidiam procedit, ubi contra belli faciem tuguria plena hominumque... erant ( = contra ac in bello evenire solet),

    id. ib. 46, 5:

    contra famam,

    Plin. 13, 22, 43, § 126; 7, 53, 54, § 180:

    segniterque et contra industriam absconditae formicae,

    slowly, and in a manner different from their usual activity, id. 18, 35, 88, § 364.—Of persons:

    frigidam potionem esse debere, contra priores auctores, Asclepiades confirmavit,

    contrary to the opinion of the former physicians, Cels. 4, 26 (19).
    F.
    Sometimes by anastrophe after its noun.
    1.
    In prose, after relatives, esp. in Cic.:

    quos contra disputant,

    Cic. Ac. 2, 15, 47:

    quem contra dicit,

    id. Phil. 2, 8, 18 (v. II. B. 1. f.):

    quem contra veneris,

    id. Mur. 4, 9:

    quas contra, praeter te, etc.,

    id. Vatin. 7, 18:

    eos ipsos quos contra statuas,

    id. Or. 10, 34:

    quos contra me senatus armavit,

    id. Att. 10, 8, 8:

    quam contra multa locutus est,

    Sen. Ep. 82, 7, Plin. Ep. 1, 23, 3; Claud. in Rufin. 1, 332; v. also E. 1. c. supra.—
    2.
    After other words ( poet. and in post-Aug. prose):

    hunc igitur contra mittam contendere causam,

    Lucr. 4, 471:

    dicere eos contra,

    id. 4, 484:

    donique eum contra,

    id. 5, 708:

    agmina contra,

    Verg. A. 12, 279:

    magnum Alciden contra,

    id. ib. 5, 414:

    Paridem contra,

    id. ib. 5, 370:

    Italiam contra,

    id. ib. 1, 13:

    deos contra,

    Ov. P. 1, 1, 26:

    Messania moenia contra,

    id. M. 14, 17:

    litora Calabriae contra,

    Tac. A. 3, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > contra

  • 5 contra dicta

    contrā, adv. and prep. [stem con, i. e. cum, through a comparative form conter; cf.: alter, uter, inter, praeter, etc.; in abl. fem. form like the locative adverbs ea, qua, etc.; cf.: ultra, intra, extra, citra], orig., in comparison with; hence, over against, fronting, in front, opposite, in opposition to, against, contrary to, opposed to, etc.
    I.
    Adv. (referring to an opposed object often with the force of a preposition with ellipsis of a pronoun, = against it, against him, etc.).
    A.
    Local.
    1.
    Lit., of position in front of a person, place, or thing.
    a.
    With verb of being or position expressed or understood.
    (α).
    Referring to living beings, opposite, in face of, face to face, facing, in front of, fronting, confronting (not in Cic., Caes., or Sall.):

    feminam scelestam te, adstans contra, contuor,

    Plaut. Pers. 2, 2, 26:

    ut confidenter mihi contra adstitit,

    id. Capt. 3, 5, 6; Lucr. 4, 223; 6, 929:

    signum contra, quoad longissume oculi ferebant, animo finivit,

    Liv. 1, 18, 8:

    stat contra starique jubet,

    Juv. 3, 290:

    stat contra dicitque tibi tua pagina Fures!

    Mart. 1, 55, 12:

    ulmus erat contra,

    in front of her, Ov. M. 14, 661:

    templa vides contra,

    in front (of us), id. ib. 7, 587.—Of position in front of the enemy:

    contra conserta manu,

    Plaut. Mil. 1, 1, 3: contra consistere, to make front against them, Caes. B. G. 2, 17.—
    (β).
    Referring to things and places, over against (it), opposite (to it), on the opposite side (mostly post-Aug.):

    contra jacet Cancer patulam distentus in alvum,

    Manil. 2, 253:

    posita contra Hispania,

    Tac. Agr. 11:

    promuntorium quod contra procedit,

    Plin. 4, 2, 3, § 6: relinquendae autem contra erunt vacuae tabellae, on the opposite side, i. e. of the leaf, Quint. 10, 3, 32: illo quaerente cur non decidant contra siti, the antipodes (cf. Cic. Ac. 2, 39, 123; v. II. A. 1. c. a), Plin. 2, 65, 65, § 161.—With the governing verb understood:

    arguam hanc vidisse apud te contra conservum meum,

    face to face, Plaut. Mil. 2, 2, 91:

    jam omnia contra circaque hostium plena erant, Liv 5, 37, 8: eadem verba contra (i. e. ponuntur),

    side by side, Quint. 9, 3, 36; Verg. A. 6, 23.—
    b.
    With verbs of motion, so as to be opposite to an object or face to face with a person, variously rendered.
    (α).
    Referring to persons:

    accede ad me atque adi contra,

    come right up to me, Plaut. Rud. 1, 4, 23; id. Bacch. 3, 6, 6: hostes crebri cadunt; nostri contra ingruunt, advance to their front (in Plaut. hostility is not implied in contra), id. Am. 1, 1, 84: quis nos pater aut cognatu' volet contra tueri, face to face, eye to eye, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 12 Mull. (Trag. Rel. v. 444 Rib.); Att. ap. Macr. S. 6, 1, 55 (Trag. Rel. v. 538 ib.):

    adspicedum contra me = contra adspice me,

    Plaut. Most. 5, 1, 56 Lorenz ad lec.:

    contra adspicere,

    id. Mil. 2, 1, 45:

    contra intueri,

    Liv. 1, 16, 6; 9, 6, 8; Sen. Q. N. 1, 3, 6:

    cum veniret contra Marcianus,

    Quint. 6, 3, 95; Plin. 9, 46, 70, § 152.—
    (β).
    Of things:

    hic ubi sol radiis... Adversa fulsit nimborum aspergine contra,

    Lucr. 6, 525; Cels. 8, 8, 1:

    quam (turrim) promoti contra validi asseres... perfregere,

    Tac. H. 4, 30.—Reciprocally: oscula non pervenientia contra, not coming through (the wall) so as to meet, Ov. M. 4, 80.—
    2.
    Transf. to equivalents of weight, value, and price; so,
    (α).
    In Plaut. only in the colloq. phrases auro contra, aurichalco contra, and contra auro (sc. posito); lit., for gold placed against; cf.:

    aes contrarium, s. v. contrarius: (servus) non carus'st auro contra,

    at his weight in gold, Plaut. Ep. 3, 3, 30: jam auro contra constat filius, id. Truc. 2, 6, 57 (Speng. aurichalco): auro contra cedo modestum amatorem! A me aurum accipe. Pa. Cedo mihi contra aurichalco quoi ego sano serviam, id. Curc. 1, 3, 45 sq.; id. Mil. 3, 1, 63; 4, 2, 85; id. Ps. 2, 3, 23.—
    (β).
    In post-Aug. prose (very rare):

    at si aquae et ejus rei quam contra pensabis par pondus erit, nec pessum ibit, nec exstabit, etc.,

    Sen. Q. N. 3, 25, 5.—
    3.
    Of reciprocal actions, = vicissim, in turn, in return, back, on my, his, etc., part, likewise, counter-.
    (α).
    In gen.:

    te ut deludam contra, lusorem meum,

    Plaut. Am. 2, 2, 71:

    quae me amat, quam ego contra amo,

    id. Merc. 5. 2, 77; id. Cist. 1, 1, 96; id. Trin. 4, 2, 55; id. As. 2, 2, 110:

    qui arguat se, eum contra vincat jurejurando suo,

    make a victorious counter-charge, id. Mil. 2, 2, 37:

    si laudabit haec Illius formam, tu hujus contra (i. e. lauda),

    Ter. Eun. 3, 1, 54:

    audi nunc contra jam,

    listen in turn, id. Phorm. 4, 4, 18; id. Ad. 5, 4, 23:

    at tu mihi contra nunc videre fortunatus, Phaedria, Cui, etc.,

    you likewise seem fortunate to me, id. Phorm. 1, 3, 21:

    Mettius Tullo gratulatur, contra Tullus Mettium benigne alloquitur,

    Liv. 1, 28, 1:

    contra ut me diligat illa,

    Cat. 76. 23; Hor. S. 1, 3, 27 Orell. ad loc.—Hence, with ellipsis of inquit, = respondit:

    cui latrans contra senex,

    Phaedr. 5, 10, 7:

    scietis, inquam, etc., contra Nigrinus: ad quem missi sunt? ego, etc.,

    Plin. Ep. 7, 6, 4.—

    Rarely with inquit, etc., expressed: at ille contra, renidens, Audi, inquit, discipule, etc.,

    Gell. 15, 9, 9; cf.:

    contra talia reddit,

    Claud. B. Gild. 379.—
    (β).
    With dat. pers.:

    consulo quem dolum doloso contra conservo parem,

    Plaut. Mil. 2, 2, 45:

    facere contra huic aegre,

    Ter. Eun. 4, 1, 10:

    hiscine contra insidiabere?

    id. Hec. 1. 1, 13:

    tibi contra gratiam Referre,

    id. ib. 4, 2, 7.—
    (γ).
    With item:

    item a me contra factum est,

    Plaut. Aul. prol. 20:

    puellam senex Amat et item contra filius,

    id. Cas. prol. 49; id. Pers. 5, 2, 36; id. Am. 1, 1, 67; Ter. Ad. 1, 1, 25.—
    (δ).
    Combining a reciprocal with a local relation (A. 1. a. a, and b. a): contra carinantes verba, exchanging abusive words ( face to face), Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 8, 361 (Ann. v. 181 Vahl.): tubae utrimque contra canunt;

    Consonat terra,

    Plaut. Am. 1, 1, 73; 1, 1, 86:

    confer gradum Contra pariter,

    id. Ps. 2, 4, 18; id. Truc. 1, 2, 28:

    video amicam... Ubi contra adspexit me, etc.,

    id. Mil. 2, 1, 45; Verg. E. 7, 8; cf. Lucr. 4, 243:

    vesper adest, juvenes consurgite!... Cernitis, innuptae, juvenes? consurgite contra!

    Cat. 62, 6.—
    (ε).
    Implying also opposition: Pe. Conpellabo. Ph. Orationis aciem contra conferam, Plaut. Ep. 4, 1, 20:

    si scias quod donum huic dono contra comparet,

    what counter gift, Ter. Eun. 2, 3, 63: quod Scipio postulavit... ut, etc. Et quod contra collega postulavit ne, etc., Annal. Trib. Pleb. ap. Gell. 7 (6), 19, 5:

    si vobis aequa et honesta postulatio videtur, ego contra brevem postulationem adfero,

    Cic. Rosc. Am. 2, 7; Nep. Epam. 6, 1;

    Auct. B. Alex. 24: illo licente contra liceri audeat nemo,

    to bid in opposition, Caes. B. G. 1, 18; Liv. 4, 53, 6:

    agedum pauca accipe contra,

    Hor. S. 1, 4, 38.—So in battle:

    Numidae... Romanorum ordines conturbare... neque contra feriundi copia erat,

    Sall. J. 50, 4; and in law: et ab eo is qui adoptat vindicat... et illo contra non vindicante, etc., Gai Inst. 1, 134; 2, 24.—Esp. in replies:

    oratio contra a Demosthene pro Ctesiphonte edita,

    Cic. de Or. 3, 56, 213:

    dicit accusator haec: primum, etc.... quid contra reus?

    id. Clu. 30, 81; id. Fin. 5, 22, 63; Curt. 4, 1, 10; 7, 9, 1.
    B.
    Of opposition, strife, etc., against; constr. absol., with dat., and ne, quominus or quin.
    1.
    Of physical exertion.
    (α).
    Lit.:

    concurrunt... aetheriae nubes contra pugnantibu' ventis,

    struggling against each other, Lucr. 6. 98:

    nec nos obniti contra... Sufficimus,

    bear up, battle against, Verg. A. 5, 21; Ov. M. 9, 50; 2, 434:

    at ille contra nititur,

    resists, Plin. 2, 38, 38, § 103; 7, 20, 19, § 82:

    pars remigum, tamquam imperitia... officia nautarum impediebant. Mox contra tendere,

    rowed in an opposite direction, Tac. H. 4, 16.—
    (β).
    Trop.:

    te rogo ne contrahas ac demittas animum, neque te obrui tamquam fluctu... sinas, contraque erigas ac resistas,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4:

    et torrens judicem vel nitentem contra feret, cogatque ire qua rapiet,

    Quint. 12, 10, 61.— With ne: vi contra niti, ne advorsus eum fiat, Cato ap. Gell. 7 (6), 3, 16.—With quominus, Lucr. 1, 780.—
    2.
    Of mental exertion:

    si tibi vera videntur, Dede manus, aut, si falsum est, accingere contra,

    arm yourself against them, Lucr. 2, 1043; 2, 280. —With dat.:

    siti contra... pugnandum,

    Cels. 4, 2 fin.
    3.
    Of hostile opposition in gen.
    (α).
    Lit.:

    quod animadversum est in eo qui contra omni ratione pugnarunt, non debeo reprehendere,

    who made opposition in every way, Cic. Rosc. Am. 47, 137; id. Verr. 2, 2, 43, § 107:

    contra etiam aliquid abs te profectum ex multis audivi,

    something inimical, id. Fam. 5, 5, 2.—
    (β).
    Trop.:

    aut alio quovis (sc. colore) qui contra pugnet et obstet,

    Lucr. 2, 794; 2, 868.—
    4.
    Of warfare.
    (α).
    Lit.:

    ut eos adversarios existimemus qui arma contra ferant,

    Cic. Off. 1, 25, 87; 1, 12, 37; Vell. 2, 28, 4; cf.:

    quid quod exercitum contra duxit?

    Auct. Her. 4, 16, 23:

    ut si qua ex parte obviam contra veniretur, acie instructa depugnarent,

    if they should be attacked by an open charge, Caes. B. G. 7, 28:

    issentque confestim ad urbem ni venire contra exercitum... audissent,

    Liv. 7, 39, 17:

    cum Romanae legiones contra direxerint,

    would oppose their march, Tac. H. 4, 58; id. A. 6, 44.—With dat.:

    et huic contra itum ad amnem Erinden,

    Tac. A. 11, 10.—
    (β).
    Trop.:

    quod ubi viderunt corvi, contra auxiliantur, velut adversus communem hostem,

    Plin. 10, 74, 95, § 205.—
    5.
    Of legal contests.
    (α).
    With verbs of saying; v. 9. a.—
    (β).
    Venire contra, of any legal act with the intention to hurt the adversary:

    quid? si omnium mortalium Sthenio nemo inimicior quam hic C. Claudius... fuit? si de litteris corruptis contra venit, etc.?

    if he made a charge of forgery against him? Cic. Verr. 2, 2, 43, § 107; cf. II. B. c. b.—
    (γ).
    On the part of the adversary:

    inveniendum contra est, quo distet haec causa a ceteris,

    Quint. 5, 10, 114; 9, 2, 35; 12, 8, 10.—
    (δ).
    Of judgments against the parties or against opinions:

    ne spoliaret fama probatum hominem si contra judicasset,

    given an adverse decision, Cic. Off. 3, 19, 77; cf. Val. Max. 7, 2, 4; Cic. Caecin. 24, 69.—
    6.
    Of literary opposition.
    (α).
    Mostly with verbs of saying; v. 9. a. g.—
    (β).
    With other verbs:

    astrologorum artem contra convincere tendit,

    Lucr. 5, 728:

    contra nunc illud pone, etc.,

    Sen. Ben. 7, 14, 6:

    habeat (liber meus) etiam quosdam qui contra sentiant et adversentur,

    some dissentients and opponents, Quint. 3, 1, 5; 2, 17, 40; 3, 8, 69.—
    7.
    Of public and political opposition.
    (α).
    With verbs of saying; v. 9. a. d.—
    (β).
    With petere, to be a candidate for office in opposition to another:

    nihil enim supererat de quo certarent, nihil quod contra peterent,

    no office was left for which to canvass against each other, Cic. Agr. 2, 33, 91:

    honores contra petere,

    Quint. 6, 1, 17.—With ire, with dat., of an opposing vote in the senate (cf.:

    pedibus ire): sententia Cassii ut nemo unus contra ire ausus est, ita dissonae voces respondebant,

    Tac. A. 14, 45.—
    8.
    Of violation of law, contracts, etc.: contra facere, or contra committere, to violate, transgress a law, etc.: leges esse non ex ejus qui contra commiserit utilitate, spectari oportere, not in the interest of the transgressor, Cic. Inv. 2, 48, 153:

    si quis sub hoc pacto vendiderit ancillam ne prostitueretur, et si contra factum esset,

    and if the contract was violated, Dig. 18, 1, 56.—
    9.
    With verbs of saying, etc., contra dicere; less freq. disputare, disserere, pugnare, in the sense of dicere, and contra scribere (often contradico, in one word, in post-Aug. writers; esp. with dat.).
    a.
    Absol.
    (α).
    Contra dicere, to speak as counsel of the adversary, to plead his cause, in legal proceedings:

    cum contra dicturus Hortensius esset,

    would speak on the other side, Cic. Quint. 24, 77:

    hoc... contra dicente Cotta judicatum est,

    id. Caecin. 33, 97:

    dixisse ut contra nemo videretur,

    id. Brut. 53, 198: ut contra Crassus... exorsus est, began on the other side, id. ib. § 197.—Hence: qui contra dicit, the adversary or counsel of the adversary:

    contra autem qui dicet, similitudinem infirmare debebit,

    Cic. Inv. 2, 50, 151; id. Part. Or. 21, 108.—In the same sense: agens contra: si nos... impares agentium contra ingeniis dixerimus, that we are unequal to the talents of our adversary's counsel, [p. 453] Quint. 4, 1, 8.—
    (β).
    To make charges against (rare):

    si qui contra vellet dicere, usurum esse eum suo testimonio,

    Cic. Clu. 48, 134:

    qua ratione nemo neque tum item fecerit, neque nunc contra dicat,

    id. Quint. 29, 88; so,

    contra disputare, of objections to or against a witness: nihil contra disputabo priusquam dixerit,

    id. Fl. 21, 51.—
    (γ).
    In gen., to speak on the other side of a question:

    fiebat autem ita, ut cum is qui audire vellet dixisset quid sibi videretur, tum ego contra dicerem,

    Cic. Tusc. 1, 4, 8; id. Fin. 2, 1, 2; so,

    contra disputare and contra scribere,

    id. Or. 1, 19, 85; Vitr. 3, 1, 6; Quint. 2, 17, 13; Dig. 9, 2, 21, § 1.—Hence: qui contra dicunt or disputant, the opponents:

    nec qui contra dicunt causam difficilem repellunt,

    Cic. Fin. 3, 1, 2:

    ad coarguendos qui contra disputant,

    to refule his opponents, Quint. 2, 15, 26.—
    (δ).
    To oppose or object to a proposition, motion, or petition:

    quam palam principes dixerunt contra!

    protested against it, Cic. Verr. 2, 5, 16, § 41; Caes. B. C. 1, 32; Cic. Clu. 47, 130.—With pugnare:

    cum decerneretur frequenti senatu, contra pugnante Pisone, etc.,

    Cic. Att. 1, 14, 5:

    filius ejus incolumitatem optat: contradicit pater,

    the father objects, Quint. 9, 2, 85; 9, 2, 83; Plin. ap. Gell. 9, 16, 5; Cic. Dom. 33, 87:

    contradicente nullo,

    Suet. Caes. 20; Dig. 3, 3, 15.—
    (ε).
    To reply:

    contradixit edicto,

    answered by an edict, Suet. Aug. 56. —
    (ζ).
    Abl. absol. impers.:

    explorandum videtur an etiam contradicto aliquando judicio consuetudo firmata sit,

    whether the custom has been confirmed by judgment upon a judicial contest, Dig. 1, 3, 34.—
    b.
    With acc. neutr. pron., to object, to make or raise an objection, to reply; esp. in legal proceedings:

    ego enim, te disputante, quid contra dicerem meditabar,

    Cic. N. D. 3, 1, 1:

    ut contra si quid dicere velit non audiatur,

    id. Fin. 5, 10, 27:

    aiebat illum primo sane diu multa contra (i. e. dixisse), ad extremum autem, etc.,

    id. Att. 2, 22, 2.— Hence: quod contra dicitur, or quae contra dicuntur, the objections:

    ut et id quod intenderemus confirmare, et id quod contra diceretur refellere (possemus),

    refute the objections, Cic. de Or. 1, 20, 90:

    quia neque reprehendi quae contra dicuntur possunt, etc.,

    id. ib. 2, 81, 331; id. Inv. 2, 44, 127; Quint. 1, 2, 17.—In the same sense, as subst.: contrā dicta, orum, n. plur.:

    seu proposita confirmamus, sive contra dicta dissolvimus,

    or refute the objections, Quint. 4, prooem. 6.—With acc. and inf.:

    dicitur contra, nullum esse testamentum,

    the objection is made that there is no testament, Cic. Agr. 2, 6, 42.—
    c.
    With dat., written in one word (post-Aug.).
    (α).
    To oppose a person by speaking against his views:

    solitum se etiam Thraseae contradicere,

    to oppose even Thrasea, Tac. H. 2, 91:

    tibi,

    Suet. Aug. 54:

    Curioni...,

    id. Rhet. 1. —Hence of answers and replies in law: quid si filium testatoris heres ejus prohibuit? Huic contradici potest: ergo pietatis, etc., he may be answered by this plea, etc., Dig. 11, 7, 14, § 13.—And of advisory answers opposed to one's legal views:

    volenti mihi ream adulterii postulare eam, etc., contradictum est,

    my views were disapproved, rejected, Dig. 48, 5, 11, § 10.—
    (β).
    To oppose an opinion, with dat. of the thing:

    cum plures tantum sententiis aliorum contradicerent,

    opposed the opinions, Tac. H. 1, 39.—
    (γ).
    To object to a motion or petition, with dat. of the petitioner:

    patrem qui damnavit optat ne is torqueatur: pater ei contradicit,

    the father objects, Quint. 9, 2, 81:

    cum ambienti ut legibus solveretur multi contradicerent,

    Suet. Caes. 18; Dig. 40, 5, 14; 40, 12, 33.—
    (δ).
    With dat. of the petition:

    preces erant, sed quibus contradici non posset,

    which could not be denied, Tac. H. 4, 46 fin.; Dig. 3, 1, 1, § 2.—
    (ε).
    To contest the validity of a law (rare):

    quibus (legibus) contradici potest,

    Quint. 7, 7, 4.—
    (ζ).
    To contradict an assertion (very rare):

    pro certis autem habemus... cuicunque adversarius non contradicit,

    Quint. 5, 10, 13.—
    d.
    With quin, to object:

    praetor Samnitibus respondit... nec contra dici quin amicitia de integro reconcilietur,

    there was no objection to a reconciliation, Liv. 8, 2, 2.
    C.
    To one's disadvantage; mostly predic. with esse, unfavorable, adverse, damaging (post-Aug.;

    but cf. II. B. 2.): ut eum qui responsurus est vel tacere, vel etiam invitum id quod sit contra cogat fateri,

    Quint. 7, 3, 14:

    cum verba (legis) contra sint,

    id. 7, 1, 49:

    sed experimentum contra fuit,

    unsuccessful, Tac. H. 2, 97 fin.:

    ubi fortuna contra fuit,

    id. ib. 3, 18:

    si fortuna contra daret,

    should be unfavorable, id. ib. 1, 65 fin.; id. A. 15, 13.
    D.
    Of logical opposition, with negative force.
    1.
    Of a direct contrast.
    a.
    Predicatively, with esse, fieri, etc., the contrary, the opposite:

    quod fieri totum contra manifesta docet res,

    but experience teaches that just the contrary is true, Lucr. 3, 686; 4, 1088:

    in stultitia contra est,

    with fools the reverse is true, Cic. Clu. 31, 84:

    in hac quidem re vereor ne etiam contra (i. e. sit),

    id. Att. 12, 46; id. Off. 1, 15, 49:

    quod contra est,

    Sall. J. 85, 21:

    quis non credat, etc.? Contra autem est,

    Sen. Q. N. 3, 25, 12; id. Ep. 7, 3; Dig. 37, 4, 4:

    contra fore si, etc.,

    ib. 34, 2, 39, § 2:

    immo forsitan et contra (i. e. erit),

    ib. 41, 3, 49:

    ego contra puto (i. e. esse),

    Plin. Ep. 1, 20, 7; Lampr. Alex. Sev. 25.—
    b.
    With evenire, accidere, sentire, scribere, habere, etc.:

    utrumque contra accidit: istic enim bellum est exortum, hic pax consecuta,

    of both the contrary has happened, Cic. Fam. 12, 18, 2; so Dig. 38, 2, 51:

    id ego contra puto (sc.: faciendum esse),

    id. Att. 10, 8, 2:

    contra evenit in iis morbis,

    Sen. Ep. 52, 7; Plin. 2, 65, 65, § 163:

    ego contra sentio,

    Sen. Clem. 1, 15, 5; Sedig. ap. Gell. 15, 24, 4; Dig. 40, 2, 25:

    Proculus contra (sc. sentit),

    ib. 35, 2, 1, § 14; 33, 7, 25:

    licet Celsus contra scribat,

    ib. 9, 2, 21, § 1: contra probatur, Gai Inst. 2, 78; Dig. 33, 7, 12, § 34.—Very rarely referring to a term in the same clause:

    cujus disparem mitioremque naturam contra interpretabatur,

    interpreted in an opposite sense, misinterpreted, misunderstood, Tac. H. 4, 86 fin.
    c.
    Referring to a word or phrase in the same predicate.
    (α).
    To an adverb, in an opposite manner, otherwise, differently, not, etc.:

    nam ad summam totius rei pertinet, caute an contra demonstrata res sit,

    Cic. de Or. 2, 81, 330: quod viriliter animoque fit, id, etc.;

    quod contra, id turpe,

    id. Off. 1, 27, 94:

    sit sapienter usus aut contra,

    Quint. 2, 5, 15:

    lactuca locis apricis optume autumno ponitur, mediterraneis aut frigidis contra ( = pessime),

    Col. 11, 3, 25.—
    (β).
    To a predicative adjective, not, the opposite, the reverse, etc.:

    ut aliae (res) probabiles videantur aliae contra,

    improbable, Cic. Ac. 2, 32, 103; id. Off. 2, 2, 7:

    quid est quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare,

    id. ib. 2, 2, 8; id. Or. 2, 31, 135; Quint. 4, 2, 52.—
    (γ).
    To a verbal predicate:

    an frater fratri exsistat heres, an contra ( = annon),

    Dig. 34, 5, 19.—
    (δ).
    To a subject infinitive:

    laudare testem vel contra pertinet ad momentum judiciorum,

    praising or censuring a witness, Quint. 3, 7, 2.—
    (ε).
    To a clause, translated by not or by a repetition of the clause with a negative:

    quae secundum naturam essent, ea sumenda et quadam aestimatione dignanda docebat, contraque contraria,

    those that were not, not, Cic. Ac. 1, 10, 36: quod cuidam aut sapiens videor quod una non jerim, aut felix fuisse;

    mihi contra,

    id. Att. 9, 12, 4: an credibile est, incestum cum filia commissum? Et contra, veneficum in noverca, adulterum in luxurioso? and incredible, etc., Quint. 5, 10, 19; so Dig. 9, 1, 2, § 1.—
    (ζ).
    To an attributive genitive:

    Marius cognoscere quid boni utrisque or contra esset (i. e. mali),

    Sall. J. 88, 2:

    verum de origine laudis contraque perspiciemus suo tempore (i. e. vituperationis),

    Quint. 2, 4, 21:

    alii a propositione accusatoris contraque loci oriuntur,

    the accuser and the accused, id. 7, 2, 31;

    so in several titles of the Digests, as Depositi vel contra, = actio depositi, vel contraria actio depositarii,

    Dig. 16, 3 tit.; so ib. 16, 17, 1; 16, 13, 6; 16, 13, 7.—
    2.
    Reversing the relation of terms in the preceding sentence, the reverse, conversely, vice versa, etc.
    a.
    With its own predicate: saepe... corpus aegret, Cum tamen ex alia laetamur parte latenti;

    Et retro fit uti contra sit saepe vicissim, Cum miser ex animo laetatur corpore toto,

    Lucr. 3, 108: illa altera argumentatio, quasi retro et contra, prius sumit, etc., ( proceeding), so to speak, backward and in inverted order, Cic. Part. Or. 13, 46: neque illud ignoro, etc.; sed non idem accidit contra, but the converse is not true, Quint. 8, 6, 3; Gell. 4, 2, 5: ut vocabula verbis, verba rursus adverbiis, nomina appositis et pronominibus essent priora. Nam fit contra quoque frequenter non indecore. for often, not inelegantly, the order is reversed, Quint. 9, 4, 24:

    quae etiam contra valent,

    i. e. if the terms are reversed, id. 3, 7, 25; 9, 2, 49; 8, 6, 25; 9, 4, 72.—
    b.
    Belonging to the same predicate:

    ut quidque erit dicendum ita dicet, nec satura jejune, nec grandia minute, nec item contra,

    Cic. Or. 36, 123:

    cum emtor venditori, vel contra, heres exstitit,

    Dig. 35, 2, 48:

    in quibus patrium pro possessivo dicitur, vel contra,

    Quint. 1, 5, 45; 5, 10, 71:

    junguntur autem aut ex nostro et peregrino, ut biclinium, aut contra, ut epitogium et Anticato,

    id. 1, 5, 68:

    ut capras in montosis potius locis quam in herbidis (pascar), equas contra,

    but with mares the reverse is the case, Varr. R. R. 2, 1, 16:

    itaque ille dicere melius quam praecipere, nos contra fortasse possumus,

    Cic. Or. 42, 143:

    qua collegi solent ex his quae faciunt ea quae faciuntur, aut contra,

    or vice versa, Quint. 5, 10, 80; Dig. 14, 1, 1, § 12; 48, 5, 23, § 4.
    E.
    In logical antithesis of clauses with a merely rhet. force, on the contrary, on the other hand, vice versa; sometimes almost = sed or autem (freq.).
    1.
    In independent clauses.
    a.
    Opposing persons or parties: fortunam insanam esse... perhibent philosophi... Sunt autem alii philosophi qui contra Fortunam negant ullam exstare, Pac. ap. Auct. Her. 2, 23, 36 (Trag. Rel. v. 372 Rib.); Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68; Varr. R. R. 1, 8, 1:

    ego etiam quae tu sine Verre commisisti Verri crimini daturus sum... Tu, contra, ne quae ille quidem fecit, obicies,

    Cic. Div. in Caecil. 11, 35:

    ego contra ostendo, non modo nihil fecisse Sex. Roscium, sed, etc.,

    id. Rosc. Am. 29, 79; id. Phil. 8, 3, 8; id. Off. 1, 30, 108; id. Fin. 5, 22, 62:

    in Italia bellum gerimus, in sede ac solo nostro... Hannibal contra in aliena, in hostili est terra,

    Liv. 22, 39, 13; 21, 50, 2; 3, 15, 2; 6, 7, 4; 9, 35, 4 et saep.; Nep. Alcib. 8, 1; Vell. 2, 31, 4; Sen. Ep. 9, 14; id. Ira, 2, 33, 6; Plin. 35, 10, 37, § 113; Tac. H. 3, 84; 3, 57; Suet. Tib. 2; id. Vit. 2; Just. 2, 1, 10; 8, 4, 11:

    contra mercator, navim jactantibus austris Militia est potior?

    Hor. S. 1, 1, 6; 1, 2, 30; 1, 3, 27; Prop. 2, 1, 45; 2, 23, 13 (3, 17, 3); Sen. Hippol. 214;

    so with versa vice: barbarae gentes (Alexandrum) non ut hostem, sed ut parentem luxerunt... Contra Macedones versa vice non ut civem, sed ut hostem amissum gaudebant,

    Just. 13, 1, 7.—
    b.
    Introducing a secondary or parallel opposition of thought: in loco umidiore far potius serunt quam triticum;

    contra in aridiore hordeum potius quam far,

    Varr. R. R. 1, 9, 4; 1, 1, 47: si nihil esset quod inane vocaret, Omne foret solidum;

    nisi contra corpora certe Essent, etc., Omne quod est spatium vacuum constaret inane,

    Lucr. 1, 521; 4, 348; cf.:

    justa omnia decora sunt, injusta contra, ut turpia, sic indecora,

    Cic. Off. 1, 27, 94; id. N. D. 2, 15, 41; id. de Or. 3, 33, 136; id. Quint. 30, 93: id. Off. 3, 21, 84; id. Leg. 2, 1, 2: facilem esse rem... si modo unum omnes sentiant; contra in dissensione nullam se salutem perspicere, Caes. B. G, 5, 31; Liv. 25, 30, 3; Sen. Ben. 1, 5, 2; Plin. 12, 19, 42, § 92; 11, 14, 14, § 35; Suet. Caes. 73; Gell. 1, 4, 5:

    si male rem gerere insani est, contra bene, sani,

    Hor. S. 2, 3, 74.—
    2.
    In opposition to a dependent clause:

    ut hi miseri, sic contra illi beati quos, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 6, 16; so id. de Or. 1, 45, 198; Quint. 9, 3, 39:

    cui ego rei tantum abest ut impedimento sim, ut contra te M. Manli adhorter, etc.,

    Liv. 6, 15, 5; 6, 31, 4:

    cum virtus adeo neminem spe ac pollicitatione corrumpat, ut contra in se inpendere jubeat, ac, etc.,

    Sen. Ben. 4, 1, 2: aut igitur negemus quidquam ratione confici, cum contra nihil sine ratione recte fieri possit, aut, etc., whereas on the contrary, etc., Cic. Tusc. 4, 38, 84; cf.:

    at contra,

    Lucr. 2, 392.—
    3.
    With co-ordinate conjunctions.
    a.
    Copulative, et contra or contraque (never with ac or atque); also nec contra (rare), and on the other hand.
    (α).
    With reference to a reason or conclusion, after nam, enim, cum, or itaque: nam et ratione uti... omnique in re quid sit veri videre et tueri decet, contraque falli [p. 454]... tam dedecet quam, etc., Cic. Off. 1, 27, 94:

    malus est enim custos... metus, contraque benevolentia fidelis,

    id. ib. 2, 7, 23:

    cum reficiat animos varietas ipsa, contraque sit aliquanto difficilius in labore uno perseverare,

    Quint. 1, 12, 4; 3, 8, 32; 8, 6, 20:

    itaque in probris maxime in promptu est, si quid tale dici potest, etc. Contraque in laudibus, etc.,

    Cic. Off. 1, 18, 61; cf. Suet. Calig. 51; so with nec:

    nam nec comoedia cothurnis assurgit, nec contra tragoedia socculo ingreditur,

    Quint. 10, 2, 22.—
    (β).
    With contrasted examples or illustrations, often after ut or sic:

    audivi ex majoribus natu, hoc idem fuisse in P. Scipione Nasica, contraque patrem ejus... nullam comitatem habuisse sermonis,

    Cic. Off. 1, 30, 109:

    ut suspitionibus credi oportere, et contra suspitionibus credi non oportere,

    id. Inv. 2, 15, 48; Quint. 8, 4, 1; 5, 10, 48; 9, 3, 7; 9, 4, 52; 11, 1, 14; Sen. Ep. 82, 14; Dig. 17, 1, 22, § 4.—
    (γ).
    With contrasted actions, assumptions, etc.:

    atque utinam qui ubique sunt propugnatores hujus imperii possent in hanc civitatem venire, et contra oppugnatores rei publicae de civitate exterminari!

    Cic. Balb. 22, 51:

    domo pignori data, et area ejus tenebitur... et contra jus soli sequitur aedificium,

    Dig. 13, 7, 21:

    equo et asina genitos mares, hinnos antiqui vocabant: contraque mulos quos asini et equae generassent,

    Plin. 8, 44, 69, § 17: ceterum potest ex lege quidem esse judicium, sed legitimum non esse, et contra ex lege non esse, sed legitimum esse, Gai Inst. 4, 109; Plin. 2, 65, 65, § 161; 35, 15, 5, § 183.—
    (δ).
    After a negative clause, affirming the opposite idea, et contra or contraque, but on the contrary:

    in quo (consulatu) ego imperavi nihil, et contra patribus conscriptis et bonis omnibus parui,

    Cic. Sull. 7, 21:

    nunc vero cum ne pulsus quidem ita sim ut superare non possim, contraque a populo Romano semper sim defensus, etc.,

    id. Dom. 33, 88; id. Fin. 2, 17, 55; id. Marcell. 6, 20; so,

    et contra,

    Suet. Tit. 7.—
    b.
    With adversative conjunctions, at contra, sed contra, contra autem, contra vero (not verum contra, nor contra tamen).
    (α).
    At contra (freq.), merely a strengthened contra (v. 1. supra): huc accedit uti mellis lactisque liquores Jucundo sensu linguae tractentur in ore;

    At contra taetri absinthi natura... foedo pertorqueat ora sapore,

    Lucr. 2, 400:

    cogunt,

    id. 2, 74; 1, 366; 2, 235 et saep.: nos qui domi sumus, tibi beati videmur;

    at contra nobis tu quidem... prae nobis beatus,

    Cic. Fam. 4, 4, 2; id. Tusc. 1, 3, 5; id. Rosc. Am. 45, 131; id. Verr. 2, 5, 26, § 66; Sall. J. 36, 2; 4, 7; 15, 3; id. C. 12, 5:

    ideo siccas aiunt Aethiopiae solitudines... At contra constat Germaniam abundare rivis,

    Sen. Q. N. 3, 6, 2; 1, 3, 1; id. Ep. 100, 7; Plin. 7, 53, 54, § 186; Suet. Galb. 15; Tac. A. 4, 28.—
    (β).
    Sed contra, after a negative sentence (class.):

    non quo acui ingenia adulescentium nollem, sed contra ingenia obtundi nolui,

    Cic. de Or. 3, 24, 93; id. Att. 9, 15, 3; id. Ac. 1, 10, 35; id. Fl. 11, 26:

    arma populi Romani non liberis servitutem, sed contra servientibus libertatem adferre,

    Liv. 45, 18, 1:

    tu ne cede malis, sed contra audentior ito,

    Verg. A. 6, 95; Plin. Ep. 1, 10, 12.—PostAug. also without a preceding negation:

    obiisse nostro Laium scelere autumant superi inferique: sed animus contra innocens... negat,

    Sen. Oedip. 765; Symm. Ep. 6, 81.—
    (γ).
    Contra autem (rare;

    in Cic. only where different subjects have contrasted predicates in dependent clauses): quia pacis est insigne toga, contra autem arma tumultus atque belli,

    Cic. Pis. 30, 73.—In later writers = contra alone:

    sub septemtrione aedificia... conversa ad calidas partes oportere fieri videntur. Contra autem sub impetu solis meridiani regionibus conversa ad septemtrionem... sunt facienda,

    Vitr. 6, 1, 2; Gell. 14, 2, 19; Dig. 7, 1, 25, § 3; 34, 3, 25.—
    (δ).
    Contra vero (very rare;

    not in Cic.), used for contra: contra vero quercus infinitam habet aeternitatem,

    Vitr. 2, 9, 8; 6, 1, 3; Cels. 3, 6 fin.
    (ε).
    Atqui contra, App. Mag. p. 287, 24.—
    c.
    With disjunctive conjunctions, aut contra, vel contra, seu contra, or on the contrary, or conversely (always without change of subject).
    (α).
    Aut contra:

    num aut scriptum neget, aut contra factum infitietur?

    Cic. Part. Or. 38, 133: quae (mens) aut languescit... aut contra tumescit, etc., Quint. 1, 2, 18:

    si imbres defuere, aut contra abundavere,

    Plin. 17, 24, 37, § 228.—
    (β).
    Vel contra:

    hinc enim quaestiones oriuntur: Injuriam fecisti, sed quia magistratus, majestatis actio est? Vel contra: Licuit... quia magistratus?

    Quint. 5, 10, 40; 9, 4, 96; Suet. Galb. 3; Dig. 35, 2, 56, § 4; 8, 4, 6.—
    (γ).
    Seu contra:

    seu tristis veniam, seu contra laetus amicis,

    Prop. 1, 11, 25.—
    d.
    With causal conjunctions, nam contra (very rare;

    never contra enim): falso queritur de natura sua genus humanum quod, etc. Nam contra, reputando, neque majus aliud, neque praestabilius invenies,

    Sall. J. 1, 1; Quint. 1, 1, 1; 9, 2, 23. —
    4.
    In late Lat., e contra (also one word, ēcontrā) = contra,
    (α).
    In the meaning, the contrary (D. 1.):

    aliis vero econtra videtur,

    Hier. Ep. 12.—
    (β).
    Et econtra = et contra (E. 3. a.):

    honestiorum provectu et econtra suppliciis,

    Aur. Vict. Caes. 39, 45.—For quod contra, v. II. E. 1. c.—
    5.
    With emphatic particles.
    a.
    Quin contra, nay on the contrary, opposing an affirmative sentence to a preceding negative statement (quin etiam amplifies without opposition; sed contra opposes without amplification; quin contra both opposes and amplifies);

    not before Livy: num qui enim socordius rempublicam administrari post Calvi tribunatum... quam? etc. Quin contra patricios aliquot damnatos... neminem plebeium,

    Liv. 6, 37, 8; 31, 31, 9; 35, 26, 10; 37, 15, 3.—
    b.
    Immo contra (post-Aug.).
    (α).
    = no, on the contrary, refuting opinions, after questions and in the form of a dialogue:

    existimas nunc me detrahere tibi multas voluptates?... Immo contra, nolo tibi umquam deesse laetitiam,

    Sen. Ep. 23, 3; Dig. 33, 7, 5; 33, 7, 29.—
    (β).
    = sed contra, but on the contrary:

    proinde ne submiseris te, immo contra fige stabilem gradum,

    Sen. Cons. Marc. 5, 6; id. Cons. Polyb. 15, 2; cf. prep.:

    immo contra ea,

    Liv. 41, 24, 8; cf. II. E. 1. b. infra.—
    c.
    Item contra = an emphatic et contra (very rare):

    quoniam... beate vivere alii in alio, vos in voluptate ponitis, item contra miseriam in dolore, etc.,

    Cic. Fin. 2, 27, 86; cf. I. A. 3. g supra.
    F.
    With a comparative clause introduced by ac, atque, or quam, representing a logical or moral opposition (contra atque debuit = non ita ut debuit; cf. Cic. Or. 3, 19, 70); cf. prep., II. C. 3. g, and II. E. 2. infra.
    1.
    Of logical opposition, contrary to, different from, otherwise than; in the best prose only with atque or ac.
    (α).
    With atque:

    item, contra atque apud nos, fieri ad Elephantinem ut neque ficus neque vites amittant folia,

    Varr. R. R. 1, 7, 6:

    simulacrum Jovis, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,

    Cic. Cat. 3, 8, 20; id. Sull. 24, 69:

    judicium suscepturos contra atque omnis Italia populusque Romanus judicavisset,

    Caes. B. C. 3, 12; id. B. G. 4, 13; Plin. 12, 19, 43, § 95.—
    (β).
    With ac:

    itaque contra est ac dicitis,

    Cic. Fin. 4, 15, 41:

    vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,

    id. Div. 2, 24, 53; so id. Verr. 2, 4, 6, § 11; id. Or. 40, 137:

    cum contra ac Deiotarus sensit victoria belli judicaret,

    id. Phil. 11, 13, 34:

    Petreius ubi videt, Catilinam, contra ac ratus erat, magna vi tendere, etc.,

    Sall. C. 60, 5.—
    (γ).
    With ac and atque:

    si denique aliquid non contra ac liceret factum diceretur, sed contra atque oporteret,

    Cic. Balb. 3, 7.—
    (δ).
    With quam (post-Aug.):

    cui contra quam proposuerat aliqua cesserunt,

    Sen. Ira, 3, 6, 5; Plin. 10, 53, 74, § 149; 11, 21, 24, § 72; Gell. 6 (7), 8, 6:

    contra quam licet,

    id. 1, 3, 19; Sil. 15, 107.—
    2.
    Of moral opposition of acts contrary to rules and principles (cf. II. 3. g infra); so always with quam:

    mater Aviti, generi sui, contra quam fas erat, amore capta,

    contrary to the divine law, Cic. Clu. 5, 12:

    ut senatus, contra quam ipse censuisset, ad vestitum rediret,

    contrary to its own resolution, id. Pis. 8, 18:

    contra quam ista causa postulasset,

    id. Caecin. 24, 67:

    contra quam sanctum legibus est,

    Liv. 30, 19, 9; Cic. Leg. 2, 5, 11; id. Q. Fr. 1, 1, 1, § 2; id. Dom. 46, 122:

    contraque faciunt quam polliceri videntur,

    Auct. Her. 4, 3, 6; Cic. de Or. 2, 20, 86.
    II.
    Prep. with acc., before, against, facing, towards, opposite to, contrary to (acc. to many scholars not ante-class.; cf. Hand, Turs. II. p. 108; but found Plaut. Ps. 1, 2, 24 Fleck., a line omitted by Lorenz as a gloss; id. Pers. 1, 1, 13 Ritschl; Att. ap. Non. p. 469, 15, or Trag. Rel. v. 476 Rib.; cf. also Plaut. Poen. 5, 6, 18; Cato, R. R. 18, 1, and v. I. A. 1. a. b, and I. A. 1. b. a supra).
    A.
    Local uses.
    1.
    Opposite, over against, facing.
    a.
    Of countries and places (mostly of those separated by water;

    adversus and e regione mostly of places opposite by land): insulae natura triquetra, cujus unum latus est contra Galliam,

    Caes. B. G. 5, 13; 3, 9; 4, 20:

    ad insulam quae est contra Massiliam,

    id. B. C. 1, 56; 3, 23:

    Rhodios, pacatis contra insulam suam terris, etc.,

    Liv. 37, 15, 7; 3, 26, 8:

    Carthago Italiam contra,

    Verg. A. 1, 13; 5, 124; Ov. M. 14, 17:

    insulae quae contra Tauri promuntorium inopportune navigantibus objacent, Chelidoniae nominantur,

    Mel. 2, 7; Plin. 3, 26, 30, § 151; 6, 28, 32, § 152; 5, 7, 7, § 41; Tac. A. 3, 1; id. H. 2, 17.—
    b.
    Of the heavenly bodies:

    donique (luna) eum (sc. solem) contra pleno bene lumine fulsit,

    Lucr. 5, 708:

    contra Volucris rostrum posita est Lyra,

    Vitr. 9, 4, 5; Sen. Q. N. 1, 5, 9; 1, 8, 3; Plin. 2, 31, 31, § 99; 5, 10, 10, § 56.—So, tertium (latus Britanniae) est contra septem triones, opposite ( facing); hence, contra meridiem and contra ortus (instead of ad or adversus meridiem, etc.), facing the south and east, Plin. 6, 24, 24, § 85; 17, 2, 2, § 22. —So of a person standing in the sunlight:

    cum minima umbra (i. e. a sole) contra medium fiet hominem,

    Plin. 18, 33, 76, § 327; cf.:

    contra mediam faciem meridies erit,

    id. 18, 33, 76, § 326.—
    c.
    Of opposite ends of a line.
    (α).
    Of the diameter of the earth: esse e regione nobis e contraria parte terrae qui adversis vestigiis stent contra nostra vestigia, quos antipodas vocatis, Cic. Ac. 2, 39, 123.—
    (β).
    Of a line drawn:

    contra autem E littera I erit ubi secat circinationem linea,

    opposite the point E will be the letter I, Vitr. 9, 7, 4.—
    d.
    Of buildings, etc.:

    contra hoc aviarium est aliud minus in quo quae mortuae sunt aves curator servare solet,

    Varr. R. R. 3, 5, 5; Vitr. 5, 6, 3; 3, 5, 15:

    (statuam) quae fuerit contra Jovis Statoris aedem in vestibulo Superbi domus,

    Plin. 34, 6, 13, § 29:

    contra medium fere porticum diaeta paulum recedit,

    Plin. Ep. 5, 6, 20; 2, 17, 5; Suet. Aug. 44.—
    e.
    Of places on the human body:

    id quod contra stomachum est,

    Cels. 4, 5 (4, 12 med.); 7, 7;

    4, 20 (13).—Of the direction of the intestines, etc.: ea... contra medium alvum orsa,

    Cels. 4, 1 fin.
    2.
    Of actions, opposite, towards, against, facing (syn.:

    adversus, ad, e regione,

    Caes. B. G. 7, 61).
    a.
    In gen.:

    quamvis subito... quamque Rem contra speculum ponas, apparet imago,

    Lucr. 4, 156: Democritus... clipeum constituit contra exortum Hyperionis, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4:

    et contra magnum potes hos (i.e. oculos) attollere solem, Nec tremis...?

    Prop. 1, 15, 37; Col. 7, 3, 8:

    rex constiterat contra pedites,

    Curt. 10, 9, 13; 9, 5, 1:

    ne contra septentrionem paveris,

    Plin. 18, 33, 76, § 330; 28, 6, 19, § 69:

    contra solem varie refulgens,

    placed in the sun, id. 37, 10, 63, § 173; 10, 54, 75, § 151; 37, 6, 22, § 83;

    37, 7, 25, § 95: cum terrestres volucres contra aquam clangores dabunt,

    id. 18, 35, 87, § 363; 19, 8, 39, § 131.—
    b.
    Dependent on verbs of motion (very rare without the idea of hostility):

    (Dinocrates) incessit contra tribunal regis jus dicentis,

    towards, Vitr. 2, praef. 1.—So trop., of actions done for a purpose:

    lege Cornelia de sicariis tenetur qui, cum in magistratu esset, eorum quid fecerit contra hominis necem quod legibus permissum non sit,

    Dig. 48, 8, 4.—
    c.
    Appositively, with the predicate: (elephanti) tanta narratur clementia contra minus validos, ut, etc., if fronting weaker animals, if brought in contact with them (not to be connected with clementia), Plin. 8, 7, 7, § 23.—Similarly: dum... fidens non est contra feram, if fronting the animal (not dependent on fidens), Plin. 8, 16, 21, § 57.—
    d.
    Against an opposing action, etc.:

    contra vim atque impetum fluminis conversa,

    Caes. B. G. 4, 17, 5:

    cum plateae contra directos ventos erunt conformatae,

    Vitr. 1, 6, 8:

    ut contra ventum gregem pascamus,

    Col. 7, 3, 12; Sen. Q. N. 2, 31, 2; Plin. 29, 3, 12, § 52; 17, 2, 2, § 21; 8, 16, 21, § 54:

    contra fluminum impetus aggeribus,

    id. 35, 14, 48, § 169:

    capite in sole contra pilum peruncto,

    id. 27, 4, 5, § 17; 18, 35, 88, § 364; Varr. ap. Plin. 7, 20, 19, § 83; Sil. 14, 352; Dig. 9, 2, 29, § 4. [p. 455] — Trop.:

    contra fortunam tenendus est cursus,

    Sen. Prov. 5, 9.—Prov.:

    contra stimulum calces,

    kick against the pricks, Isid. Orig. 1, 36, 28 (al. calcitres); cf. Amm. 18, 5, 1.—
    e.
    Of local actions with hostile intent.
    (α).
    Lit.:

    quae vis Coclitem contra omnes hostium copias tenuit?

    Cic. Par. 1, 2, 12:

    Pompeium Cartejae receptum scribis: jam igitur contra hunc exercitum (sc. constitit),

    id. Att. 15, 20, 3:

    pertimescam, credo, ne mihi non liceat contra vos in contione consistere,

    to face you, id. Agr. 1, 8, 25; Lepidus ap. Cic. Fam. 10, 34, 1; Caes. B. C. 1, 26:

    a fronte contra hostem pedum quindecim fossam fieri jussit,

    id. ib. 1, 41; 1, 42; id. B. G. 7, 62:

    Tullus adversus Veientem hostem derigit suos: Albanos contra legionem Fidenatium collocat,

    Liv. 1, 27, 5; 24, 41, 5; 38, 4, 5; Verg. A. 12, 279; Front. Strat. 2, 2, 13; 2, 3, 17.—Appositively, with a local verb understood:

    terribilis haec contra fugientes belua est, fugax contra insequentes,

    i. e. if fronting, if placed opposite, Plin. 8, 25, 38, § 92.—
    (β).
    Trop.:

    castra sunt in Italia contra populum Romanum in Etruriae faucibus collocata,

    Cic. Cat. 1, 2, 5; id. Mil. 1, 2; Quint. 7, 7, 5:

    tum contra hanc Romam illa altera Roma quaeretur,

    will be as a rival against this Rome, Cic. Agr. 2, 22, 86:

    cui rationi contra homines barbaros atque imperitos locus fuisset, hac ne ipsum quidem sperare, etc.,

    Caes. B. G. 1, 40:

    (Cicero) plerumque contra inimicos atque obtrectatores plus vindicat sibi,

    when fronting adversaries, Quint. 11, 1, 23.—
    f.
    In partic.
    (α).
    Stare contra aliquem (opp. stare ab aliquo); usu. implying hostility; mostly trop., to stand against, to be arrayed against, to face, oppose:

    quod contra hoc exemplum nulla staret eorum ratio,

    Auct. Her. 4, 5, 7:

    contra populi studium,

    Cic. Brut. 34, 126:

    contra civium perditorum... dementiam a senatu et a bonorum causa,

    id. ib. 79, 273; so,

    a mendacio contra veritatem,

    id. Inv. 1, 3, 4:

    contra cives in acie,

    id. Att. 16, 11, 2:

    et adversi contra stetit ora juvenci,

    opposite, Verg. A. 5, 477; 5, 414:

    haec enim (ratio) sola... stat contra fortunam,

    Sen. Ep. 14, 4, 2: contra leonem etiam stetit, fronted, i. e. hunted, Spart. Carac. 5 fin.
    (β).
    Contra aliquem ire:

    aut saevos Libyae contra ire leones,

    Stat. Th. 9, 16.— Trop.:

    uti contra injurias armati eatis,

    Sall. J. 31, 6:

    interritus (sapiens) et contra illa (mala) ibit et inter illa,

    Sen. Ep. 59, 8; cf.: contra venire, II. B. 1. c. b infra, and v. also II. B. 2. b. and II. B. 1. b. infra.—
    3.
    Transf.,
    a.
    To persons placed together for comparison:

    C. vero Caesar, si foro tantum vacasset, non alius ex nostris contra Ciceronem nominaretur,

    Quint. 10, 1, 114:

    CORONATO CONTRA OMNES SCAENICOS,

    Inscr. Grut. p. 331, n. 4.—
    b.
    To things compared, as if weighed against each other as to their value, strength, etc.
    (α).
    Lit. (very rare):

    quamcunque vis rem expende, et contra aquam statue... Si gravior est, leviorem rem... feret, etc.,

    Sen. Q. N. 3, 25, 5.—
    (β).
    Prop.:

    cujus (i. e. generis humani) causa videtur cuncta alia genuisse natura, magna saeva mercede contra tanta sua munera,

    Plin. 7, 1, 1, § 1:

    qui amicus esse coepit quia expedit, placebit ei aliquod pretium contra amicitiam,

    Sen. Ep. 9, 9:

    numquam ulli fortiores cives fuerunt quam qui ausi sunt eum contra tantas opes ejus... condemnare,

    Cic. Fam. 7, 2, 3:

    tantum studium bonorum in me exstitisse, contra incredibilem contentionem clarissimi et potentissimi viri,

    id. ib. 7, 2, 2; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 3:

    nomen prorogans nostrum et memoriam extendens contra brevitatem aevi,

    as a compensation for, Plin. 2, 63, 63, § 154.—So esp., valere contra, to weigh against, counterbalance, avail or prevail against: non vereor ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:

    (illa facta) pro periculo potius quam contra salutem valere debere,

    Cic. Part. Or. 35, 120; id. Off. 3, 29, 104:

    contrane lucrum nil valere Pauperis ingenium?

    Hor. Epod. 11, 11; Sen. Ben. 4, 15, 1; id. Cons. Helv. 5, 5; so,

    robur habere contra: si contra unamquamlibet partem fortunae satis tibi roboris est,

    id. ib. 13, 2;

    so of counterchecks: in Creta decem qui cosmoe vocantur, ut contra consulare imperium tribuni plebis, sic illi contra vim regiam constituti,

    Cic. Rep. 2, 33, 58.—Of antidotes: cimicum natura contra serpentium morsus valere dicitur, item contra venena omnia, Plin. 29, 4, 17, § 61.—Hence,
    c.
    Colloq., aliquid contra aurum est, something is worth gold, is superb, both predicatively and attributively (cf.: auro contra, I. A. 2. supra): hujusce pomaria in summa Sacra Via ubi poma veneunt, contra aurum imago, a spectacle for gold, i. e. a magnificent sight, Varr. R. R. 1, 2, 10 MSS. (al. aliter):

    numcubi hic vides citrum... num quod emblema aut lithostratum? quae illic omnia contra aurum,

    superb, id. ib. 3, 2, 4 MSS. (Schneid. omits aurum, ex conj.):

    oneravi vinum, et tunc erat contra aurum,

    Petr. 7, 6.—
    d.
    Transf., of replies, with aiebat, inquit, etc.; both in friendly and inimical sense; esp., contra ea, contra haec, = the adv. contra:

    contra ea Titurius sero facturos clamitabat, etc.,

    Caes. B. G. 5, 29:

    contra ea Verginius unum Ap. Claudium et legum expertem et, etc., aiebat,

    Liv. 3, 57, 1; 24, 45, 4:

    quae contra breviter fata est vates,

    Verg. A. 6, 398:

    contra quod disertus Tu impie fecisti inquit, etc.,

    Quint. 7, 1, 53 (cf.: contra ea, II. E. 1. infra).
    B.
    Denoting hostility or disadvantage.
    1.
    With verbs of hostile action.
    a.
    Of physical exertion:

    pugnavere et tertio consulatu ejus viginti (elephanti) contra pedites quingentos,

    Plin. 8, 7, 7, § 22:

    proelium Afri contra Aegyptios primi fecere fustibus,

    id. 7, 56, 57, § 200; 8, 40, 61, § 142. —
    b.
    Referring to warfare (usu. adversus), bellum gerere (rarely for cum or adversus; but contra patriam, contra aras, etc., not cum patria, etc.; cf.

    bellum, II. A. 1. e.): a quo prohibitos esse vos contra Caesarem gerere bellum (opp. pro),

    Cic. Lig. 8, 25; id. Phil. 5, 10, 27; Liv. Ep. 129.—With bellum suscipere:

    contra Antonium,

    Cic. Phil. 8, 2, 5; so,

    contra patriam,

    id. Sull. 20, 58:

    pugnare contra patriam,

    id. ib. 25, 70:

    contra conjuges et liberos,

    Sen. Ben. 5, 15, 5:

    armatum esse contra populum Romanum,

    Cic. Prov. Cons. 13, 32.—With arma ferre (freq.), Cic. Phil. 2, 29, 72; 13, 21, 47; Liv. 28, 28, 15; Nep. Att. 4, 2; Tib. 1, 6, 30; Ov. M. 4, 609; 13, 269; id. P. 1, 1, 26.—With arma sumere or capere, Cic. Rab. Perd. 6, 19; id. Phil. 4, 1, 2; 4, 3, 7:

    armis contendere contra,

    Caes. B. G. 2, 13:

    arma alicui dare (trop.),

    Cic. Phil. 2, 21, 53:

    aciem instruere (trop.),

    Liv. 25, 4, 4:

    exercitum comparare,

    Cic. Phil. 3, 6, 14; 4, 1, 2:

    exercitum instruere,

    id. Cat. 2, 11, 24:

    exercitum ducere and adducere,

    id. Phil. 4, 2, 5; 3, 4, 11:

    exercitum contra Philippum mittere,

    id. Inv. 1, 12, 17:

    naves ducere contra,

    Hor. Epod. 4, 19:

    ducere contra hostes,

    Liv. 1, 27, 4:

    florem Italiae educere contra,

    Cic. Cat. 2, 11, 24:

    proficisci contra,

    to march against, Liv. 1, 11, 3; 8, 2, 5:

    auxilium ferre Rutulis contra Latinos,

    Plin. 14, 12, 14, § 88:

    juvare aliquem contra,

    Caes. B. C. 1, 35:

    consilium inire contra Sequanos,

    to take hostile measures against, id. B. G. 6, 12.—
    c.
    Of legal contention (more freq. adversus, except with verbs of saying).
    (α).
    In gen., with agere or causam agere, to act as counsel against a party or his attorney:

    cum agerem contra hominem disertissimum nostrae civitatis,

    Cic. Caecin. 33, 97; id. Brut. 63, 226; Sen. Ben. 4, 15, 3; Quint. 11, 1, 59.—Causam recipere or suscipere contra, to accept a retainer against:

    (causam) quam receperam contra pueros Octavios,

    Cic. Att. 13, 49, 1; Quint. 6, 1, 12; Plin. Ep. 4, 17, 1.—Adesse alicui contra, to appear, act as one's counsel against:

    rogavit me Caecilius ut adessem contra Satrium,

    Cic. Att. 1, 1, 3; Plin. Ep. 1, 7, 5 al.; cf.:

    esse contra,

    id. ib. 1, 18, 3.— Trop.: conquesturus venit;

    at contra se adfuit et satisfacienti satisfecit,

    Sen. Fragm. Amic. 14, 1, 89:

    causam defendere contra,

    against the accuser, Cic. de Or. 1, 39, 178:

    statuere contra aliquem (sc. causam),

    to establish a case against an adversary, id. Or. 10, 34:

    actio competit contra,

    Dig. 49, 14, 41:

    querelam instituere contra,

    ib. 5, 2, 21, § 1:

    bonorum possessionem petere contra,

    ib. 5, 2, 23:

    jus obtinere contra,

    Cic. Quint. 9, 34:

    pugnare contra,

    to struggle against the accuser, id. Sull. 17, 49; id. Verr. 1, 11, 33:

    id quod mihi contra illos datum est,

    i. e. a local advantage over, id. Tull. 14, 33:

    judicare contra aliquem,

    id. Fl. 20, 48; Dig. 21, 2, 55; 5, 2, 14; Just. Inst. 4, 17, 2:

    pronuntiare contra,

    Paul. Sent. 5, 34, 2: dare sententiam contra, Dig. 21, 2, 56, § 1:

    decernere contra,

    Cic. Fl. 31, 76:

    appellare contra aliquem,

    Dig. 49, 1, 3; 49, 5, 6; cf.:

    contra sententiam,

    Cod. Just. 7, 62, 32, § 2.—Sentire contra aliquem, to have an opinion unfavorable to:

    cur vos (cum) aliquid contra me sentire dicatis, etc.,

    Cic. Caecin. 27, 79.—
    (β).
    Venire contra aliquem, to appear as counsel for one's adversary:

    quid tu, Saturi, qui contra hunc venis, existimas aliter?

    Cic. Rosc. Com. 6, 18; id. Mur. 4, 9; id. Phil. 8, 6, 18.—Venire contra rem alicujus, to give advice damaging one's interests:

    contra rem suam me venisse questus est,

    Cic. Phil. 2, 2, 3.—
    (γ).
    With dicere and other verbs of saying. (aa) Of a lawyer pleading against a lawyer:

    ipse ille Mucius, quid in illa causa cum contra te diceret, attulit quod? etc.,

    Cic. de Or. 1, 57, 244:

    cum ille contra me pro Sex. Naevio diceret,

    id. Brut. 60, 2, 7; id. de Or. 2, 7, 30; id. Rosc. Am. 15, 45; id. Div. in Caecil. 14, 44; id. Planc. 2, 5; id. Brut. 26, 102; so,

    causam dicere,

    id. Or. 2, 23, 98:

    causam perorare,

    id. Quint. 24, 77.—(bb) Of a lawyer's pleading against the parties: dic mihi, M. Pinari, num si contra te dixero mihi male dicturus es? Servil. ap. Cic. de Or. 2, 65, 261; 3, 34, 138; 1, 14, 60; id. Or. 35, 123; Quint. 11, 1, 57; cf. with ellipsis of acc.:

    quorum alter pro Aufldia, contra dixit alter,

    id. 10, 1, 22.—(ng) Of a party against a lawyer:

    si Gaditani contra me dicerent,

    if the Gaditani were my adversaries, Cic. Balb. 17, 38.—(dd) Of witnesses and experts, and the pleadings against them:

    si decressent legationem quae contra istum diceret,

    Cic. Verr. 2, 2, 4, § 12: contra testes dicere (opp. a testibus or pro testibus). Auct. Her. 2, 6, 9; Cic. de Or. 2, 27, 118 (cf.:

    testimonium in aliquem dicere,

    id. Sull. 17, 48; Quint. 7, 4, 36):

    contra juris consultos dicere,

    against their legal opinions, Cic. Caecin. 24, 69.—So of witnesses in scientific questions:

    contra testes dicendum est,

    Sen. Q. N. 7, 16, 1.—(ee) Dicere or contendere aliquid contra aliquem, to maintain a point against:

    cum interrogamus adversarios... quid contra nos dici possit,

    Auct. Her. 4, 23, 33:

    tamenne vereris ut possis hoc contra Hortensium contendere?

    Cic. Quint. 25, 78. —
    d.
    Of literary adversaries, mostly with verbs of saying and writing:

    cum scriberem contra Epicurios,

    Cic. Att. 13, 38, 1:

    contra Epicurum satis superque dictum est,

    id. N. D. 2, 1, 2:

    contra Brutum,

    id. Tusc. 5, 8, 21:

    contra Academiam,

    id. Ac. 2, 19, 63; id. Fin. 1, 1, 2; 5, 8, 22; id. Tusc. 5, 11, 32; 5, 30, 84; id. Ac. 2, 4, 17:

    contra autem omnia disputatur a nostris,

    id. Off. 2, 2, 8.—
    e.
    Of public and political adversaries (syn. adversus and in).
    (α).
    In gen.:

    sentire contra,

    Cic. Mil. 2, 5:

    pugnare contra bonos,

    id. Sull. 25, 71:

    contra eos summa ope nitebatur nobilitas,

    Sall. C. 38, 2; Cic. Sest. 19, 42; 52, 112:

    (tribuni) qui aut contra consulem, aut pro studio ejus pugnabant,

    Liv. 39, 32, 12.—
    (β).
    Of political speaking:

    cum (Cato) eo ipso anno contra Serv. Galbam ad populum summa contentione dixisset,

    Cic. Brut. 20, 80; so id. Imp. Pomp. 17, 53; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1.—
    f.
    Of hostile or criminal acts in gen. (syn.:

    adversus, in): inire consilia contra,

    Cic. Rosc. Am. 38, 110; id. Cat. 1, 7, 18:

    manum comparare contra aliquem,

    id. Sull. 24, 68:

    conjurationem facere,

    id. ib. 4, 12:

    congredi,

    id. Lig. 3, 9; Sall. J. 64, 4:

    aliquid contra imperatorem moliri,

    Just. Inst. 4, 18, 3:

    nec dolor armasset contra sua viscera matrem,

    against her own offspring Ov. R. Am. 59.—Facere contra (more freq. with abstr. objects; cf. II. C. 1. f. b infra): nunc te contra Caesarem facere summae stultitiae est, to take parts against, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 16, 2:

    eae (res) contra nos ambae faciunt,

    operate against us, id. Quint. 1, 1.—With verbs of saying, etc.:

    homo disertus non intellegit, eum quem contra dicit laudari a se?

    Cic. Phil. 2, 8, 18; 2, 1, 2; 2, 21, 51; Sen. Ep. 15, 3, 70:

    epigramma quod contra quamdam Gelliam scripsit,

    Lampr. Alex. Sev. 38:

    disputare contra deos, in two signif.: contra deum licet disputare liberius,

    to accuse, reproach a god, Cic. N. D. 3, 31, 76; but: mala et impia consuetudo est contra deos disputandi, to reason against the gods, i. e. against their existence, id. ib. 2, 67, 168.—
    2.
    Predicatively, with esse (videri, etc.), against, injurious to, unfavorable, prejudicial, to one's disadvantage: ut [p. 456] ex senatusconsulto neque cujus intersit, neque contra quem sit intellegi possit, Cic. Mur. 32, 68; id. de Or. 3, 20, 75; 2, 74, 299; 2, 81, 330; id. Sull. 13, 39; Sen. Ben. 6, 31, 6:

    licentiam malis dare certe contra bonos est,

    injurious to, Quint. 4, 2, 75:

    res contra nos est, of unfavorable chances in a lawsuit,

    id. 4, 66, 1; 4, 2, 75; 5, 13, 32.—Often, contra aliquem = quod est contra aliquem, referring to indef. pronouns or adjectives:

    nihil contra me fecit odio mei = nihil quod esset contra me,

    Cic. Har. Resp. 3, 5; id. Off. 3, 31, 112:

    quibus (temporibus) aliquid contra Caesarem Pompeio suaserim,

    id. Phil. 2, 10, 24.—
    3.
    Added adverb. to the predicate, mostly referring to purpose, with hostile intent, for the purpose of some hostile act, in order to oppose, in opposition:

    Caesarine eam (provinciam) tradituri fuistis, an contra Caesarem retenturi?

    or keep it against Caesar, Cic. Lig. 7, 23:

    sero enim resistimus ei quem per annos decem aluimus contra nos,

    id. Att. 7, 5, 5:

    judicium illud pecunia esse temptatum non pro Cluentio, sed contra Cluentium,

    id. Clu. 4, 9; id. Imp. Pomp. 17, 52; id. Ac. 2, 28, 92:

    cum quae facitis ejusmodi sint ut ea contra vosmet ipsos facere videamini,

    id. Rosc. Am. 36, 104; Sen. Ep. 3, 7, 3: Curio se contra eum totum parat, i. e. to speak against him, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 10; Caes. B. C. 1, 85 ter; Sen. Q. N. 1, 7, 1; Plin. 16, 39, 74, § 192; Plin. Pan. 41.—So with the force of a temporal clause:

    fidem meam quam essent contra Massam Baebium experti,

    in the suit against, Plin. Ep. 3, 4, 4.—
    4.
    Dependent on adjectives (rare):

    contra se ipse misericors,

    to his own injury, Phaedr. 4, 18, 3:

    severissimus judex contra fures,

    Lampr. Alex. Sev. 28.—
    5.
    With nouns.
    a.
    Acc. to 1. b.:

    ut quam maximae contra Hannibalem copiae sint,

    Cic. Inv. 1, 12, 17; cf. Vell. 2, 76, 3.—
    b.
    Acc. to 1. c. and 1. e.; so esp., oratio contra (cf.: oratio in).
    (α).
    Oratio contra (never in), of an address against the counsel of a party or against the prosecutor:

    quid in omni oratione Crassus vel apud centumviros contra Scaevolam, vel contra accusatorem Brutum, cum pro Cn. Plancio diceret?

    Cic. de Or. 2, 54, 220; cf.:

    Cato pro se contra Cassium = in oratione contra,

    Gell. 10, 15, 3; so,

    haec perpetua defensio contra Scaevolam,

    Cic. de Or. 2, 54, 221:

    orationem illam egregiam quam (Aeschines) in Ctesiphontem contra Demosthenem dixerat,

    id. ib. 3, 56, 213.—
    (β).
    Of an address against the party, either in judicial or political affairs:

    unam orationem contra Gracchum reliquit,

    Cic. Brut. 26, 99:

    (Demosthenis) oratio contra Leptinem... contra Aeschinem falsae legationis,

    id. Or. 31, 111; Gell. 10, 24, 10; 10, 18, 91; Cic. Brut. 46, 169; Quint. 12, 10, 61; Cic. de Or. 2, 11, 45; id. Brut. 44, 164; Gell. 13, 25 (24), 15; cf. Quint. 4, 3, 13; 11, 2, 25.—
    c.
    Acc. to 1. f.:

    contra patres concitatio et seditio,

    Cic. Brut. 14, 56.—Of animals:

    contra volpium genus communibus inimicitiis,

    Plin. 10, 76, 96, § 207.
    C.
    With inanimate and abstract objects.
    1.
    Directly dependent on verbs (cf. B. 1.).
    a.
    Of physical or moral exertion:

    cum fulmina contra Tot paribus streperet clipeis,

    Verg. A. 10, 567:

    pugnandum tamquam contra morbum, sic contra senectutem,

    Cic. Sen. 11, 35:

    contra verum niti,

    Sall. J. 35, 8:

    contra fortunam luctari,

    Sen. Ben. 7, 15, 2; id. Brev. Vit. 10, 1; id. Ep. 78, 15; 99, 32; cf. Cic. Off. 1, 31, 110.—
    b.
    Of warfare (lit. and trop.):

    bellum contra aras, focos, vitam fortunasque gerere,

    Cic. Phil. 3, 1, 1:

    bellum gerimus... contra arma verbis,

    id. Fam. 12, 22, 1.—So of logical contradictions:

    artificis autem est invenire in actione adversarii quae semet ipsa pugnent,

    Quint. 5, 13, 30.—
    c.
    Of legal contention.
    (α).
    Of the actions of the counsel or prosecutor: dicere, or perorare, agere contra aliquid, to plead against, contest something:

    contra argumenta, rumores, tabulas, quaestiones (opp. ab argumentis, etc.),

    Auct. Her. 2, 6, 9 sqq.; Cic. de Or. 2, 27, 118:

    contra ratiocinationem,

    id. Inv. 2, 50, 153: contra scriptum dicere, to contest, controvert a written law or a document, id. ib. 2, 47, 138; 2, 48, 143; id. Brut. 39, 145; Quint. 7, 7, 1:

    contra caput dicere,

    to plead against life, Cic. Quint. 13, 44 (cf.:

    servum in caput domini interrogare,

    Paul. Sent. 1, 1, 34; 5, 16, 5 and 8; 5, 46, 3): contra libertatem agere, Dig. 40, 12, 26.—Pregn.:

    contra rerum naturam, contraque consuetudinem hominum dicere (opp. contra nos dicere),

    Cic. Rosc. Am. 15, 45.—
    (β).
    Of judicial decisions contradicting documents, etc.:

    contra tabulas judicare,

    Cic. de Or. 2, 70, 281:

    contra testamentum,

    Dig. 2, 17, § 1:

    contra sententiam dicere,

    ib. 49, 8, 1, § 2.—
    (γ).
    Admittere aliquem contra bona, to admit a petition for bonorum possessio (cf.:

    inmittere in bona),

    Dig. 38, 2, 3, § 6.—
    d.
    Of antagonism in literary and ethical questions.
    (α).
    To contend that something is false:

    dicere, disputare, disserere contra opinionem or sententiam,

    Cic. Tusc. 1, 4, 8; 5, 19, 55; id. de Or. 3, 18, 67; id. Fin. 5, 4, 10; id. Ac. 2, 18, 60; Sen. Ira, 1, 3, 3; id. Ep. 87, 5; 102, 5 (cf.:

    in sententiam dicere,

    in support of an opinion, Caes. B. G. 1, 45):

    contra sensus dicere,

    Cic. Ac. 2, 31, 101:

    contra rhetoricen dicere,

    Quint. 2, 17, 40.—
    (β).
    Of criticism, hostility to principles, etc.:

    contra Iliadem et Odysseam scribere,

    Vitr. 7, praef. 8:

    contra quorum disciplinam ingenium ejus exarserat,

    Cic. Tusc. 5, 29, 83.—
    (γ).
    Ethically:

    contra voluptatem dicere,

    that pleasure is a moral evil, Cic. Fin. 5, 8, 21:

    contra mortem loqui,

    that death is no evil, Sen. Ep. 82, 7;

    in both senses: contra vitia, pericula, fortunam, ambitionem,

    id. ib. 100, 10:

    contra fortunam gloriari,

    that fortune has no power over him, Cic. Tusc. 5, 9, 26; Sen. Ep. 26, 5.—
    e.
    Of public and political acts and speeches:

    contra potentiam accusatorum dicere,

    Cic. Brut. 44, 164:

    contra legem dicere or verba facere,

    id. Imp. Pomp. 15, 53; Liv. 34, 8, 1:

    rogationem ferre contra coloniam ( = contra legem de colonia deducenda),

    Cic. Clu. 51, 140; Auct. Her. 1, 17, 21; Plin. 8, 17, 24, § 64.—
    f.
    Of hostility, injury, wrongs, etc.
    (α).
    In gen.:

    senatusconsulto quod contra dignitatem tuam fieret,

    directed against, Cic. Fam. 12, 29, 2:

    contra rem publicam se commovere,

    id. Cat. 1, 26; 1, 3, 7:

    incitari,

    id. Sest. 47, 100:

    consilia inire,

    id. Agr. 2, 3, 8:

    conjurationem facere,

    Sall. C. 30, 6:

    contra salutem urbis incitari,

    Cic. Cat. 3, 8, 20:

    cogitare aliquid contra salutem,

    id. ib. 3, 9, 21: contra voluntatem or studium dicere, to oppose one's will in a speech:

    esse aliquem in civitate qui contra ejus (Chrysogoni) voluntatem dicere auderet,

    id. Rosc. Am. 22, 60; id. Phil. 1, 11, 28; id. de Or. 3, 34, 138; id. Mur. 4, 10; Tac. H. 2, 91:

    ne quid contra aequitatem contendas, ne quid pro injuria,

    do not array yourself against equity, Cic. Off. 2, 20, 71.— Trop.:

    quis non contra Marii arma, contra Suliae proscriptionem irascitur? ( = Mario propter arma, Sullae propter proscriptionem),

    Sen. Ira, 2, 2, 3.—
    (β).
    In partic.: facere contra aliquid (syn. adversus), to commit an offence against, to transgress, etc.:

    si quis ad Antonium profectus esset... senatus existimaturum eum contra rem publicam fecisse,

    Cic. Phil. 8, 11, 33; id. Mil. 5, 13; 6, 14; id. Off. 3, 10, 43; 3, 25, 95; S. C. ap. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 6; Liv. 25, 4, 7; so,

    contra salutem rei publicae facere,

    Cic. Dom. 38, 102:

    contra majestatem,

    against the emperor, Dig. 48, 4, 5:

    contra leges,

    Cic. Dom. 18, 48; id. Vatin. 7, 18; id. Fin. 2, 17, 55; id. Mur. 32, 67; id. de Or. 3, 19, 70; cf. id. Clu. 34, 92; id. Mur. 32, 68; id. Dom. 14, 38; id. Phil. 10, 6, 13; Gai Inst. 4, 121:

    contra edictum (praetoris),

    Cic. Verr 2, 3, 10, § 25; Dig. 39, 1, 20, § 1:

    contra foedus,

    Cic. Balb. 6, 16:

    contra jusjurandum ac fidem,

    id. Off. 3, 10, 43; id. Lael. 3, 30, 74; id. Verr. 2, 3, 3, § 7; Prop. 3, 30, 44 (2, 32, 44).—And ironically:

    tune contra Caesaris nutum (sc. facies)?

    Cic. Att. 14, 10, 1.—Rarely contra ea facere = contra facere, adverb. (cf. I. B. 8. and II. E. 1. b.):

    corpus in civitatem inferri non licet... et qui contra ea fecerit, extra ordinem punitur,

    Paul. Sent. 1, 21, 2; 1, 21, 12.—
    2.
    Predicatively with esse (usu. impers.), in violation of, in conflict with, contrary to (cf. 3. g).
    (α).
    With esse expressed as the predicate:

    hominem hominis incommodo suum augere commodum magis est contra naturam quam mors,

    Cic. Off. 3, 5, 21; id. Fin. 3, 9, 31; id. N. D. 3, 13, 33; Sen. Ep. 5, 4; Plin. 7, 8, 6, § 45:

    contra leges or legem est,

    Cic. Pis. 13, 30; id. Mur. 32, 67:

    contra officium est,

    id. Off. 3, 10, 43; 1, 10, 32; 1, 6, 19; cf. id. Lael. 11, 39; id. Off. 3, 15, 63; Liv. 6, 40, 5; Sen. Q. N. 2, 37, 2; Gai Inst. 3, 157; Dig. 30, 1, 112, § 3; 16, 3, 1, § 7.—With ellipsis of object (naturam), Cic. Fin. 5, 29, 89; cf.:

    adeo res ista non habet ullam moram quae contra causas ignium sit,

    unfavorable to the formation of fire, Sen. Q. N. 2, 26, 7.—
    (β).
    With verbal predicate, referring to an indef. pron. or adj., with esse understood:

    scis hunc... nihil umquam contra rem tuam cogitasse ( = nihil quod contra rem tuam esset),

    Cic. Rosc. Am. 50, 147; id. Mil. 5, 13:

    aliquid contra animum audiendi,

    something against our liking, Sen. Const. 19, 2.—So mostly with facere:

    si quid Socrates aut Aristippus contra morem consuetudinemque fecerint,

    Cic. Off. 1, 41, 148; id. Att. 3, 23, 2; 2, 22, 2; id. Off. 3, 15, 63; Sall. C. 15, 1; Dig. 8, 2, 11; 8, 2, 17; 35, 1, 79, § 2. —
    (γ).
    Contra officium, substantively, = id quod contra officium est:

    Sic inter recte factum atque peccatum, officium et contra officium, media locabat quaedam,

    Cic. Ac. 1, 10, 37.—
    3.
    Adverbially with the predicate.
    (α).
    In order to oppose, in opposition to, with hostile intent (cf. B. 3.):

    eidem illam proscriptionem capitis mei contra salutem rei publicae rogatam esse dicebant,

    that the proposal of the law was an attack on the republic, Cic. Prov. Cons. 19, 45; id. Rab. Perd. 12, 35; id. Phil. 10, 10, 22:

    imperator contra postulata Bocchi nuntios mittit,

    to reply to the demands, Sall. J. 83, 3; 25, 6; so,

    advocare contra,

    Sen. Cons. Polyb. 12, 4; id. Ep. 15, 2, 52:

    si contra mortem te praeparaveris,

    to meet death, id. ib. 11, 3, 8.—
    (β).
    With the force of a clause of manner, injuriously to, etc.:

    quibus contra valetudinis commodum laborandum est,

    Cic. Mur. 23, 47; Suet. Aug. 78:

    contra hominis salutem,

    with danger to a man's life, Cod. Just. 7, 62, 29.—
    (γ).
    In gen., of conflict with some rule or principle, contrary to, in violation of, without regard to ( = ita ut contra sit; cf. 2. supra; very freq. from the class. period;

    syn. adversus): ceperitne pecunias contra leges P. Decius,

    Cic. de Or. 2, 31, 136; id. Verr. 2, 1, 4, § 10; id. Fl. 34, 86:

    pecuniam contra leges auferre,

    id. Verr. 1, 18, 56; 2, 1, 10, § 27; 2, 5, 18, § 46; id. Har. Resp. 26, 56:

    contra legem,

    id. Rab. Perd. 3, 8; id. Dom. 16, 41:

    contra jus fasque,

    id. Har. Resp. 16, 34; id. Quint. 6, 28:

    contra jus,

    Liv. 5, 4, 14; id. Dom. 13, 55; id. Verr. 2, 5, 13, § 34:

    contra jus gentium,

    Liv. 4, 32, 5; 9, 10, 10; 21, 25, 7; 5, 36, 6;

    6, 1, 6: contra juris rigorem,

    Dig. 40, 5, 24, § 10 et saep.:

    contra testimonium aliquid judicare,

    without regard to, Cic. Brut. 31, 117:

    aliquid contra verecundiam disputare,

    contrary to the rules of decency, id. Off. 1, 35, 128:

    aliquid contra fidem constituere,

    Quint. 5, 13, 34:

    quae majores nostri contra lubidinem animi sui recte atque ordine fecere,

    contrary to the dictates of passion, Sall. C. 51, 4; id. J. 33, 1; cf. of logical opposition, II. E. 2. infra.—
    4.
    Dependent on substt.
    a.
    Of physical strife:

    scit ille imparem sibi luctatum contra nexus (draconis),

    Plin. 8, 12, 12, § 33. —
    b.
    Of warfare:

    imperatorum copia contra tuum furorem,

    Cic. Mur. 39, 83:

    Parthorum gloria contra nomen Romanum,

    Liv. 9, 18, 6: in castris perditorum contra patriam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 6.—
    c.
    Of legal contention:

    causa contra scriptum,

    Cic. Inv. 2, 46, 135.—
    d.
    Of political speaking:

    divina M. Tullii eloquentia contra leges agrarias,

    Quint. 2, 16, 7; 9, 3, 50; Gell. 18, 7, 7.—
    e.
    Of literary opposition:

    Caesaris vituperatio contra laudationem meam,

    Cic. Att. 12, 40, 1.—
    f.
    Of hostility, etc.:

    cujus factum, inceptum, conatumve contra patriam,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    ullum factum dictumve nostrum contra utilitatem vestram,

    Liv. 6, 40, 5.—
    g.
    Of injury:

    vitae cupiditas contra rem publicam,

    Cic. Planc. 37, 90: contra serpentes venenum, fatal to serpents, or as a defence against serpents, Plin. 7, 2, 2, § 15.—
    h.
    Of violation, disregard, etc. (cf. 3. g):

    iter contra senatus auctoritatem,

    Cic. Phil. 2, 19, 48:

    contra consuetudinem somnium,

    Plin. 10, 77, 98, § 211:

    bonorum possessio contra tabulas,

    Dig. 37, 4, 3, § 13; Gai Inst. 3, 41.—
    5.
    Dependent on adjectives (very rare; cf.

    II. D. 2. c. infra): contraque patris impii regnum impotens, avum resolvam,

    Sen. Herc. Fur. 966.
    D.
    Of defence, protection, and resistance (syn.: adversus, ab).
    1.
    Against persons.
    a.
    Dependent on verbs:

    cum populus Romanus suam auctoritatem vel contra omnes qui dissentiunt possit defendere,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 63: si ego consul rem publicam [p. 457] contra te et gregales tuos defendissem, id. Sest. 52, 111; 22, 49; 8, 20; id. Fam. 11, 27, 7; id. Phil. 2, 18, 45:

    contra quem multum omnes boni providerunt,

    provided a great defence, id. Mur. 38, 81: formula qua utitur patronus contra libertum qui eum in jus vocat, as a defence against, Gai Inst. 4, 46. —And of protection of plants against injurious animals:

    contra haec animalia proderit, si, etc.,

    Pall. 10, 3, 2.—
    b.
    Dependent on adjectives, mostly participial:

    paratus contra,

    Cic. Mil. 21, 56:

    nihil satis firmum contra Metellum,

    Sall. J. 80, 1:

    contra potentes nemo est munitus satis,

    Phaedr. 2, 6, 1.—
    2.
    Against inanimate and abstract things.
    a.
    Dependent on verbs:

    contra avium morsus munitur vallo aristarum,

    Cic. Sen. 15, 51:

    propugnaculum, quo contra omnes meos impetus usurum se putat,

    id. Verr. 2, 3, 16, § 40; 2, 5, 39, § 102:

    publicam causam contra vim armatam suscipere,

    id. Dom. 34, 91; id. Quint. 30, 94; id. Leg. 3, 3, 9:

    contra tantas difficultates providere,

    Sall. J. 90, 1; 76, 4; so,

    contra ea,

    id. ib. 57, 5:

    patricii vi contra vim resistunt,

    Liv. 3, 13, 4; Plin. 14, 2, 4, § 28; Tac. Agr. 45; Sen. Prov. 4, 12; id. Const. 5, 4.—
    b.
    Dependent on substt.:

    suffragia contra oppugnationem vestrae majestatis,

    Cic. Rab. Perd. 12, 35:

    defensio contra vim,

    id. Mil. 5, 14:

    patronus justitiae fuit contra orationem Phili,

    id. Lael. 7, 25; Plin. 29, 2, 9, § 30; 14, 3, 4, § 40:

    contra labores patientia,

    id. 23, 1, 22, § 37.—
    c.
    Dependent on adjectives (in Cic. freq. with P. a. predicatively used; otherwise very rare;

    in later prose freq.): nec est quidquam Cilicia contra Syriam munitius,

    against an attack from the side of Syria, Cic. Fam. 14, 4, 4:

    ut nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta, nullius pudicitia munita contra tuam cupiditatem posset esse,

    id. Verr. 2, 5, 15, § 39; id. Fin. 1, 16, 51; id. Mil. 25, 67; id. Tusc. 5, 8, 19; 5, 27, 76:

    vir contra audaciam firmissimus,

    id. Rosc. Am. 30, 85; Sall. J. 33, 2; 28, 5:

    fortis contra dolorem,

    Sen. Ep. 98, 18; Quint. 12, 1, 10:

    callosus,

    Plin. 11, 37, 54, § 147; 14, 2, 4, § 23:

    far contra hiemes firmissimum,

    id. 18, 8, 19, § 83:

    equus tenax contra vincula,

    Ov. Am. 3, 4, 13:

    contraque minantia fata pervigil,

    Claud. I. Cons. Stil. 1, 284.—
    3.
    Of remedies against sickness and its causes, poison, etc.; so only in Plin.; in Pall. only of preventives and of protection against hurtful animals, and against mental perturbations in gen.; cf. infra (syn. ad in Cat., Cic., Cels., Col.; adversus only in Celsus, who also has in with abl.).
    (α).
    Dependent on verbs:

    cujus et vinum et uva contra serpentium ictus medetur,

    Plin. 14, 18, 22, § 117; 7, 2, 2, § 13:

    prodest et contra suspiria et tussim,

    id. 20, 13, 50, § 128:

    valet potum contra venena,

    id. 28, 7, 21, § 74; 29, 4, 22, § 71; 29, 4, 26, § 81; 28, 8, 27, § 98; 16, 37, 71, § 180; 35, 6, 14, § 34; 28, 6, 18, §§ 65-67.—
    (β).
    Dependent on substt.:

    remedium contra morsus,

    Plin. 8, 32, 50, § 118; 10, 59, 79, § 163:

    contra venena esse omnia remedio,

    id. 16, 44, 95, § 251; 17, 24, 37, § 240; 7, 1, 1, § 4.—
    (γ).
    Dependent on adjectives:

    vinum quod salutare contra pestilentiam sit,

    Pall. 11, 14, 17.—
    (δ).
    Appositively, as a remedy:

    cujus lacteum succum miris laudibus celebrat... contra serpentes et venena,

    Plin. 5, 1, 1, § 16; 29, 4, 26, § 83. —So of remedies against affections:

    Tiberium tonante caelo coronari ea (lauro) solitum ferunt contra fulminum metus,

    Plin. 15, 30, 40, § 135; cf. Sen. Ira, 2, 21, 1; id. Tranq. 5. 1.
    E.
    Of logical opposition.
    1.
    With a neuter demonstrative (contra ea, contra haec, contra quae, quod contra = contra, adv.).
    a.
    The contrary, the reverse (very rare; cf.

    I. D. 1.): sed mihi contra ea videtur,

    but to me the contrary seems true, Sall. J. 85, 1:

    omnia quae contra haec sunt, omnia quae contra sunt,

    and vice versa, Quint. 5, 10, 90. —
    b.
    Contra ea, on the contrary, in logical antithesis (not in Cic. and Sall.; once in Caes. and Quint.; several times in Liv. and Nep.; cf.: contra ea, in other uses, II. A. 2. e. a, II. D. 2. a., II. A. 3. d., II. C. 1. f.):

    omnes arderent cupiditate pugnandi... contra ea Caesar... spatiumque interponendum... putabat ( = at contra),

    but Caesar on the contrary, Caes. B. C. 3, 74: superbe ab Samnitibus... legati prohibiti commercio sunt;

    contra ea benigne ab Siculorum tyrannis adjuti,

    Liv. 4, 52, 6; 2, 60, 1; 21, 20, 6;

    44, 43, 5: pater... Thracem me genuit, contra ea mater Atheniensem,

    Nep. Iphicr. 3, 4; id. praef. 6; id. Alcib. 8, 1.—And after a question, with immo (cf. I. E. 5. b.):

    an infirmissimi omnium... (sumus)? Immo contra ea vel viribus nostris, vel, etc., tuti (sumus),

    Liv. 41, 24, 8.—
    c.
    Quod contra, by anastrophe (v. F. 1.), contrary to which, whereas, while on the contrary (only once in Lucr. and three times in Cic.):

    illud in his rebus vereor ne forte rearis, Inpia te rationis inire elementa viamque indugredi sceleris: quod contra saepius illa Religio peperit scelerosa atque impia facta,

    whereas on the contrary, Lucr. 1, 81:

    cujus a me corpus crematum est, quod contra decuit ab illo meum (sc. cremari),

    Cic. Sen. 23, 84:

    quod contra oportebat delicto dolere, correctione gaudere,

    id. Lael. 24, 90 (B. and K. place a comma after oportebat; cf.

    Nauck ad loc.): reliquum est ut eum nemo judicio defenderit: quod contra copiosissime defensum esse contendi,

    id. Quint. 28, 87 (many consider contra in all these passages as an adverb; cf. Hand, Turs. II. p. 121 sq.; some explain quod as an ancient ablative, = qua re;

    v. Ritschl,

    Plaut. Exc. p. 57, Munro ad Lucr. 1, 82).—
    2.
    With an abstract noun, with the force of the adverb contra with ac or atque (I. F. 1.), contrary to, contrary to what, etc. (esp. in Sall., not in Cic.; cf. praeter): celeriter contraque omnium opinionem confecto itinere, contrary to the opinion ( = contra ac rati erant), Caes. B. G. 6, 30:

    contra opinionem Jugurthae ad Thalam perveniunt,

    Sall. J. 75, 9; Hirt. B. G. 8, 40.—Contra spem either contrary to the opinion, or against the hope:

    Metellus contra spem suam laetissume excipitur ( = contra ac ratus, veritus est),

    Sall. J. 88, 1; so,

    cetera contra spem salva invenit,

    Liv. 9, 23, 17:

    contra spem omnium L. Furium optavit,

    id. 6, 25, 5; Curt. 8, 4, 45;

    but: at Jugurtha contra spem nuntio accepto ( = contra ac speraverat),

    Sall. J. 28, 1; Liv. 24, 45, 3:

    postquam... Jugurtha contra timorem animi praemia sceleris adeptum sese videt,

    Sall. J. 20, 1:

    ipse in Numidiam procedit, ubi contra belli faciem tuguria plena hominumque... erant ( = contra ac in bello evenire solet),

    id. ib. 46, 5:

    contra famam,

    Plin. 13, 22, 43, § 126; 7, 53, 54, § 180:

    segniterque et contra industriam absconditae formicae,

    slowly, and in a manner different from their usual activity, id. 18, 35, 88, § 364.—Of persons:

    frigidam potionem esse debere, contra priores auctores, Asclepiades confirmavit,

    contrary to the opinion of the former physicians, Cels. 4, 26 (19).
    F.
    Sometimes by anastrophe after its noun.
    1.
    In prose, after relatives, esp. in Cic.:

    quos contra disputant,

    Cic. Ac. 2, 15, 47:

    quem contra dicit,

    id. Phil. 2, 8, 18 (v. II. B. 1. f.):

    quem contra veneris,

    id. Mur. 4, 9:

    quas contra, praeter te, etc.,

    id. Vatin. 7, 18:

    eos ipsos quos contra statuas,

    id. Or. 10, 34:

    quos contra me senatus armavit,

    id. Att. 10, 8, 8:

    quam contra multa locutus est,

    Sen. Ep. 82, 7, Plin. Ep. 1, 23, 3; Claud. in Rufin. 1, 332; v. also E. 1. c. supra.—
    2.
    After other words ( poet. and in post-Aug. prose):

    hunc igitur contra mittam contendere causam,

    Lucr. 4, 471:

    dicere eos contra,

    id. 4, 484:

    donique eum contra,

    id. 5, 708:

    agmina contra,

    Verg. A. 12, 279:

    magnum Alciden contra,

    id. ib. 5, 414:

    Paridem contra,

    id. ib. 5, 370:

    Italiam contra,

    id. ib. 1, 13:

    deos contra,

    Ov. P. 1, 1, 26:

    Messania moenia contra,

    id. M. 14, 17:

    litora Calabriae contra,

    Tac. A. 3, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > contra dicta

  • 6 refero

    rĕfĕro, ferre, rĕtŭli (poét. rettŭli), rĕlātum [re, préf. + fero] - tr. -    - rĕfert → rĕfĕro [re, préf. + fero] [] refert [rē, abl. de res + fert] → rēfert. [st1]1 [-] rapporter, ramener (chez soi); ramener (comme gain, comme conquête), remporter, gagner, obtenir.    - referre vasa domum, Plaut.: rapporter chez soi des vases (pris ailleurs).    - referre aurum secum, Plaut.: emporter son or.    - referre signa: rapporter des enseignes.    - referre victoriam ex (de) hostibus: remporter une victoire sur les ennemis.    - repulsam referre: [ramener un échec] = subir un échec.    - neque tu istud unquam decretum sine caede nostra referes, Liv. 3: et tu n'obtiendras l'exécution de ton arrêt qu'en nous égorgeant. [st1]2 [-] porter en arrière; tourner en arrière, revenir, retourner; tirer, retirer.    - me referunt pedes in Tusculanum, Cic. Att. 15, 16: mes pas me ramènent dans ma maison de campagne de Tusculum.    - referre se: retourner.    - Romam se rettulit, Cic.: il retourna à Rome.    - referre oculos ad aliquem: ramener les yeux sur qqn.    - referre pedem (gradum): retourner, reculer, battre en retraite, lâcher pied, se replier.    - referre pedem ad aliquem, Plaut.: retourner vers qqn.    - referre se ou referri: reculer, battre en retraite, lâcher pied, se replier.    - eum domum rettulerunt, Nep.: ils le retournèrent chez lui.    - relatus domum, Tac. An. 3: de retour chez lui.    - telum e corpore referre, Sil.: retirer un trait du corps. [st1]3 [-] apporter, donner (une chose due), rembourser, rendre, restituer, redonner; offrir (ce qui est dû aux dieux, aux mânes).    - referre gratiam (qqf. gratias) alicui: rendre un bienfait à qqn, être reconnaissant à qqn, récompenser qqn.    - debeo sperare omnis deos mihi relaturos esse gratiam, Cic. Cat. 4: je dois espérer que tous les dieux me témoigneront leur reconnaissance.    - de praemiis vestris et de referenda gratia cogitare, Caes. BC. 2: penser à vos récompenses et à la reconnaissance qui vous est due.    - par pari referre, Cic.: rendre la pareille.    - referre vicem, Ov.: rendre la pareille.    - referre gratiam meritam: témoigner une reconnaissance méritée.    - referre sacra Cereri, Virg.: offrir à Cérès les sacrifices dus. [st1]4 [-] rendre, vomir.    - cum sanguine mixta vina refert, Virg.: il rend des flots de vin mêlés avec son sang. [st1]5 [-] rendre, rapporter, produire.    - quid studia referant, Quint. (sub. inter.): ce que rapportent les études.    - multum militia retulit, Sen.: la guerre a été une source de bénéfices. [st1]6 [-] ramener, rétablir; ramener, reporter; rapporter à, attribuer à.    - referre navem in mare, Hor.: remettre un navire à la mer.    - referre rem judicatam, Cic.: revenir sur une affaire jugée.    - referre mysteria, Cic.: recommencer la célébration des mystères.    - referre veteres mores: rétablir les moeurs d'autrefois (faire revivre les moeurs d'autrefois).    - referre se ad philosophiam, Cic.: revenir à la philosophie.    - referre in melius, Virg.: améliorer.    - referre omnia ad voluptatem, Cic.: ramener tout au plaisir.    - culpam in aliquem referre: rejeter la faute sur qqn, accuser qqn.    - causa ad matrem referebatur, Tac. A. 6, 49: la cause en était imputée à sa mère.    - referre prospera ad fortunam, Tac.: attribuer les succès à la fortune. [st1]7 [-] rapporter (par la ressemblance), reproduire (les traits), représenter; reproduire (un son), répercuter.    - vultum (os) alicujus referre: reproduire la physionomie de qqn, ressembler à qqn.    - amisit filiam, quae non minus mores ejus quam os vultumque referebat, Plin. Ep. 5, 16, 9: il perdit sa fille qui lui ressemblait autant par son caractère que par sa physionomie.    - rettulisse dicitur Decius parentis sui speciem, Liv. 10, 7: Décius rappelait, dit-on, l'image de son père.    - temporis illius vultum referebat Achilles, quo petiit Agamemnona, Ov. M. 13: Achille avait le visage qu'il avait à l'époque où il attaqua Agamemnon.    - nomine avum referens, animo manibusque parentem, Virg. En. 12, 348: (Eumède) qui tient de son aïeul par le nom, de son père par l'âme et le bras.    - Marsigni sermone vultuque Suevos referunt, Tac. G. 43: par le langage et la coiffure, les Marsignes rappellent les Suèves.    - neque amissos colores lana refert, Hor. C. 3, 5, 28: et la laine ne reprend pas sa couleur perdue.    - referre saporem salis, Virg.: avoir le goût du sel. [st1]8 [-] porter (dans un livre, sur un document), reporter, transcrire, inscrire, consigner; mettre au nombre de, compter, admettre.    - acceptum referre: inscrire comme reçu, mettre au crédit.    - referre pecuniam expensam: porter sur un livre l'argent dépensé.    - in censum referri, Liv.: être porté sur les registres du cens.    - aliquid ad tabulas referre: porter qqch sur les livres de compte.    - populum Romanum in tabulas referre, Flor. 1, 6: inscrire le peuple romain sur les rôles du cens.    - rationes referre: rendre ses comptes, remettre ses comptes.    - referre numerum: faire le recensement, compter.    - referre aliquem (aliquid) in numero (in numerum): mettre qqn (qqch) au nombre de.    - Ponticus Heraclides terram et caelum refert in deos, Cic. Nat. 1: Héraclide du Pont range au nombre des dieux le ciel et la terre.    - eodem Caepionem referrem, Cic. Brut. 62, 223: je mettrais Cépion au même rang. [st1]9 [-] rapporter, raconter, annoncer, mentionner, dire, citer; répondre, répliquer; chanter, célébrer.    - horresco referens, Virg. En. 2: je frémis en le racontant.    - referre aliquid ad aliquem: rapporter (raconter) qqch à qqn.    - referre + prop. inf.: répondre que, riposter que.    - pauca refert: il répond en peu de mots.    - (... negotiatoribus), quorum refert nomina, Suet.: (... hommes d'affaires), dont il cite les noms.    - rettulit Ajax esse Jovis pronepos, Ov. M. 13, 141: Ajax rapporta qu'il était l'arrière-petit-fils de Jupiter.    - quem referent Musae, Tib.: celui que célébreront les Muses. [st1]10 [-] rapporter une affaire, faire un rapport, rendre compte; soumettre à, en référer à.    - referre legationem: rendre compte de son ambassade.    - referre de re publica: faire un rapport sur la situation politique.    - referre rem ad senatum: soumettre une chose à la délibération du sénat.    - referre de aliqua re ad senatum: consulter le sénat au sujet de qqch, mettre qqch à l'ordre du jour du sénat.    - referre ad populum: en appeler au peuple (en référer au peuple).    - referre ad senatum, ad judicem: en référer au sénat, au juge.    - te referente: sur ta proposition.    - consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, qui in custodiam traditi erant, Sall. C. 50, 3: le consul, ayant convoqué le sénat, lui demande ce qu'il convient de faire des hommes qui ont été arrêtés. [st1]11 [-] poét. repasser (dans son esprit), réfléchir à, ruminer, se rappeler (surtout chez Ovide).    - tacitā recentia mente visa refert, Ov. M. 15, 27: il repasse en silence dans son esprit ce qu'il vient de voir.    - si forte refers, Ov. Am. 2, 8, 17: si d'aventure tu t'en souviens.    - haec refer, Ov. R. Am. 308: aie cela présent à l'esprit.    - saepe refer tecum sceleratae facta puellae, Ov. R. Am. 299: rappelle-toi souvent les perfidies de ta maîtresse.    - mente memor refero, Ov. M. 15, 451: je m'en souviens.    - foeda Lycaoniae referens convivia mensae, Ov. M. 1, 165: se rappelant l'horrible festin que Lycaon venait de lui servir.    - illam meminitque refertque, Ov. M. 11, 563: il pense sans cesse à elle.    - hoc si ille ad animum rettulit, Phaedr.: s'il a médité ce mot.
    * * *
    rĕfĕro, ferre, rĕtŭli (poét. rettŭli), rĕlātum [re, préf. + fero] - tr. -    - rĕfert → rĕfĕro [re, préf. + fero] [] refert [rē, abl. de res + fert] → rēfert. [st1]1 [-] rapporter, ramener (chez soi); ramener (comme gain, comme conquête), remporter, gagner, obtenir.    - referre vasa domum, Plaut.: rapporter chez soi des vases (pris ailleurs).    - referre aurum secum, Plaut.: emporter son or.    - referre signa: rapporter des enseignes.    - referre victoriam ex (de) hostibus: remporter une victoire sur les ennemis.    - repulsam referre: [ramener un échec] = subir un échec.    - neque tu istud unquam decretum sine caede nostra referes, Liv. 3: et tu n'obtiendras l'exécution de ton arrêt qu'en nous égorgeant. [st1]2 [-] porter en arrière; tourner en arrière, revenir, retourner; tirer, retirer.    - me referunt pedes in Tusculanum, Cic. Att. 15, 16: mes pas me ramènent dans ma maison de campagne de Tusculum.    - referre se: retourner.    - Romam se rettulit, Cic.: il retourna à Rome.    - referre oculos ad aliquem: ramener les yeux sur qqn.    - referre pedem (gradum): retourner, reculer, battre en retraite, lâcher pied, se replier.    - referre pedem ad aliquem, Plaut.: retourner vers qqn.    - referre se ou referri: reculer, battre en retraite, lâcher pied, se replier.    - eum domum rettulerunt, Nep.: ils le retournèrent chez lui.    - relatus domum, Tac. An. 3: de retour chez lui.    - telum e corpore referre, Sil.: retirer un trait du corps. [st1]3 [-] apporter, donner (une chose due), rembourser, rendre, restituer, redonner; offrir (ce qui est dû aux dieux, aux mânes).    - referre gratiam (qqf. gratias) alicui: rendre un bienfait à qqn, être reconnaissant à qqn, récompenser qqn.    - debeo sperare omnis deos mihi relaturos esse gratiam, Cic. Cat. 4: je dois espérer que tous les dieux me témoigneront leur reconnaissance.    - de praemiis vestris et de referenda gratia cogitare, Caes. BC. 2: penser à vos récompenses et à la reconnaissance qui vous est due.    - par pari referre, Cic.: rendre la pareille.    - referre vicem, Ov.: rendre la pareille.    - referre gratiam meritam: témoigner une reconnaissance méritée.    - referre sacra Cereri, Virg.: offrir à Cérès les sacrifices dus. [st1]4 [-] rendre, vomir.    - cum sanguine mixta vina refert, Virg.: il rend des flots de vin mêlés avec son sang. [st1]5 [-] rendre, rapporter, produire.    - quid studia referant, Quint. (sub. inter.): ce que rapportent les études.    - multum militia retulit, Sen.: la guerre a été une source de bénéfices. [st1]6 [-] ramener, rétablir; ramener, reporter; rapporter à, attribuer à.    - referre navem in mare, Hor.: remettre un navire à la mer.    - referre rem judicatam, Cic.: revenir sur une affaire jugée.    - referre mysteria, Cic.: recommencer la célébration des mystères.    - referre veteres mores: rétablir les moeurs d'autrefois (faire revivre les moeurs d'autrefois).    - referre se ad philosophiam, Cic.: revenir à la philosophie.    - referre in melius, Virg.: améliorer.    - referre omnia ad voluptatem, Cic.: ramener tout au plaisir.    - culpam in aliquem referre: rejeter la faute sur qqn, accuser qqn.    - causa ad matrem referebatur, Tac. A. 6, 49: la cause en était imputée à sa mère.    - referre prospera ad fortunam, Tac.: attribuer les succès à la fortune. [st1]7 [-] rapporter (par la ressemblance), reproduire (les traits), représenter; reproduire (un son), répercuter.    - vultum (os) alicujus referre: reproduire la physionomie de qqn, ressembler à qqn.    - amisit filiam, quae non minus mores ejus quam os vultumque referebat, Plin. Ep. 5, 16, 9: il perdit sa fille qui lui ressemblait autant par son caractère que par sa physionomie.    - rettulisse dicitur Decius parentis sui speciem, Liv. 10, 7: Décius rappelait, dit-on, l'image de son père.    - temporis illius vultum referebat Achilles, quo petiit Agamemnona, Ov. M. 13: Achille avait le visage qu'il avait à l'époque où il attaqua Agamemnon.    - nomine avum referens, animo manibusque parentem, Virg. En. 12, 348: (Eumède) qui tient de son aïeul par le nom, de son père par l'âme et le bras.    - Marsigni sermone vultuque Suevos referunt, Tac. G. 43: par le langage et la coiffure, les Marsignes rappellent les Suèves.    - neque amissos colores lana refert, Hor. C. 3, 5, 28: et la laine ne reprend pas sa couleur perdue.    - referre saporem salis, Virg.: avoir le goût du sel. [st1]8 [-] porter (dans un livre, sur un document), reporter, transcrire, inscrire, consigner; mettre au nombre de, compter, admettre.    - acceptum referre: inscrire comme reçu, mettre au crédit.    - referre pecuniam expensam: porter sur un livre l'argent dépensé.    - in censum referri, Liv.: être porté sur les registres du cens.    - aliquid ad tabulas referre: porter qqch sur les livres de compte.    - populum Romanum in tabulas referre, Flor. 1, 6: inscrire le peuple romain sur les rôles du cens.    - rationes referre: rendre ses comptes, remettre ses comptes.    - referre numerum: faire le recensement, compter.    - referre aliquem (aliquid) in numero (in numerum): mettre qqn (qqch) au nombre de.    - Ponticus Heraclides terram et caelum refert in deos, Cic. Nat. 1: Héraclide du Pont range au nombre des dieux le ciel et la terre.    - eodem Caepionem referrem, Cic. Brut. 62, 223: je mettrais Cépion au même rang. [st1]9 [-] rapporter, raconter, annoncer, mentionner, dire, citer; répondre, répliquer; chanter, célébrer.    - horresco referens, Virg. En. 2: je frémis en le racontant.    - referre aliquid ad aliquem: rapporter (raconter) qqch à qqn.    - referre + prop. inf.: répondre que, riposter que.    - pauca refert: il répond en peu de mots.    - (... negotiatoribus), quorum refert nomina, Suet.: (... hommes d'affaires), dont il cite les noms.    - rettulit Ajax esse Jovis pronepos, Ov. M. 13, 141: Ajax rapporta qu'il était l'arrière-petit-fils de Jupiter.    - quem referent Musae, Tib.: celui que célébreront les Muses. [st1]10 [-] rapporter une affaire, faire un rapport, rendre compte; soumettre à, en référer à.    - referre legationem: rendre compte de son ambassade.    - referre de re publica: faire un rapport sur la situation politique.    - referre rem ad senatum: soumettre une chose à la délibération du sénat.    - referre de aliqua re ad senatum: consulter le sénat au sujet de qqch, mettre qqch à l'ordre du jour du sénat.    - referre ad populum: en appeler au peuple (en référer au peuple).    - referre ad senatum, ad judicem: en référer au sénat, au juge.    - te referente: sur ta proposition.    - consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, qui in custodiam traditi erant, Sall. C. 50, 3: le consul, ayant convoqué le sénat, lui demande ce qu'il convient de faire des hommes qui ont été arrêtés. [st1]11 [-] poét. repasser (dans son esprit), réfléchir à, ruminer, se rappeler (surtout chez Ovide).    - tacitā recentia mente visa refert, Ov. M. 15, 27: il repasse en silence dans son esprit ce qu'il vient de voir.    - si forte refers, Ov. Am. 2, 8, 17: si d'aventure tu t'en souviens.    - haec refer, Ov. R. Am. 308: aie cela présent à l'esprit.    - saepe refer tecum sceleratae facta puellae, Ov. R. Am. 299: rappelle-toi souvent les perfidies de ta maîtresse.    - mente memor refero, Ov. M. 15, 451: je m'en souviens.    - foeda Lycaoniae referens convivia mensae, Ov. M. 1, 165: se rappelant l'horrible festin que Lycaon venait de lui servir.    - illam meminitque refertque, Ov. M. 11, 563: il pense sans cesse à elle.    - hoc si ille ad animum rettulit, Phaedr.: s'il a médité ce mot.
    * * *
        Refero, pen. corr. refers, retuli, pen. corr. relatum, pe. prod. et metri causa rettuli, rellatum, referre. Quintil. Reporter, ou Rapporter.
    \
        Siquid somniasti, ad me refers. Plaut. Tu m'en demande advis.
    \
        Populus de suis rebus ad eum refert. Cic. Luy demande conseil de ses affaires.
    \
        Ad seipsum aliquid referre. Cic. Juger du faict d'autruy par soymesme, en considerant comment nous ferions si nous estions en sa place, Prendre à son coeur l'autruy.
    \
        Acceptam referre salutem suam beneuolentiae alicuius. Cic. Confesser tenir sa vie de la benevolence d'aucun, Estre envié par luy, Luy estre tenu de ce qu'on est vif.
    \
        In acceptum referre. Cic. Approuver une chose comme bien faicte, et la declarer recevable.
    \
        In acta referri. Iuuena. Estre enregistré, ou Estre mis és chroniques.
    \
        In aerarios referre, Vide AErarius adiectiuum in AES, aeris. Suspendre aucun des commoditez et privileges de la bourgeoisie, et neantmoins le contraindre aux charges.
    \
        In album referre. Liu. Rediger par escript.
    \
        Aliquem ore referre. Virg. Luy resembler de viaire, ou visage.
    \
        Animum referre ad rem aliquam. Cic. Tourner et appliquer sa pensee à icelle, Penser à icelle.
    \
        In apertum referre opus. Cic. Publier.
    \
        Ad arbitrium alicuius referre. Cic. Se rapporter à aucun.
    \
        Ad vos nunc refero quem sequar. Cic. Je vous demande qui vous voulez que je suyve.
    \
        Aspectum referre in curiam. Cic. Tourner sa veue et son regard à, etc.
    \
        In codicem referre. Cic. Faire registre de quelque chose, Enregistrer.
    \
        Colorem paternum referre. Columella. Estre de la couleur de son pere.
    \
        In commentarium referre. Cic. Enregistrer.
    \
        Ad conscientiam referre omnia, nihil ad ostentationem. Plin. iun. Ne faire rien par vaine gloire, mais seulement se contenter du tesmoignage de sa conscience, Faire tout en conscience.
    \
        Consuetudinem repetere atque referre. Cic. Ramener une coustume en usage.
    \
        Referre ad aliquem omnes curas. Cic. N'avoir cure et soing que de luy.
    \
        Dexteram ad osculum referre. Plinius. Mettre la main sur sa bouche.
    \
        In deterius referre aliquid. Tacitus. L'interpreter en mauvaise partie.
    \
        In deos referre. Cic. Nombrer entre les dieux, Canonizer.
    \
        Diem referre dicitur sol. Virg. Ramener le jour.
    \
        Ensem vaginae referre. Sil. Rengainer.
    \
        Eodem referri. Cic. Estre rapporté au lieu mesme.
    \
        Vt sit qui a te mihi epistolam referat. Cic. Qui me rapporte lettres de toy.
    \
        Facta referre quae mandata sunt. Plaut. Mettre en execution ce qu'on nous a enchargé.
    \
        Ad finem aliquem referre omnia. Cic. Rapporter toutes choses à quelque fin.
    \
        Fructum diligentiae referre alicui. Cic. Le recompenser de sa diligence.
    \
        Gradum referre, quod et Pedem referre dicitur. Liu. Reculer, Retourner arriere, Retourner tout court dont on venoit, S'en retourner, Tourner le dos.
    \
        Gratiam referre. Cic. Rendre le plaisir.
    \
        In selectos iudices referre. Cic. Mettre au nombre des juges.
    \
        Laudem referre familiae alicuius. Cic. Remettre sus sa louange.
    \
        In libellum referre. Cic. Escrire en un petit livre qui sert pour memoire, et en papiers journaulx.
    \
        In literas publicas referri. Cic. Estre escript és registres et chartres, Estre mis en registre public, Estre enregistré.
    \
        Mandata referre ad aliquem. Caesar. Luy dire ce qu'on avoit en mandement et charge de luy dire.
    \
        Manum ad poplitem referre. Plin. Mettre la main au jarret.
    \
        Referre in melius. Virg. Tourner ou changer en mieulx.
    \
        Ad memoriam vetustatis referte omnia. Cic. Estimez que tout ce que j'ay dict, ce a esté pour avoir memoire de l'antiquité, Rapportez tout cela au vieil temps.
    \
        Morem referre. Virg. Ramener une vieille coustume, La remettre en usage.
    \
        Mores patris referre. Plin. iunior. Avoir les meurs de son pere, Luy resembler de meurs.
    \
        Si patrem non referret. Plin. iun. S'il ne resembloit à son pere.
    \
        Inter nefastos referre diem. Plin. iun. Mettre au nombre des jours qu'on ne plaidoit point.
    \
        In Nouocomenses retulit. Cic. Il l'a escript parmi les, etc.
    \
        Referre numerum. Virgil. Compter, Nombrer.
    \
        In numeros referre. Plin. iunior. Enrouler aux bandes.
    \
        Referre in oratorum numerum. Cic. Compter parmi les orateurs.
    \
        In numerum deorum referre. Sueton. Canonizer.
    \
        Omnia referre ad vnum. Cic. Mettre tout entre les mains d'aucun, Rapporter tout à un.
    \
        Referre oculos ad aliquem, vel ad terram. Cic. Jecter ses yeulx ou sa veue sur aucun, Tourner sa veue contre terre.
    \
        Opem referre. Cic. Aider.
    \
        Retulit ora ad iuuenem. Valer. Flac. Il a tourné son visage vers, etc.
    \
        Par referre. Terent. Rendre la pareille.
    \
        Pedem referre. Caesar. Se retirer, Retourner, Se reculer.
    \
        Rettulit ad me pedem. Plaut. Il est retourné chez moy.
    \
        Me referunt pedes in Tusculanum. Cicero. Me reportent, Je m'en revay à pied en, etc.
    \
        Primas referre ad aliquem. Cicero. L'estimer plus que touts les autres.
    \
        Quaestum maiorem referre. Colum. Rapporter plus grand gaing, Faire plus de prouffit.
    \
        Rationes referre. Cic. Rendre comptes.
    \
        Referre rationibus, et in rationes. Tranquil. Escrire parmi ses comptes.
    \
        Referunt haec ad rem. Plaut. Appartiennent à l'affaire.
    \
        Repulsam referre, quod et Ferre repulsam simpliciter dicitur, et Pati repulsam. Cic. Estre refusé, Estre esconduict.
    \
        Responsum referre. Cic. Rapporter response.
    \
        In, vel inter reos referre. Cic. Declarer une accusation et delation faicte d'aucun crime à l'encontre d'aucun, estre recevable.
    \
        Salutem alicui referre. Cic. Le resaluer.
    \
        Saporem salis referre. Virgil. Avoir telle saveur que le sel.
    \
        Se referre. Virgil. S'en retourner en la maison.
    \
        Se in gregem suum veterem referre. Cic. Se retourner, etc.
    \
        Se ad ordinem referre. Cic. Retourner à son ordre.
    \
        Se ad studia referre. Cic. Se remettre à l'estude.
    \
        Senium parentis referre. Columel. Se sentir de, etc.
    \
        Similitudinem referre. Plin. Resembler.
    \
        Pro re certa spem falsam domum retulerunt. Cic. Ils ont reporté, etc.
    \
        In spem sibi aliquid referre. Plaut. Esperer quelque chose, Avoir esperance de quelque chose.
    \
        Referre omnia ad vnam summam. Cic. Assembler tout en un.
    \
        In tabulas, siue tabellas referre. Cic. Mettre en son registre.
    \
        In tectum referre. Varro. Mettre en toict.
    \
        Retulit me ventus ad, vel in Italiam. Cic. M'a rapporté, ou ramené.
    \
        Vicem referre. Ouid. Rendre la pareille.
    \
        Nec incruentam victoriam retulit. Liu. Il gaigna la victoire, mais il y eut beaucoup de ses gents tuez.
    \
        Referre omnia ad voluptatem. Cic. Faire tout pour vivre en voluptez et delices, N'avoir esgard sinon à volupté, Referer tout à volupté.
    \
        Referre. Virgil. Rendre.
    \
        Referre. Virgil. Raconter, Referer, Relater, Reciter.
    \
        Vna foeminarum in omni aeuo refertur. Plin. Il n'est parlé que d'une.
    \
        Ego tibi refero, si non sum ex eo loco deiectus, etc. Cic. Je parle à toy, Je te demande si, etc.
    \
        Referre. Seneca. Revoquer, Retirer.

    Dictionarium latinogallicum > refero

  • 7 moltus

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > moltus

  • 8 multi

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > multi

  • 9 multus

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > multus

  • 10 plurimum

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > plurimum

  • 11 contendo

    contendo, ĕre, tendi, tentum - tr. et intr. -    - voir contentus. - tr. - [st1]1 [-] tendre (avec force), raidir, bander (un arc).    - contendere tormenta telorum, Cic. Tusc. 2, 57: tendre les machines à lancer des traits.    - (fides) contenta nervis, Cic. Fin. 4, 75: (lyre) tendue au moyen de ses cordes.    - nervos contendere, Varr. L. 8, 63: tendre les muscles (faire effort). --- Cic. Fat. 21 ; Fam. 15, 14, 5.    - contendere vires, Lucr. 4, 989: tendre ses forces.    - ilia perpetuo risu contendere, Ov. A. A. 3, 285: se presser les côtes à cause d'un rire perpétuel.    - contendere animum in tales curas Ov. P. 1, 5, 11: tendre son esprit vers de telles occupations.    - qui cursum huc contendit suum, Plaut. Cist. 534: celui qui dirige vivement sa course ici. --- cf. Virg. En. 5, 834. [st1]2 [-] lancer [un trait, un javelot].    - Virg. En. 10, 521 ; Sil. 1, 323. [st1]3 [-] chercher à atteindre, à obtenir qqch, prétendre à.    - contendere honores, Varr. Men. 450: solliciter les charges.    - hic magistratus a populo summa ambitione contenditur, Cic. Verr. 2, 131: cette magistrature, on la sollicite du peuple avec les plus vives compétitions.    - cf. Cic. Lael. 39 ; Att. 1, 8, 10, etc.    - absol. contendere ab aliquo: solliciter qqn avec insistance.    - cf. Cic. Amer. 4 ; Planc. 12 ; Att. 6, 2, 10, etc.    - a me valde contendit de reditu in gratiam, Cic. Q. 3, 1, 15: il m'entreprend vivement pour une réconciliation.    - [avec ut, ne]:    - contendit ab eo, ut causam cognosceret, Cic. Verr. 1, 73: il le pressa d'instruire la cause.    - pro suo jure contendet, ne patiamini... Cic. Verr. 5, 2: comme c'est son droit, il vous demandera avec insistance de ne pas souffrir... Caes. BC. 3, 97, 1.    - [avec inf.]    - hoc non contendo... mutare animum, Cic. Q. 1, 1, 38: je ne prétends pas modifier un caractère.    - [avec prop. inf.] Vell. 2, 48, 1. [st1]4 [-] soutenir énergiquement, affirmer, prétendre.    - contendere aliquid: soutenir qqch. --- Cic. Off. 2, 71; Amer. 47, etc.    - contendere + prop. inf.: soutenir que.    - cf. Verr. 5, 19 ; Font. 1; Arch. 15 ; Sest. 107, etc.; Caes. BG. 6, 37, 7, etc.    - apud eos contendit falsa iis esse delata, Nep. Them. 7, 2: devant eux, il affirme qu'on leur a fait de faux rapports. [st1]5 [-] comparer.    - contendere leges, Cic. Inv. 2, 145: comparer les lois.    - contendere causas, Cic. Cat. 2, 25: comparer les partis en présence.    - contendere rem cum re, Cic. Agr. 2, 96 ; Inv. 2, 173: comparer une chose avec une autre.    - vetera et praesentia contendere, Tac. An. 13, 3: comparer le présent avec le passé.    - poét. avec dat. contendere rem rei, aliquem alicui. --- Lucil. 24 ; 277 ; Hor. Ep. 1, 10, 26; Aus. 160, 9; 419, 33. - intr. - [st1]6 [-] bander les ressorts, tendre son énergie, faire effort, se raidir.    - contendere lateribus, Cic. de Or. 1, 255: faire effort des poumons.    - contendere voce, Cic. Lig. 6, faire effort de la voix.    - contendere ad summam gloriam, Cic. Phil. 14, 32: tendre vers la gloire la plus haute.    - contendere ad ultimum animo, Cic. Mur. 65: tendre de toute son énergie vers le point le plus éloigné.    - avec inf. tranare contenderunt, Caes. BG. 1, 53, 2: ils s'efforcèrent de traverser à la nage.    - hunc locum duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes. BG. 5, 21: il essaie d'attaquer ce lieu en deux endroits. --- Caes. BG. 3, 15; Cic. Q. Fr. 1, 1, 13, § 38.    - fugā salutem petere contenderunt, Caes. BG. 3, 15: ils cherchèrent leur salut dans la fuite.    - [avec ut, ne]:    - eos vidimus contendere ut... pervenirent, Cic. Verr. 5, 181: nous les avons vus s'efforcer de parvenir... Sest. 5 ; Phil. 9, 15, etc.    - remis contendit ut... Caes. BG. 5, 8, 2: il tente à force de rames de...    - ea ne fierent, contendit, Cic. Att. 12, 4, 2: il s'est opposé à cela de toutes ses forces.    - contende quaeso atque elabora, ut... Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42: travaillez, je vous prie, travaillez sans relâche à ce que...    - absol. vociferarer et, quantum maxime possem, contenderem, Cic. Fl. 16, 38: j'élèverais la voix, je m'expliquerais avec toute la véhémence dont je serais capable.    - non posse oculo quantum contendere Lynceus, Hor. Ep. 1, 1, 28: ne pas avoir la vue perçante de Lyncée (*ne pas pouvoir fixer des yeux). [st1]7 [-] marcher vivement, faire diligence, se hâter.    - quae res eum nocte una tantum itineris contendere coegit? Cic. Amer. 97: qu'est-ce qui le forçait à fournir une telle course en une seule nuit [faire un si long parcours]?    - in Italiam magnis itineribus contendit, Caes. BG. 1, 10, 3: il se porte vivement en Italie par grandes étapes. --- BG. 1, 7, 1; 4, 18, 2.    - [avec ad] BG. 2, 7, 3, etc...    - statim exanimatus ad aedes contendit, Cic. Verr. 1, 67: aussitôt il se hâte à perdre haleine vers la maison.    - avec inf.: Bibracte ire contendit, Caes. BG. 1, 23, 1: il se hâte d'aller à Bibracte. --- Caes. BG. 1, 10; Caes. BG. 4, 20.    - in provinciam reverti contendit, Caes. BG. 3, 6: il se hâta de retourner dans la province. --- Cic. Planc. 41, 97; Virg. En. 1, 158; Cic. Planc. 40, 96. [st1]8 [-] se mesurer, lutter, rivaliser.    - contendere cum aliquo, cum aliqua re: se mesurer avec qqn, avec qqch.    - Cic. Flacc. 5 ; Balb. 59 ; Mil. 68 ; Off. 1, 38 ; Nat. 3, 10, etc.    - contendere ingenio cum aliquo, Cic. Verr. 5, 174: rivaliser de talent avec qqn.    - contendere de aliqua re cum aliquo, Cic Sull. 83: lutter avec qqn pour qqch.    - contendere proelio, Caes. BG. 1, 48, 3: engager le combat (se mesurer dans un combat, combattre).    - contendere contra populum Romanum armis, Caes. BG. 2, 13, 3: se mesurer les armes à la main contre le peuple romain.    - contendere cum aliquo, Caes. BG. 1, 31, 6, etc.: se mesurer avec qqn.    - inter se de potentatu contendebant, Caes. BG. 1, 31, 4: ils luttaient entre eux pour la suprématie.    - contendere de honore, de dignitate, etc.: lutter pour les magistratures, pour les honneurs, etc. --- Cic. Mur. 21; Sull. 24, etc.    - poét. contendere alicui: rivaliser, lutter avec qqn.    - cf. Lucr. 3, 6 ; Prop. 1, 7, 3 ; 1, 14, 7 ; Sen. Nat. 1, 11, 2. [st1]9 [-] discuter.    - contendere cum aliquo de mittendis legatis, Caes. BC. 3, 90, 2: discuter avec qqn pour l'envoi d'une ambassade.
    * * *
    contendo, ĕre, tendi, tentum - tr. et intr. -    - voir contentus. - tr. - [st1]1 [-] tendre (avec force), raidir, bander (un arc).    - contendere tormenta telorum, Cic. Tusc. 2, 57: tendre les machines à lancer des traits.    - (fides) contenta nervis, Cic. Fin. 4, 75: (lyre) tendue au moyen de ses cordes.    - nervos contendere, Varr. L. 8, 63: tendre les muscles (faire effort). --- Cic. Fat. 21 ; Fam. 15, 14, 5.    - contendere vires, Lucr. 4, 989: tendre ses forces.    - ilia perpetuo risu contendere, Ov. A. A. 3, 285: se presser les côtes à cause d'un rire perpétuel.    - contendere animum in tales curas Ov. P. 1, 5, 11: tendre son esprit vers de telles occupations.    - qui cursum huc contendit suum, Plaut. Cist. 534: celui qui dirige vivement sa course ici. --- cf. Virg. En. 5, 834. [st1]2 [-] lancer [un trait, un javelot].    - Virg. En. 10, 521 ; Sil. 1, 323. [st1]3 [-] chercher à atteindre, à obtenir qqch, prétendre à.    - contendere honores, Varr. Men. 450: solliciter les charges.    - hic magistratus a populo summa ambitione contenditur, Cic. Verr. 2, 131: cette magistrature, on la sollicite du peuple avec les plus vives compétitions.    - cf. Cic. Lael. 39 ; Att. 1, 8, 10, etc.    - absol. contendere ab aliquo: solliciter qqn avec insistance.    - cf. Cic. Amer. 4 ; Planc. 12 ; Att. 6, 2, 10, etc.    - a me valde contendit de reditu in gratiam, Cic. Q. 3, 1, 15: il m'entreprend vivement pour une réconciliation.    - [avec ut, ne]:    - contendit ab eo, ut causam cognosceret, Cic. Verr. 1, 73: il le pressa d'instruire la cause.    - pro suo jure contendet, ne patiamini... Cic. Verr. 5, 2: comme c'est son droit, il vous demandera avec insistance de ne pas souffrir... Caes. BC. 3, 97, 1.    - [avec inf.]    - hoc non contendo... mutare animum, Cic. Q. 1, 1, 38: je ne prétends pas modifier un caractère.    - [avec prop. inf.] Vell. 2, 48, 1. [st1]4 [-] soutenir énergiquement, affirmer, prétendre.    - contendere aliquid: soutenir qqch. --- Cic. Off. 2, 71; Amer. 47, etc.    - contendere + prop. inf.: soutenir que.    - cf. Verr. 5, 19 ; Font. 1; Arch. 15 ; Sest. 107, etc.; Caes. BG. 6, 37, 7, etc.    - apud eos contendit falsa iis esse delata, Nep. Them. 7, 2: devant eux, il affirme qu'on leur a fait de faux rapports. [st1]5 [-] comparer.    - contendere leges, Cic. Inv. 2, 145: comparer les lois.    - contendere causas, Cic. Cat. 2, 25: comparer les partis en présence.    - contendere rem cum re, Cic. Agr. 2, 96 ; Inv. 2, 173: comparer une chose avec une autre.    - vetera et praesentia contendere, Tac. An. 13, 3: comparer le présent avec le passé.    - poét. avec dat. contendere rem rei, aliquem alicui. --- Lucil. 24 ; 277 ; Hor. Ep. 1, 10, 26; Aus. 160, 9; 419, 33. - intr. - [st1]6 [-] bander les ressorts, tendre son énergie, faire effort, se raidir.    - contendere lateribus, Cic. de Or. 1, 255: faire effort des poumons.    - contendere voce, Cic. Lig. 6, faire effort de la voix.    - contendere ad summam gloriam, Cic. Phil. 14, 32: tendre vers la gloire la plus haute.    - contendere ad ultimum animo, Cic. Mur. 65: tendre de toute son énergie vers le point le plus éloigné.    - avec inf. tranare contenderunt, Caes. BG. 1, 53, 2: ils s'efforcèrent de traverser à la nage.    - hunc locum duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes. BG. 5, 21: il essaie d'attaquer ce lieu en deux endroits. --- Caes. BG. 3, 15; Cic. Q. Fr. 1, 1, 13, § 38.    - fugā salutem petere contenderunt, Caes. BG. 3, 15: ils cherchèrent leur salut dans la fuite.    - [avec ut, ne]:    - eos vidimus contendere ut... pervenirent, Cic. Verr. 5, 181: nous les avons vus s'efforcer de parvenir... Sest. 5 ; Phil. 9, 15, etc.    - remis contendit ut... Caes. BG. 5, 8, 2: il tente à force de rames de...    - ea ne fierent, contendit, Cic. Att. 12, 4, 2: il s'est opposé à cela de toutes ses forces.    - contende quaeso atque elabora, ut... Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42: travaillez, je vous prie, travaillez sans relâche à ce que...    - absol. vociferarer et, quantum maxime possem, contenderem, Cic. Fl. 16, 38: j'élèverais la voix, je m'expliquerais avec toute la véhémence dont je serais capable.    - non posse oculo quantum contendere Lynceus, Hor. Ep. 1, 1, 28: ne pas avoir la vue perçante de Lyncée (*ne pas pouvoir fixer des yeux). [st1]7 [-] marcher vivement, faire diligence, se hâter.    - quae res eum nocte una tantum itineris contendere coegit? Cic. Amer. 97: qu'est-ce qui le forçait à fournir une telle course en une seule nuit [faire un si long parcours]?    - in Italiam magnis itineribus contendit, Caes. BG. 1, 10, 3: il se porte vivement en Italie par grandes étapes. --- BG. 1, 7, 1; 4, 18, 2.    - [avec ad] BG. 2, 7, 3, etc...    - statim exanimatus ad aedes contendit, Cic. Verr. 1, 67: aussitôt il se hâte à perdre haleine vers la maison.    - avec inf.: Bibracte ire contendit, Caes. BG. 1, 23, 1: il se hâte d'aller à Bibracte. --- Caes. BG. 1, 10; Caes. BG. 4, 20.    - in provinciam reverti contendit, Caes. BG. 3, 6: il se hâta de retourner dans la province. --- Cic. Planc. 41, 97; Virg. En. 1, 158; Cic. Planc. 40, 96. [st1]8 [-] se mesurer, lutter, rivaliser.    - contendere cum aliquo, cum aliqua re: se mesurer avec qqn, avec qqch.    - Cic. Flacc. 5 ; Balb. 59 ; Mil. 68 ; Off. 1, 38 ; Nat. 3, 10, etc.    - contendere ingenio cum aliquo, Cic. Verr. 5, 174: rivaliser de talent avec qqn.    - contendere de aliqua re cum aliquo, Cic Sull. 83: lutter avec qqn pour qqch.    - contendere proelio, Caes. BG. 1, 48, 3: engager le combat (se mesurer dans un combat, combattre).    - contendere contra populum Romanum armis, Caes. BG. 2, 13, 3: se mesurer les armes à la main contre le peuple romain.    - contendere cum aliquo, Caes. BG. 1, 31, 6, etc.: se mesurer avec qqn.    - inter se de potentatu contendebant, Caes. BG. 1, 31, 4: ils luttaient entre eux pour la suprématie.    - contendere de honore, de dignitate, etc.: lutter pour les magistratures, pour les honneurs, etc. --- Cic. Mur. 21; Sull. 24, etc.    - poét. contendere alicui: rivaliser, lutter avec qqn.    - cf. Lucr. 3, 6 ; Prop. 1, 7, 3 ; 1, 14, 7 ; Sen. Nat. 1, 11, 2. [st1]9 [-] discuter.    - contendere cum aliquo de mittendis legatis, Caes. BC. 3, 90, 2: discuter avec qqn pour l'envoi d'une ambassade.
    * * *
        Contendo, contendis, contendi, contensum et contentum, contendere. Tendre ou Estendre.
    \
        Contendere poplitem. Horat. Estendre, ou roidir bien fort le jarret.
    \
        Contendere vincla. Virgil. Estraindre, Serrer bien fort.
    \
        Contendere tormenta. Cic. Tendre, Bender comme un arc, ou arbaleste, ou semblable.
    \
        Contendere animum. Ouid. Employer la force de son esprit.
    \
        Contendere, proficisci. Caesar, Ad eos contendit. Il tire et va droict à eulx.
    \
        Contendere cursum aliquo. Plaut. Dresser sa course vers quelque lieu.
    \
        Contendere iter constitutum. Caesar. Aller le chemin qu'on a entreprins, Poursuyvre son chemin.
    \
        Contendit Romam. Sallust. Il va droict à Rome.
    \
        Contendere magnis itineribus in Italiam. Caesar. Aller à grandes journees droict en Italie.
    \
        In orbem diuersum fama contendere. Ouid. Aller par bruit et renommee jusques aux pais loingtains, Avoir grand bruit et renommee en loingtain pais.
    \
        Contendere agmen. Curt. Mener hastivement.
    \
        Contendere. Virgil. Tascher de tout son povoir.
    \
        Animo contendere. Cic. S'efforcer de tout son esprit.
    \
        Contendere omnibus neruis. Cic. S'efforcer de toute sa puissance, S'esvertuer.
    \
        Contendere neruos in re aliqua. Cic. Employer toute sa force.
    \
        Contendere rectis studiis ad magna. Cic. Tascher de parvenir à grande chose.
    \
        Frustra contendere. Virgil. S'efforcer en vain.
    \
        Contendere aliquid ab aliquo. Cic. Presser aucun de quelque chose, Luy demander affectueusement, Insister merveilleusement.
    \
        Omni studio a te mi Brute contendo, vt Ciceronem meum ne dimittas. Cic. Je te requiers le plus affectueusement que je puis, que, etc.
    \
        Quantum potero, voce contendam, vt hoc Pop. Rom. exaudiat. Cic. Je crieray tant que je pourray.
    \
        Vt Asclepiades contendit. Cels. Comme Asclepiades dit et afferme, ou Defend et soustient, ou Contend.
    \
        Contendere, Certure: vt Contendere aduersus aliquem. Cic. Se debatre contre aucun, Contendre, Estriver.
    \
        Contendunt verbis inter se, non pugnis. Cic. Ils estrivent.
    \
        Si causa cum causa contenderet. Cic. S'il n'estoit question que de regarder le merite des causes.
    \
        Contendere ciuiliter. Cic. Avoir different et contention avec aucun et le desmesler par justice, comme doibvent faire citoyens les uns avec les autres.
    \
        Nec cedere vult, nec contendere. Quintil. Il ne veult ne plaider ne payer. Bud.
    \
        Contendere de honore. Cic. Estre en debat ou different de l'honneur.
    \
        Contendere bello cum aliquo. Virgil. Quand deux s'entrefont la guerre. \ Cursu contendere. Ouid. A qui courra le mieulx.
    \
        Contendere summo iure. Cic. Traicter aucun en justice et à la rigueur.
    \
        Contendere iurgio cum aliquo. Cic. Tanser à aucun, Estriver contre aucun.
    \
        Lite de re aliqua contendere. Quintil. Plaider pour quelque chose.
    \
        Ludo contendere cum aliquo. Virgil. Jouer à luy ou contre luy.
    \
        Marte contendere. Virgil. Combatre.
    \
        Contendere muneribus cum aliquo. Martial. A qui fera plus de dons et de presens.
    \
        Pedibus contendere cum aliquo. Ouid. A qui courra le plus viste.
    \
        Pignore aliquo contendere. Catul. Gager, Faire gageure.
    \
        Sacramento contendere. Cic. Faire gageure judiciaire à l'encontre d'aucun à la facon ancienne.
    \
        Verbis contendere. Ouid. Estriver de parolles.
    \
        Contendere omnia. Cic. Ne laisser rien passer sur quoy on ne s'arreste et qu'on ne debatte.
    \
        Contendere duos. Tacit. Les mettre teste à teste l'un contre l'autre à qui gaignera la victoire.
    \
        Contendere rem aliquam cum alia. Apuleius. Comparer une chose à l'autre, Faire comparaison d'une chose à l'autre.
    \
        Magistratus a populo summa ambitione contenditur. Cic. L'office est demandé au peuple par grande brigue.

    Dictionarium latinogallicum > contendo

  • 12 palma

    [st1]1 [-] palma, ae, f.: - [abcl][b]a - paume de la main, creux de la main; main. - [abcl]b - patte d'oie. - [abcl]c - palmier, fruit du palmier, datte. - [abcl]d - Cato. Col. palme, branche de palmier (placée dans un tonneau pour donner du goût au vin). - [abcl]e - palme (symbole de la victoire). - [abcl]f - triomphe, victoire, supériorité, le premier rang. - [abcl]g - pale de la rame, rame. - [abcl]h - (= palmes) Plin. Varr. Col. cep, pousse, rejeton, jet. - [abcl]i - Plin. palmier marin (arbrisseau). - [abcl]j - Veg. cautère (en forme de palme).[/b]    - palmam ferre: remporter la palme (la victoire), l'emporter, obtenir la palme.    - palmam petere ex aliquo: chercher à triompher de qqn.    - passis palmis salutem petere, Caes. B. C. 3, 98: demander grâce, les bras étendues.    - amplexus tremulis altaria palmis, Ov. M. 5, 103: de ses mains tremblantes, embrassant les autels.    - cavis undam de flumine palmis sustulit, Virg. En. 8, 69: il prit de l'eau du fleuve dans le creux de ses mains.    - arbor palmae, Suet. Aug. 94: le palmier.    - tertia palma Diores, Virg. En. 5, 339: Diorès est le troisième (vainqueur).    - plurimarum palmarum gladiator, Cic. Rosc. Am. 6, 17: gladiateur [aux palmes très nombreuses] = qui a remporté de très nombreuses victoires.    - ultima restabat palma Virbius, Sil. 4, 392: il ne restait plus que Virbius à vaincre.    - palmam alicui deferre, Cic. de Or. 2, 56, 227: décerner la palme à qqn.    - huic consilio palmam do, Cic.: c'est à cette résolution que je m'arrête. [st1]2 [-] palma, ae, f.: c. parma. [st1]3 [-] Palma, ae, f.: Palma (ville de l'île Majorque).
    * * *
    [st1]1 [-] palma, ae, f.: - [abcl][b]a - paume de la main, creux de la main; main. - [abcl]b - patte d'oie. - [abcl]c - palmier, fruit du palmier, datte. - [abcl]d - Cato. Col. palme, branche de palmier (placée dans un tonneau pour donner du goût au vin). - [abcl]e - palme (symbole de la victoire). - [abcl]f - triomphe, victoire, supériorité, le premier rang. - [abcl]g - pale de la rame, rame. - [abcl]h - (= palmes) Plin. Varr. Col. cep, pousse, rejeton, jet. - [abcl]i - Plin. palmier marin (arbrisseau). - [abcl]j - Veg. cautère (en forme de palme).[/b]    - palmam ferre: remporter la palme (la victoire), l'emporter, obtenir la palme.    - palmam petere ex aliquo: chercher à triompher de qqn.    - passis palmis salutem petere, Caes. B. C. 3, 98: demander grâce, les bras étendues.    - amplexus tremulis altaria palmis, Ov. M. 5, 103: de ses mains tremblantes, embrassant les autels.    - cavis undam de flumine palmis sustulit, Virg. En. 8, 69: il prit de l'eau du fleuve dans le creux de ses mains.    - arbor palmae, Suet. Aug. 94: le palmier.    - tertia palma Diores, Virg. En. 5, 339: Diorès est le troisième (vainqueur).    - plurimarum palmarum gladiator, Cic. Rosc. Am. 6, 17: gladiateur [aux palmes très nombreuses] = qui a remporté de très nombreuses victoires.    - ultima restabat palma Virbius, Sil. 4, 392: il ne restait plus que Virbius à vaincre.    - palmam alicui deferre, Cic. de Or. 2, 56, 227: décerner la palme à qqn.    - huic consilio palmam do, Cic.: c'est à cette résolution que je m'arrête. [st1]2 [-] palma, ae, f.: c. parma. [st1]3 [-] Palma, ae, f.: Palma (ville de l'île Majorque).
    * * *
        Palma, palmae. Cic. La paulme de la main.
    \
        Dextra palma. Cic. La main dextre.
    \
        Arcent vincula teneras palmas. Virgil. Les mains sont liees.
    \
        Plana faciem contundere palma. Iuuenal. Donner soufflets de la main ouverte, du plat de la main.
    \
        Conuertere ad palmam annuli palam. Cic. Tourner le chaton de l'anneau vers le creux de la main.
    \
        Exutae vinclis palmae. Virgil. Les mains desliees.
    \
        Marmoreis percussit pectora palmis. Ouidius. De ses mains blanches comme marbre.
    \
        Palma. Le bout large et plat d'une rame et aviron: vt Abiegnae palmae. Catul. Aviron ou rame de sapin.
    \
        Palma. Plin. Un arbre dict Palme, ou Dactier.
    \
        Palma. Plin. Le fruict de la palme, Dacte.
    \
        Palma. Plutarchus. La palme que les victorieux souloyent porter, Dont se prend aussi pour la victoire, et pour le pris qu'on emporte de quelque jeu.
    \
        Gloria palmae. Virgil. L'honneur de la victoire.
    \
        Accipere palmam, Vide ACCIPIO. Emporter le pris.
    \
        Dare palmam. Cic. Donner la victoire à aucun, Confesser qu'il est victorieux.
    \
        Palmam ferre. Cic. Emporter la victoire, Estre victorieux.
    \
        Habeant hanc palmam ex innocentis cruore. Cic. Qu'ils se glorifient.
    \
        Plurimarum palmarum homo. Cic. Qui plusieurs fois a esté victorieux, et a emporté le pris.

    Dictionarium latinogallicum > palma

  • 13 ac

    atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).
    I.
    In joining single words, which is its most common use.
    A.
    In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)
    1.
    The form atque.
    a.
    Before vowels and h. —Before a (very freq.):

    sociorum atque amicorum,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):

    deposci atque expeti,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):

    excitare atque inflammare,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):

    honestissimus atque ornatissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):

    Sertorianae atque Hispaniensis,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—
    b.
    Before consonants.—Before b (very rare):

    Gallorum atque Belgarum,

    Caes. B. G. 1, 6; so,

    Cassius atque Brutus,

    Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):

    in portubus atque custodiis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):

    superatam esse atque depressam,

    Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):

    vitiis atque flagitiis,

    Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):

    dignitate atque gloria,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:

    virtute atque gloria,

    Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):

    labore atque justitia,

    Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):

    hilari atque laeto,

    Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):

    multae atque magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):

    adventu atque nomine,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):

    magna atque praeclara,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):

    se conlegit atque recreavit,

    Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):

    provinciarum atque sociorum,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):

    parietum atque tectorum,

    Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):

    gravis atque vehemens,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—
    2.
    The form ac before consonants.—Before b (very rare):

    sentientes ac bene meritos,

    Cic. Off. 1, 41, 149:

    feri ac barbari,

    Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):

    liberis ac conjugibus,

    Liv. 21, 30:

    Romae ac circa urbem,

    id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):

    periculum ac discrimen,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:

    usus ac disciplina,

    Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):

    opima est ac fertilis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:

    potentissimos ac firmissimos,

    Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;

    2, 13: pessuma ac flagitiosissima,

    Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):

    nobilitatis ac juventutis,

    Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):

    terrore ac metu,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):

    insedit ac nimis inveteravit,

    Cic. Imp. Pomp. 3, 7:

    gentes ac nationes,

    id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):

    celeberrimum ac plenissimum,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):

    firmamenti ac roboris,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):

    vectigalibus ac sociis,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):

    tantis rebus ac tanto bello,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):

    armatos ac victores,

    Caes. B. G. 1, 40:

    inconsulte ac veluti etc.,

    Sall. C. 42, 2:

    opera ac vineae,

    Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:

    Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,

    Tac. Agr. 35:

    in se simul atque in Herculem,

    id. G. 34:

    suos prosequitur simul ac deponit,

    id. ib. 30; so,

    sociis pariter atque hostibus,

    id. H. 4, 73:

    innocentes ac noxios juxta cadere,

    id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:

    verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,

    Cic. Cael. 19, 45:

    omnia honesta atque inhonesta,

    Sall. C. 30, 4:

    nobiles atque ignobiles,

    id. ib. 20, 7:

    caloris ac frigoris patientia par,

    Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:

    vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,

    Hor. Ep. 1, 16, 32.—
    B.
    Esp.
    a.
    In a hendiadys:

    utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,

    with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:

    de conplexu ejus ac sinu,

    of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:

    me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,

    Sall. C. 3 fin.:

    clamore atque adsensu,

    shout of applause, Liv. 21, 3.—
    b.
    In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).
    (α).
    Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:

    Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,

    and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:

    rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,

    and indeed, Cic. Or. 16, 52:

    magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,

    and especially, id. Cat. 1, 5, 11:

    hebeti ingenio atque nullo,

    and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:

    ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,

    and even, id. Cat. 4, 9:

    fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,

    and at the same time, Sall. J. 14, 11:

    intra moenia atque in sinu urbis,

    id. C. 52, 35.—
    (β).
    With adeo, and that too, and even:

    intra moenia atque adeo in senatu,

    Cic. Cat. 1, 2, 5:

    qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,

    id. ib. 2, 12, 27:

    insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,

    id. Planc. 19 fin.:

    non petentem atque adeo etiam absentem,

    Liv. 10, 5.—And with autem also added:

    atque adeo autem quor etc.,

    Ter. Eun. 5, 4, 42.—
    (γ).
    With etiam:

    id jam populare atque etiam plausibile factum est,

    and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:

    ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,

    Liv. 3, 46.—
    (δ).
    With the dem. pron. hic, is:

    negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,

    and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:

    maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,

    Caes. B. C. 1, 27:

    Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,

    id. ib. 2, 2:

    duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,

    id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:

    flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,

    id. B. G. 5, 18:

    ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,

    id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:

    dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,

    Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—
    II.
    In comparisons.
    A.
    Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:

    si parem sententiam hic habet ac formam,

    Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:

    Ecastor pariter hoc atque alias res soles,

    Plaut. Men. 5, 1, 52:

    pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,

    Ter. Phorm. 5, 3, 3:

    neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

    Cic. N. D. 3, 1, 3:

    parique eum atque illos imperio esse jussit,

    Nep. Dat. 3, 5:

    magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,

    id. Hann. 5, 3:

    pariter patribus ac plebi carus,

    Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:

    In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,

    Cic. Inv. 2, 23, 70:

    equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,

    Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:

    cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,

    Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:

    et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,

    id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:

    similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,

    Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:

    contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,

    Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:

    faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,

    Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:

    cum totidem navibus atque erat profectus,

    Nep. Milt. 7, 4.—
    B.
    Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:

    aliter tuum amorem atque est accipis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.

    also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,

    Cic. Att. 2, 3:

    simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,

    id. Cat. 3, 8, 20:

    vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,

    id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:

    qui versantur retro, contrario motu atque caelum,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    membra paulo secus a me atque ab illo partita,

    id. de Or. 3, 30, 119:

    cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,

    id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—
    C.
    Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;

    once, however, non aliter, ac si,

    Cic. Att. 13, 51;

    v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,

    Plaut. Am. 4, 1, 11:

    nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,

    id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:

    quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,

    Cic. Verr. 2, 1, 46:

    et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,

    id. Tusc. 3, 30, 73:

    si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,

    id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    just as if, Cic. Fam. 13, 43:

    tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,

    id. N. D. 3, 3, 8:

    reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,

    id. Post. Red. in Sen. 8, 20:

    quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,

    id. Mur. 4 fin.:

    haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,

    Liv. 5, 5 fin. al. —
    D.
    More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;

    in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 73:

    haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,

    id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

    debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,

    Cic. Cat. 4, 2:

    pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,

    id. Inv. 1, 32, 54:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:

    neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,

    Plaut. Am. 1, 1, 118:

    num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?

    id. Mil. 4, 3, 37.—
    E.
    Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):

    nebula haud est mollis atque hujus est,

    Plaut. Cas. 4, 4, 21:

    quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,

    id. Bacch. 3, 6, 20:

    quae suco caret atque putris pumex,

    Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—
    F.
    Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:

    amicior mihi nullus vivit atque is est,

    Plaut. Merc. 5, 2, 56:

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:

    Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,

    Cat. 61, 172:

    haud minus ac jussi faciunt,

    Verg. A. 3, 561:

    Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,

    Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:

    nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,

    id. ib. 2, 7, 96:

    Artius atque hedera procera adstringitur ilex,

    id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —
    G.
    In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:

    principio Atque animus ephebis aetate exiit,

    as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:

    judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,

    Dig. 21, 1, 25:

    quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,

    ib. 16, 1, 24.—
    III.
    To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.
    a.
    Absol.:

    Decipiam ac non veniam,

    Ter. Heaut. 4, 4, 6:

    si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,

    id. Eun. 1, 2, 60:

    perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,

    Cic. Leg. 1, 20, 54:

    quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,

    id. Rosc. Am. 33:

    si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?

    id. N. D. 2, 6, 17:

    nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,

    id. Att. 1, 16:

    si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,

    id. Agr. 2, 37, 101:

    si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,

    id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:

    velut destituti ac non qui ipsi destituissent,

    Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:

    si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,

    Tac. Or. 1.—
    b.
    With potius:

    Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?

    Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):

    quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?

    id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:

    concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,

    Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —
    IV.
    In connecting clauses and beginning periods.
    1.
    In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:

    atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,

    Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:

    cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,

    Hor. S. 1, 10, 31:

    multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,

    Tac. A. 1, 47:

    Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,

    Tac. Or. 14:

    ac similiter in translatione, etc.,

    Quint. 3, 6, 77.—
    2.
    In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.
    a.
    Absol.:

    maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,

    and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —
    b.
    Often with etiam:

    Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,

    Cic. Or. 40, 139:

    Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,

    id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—
    c.
    Sometimes with quoque:

    Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,

    Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—
    d.
    And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—
    3.
    In narration:

    aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,

    Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:

    completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,

    Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init.
    4.
    In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):

    Atque ut perspicio, profecto etc.,

    Plaut. Capt. 3, 4, 53:

    ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,

    Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;

    12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,

    Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;

    and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,

    Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:

    Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,

    Cic. Off. 2, 5, 16:

    Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,

    id. Lael. 15, 54.—
    5.
    In connecting two acts or events.
    a.
    In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;

    ad prandium? Atque illi tacent,

    And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:

    Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,

    and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:

    dum circumspecto atque ego lembum conspicor,

    id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:

    lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,

    and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:

    dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,

    Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:

    tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,

    id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:

    cape hoc argentum atque defer,

    Ter. Heaut. 4, 7, 3:

    abi domum ac deos comprecare,

    id. Ad. 4, 5, 65:

    tace modo ac sequere hac,

    id. ib. 2, 4, 16:

    Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,

    Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:

    Da auxilium, pater, atque haec omina firma,

    id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—
    b.
    In the order of thought, and so, and thus, and therefore.
    (α).
    Absol.:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,

    and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—
    (β).
    With ita or sic:

    Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,

    Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:

    ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,

    Quint. 12, 10, 67.—
    c.
    Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):

    non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,

    Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—
    6.
    (As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:

    Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,

    Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:

    hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,

    id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;

    ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:

    Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,

    And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—
    7.
    In expressing a wish, atque utinam:

    Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!

    Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:

    Atque utinam pro decore etc.,

    Liv. 21, 41, 13:

    Atque utinam ex vobis unus etc.,

    Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:

    Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!

    Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—
    8.
    To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.
    a.
    Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;

    atque ipsis commentum placet,

    Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):

    ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,

    id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:

    ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,

    and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:

    observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,

    Plin. Pan. 26.—
    b.
    With tamen:

    nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,

    Cic. Fin. 2, 27, 85:

    discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,

    id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:

    Atque in his tamen tribus generibus etc.,

    id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):

    ac tamen initia fastigii etc.,

    Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;

    14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,

    id. H. 5, 16.—
    9.
    To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;

    ... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,

    Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:

    nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),

    Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—
    10.
    In introducing a purpose (freq. in Cic.).
    a.
    A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:

    Ac ne sine causa videretur edixisse,

    Cic. Phil. 3, 9, 24:

    Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,

    id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:

    Ac ne saepius dicendum sit,

    Cels. 8, 1:

    Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,

    Hor. Ep. 1, 1, 13:

    Ac ne forte putes,

    id. ib. 2, 1, 208:

    Ac ne forte putes etc.,

    Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—
    b.
    A positive purpose:

    Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,

    Cic. Cat. 2, 5, 9:

    Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,

    id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:

    Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,

    id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—
    11.
    a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:

    atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,

    id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—
    b.
    In introducing parentheses:

    vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,

    Liv. 21, 38:

    omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,

    Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae.
    c.
    At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:

    Ac de primo quidem officii fonte diximus,

    id. Off. 1, 6, 19:

    Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,

    id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—
    V.
    In particular connections and phrases.
    A.
    Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:

    unae atque alterae scalae,

    Sall. J. 60, 7:

    quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,

    id. ib. 93, 2:

    unum atque alterum lacum integer perfluit,

    Tac. H. 5, 6:

    dilatisque alia atque alia de causa comitiis,

    Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:

    alius atque alius,

    Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2.—
    B.
    Etiam atque etiam. again and again:

    temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,

    Ter. Eun. 1, 1, 11:

    etiam atque etiam considera,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 46:

    monitos eos etiam atque etiam volo,

    id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:

    iterum atque iterum,

    Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—
    C.
    Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—
    D.
    Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:

    atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,

    but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:

    Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,

    and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—
    E.
    Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:

    Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,

    Cic. de Or. 3, 59, 223:

    quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,

    id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:

    nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,

    id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:

    Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,

    Quint. 10, 2, 2.—
    F.
    With other conjunctions.
    1.
    After et:

    equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,

    id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:

    vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,

    Tac. Agr. 32.:

    denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,

    Liv. 21, 6, 4:

    ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,

    id. 21, 41, 2:

    et uti liter demum ac Latine perspicueque,

    Quint. 8, 3, 3:

    Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,

    id. 12, 10, 67. —
    2.
    After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:

    submoverique atque in castra redigi,

    Liv. 26, 10:

    terrorem caedemque ac fugam fecere,

    id. 21, 52:

    mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

    Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—
    3.
    Before et:

    caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,

    Tac. Agr. 32.—
    4.
    After neque (only in the poets and post - Aug. prose):

    nec clavis nec canis atque calix,

    Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:

    mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,

    Suet. Vesp. 12.—
    G.
    Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:

    atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,

    Cic. Leg. 3, 9, 20:

    omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,

    id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:

    Haec atque illa dies atque alia atque alia,

    Cat. 68, 152:

    Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,

    Verg. G. 4, 463:

    Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,

    id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:

    Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,

    Tib. 2, 5, 73:

    complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,

    Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.
    ► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:
    a.
    In the second place:

    Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,

    Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:

    Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,

    id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):

    Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,

    Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—
    b.
    In the third place:

    quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,

    Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.)

    Lewis & Short latin dictionary > ac

  • 14 adque

    atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).
    I.
    In joining single words, which is its most common use.
    A.
    In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)
    1.
    The form atque.
    a.
    Before vowels and h. —Before a (very freq.):

    sociorum atque amicorum,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):

    deposci atque expeti,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):

    excitare atque inflammare,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):

    honestissimus atque ornatissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):

    Sertorianae atque Hispaniensis,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—
    b.
    Before consonants.—Before b (very rare):

    Gallorum atque Belgarum,

    Caes. B. G. 1, 6; so,

    Cassius atque Brutus,

    Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):

    in portubus atque custodiis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):

    superatam esse atque depressam,

    Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):

    vitiis atque flagitiis,

    Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):

    dignitate atque gloria,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:

    virtute atque gloria,

    Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):

    labore atque justitia,

    Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):

    hilari atque laeto,

    Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):

    multae atque magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):

    adventu atque nomine,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):

    magna atque praeclara,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):

    se conlegit atque recreavit,

    Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):

    provinciarum atque sociorum,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):

    parietum atque tectorum,

    Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):

    gravis atque vehemens,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—
    2.
    The form ac before consonants.—Before b (very rare):

    sentientes ac bene meritos,

    Cic. Off. 1, 41, 149:

    feri ac barbari,

    Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):

    liberis ac conjugibus,

    Liv. 21, 30:

    Romae ac circa urbem,

    id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):

    periculum ac discrimen,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:

    usus ac disciplina,

    Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):

    opima est ac fertilis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:

    potentissimos ac firmissimos,

    Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;

    2, 13: pessuma ac flagitiosissima,

    Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):

    nobilitatis ac juventutis,

    Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):

    terrore ac metu,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):

    insedit ac nimis inveteravit,

    Cic. Imp. Pomp. 3, 7:

    gentes ac nationes,

    id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):

    celeberrimum ac plenissimum,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):

    firmamenti ac roboris,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):

    vectigalibus ac sociis,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):

    tantis rebus ac tanto bello,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):

    armatos ac victores,

    Caes. B. G. 1, 40:

    inconsulte ac veluti etc.,

    Sall. C. 42, 2:

    opera ac vineae,

    Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:

    Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,

    Tac. Agr. 35:

    in se simul atque in Herculem,

    id. G. 34:

    suos prosequitur simul ac deponit,

    id. ib. 30; so,

    sociis pariter atque hostibus,

    id. H. 4, 73:

    innocentes ac noxios juxta cadere,

    id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:

    verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,

    Cic. Cael. 19, 45:

    omnia honesta atque inhonesta,

    Sall. C. 30, 4:

    nobiles atque ignobiles,

    id. ib. 20, 7:

    caloris ac frigoris patientia par,

    Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:

    vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,

    Hor. Ep. 1, 16, 32.—
    B.
    Esp.
    a.
    In a hendiadys:

    utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,

    with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:

    de conplexu ejus ac sinu,

    of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:

    me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,

    Sall. C. 3 fin.:

    clamore atque adsensu,

    shout of applause, Liv. 21, 3.—
    b.
    In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).
    (α).
    Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:

    Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,

    and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:

    rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,

    and indeed, Cic. Or. 16, 52:

    magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,

    and especially, id. Cat. 1, 5, 11:

    hebeti ingenio atque nullo,

    and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:

    ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,

    and even, id. Cat. 4, 9:

    fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,

    and at the same time, Sall. J. 14, 11:

    intra moenia atque in sinu urbis,

    id. C. 52, 35.—
    (β).
    With adeo, and that too, and even:

    intra moenia atque adeo in senatu,

    Cic. Cat. 1, 2, 5:

    qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,

    id. ib. 2, 12, 27:

    insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,

    id. Planc. 19 fin.:

    non petentem atque adeo etiam absentem,

    Liv. 10, 5.—And with autem also added:

    atque adeo autem quor etc.,

    Ter. Eun. 5, 4, 42.—
    (γ).
    With etiam:

    id jam populare atque etiam plausibile factum est,

    and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:

    ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,

    Liv. 3, 46.—
    (δ).
    With the dem. pron. hic, is:

    negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,

    and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:

    maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,

    Caes. B. C. 1, 27:

    Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,

    id. ib. 2, 2:

    duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,

    id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:

    flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,

    id. B. G. 5, 18:

    ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,

    id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:

    dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,

    Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—
    II.
    In comparisons.
    A.
    Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:

    si parem sententiam hic habet ac formam,

    Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:

    Ecastor pariter hoc atque alias res soles,

    Plaut. Men. 5, 1, 52:

    pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,

    Ter. Phorm. 5, 3, 3:

    neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

    Cic. N. D. 3, 1, 3:

    parique eum atque illos imperio esse jussit,

    Nep. Dat. 3, 5:

    magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,

    id. Hann. 5, 3:

    pariter patribus ac plebi carus,

    Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:

    In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,

    Cic. Inv. 2, 23, 70:

    equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,

    Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:

    cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,

    Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:

    et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,

    id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:

    similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,

    Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:

    contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,

    Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:

    faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,

    Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:

    cum totidem navibus atque erat profectus,

    Nep. Milt. 7, 4.—
    B.
    Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:

    aliter tuum amorem atque est accipis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.

    also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,

    Cic. Att. 2, 3:

    simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,

    id. Cat. 3, 8, 20:

    vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,

    id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:

    qui versantur retro, contrario motu atque caelum,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    membra paulo secus a me atque ab illo partita,

    id. de Or. 3, 30, 119:

    cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,

    id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—
    C.
    Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;

    once, however, non aliter, ac si,

    Cic. Att. 13, 51;

    v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,

    Plaut. Am. 4, 1, 11:

    nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,

    id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:

    quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,

    Cic. Verr. 2, 1, 46:

    et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,

    id. Tusc. 3, 30, 73:

    si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,

    id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    just as if, Cic. Fam. 13, 43:

    tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,

    id. N. D. 3, 3, 8:

    reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,

    id. Post. Red. in Sen. 8, 20:

    quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,

    id. Mur. 4 fin.:

    haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,

    Liv. 5, 5 fin. al. —
    D.
    More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;

    in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 73:

    haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,

    id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

    debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,

    Cic. Cat. 4, 2:

    pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,

    id. Inv. 1, 32, 54:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:

    neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,

    Plaut. Am. 1, 1, 118:

    num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?

    id. Mil. 4, 3, 37.—
    E.
    Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):

    nebula haud est mollis atque hujus est,

    Plaut. Cas. 4, 4, 21:

    quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,

    id. Bacch. 3, 6, 20:

    quae suco caret atque putris pumex,

    Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—
    F.
    Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:

    amicior mihi nullus vivit atque is est,

    Plaut. Merc. 5, 2, 56:

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:

    Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,

    Cat. 61, 172:

    haud minus ac jussi faciunt,

    Verg. A. 3, 561:

    Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,

    Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:

    nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,

    id. ib. 2, 7, 96:

    Artius atque hedera procera adstringitur ilex,

    id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —
    G.
    In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:

    principio Atque animus ephebis aetate exiit,

    as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:

    judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,

    Dig. 21, 1, 25:

    quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,

    ib. 16, 1, 24.—
    III.
    To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.
    a.
    Absol.:

    Decipiam ac non veniam,

    Ter. Heaut. 4, 4, 6:

    si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,

    id. Eun. 1, 2, 60:

    perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,

    Cic. Leg. 1, 20, 54:

    quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,

    id. Rosc. Am. 33:

    si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?

    id. N. D. 2, 6, 17:

    nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,

    id. Att. 1, 16:

    si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,

    id. Agr. 2, 37, 101:

    si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,

    id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:

    velut destituti ac non qui ipsi destituissent,

    Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:

    si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,

    Tac. Or. 1.—
    b.
    With potius:

    Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?

    Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):

    quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?

    id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:

    concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,

    Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —
    IV.
    In connecting clauses and beginning periods.
    1.
    In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:

    atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,

    Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:

    cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,

    Hor. S. 1, 10, 31:

    multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,

    Tac. A. 1, 47:

    Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,

    Tac. Or. 14:

    ac similiter in translatione, etc.,

    Quint. 3, 6, 77.—
    2.
    In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.
    a.
    Absol.:

    maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,

    and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —
    b.
    Often with etiam:

    Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,

    Cic. Or. 40, 139:

    Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,

    id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—
    c.
    Sometimes with quoque:

    Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,

    Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—
    d.
    And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—
    3.
    In narration:

    aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,

    Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:

    completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,

    Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init.
    4.
    In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):

    Atque ut perspicio, profecto etc.,

    Plaut. Capt. 3, 4, 53:

    ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,

    Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;

    12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,

    Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;

    and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,

    Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:

    Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,

    Cic. Off. 2, 5, 16:

    Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,

    id. Lael. 15, 54.—
    5.
    In connecting two acts or events.
    a.
    In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;

    ad prandium? Atque illi tacent,

    And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:

    Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,

    and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:

    dum circumspecto atque ego lembum conspicor,

    id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:

    lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,

    and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:

    dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,

    Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:

    tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,

    id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:

    cape hoc argentum atque defer,

    Ter. Heaut. 4, 7, 3:

    abi domum ac deos comprecare,

    id. Ad. 4, 5, 65:

    tace modo ac sequere hac,

    id. ib. 2, 4, 16:

    Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,

    Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:

    Da auxilium, pater, atque haec omina firma,

    id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—
    b.
    In the order of thought, and so, and thus, and therefore.
    (α).
    Absol.:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,

    and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—
    (β).
    With ita or sic:

    Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,

    Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:

    ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,

    Quint. 12, 10, 67.—
    c.
    Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):

    non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,

    Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—
    6.
    (As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:

    Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,

    Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:

    hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,

    id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;

    ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:

    Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,

    And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—
    7.
    In expressing a wish, atque utinam:

    Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!

    Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:

    Atque utinam pro decore etc.,

    Liv. 21, 41, 13:

    Atque utinam ex vobis unus etc.,

    Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:

    Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!

    Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—
    8.
    To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.
    a.
    Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;

    atque ipsis commentum placet,

    Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):

    ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,

    id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:

    ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,

    and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:

    observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,

    Plin. Pan. 26.—
    b.
    With tamen:

    nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,

    Cic. Fin. 2, 27, 85:

    discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,

    id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:

    Atque in his tamen tribus generibus etc.,

    id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):

    ac tamen initia fastigii etc.,

    Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;

    14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,

    id. H. 5, 16.—
    9.
    To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;

    ... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,

    Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:

    nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),

    Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—
    10.
    In introducing a purpose (freq. in Cic.).
    a.
    A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:

    Ac ne sine causa videretur edixisse,

    Cic. Phil. 3, 9, 24:

    Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,

    id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:

    Ac ne saepius dicendum sit,

    Cels. 8, 1:

    Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,

    Hor. Ep. 1, 1, 13:

    Ac ne forte putes,

    id. ib. 2, 1, 208:

    Ac ne forte putes etc.,

    Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—
    b.
    A positive purpose:

    Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,

    Cic. Cat. 2, 5, 9:

    Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,

    id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:

    Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,

    id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—
    11.
    a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:

    atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,

    id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—
    b.
    In introducing parentheses:

    vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,

    Liv. 21, 38:

    omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,

    Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae.
    c.
    At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:

    Ac de primo quidem officii fonte diximus,

    id. Off. 1, 6, 19:

    Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,

    id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—
    V.
    In particular connections and phrases.
    A.
    Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:

    unae atque alterae scalae,

    Sall. J. 60, 7:

    quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,

    id. ib. 93, 2:

    unum atque alterum lacum integer perfluit,

    Tac. H. 5, 6:

    dilatisque alia atque alia de causa comitiis,

    Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:

    alius atque alius,

    Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2.—
    B.
    Etiam atque etiam. again and again:

    temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,

    Ter. Eun. 1, 1, 11:

    etiam atque etiam considera,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 46:

    monitos eos etiam atque etiam volo,

    id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:

    iterum atque iterum,

    Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—
    C.
    Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—
    D.
    Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:

    atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,

    but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:

    Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,

    and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—
    E.
    Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:

    Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,

    Cic. de Or. 3, 59, 223:

    quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,

    id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:

    nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,

    id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:

    Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,

    Quint. 10, 2, 2.—
    F.
    With other conjunctions.
    1.
    After et:

    equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,

    id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:

    vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,

    Tac. Agr. 32.:

    denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,

    Liv. 21, 6, 4:

    ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,

    id. 21, 41, 2:

    et uti liter demum ac Latine perspicueque,

    Quint. 8, 3, 3:

    Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,

    id. 12, 10, 67. —
    2.
    After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:

    submoverique atque in castra redigi,

    Liv. 26, 10:

    terrorem caedemque ac fugam fecere,

    id. 21, 52:

    mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

    Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—
    3.
    Before et:

    caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,

    Tac. Agr. 32.—
    4.
    After neque (only in the poets and post - Aug. prose):

    nec clavis nec canis atque calix,

    Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:

    mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,

    Suet. Vesp. 12.—
    G.
    Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:

    atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,

    Cic. Leg. 3, 9, 20:

    omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,

    id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:

    Haec atque illa dies atque alia atque alia,

    Cat. 68, 152:

    Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,

    Verg. G. 4, 463:

    Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,

    id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:

    Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,

    Tib. 2, 5, 73:

    complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,

    Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.
    ► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:
    a.
    In the second place:

    Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,

    Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:

    Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,

    id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):

    Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,

    Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—
    b.
    In the third place:

    quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,

    Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.)

    Lewis & Short latin dictionary > adque

  • 15 atque

    atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).
    I.
    In joining single words, which is its most common use.
    A.
    In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)
    1.
    The form atque.
    a.
    Before vowels and h. —Before a (very freq.):

    sociorum atque amicorum,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):

    deposci atque expeti,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):

    excitare atque inflammare,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):

    honestissimus atque ornatissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):

    Sertorianae atque Hispaniensis,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—
    b.
    Before consonants.—Before b (very rare):

    Gallorum atque Belgarum,

    Caes. B. G. 1, 6; so,

    Cassius atque Brutus,

    Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):

    in portubus atque custodiis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):

    superatam esse atque depressam,

    Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):

    vitiis atque flagitiis,

    Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):

    dignitate atque gloria,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:

    virtute atque gloria,

    Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):

    labore atque justitia,

    Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):

    hilari atque laeto,

    Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):

    multae atque magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):

    adventu atque nomine,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):

    magna atque praeclara,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):

    se conlegit atque recreavit,

    Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):

    provinciarum atque sociorum,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):

    parietum atque tectorum,

    Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):

    gravis atque vehemens,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—
    2.
    The form ac before consonants.—Before b (very rare):

    sentientes ac bene meritos,

    Cic. Off. 1, 41, 149:

    feri ac barbari,

    Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):

    liberis ac conjugibus,

    Liv. 21, 30:

    Romae ac circa urbem,

    id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):

    periculum ac discrimen,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:

    usus ac disciplina,

    Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):

    opima est ac fertilis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:

    potentissimos ac firmissimos,

    Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;

    2, 13: pessuma ac flagitiosissima,

    Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):

    nobilitatis ac juventutis,

    Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):

    terrore ac metu,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):

    insedit ac nimis inveteravit,

    Cic. Imp. Pomp. 3, 7:

    gentes ac nationes,

    id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):

    celeberrimum ac plenissimum,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):

    firmamenti ac roboris,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):

    vectigalibus ac sociis,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):

    tantis rebus ac tanto bello,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):

    armatos ac victores,

    Caes. B. G. 1, 40:

    inconsulte ac veluti etc.,

    Sall. C. 42, 2:

    opera ac vineae,

    Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:

    Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,

    Tac. Agr. 35:

    in se simul atque in Herculem,

    id. G. 34:

    suos prosequitur simul ac deponit,

    id. ib. 30; so,

    sociis pariter atque hostibus,

    id. H. 4, 73:

    innocentes ac noxios juxta cadere,

    id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:

    verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,

    Cic. Cael. 19, 45:

    omnia honesta atque inhonesta,

    Sall. C. 30, 4:

    nobiles atque ignobiles,

    id. ib. 20, 7:

    caloris ac frigoris patientia par,

    Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:

    vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,

    Hor. Ep. 1, 16, 32.—
    B.
    Esp.
    a.
    In a hendiadys:

    utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,

    with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:

    de conplexu ejus ac sinu,

    of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:

    me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,

    Sall. C. 3 fin.:

    clamore atque adsensu,

    shout of applause, Liv. 21, 3.—
    b.
    In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).
    (α).
    Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:

    Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,

    and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:

    rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,

    and indeed, Cic. Or. 16, 52:

    magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,

    and especially, id. Cat. 1, 5, 11:

    hebeti ingenio atque nullo,

    and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:

    ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,

    and even, id. Cat. 4, 9:

    fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,

    and at the same time, Sall. J. 14, 11:

    intra moenia atque in sinu urbis,

    id. C. 52, 35.—
    (β).
    With adeo, and that too, and even:

    intra moenia atque adeo in senatu,

    Cic. Cat. 1, 2, 5:

    qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,

    id. ib. 2, 12, 27:

    insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,

    id. Planc. 19 fin.:

    non petentem atque adeo etiam absentem,

    Liv. 10, 5.—And with autem also added:

    atque adeo autem quor etc.,

    Ter. Eun. 5, 4, 42.—
    (γ).
    With etiam:

    id jam populare atque etiam plausibile factum est,

    and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:

    ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,

    Liv. 3, 46.—
    (δ).
    With the dem. pron. hic, is:

    negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,

    and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:

    maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,

    Caes. B. C. 1, 27:

    Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,

    id. ib. 2, 2:

    duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,

    id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:

    flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,

    id. B. G. 5, 18:

    ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,

    id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:

    dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,

    Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—
    II.
    In comparisons.
    A.
    Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:

    si parem sententiam hic habet ac formam,

    Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:

    Ecastor pariter hoc atque alias res soles,

    Plaut. Men. 5, 1, 52:

    pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,

    Ter. Phorm. 5, 3, 3:

    neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

    Cic. N. D. 3, 1, 3:

    parique eum atque illos imperio esse jussit,

    Nep. Dat. 3, 5:

    magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,

    id. Hann. 5, 3:

    pariter patribus ac plebi carus,

    Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:

    In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,

    Cic. Inv. 2, 23, 70:

    equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,

    Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:

    cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,

    Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:

    et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,

    id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:

    similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,

    Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:

    contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,

    Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:

    faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,

    Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:

    cum totidem navibus atque erat profectus,

    Nep. Milt. 7, 4.—
    B.
    Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:

    aliter tuum amorem atque est accipis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.

    also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,

    Cic. Att. 2, 3:

    simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,

    id. Cat. 3, 8, 20:

    vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,

    id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:

    qui versantur retro, contrario motu atque caelum,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    membra paulo secus a me atque ab illo partita,

    id. de Or. 3, 30, 119:

    cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,

    id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—
    C.
    Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;

    once, however, non aliter, ac si,

    Cic. Att. 13, 51;

    v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,

    Plaut. Am. 4, 1, 11:

    nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,

    id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:

    quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,

    Cic. Verr. 2, 1, 46:

    et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,

    id. Tusc. 3, 30, 73:

    si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,

    id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    just as if, Cic. Fam. 13, 43:

    tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,

    id. N. D. 3, 3, 8:

    reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,

    id. Post. Red. in Sen. 8, 20:

    quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,

    id. Mur. 4 fin.:

    haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,

    Liv. 5, 5 fin. al. —
    D.
    More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;

    in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 73:

    haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,

    id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

    debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,

    Cic. Cat. 4, 2:

    pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,

    id. Inv. 1, 32, 54:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:

    neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,

    Plaut. Am. 1, 1, 118:

    num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?

    id. Mil. 4, 3, 37.—
    E.
    Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):

    nebula haud est mollis atque hujus est,

    Plaut. Cas. 4, 4, 21:

    quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,

    id. Bacch. 3, 6, 20:

    quae suco caret atque putris pumex,

    Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—
    F.
    Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:

    amicior mihi nullus vivit atque is est,

    Plaut. Merc. 5, 2, 56:

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:

    Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,

    Cat. 61, 172:

    haud minus ac jussi faciunt,

    Verg. A. 3, 561:

    Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,

    Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:

    nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,

    id. ib. 2, 7, 96:

    Artius atque hedera procera adstringitur ilex,

    id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —
    G.
    In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:

    principio Atque animus ephebis aetate exiit,

    as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:

    judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,

    Dig. 21, 1, 25:

    quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,

    ib. 16, 1, 24.—
    III.
    To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.
    a.
    Absol.:

    Decipiam ac non veniam,

    Ter. Heaut. 4, 4, 6:

    si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,

    id. Eun. 1, 2, 60:

    perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,

    Cic. Leg. 1, 20, 54:

    quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,

    id. Rosc. Am. 33:

    si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?

    id. N. D. 2, 6, 17:

    nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,

    id. Att. 1, 16:

    si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,

    id. Agr. 2, 37, 101:

    si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,

    id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:

    velut destituti ac non qui ipsi destituissent,

    Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:

    si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,

    Tac. Or. 1.—
    b.
    With potius:

    Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?

    Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):

    quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?

    id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:

    concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,

    Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —
    IV.
    In connecting clauses and beginning periods.
    1.
    In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:

    atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,

    Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:

    cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,

    Hor. S. 1, 10, 31:

    multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,

    Tac. A. 1, 47:

    Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,

    Tac. Or. 14:

    ac similiter in translatione, etc.,

    Quint. 3, 6, 77.—
    2.
    In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.
    a.
    Absol.:

    maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,

    and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —
    b.
    Often with etiam:

    Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,

    Cic. Or. 40, 139:

    Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,

    id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—
    c.
    Sometimes with quoque:

    Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,

    Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—
    d.
    And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—
    3.
    In narration:

    aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,

    Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:

    completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,

    Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init.
    4.
    In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):

    Atque ut perspicio, profecto etc.,

    Plaut. Capt. 3, 4, 53:

    ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,

    Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;

    12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,

    Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;

    and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,

    Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:

    Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,

    Cic. Off. 2, 5, 16:

    Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,

    id. Lael. 15, 54.—
    5.
    In connecting two acts or events.
    a.
    In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;

    ad prandium? Atque illi tacent,

    And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:

    Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,

    and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:

    dum circumspecto atque ego lembum conspicor,

    id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:

    lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,

    and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:

    dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,

    Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:

    tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,

    id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:

    cape hoc argentum atque defer,

    Ter. Heaut. 4, 7, 3:

    abi domum ac deos comprecare,

    id. Ad. 4, 5, 65:

    tace modo ac sequere hac,

    id. ib. 2, 4, 16:

    Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,

    Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:

    Da auxilium, pater, atque haec omina firma,

    id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—
    b.
    In the order of thought, and so, and thus, and therefore.
    (α).
    Absol.:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,

    and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—
    (β).
    With ita or sic:

    Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,

    Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:

    ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,

    Quint. 12, 10, 67.—
    c.
    Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):

    non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,

    Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—
    6.
    (As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:

    Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,

    Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:

    hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,

    id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;

    ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:

    Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,

    And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—
    7.
    In expressing a wish, atque utinam:

    Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!

    Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:

    Atque utinam pro decore etc.,

    Liv. 21, 41, 13:

    Atque utinam ex vobis unus etc.,

    Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:

    Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!

    Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—
    8.
    To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.
    a.
    Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;

    atque ipsis commentum placet,

    Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):

    ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,

    id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:

    ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,

    and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:

    observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,

    Plin. Pan. 26.—
    b.
    With tamen:

    nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,

    Cic. Fin. 2, 27, 85:

    discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,

    id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:

    Atque in his tamen tribus generibus etc.,

    id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):

    ac tamen initia fastigii etc.,

    Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;

    14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,

    id. H. 5, 16.—
    9.
    To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;

    ... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,

    Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:

    nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),

    Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—
    10.
    In introducing a purpose (freq. in Cic.).
    a.
    A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:

    Ac ne sine causa videretur edixisse,

    Cic. Phil. 3, 9, 24:

    Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,

    id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:

    Ac ne saepius dicendum sit,

    Cels. 8, 1:

    Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,

    Hor. Ep. 1, 1, 13:

    Ac ne forte putes,

    id. ib. 2, 1, 208:

    Ac ne forte putes etc.,

    Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—
    b.
    A positive purpose:

    Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,

    Cic. Cat. 2, 5, 9:

    Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,

    id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:

    Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,

    id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—
    11.
    a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:

    atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,

    id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—
    b.
    In introducing parentheses:

    vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,

    Liv. 21, 38:

    omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,

    Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae.
    c.
    At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:

    Ac de primo quidem officii fonte diximus,

    id. Off. 1, 6, 19:

    Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,

    id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—
    V.
    In particular connections and phrases.
    A.
    Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:

    unae atque alterae scalae,

    Sall. J. 60, 7:

    quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,

    id. ib. 93, 2:

    unum atque alterum lacum integer perfluit,

    Tac. H. 5, 6:

    dilatisque alia atque alia de causa comitiis,

    Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:

    alius atque alius,

    Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2.—
    B.
    Etiam atque etiam. again and again:

    temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,

    Ter. Eun. 1, 1, 11:

    etiam atque etiam considera,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 46:

    monitos eos etiam atque etiam volo,

    id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:

    iterum atque iterum,

    Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—
    C.
    Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—
    D.
    Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:

    atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,

    but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:

    Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,

    and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—
    E.
    Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:

    Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,

    Cic. de Or. 3, 59, 223:

    quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,

    id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:

    nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,

    id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:

    Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,

    Quint. 10, 2, 2.—
    F.
    With other conjunctions.
    1.
    After et:

    equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,

    id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:

    vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,

    Tac. Agr. 32.:

    denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,

    Liv. 21, 6, 4:

    ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,

    id. 21, 41, 2:

    et uti liter demum ac Latine perspicueque,

    Quint. 8, 3, 3:

    Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,

    id. 12, 10, 67. —
    2.
    After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:

    submoverique atque in castra redigi,

    Liv. 26, 10:

    terrorem caedemque ac fugam fecere,

    id. 21, 52:

    mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

    Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—
    3.
    Before et:

    caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,

    Tac. Agr. 32.—
    4.
    After neque (only in the poets and post - Aug. prose):

    nec clavis nec canis atque calix,

    Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:

    mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,

    Suet. Vesp. 12.—
    G.
    Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:

    atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,

    Cic. Leg. 3, 9, 20:

    omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,

    id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:

    Haec atque illa dies atque alia atque alia,

    Cat. 68, 152:

    Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,

    Verg. G. 4, 463:

    Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,

    id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:

    Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,

    Tib. 2, 5, 73:

    complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,

    Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.
    ► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:
    a.
    In the second place:

    Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,

    Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:

    Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,

    id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):

    Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,

    Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—
    b.
    In the third place:

    quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,

    Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.)

    Lewis & Short latin dictionary > atque

  • 16 cura

    cūra, ae, f. (arch. coira aus *coisa; vgl. pälign. coisatens »curaverunt«), das Sichangelegenseinlassen = die Sorge, I) = επιμέλεια, die Sorge, Fürsorge, 1) im allg., die angelegentliche Bemühung, das angelegentliche Bestreben, die Sorgfalt, das Interesse, die Teilnahme, die Beachtung, Rücksichtnahme, die Aufmerksamkeit, das Augenmerk, die Achtsamkeit (Ggstz. neglegentia; oft verb. cura et diligentia, cura ac diligentia, cura diligentiaque, tutela atque cura, opera curaque, cura atque opera, studium curaque, cura et cogitatio, cogitatio curaque, cura et od. ac labor), cura acris, Quint., acris cura diligentiaque, Cic.: intenta (intentior, intentissima), Liv.: magna (maior, maxima), Quint.: non mediocris, Planc. in Cic. ep.: minor, Quint.: nimia, Quint.: c. publica (die S. für das allgemeine Wohl), Ggstz. c. privata, Liv. – cum cura, zB. saucios reficere, Liv.: omnes milites sepelire, Curt.: omnia speculari, Liv.: so auch cum magna cura, zB. parare omnia, Sall.: magna cum cura atque diligentia, zB. scribere alqd, Cic.: cum maxima cura, zB. ultum ire iniurias, Sall.: summa cum cura, zB. exsequi alqd, Liv.: non sine cura, zB. rem administrant, Sall.: finis vitae extraneis non sine cura fuit, fand Teilnahme bei den Ausw., Tac. – u. sine cura deûm evenire (sich ereignen), Tac. (vgl. Heraei stud. crit. p. 73). – u. bl. magnā curā, zB. alere equum, Suet.: ea non maiore curā praecepta ab ducibus sunt quam ab militibus observata, Liv. - m. obj. Genet., agrorum nimia c. (allzu großes Interesse am Landbau) et sollicitior rei familiaris diligentia, Quint.: c. sui, für sich, für die Selbsterhaltung, Sen.: cura rei publicae, Interesse am St., Cic. u. Sall.: legum, Beachtung, Beobachtung der G., Quint.: c. rerum, verborum, sorgfältige Wahl, Quint.: c. bonarum rerum, c. humanarum rerum, Interesse, Teilnahme an usw., Sall.: rerum alienarum cura (zB. difficilis est), Cic.: assidua et perpetua c. salutis tuae, Cic. – cura habendi, Habsucht (πλεονεξία), Phaedr.: cura diversa sciscitandi, Tac.: cura colendi, S. in der Pflege, sorgfältige Pflege (des Gartens), Verg.: singularis cura (Schonung) frugum, agrorum, hominum, urbium, Vell. – m. de (in betreff) u. Abl., studium tuum curaque de salute mea nullā me novā voluptate affecit, Brut. in Cic. ep.: gratissima est mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato, Cic. – m. pro u. Abl., divina pro nobis cura, Augustin. conf. 7, 19 in. (vgl. unten curam agere pro etc. u. est cura pro etc.). – m. Verben, abicere curam (Interesse an) rei publicae, Cic., od. omnem suam curam de re publica, Cic. – adhibere curam in capris et ovibus parandis (Ggstz. neglegentem esse in amicis eligendis), Cic.: adhibere magnam curam diligentiamque in valetudine sua tuenda, Nep.: de sacerdotio tuo quantum curam ad-hibuerim, cognosce ex iis litteris, quas etc., Cic.: non mediocris adhibenda mihi est cura, ut etc., Planc. in Cic. ep. – agere curam alcis rei od. alcis u. de alqa re od. de alqo od. pro alqo, für etw. od. jmd. Sorge od. Fürsorge tragen, an etw, od. jmd. Interesse nehmen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen (s. Burm. u. Ruhnk. Ov. her. 12, 302), zB. curam corporis diligentissime, Sen.: curam libertatis, Sall.: curam humanarum rerum (v. den Göttern), Plin. u. Quint.: curam sui, Sen.: curam civium, Liv.: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov.: curam de Samnitibus, non de se, Liv. – avocare curam alcis, die Aufm. jmds. abziehen, jmd. zerstreuen, Col. – capit alcis animum cura sacrorum et caerimoniarum, Liv. – conferre magnam curam in alcis salutem diligentiamque, Cic.: conferre omnem suam curam atque operam ad philosophiam, Cic. – cosumere in alcis salute omnem suum laborem, omnem operam, curam, studium, Cic.: istorum in dialecticis omnis cura consumitur, Cic. – defungi (loswerden) eā curā, Liv. – desiderare (erfordern) acrem curam diligentiamque, Cic. – curam hanc dimittere, Ov.: non dimittere istam curam, Cic.: dimittere omnem curam suorum, sich um die Seinigen gar nicht weiter bekümmern, Suet. – distendere alcis curam, jmds. Sorgfalt nach allen Seiten in Anspruch nehmen, jmd. gehörig beschäftigen, Col. 8, 2, 7 u. 12, 46, 1 (versch. von curas distendere, s. no. II, 1). – est cura alcis, m. pro u. Abl., publica cura est pro moenibus istis, Ov.: m. ut u. Konj., medici cura esse debet, ut etc., Cels.: m. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas, Hor.: una erat cura, ne inultus occĭderet, nur darauf war sein Augenmerk gerichtet, daß er nicht usw., Curt. – est alqs cura alci od. alcis, cura pii dis sunt (Riese cura deûm di sunt) et qui coluere, coluntur, Ov. met. 8, 724 (715). – est alci cura alcis rei od. alcis, es trägt jmd. Sorge für etw. od. einen, nimmt Interesse an etw., richtet sein Augenmerk auf etw., bekümmert sich um etw. od. jmb., zB. Romanis interim arcis Tarentinae praesidiique, quod ibi obsideretur, cura est, Liv.: quodsi hominibus bonarun rerum tanta cura esset, quanto studio aliena petunt, Sall.: artium ingenuarum tibi maxima cura est, Ov.: cura tibi non est hospitis ulla tui, Ov. – cura est od. alci cura est m. folg. Infin., cura comere capillum fuit, Sen.: cura finitimos vincere maior erat, Ov.: praeverti ad Armenios instantior cura fuit, Tac.: ingens cura est mis cordibus aequiperare, Enn. fr.: nulli cura fuit externos quaerere divos, Prop.: nec sit mihi cura mederi, Verg. – alci cura est m. folg. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas neu sis iocus, Hor.: inter quae maxima erat cura duci (war das Hauptaugenmerk des F. darauf gerichtet), ne qua exprobratio cuiquam veteris fortunae discordiam inter ordines sereret, Liv.: u. cura est alcis m. folg. indir. Fragesatz, neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur,Tac. ann. 4, 74. – est alqd intentioris curae, zB. custodiae vigiliaeque et ordo stationum intentioris curae erant, Liv. – est alci alqd od. alqs curae od. est alci curae de alqa re, es ist jmdm. eine Sache od. Pers. zur Sorge, d.i. ein Gegenstand der Sorge, Fürsorge, es läßt sich jmd. eine Sache od. Pers. zur Sorge sein, angelegen sein, zB. tibi erit eidem, cui salus mea fuit, etiam dignitas curae, Cic.: Caesar pollicitus est sibi eam rem curae futuram, Caes.: propinqui, quibus est puella curae, Catull.: rati sese dis immortalibus curae esse, Sall.: ergo illi curae contigit esse tuae, Ov.: de ceteris senatui curae fore, Sall.: de Tirone mihi curae est, Cic. ep.: mihi magnae curae tua vita et dignitas est, Anton. in Cic. ep.: salutem eius regis senatui populoque Romano magnae curae esse, Cic.: ei permagnum et perhonorificum videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse salutem suam, Cic.: non enim tibi ea res maiori curae aut est aut erit quam mihi, Cic.: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella quae gerebantur curae patribus erant, quam exspectatio nondum coepti cum Antiocho belli, Liv. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5: so auch alci curae est m. folg. ut od. ne u. Konj., zB. velim tibi curae sit, ut aliquid istinc bestiarum habeamus, Cael. in Cic. ep.: magis curae est magisque adformido, ne is pereat aut corrumpatur, Plaut.: in primis tibi curae sit, ne mihi tempus prorogetur, Cic.: patribus aeque curae fuisse, ne qua iniuria in eos oreretur, Liv.: alci curae est m. folg. indir. Fragesatz, zB. quo magis quae agas curae sunt mihi, Ter.: omnibus civitatibus Graeciae et Asiae curae erat, quid Eumenes in senatu egisset, Liv.: mihi maiori curae est, quemadmodum vobis gratiam referam, quam etc., Cic.: mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit, Cic.: quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Hor.: nisi sane curae sit (von Interesse für mich ist), quorsum eventurum hoc siet, Ter. – alci curae est m. Infin., zB. erit mihi curae explorare provinciae voluntatem, Traian. in Plin. ep.: magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi et paribus et contrariis acquirere, Quint.: eligere modo curae sit (nur sei man in der Auswahl vorsichtig), Quint. – u. alci curae est m. Acc. u. Infin., tibi curae est sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, Liv. 30, 31, 3. – plus exigere (erfordern) laboris et curae, Quint. – habere curam alcis rei od. alcis, für etw. Sorge tragen, auf etw. Sorgfalt verwenden, an etw. od. jmd. Interesse nehmen, sich um jmd. od. etw. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen, zB. libertatis, Sall.: rerum divinarum. Liv.: in primis pacis tuendae, Suet.: serendi (arborem turis), Plin.: Ausoniae gentis, v. den Göttern, Ov.: delectus multo intentiorem quam alias curam habebat, Liv. – so auch habere curam de od. in alqa re, zB. de vita communi omnium curam publicaeque rei constitutione habere, Vitr. 1. praef. § 2: in ea (re publicā) cognoscenda multam magnamque curam habui, Ps. Sall. de rep. 2, 1, 3. – u. habere alqm od. alqd curae od. sibi curae, zB. petitionem alcis c. h., Sall.: nec aliter universos quam membra partesque imperii c. h., Suet.: me ut id mihi habeam curae rogas, Varro: eos tibi et rem, de qua misi, velim curae habeas, Cael. in Cic. ep.: u. so curae sibi habere m. Infin., zB. ut ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4: curae habere m. folg. ut u. Konj., habebo itaque curae, ut te meliorem tibi reddam quam accepi, Sen. de ben. 1, 8, 2: curae habere m. folg. Relativsatz, sapienter habeatis curae, quae imperavi atque impero, Plaut. Men. 991: u. absol. curas habere, alle mögliche Sorgfalt anwenden, nichts vernachlässigen, Iustin. 43, 4, 11. – impendere curam alci rei, zB. rei domesticae, Phaedr.: u. so acrem quam maxime curam spei futuri oratoris, Quint. – incumbere onmi cogitatione curāque in rem publicam, Cic.: dagegen incumbe in eam curam od. totā mente incumbe in hanc curam, laß das deine angelegentliche Sorge sein, Cic. – at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos queam, Hor. sat. 2, 4, 93 sq. – intendere curam alcis, jmds. Aufmerksamkeit spannen, zB. gens bellicosa... curam regis intenderat, ließ den K. auf seiner Hut sein, Curt.; dagegen curam intendere in alqd, die Aufmerksamkeit, sein Augenmerk auf etw. richten, zB. in quem omnes intenderat curas, Curt.: dum omnium cura in Veiens bellum intenta est, Liv.: u. m. folg. indir. Fragesatz, non intenta cuiusquam cura, quae firmitudo (coriorum), quae mensura, ohne daß jemand genau darauf geachtet hätte, Tac. – ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo mittere, den Gedanken nicht aufgeben, Liv. – ponere curam et aegritudinem, Cic.: ponere curam alcis rei, die S. für etw. beiseite lassen, sich nicht weiter um etw. bekümmern, zB. positis omnium aliarum rerum curis, mit Hintansetzung aller andern Geschäfte, Liv. – aber ponere curam in alqa re, Sorgfalt, Aufmerksamkeit richten, verwenden, zB. omnem curam in siderum cognitione, Cic.: omnis mihi cura et opera posita est in hominum periculis defendendis, Cic. – postulare (erfordern) minorem curam, Quint. – remittere curam diligentiamque, nachlassen in usw., Caes.: omnem curam belli remittere, Liv.: omnes curas referre ad alqm et in eo consumere, Cic. – stimulare curam, zB. ne fames quidem, quae mutas accenderet bestias, curam stimulare posset, Liv. – suscipere curam, es sich eine Sorge sein lassen, darauf sein Augenmerk richten, m. folg. ut od. ne u. Konj. od. folg. indir. Fragesatz, zB. suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, ut Caesarem et Pompeium perfidiā hominum distractos in pristinam concordiam reducas, Balb. in Cic. ep.: quod magnam curam suscipiebat (weil er sich wohl hütete), ne quo temere progrederetur, Auct. b. Alex.: hanc quoque suscipe curam, quemadmodum experiamur, Cic. – sustinere maximam curam belli, die schweren u. sorgenvollen Kriegslasten zu tragen haben, Cic. – omni mente in ea cogitatione curaque versari, ut etc., Cic.: omnis cura mea solet in hoc versari semper, si possim, ut boni efficiam aliquid dicendo, Cic.: vincere omnes curā, vigilantiā, patientiā, Nep. – So nun insbes.: α) das Interesse für etw. Neues, die Neugierde, cura ingenii humani, die dem Menschen angeborene Neugierde, Liv. 21, 22, 7 (u. dazu Fabri): inerat cura insita mortalibus videndi congredientes nobilem regem et... legatos, Liv. 42, 39, 3. – β) das wissenschaftliche Streben, das Studium, die Forschung, cura et meditatio (Nachdenken), Tac. dial. 16; vgl. Tac. Agr. 10. – Plur., sapientis animus cum his habitans pernoctansque curis, Cic. Tusc. 5, 69. – dah. meton. = die ausstudierte Schrift, die Ausarbeitung, Arbeit, c. recens, Ov., nova et recens, Tac.: ii, quorum in manus cura nostra venerit, Tac.: essent et iuvenes, quorum inedita cura est, Ov.; dimissā priore curā novae cogitationi toto pectore incumbam, Tac.: Plur.: condere victuras temptem per saecula curas, Mart. 1, 107, 5.

    2) die Fürsorge = die Besorgung, Behandlung, Abwartung, Wartung, Pflege, Aufsicht, a) die landwirtsch. Pflege, Zucht, Pelusiacae lentis, Verg. georg. 1, 228: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori, Verg. georg. 1, 3. – b) die physiche Pflege des Körpers, bes. auch die verschönernde, das Ordnen, Schmücken, der Putz, wie θεραπεία (s. Broukh. Prop. 2, 12 [14], 28. Gronov Obss. 1, 23 p. 98 Fr.), m. subj. Genet., cura mulierum, Phaedr. – m. obj. Genet., c. corporis, Quint.: formae, Sen.: comae, Prop.: capillorum, Suet.: cura cultusque feminarum, Liv. – c) die Krankenpflege, α) des Wärters usw., die Pflege, saucios sustentare curā, Tac. ann. 4, 63. – β) des Arztes, die Behandlung, Heilung, Kur (griech. θεραπεία) c. morbi, Iustin.: c. aquae, quae inter cutem est, Cels.: si quid cura levarit, Cels.: cum omnem curam fata vincerent, Vell.: Plur., curae aegrescentium, Macr. sat. 7, 4, 6. – übtr., relinquebatur simplex illa iam cura doloris tui, Cic. ep. 5, 16, 5: illa fuit lacrimis ultima cura meis (v. Schlafe), Prop. 1, 3, 46. – d) die Besorgung einer Leiche (griech. κήδευσις), quibus ea (mater) funeris sui curam demandarat, Suet. Tib. 51, 2; vgl. Tac. hist. 5, 5. – e) die Besorgung der Götter, cura deorum, der Gottesdienst (griech. θεραπεία θεῶν), Liv. 6, 41, 9. Iustin. 41, 3, 6. – f) die Fürsorge für jmd. od. etw. = die Aufsicht über jmd. od. etw., die Hut, Obhut, α) über jmd.: c. dominae, Ov.; vgl. vollst. dominam servandi cura, Ov.: filium regis non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv. – bes. des Erziehers, der Erzieherin, c. susceptorum semel adulescentium, Quint.: suum sororisque filios in eadem cura habere, Liv.: alci sororis suae nepotum curam delegare, Quint. – β) über etw.: omnes, quibus vivaria, armenta, alvearia, piscinae, aviaria in cura erant, alle Tierwärter, Hirten, Bienen-, Fisch-, Vogelwärter, Plin. 8, 44. – g) meton.: α) der Pfleger, Wärter, Aufseher, immundae cura fidelis harae (v. Schweinehirten Eumäus), Ov. her. 1, 104 (vgl. no. 3, a, β, ββ). – β) der Gegenstand der Fürsorge, der Schützling, Pflegling, Liebling, c. deûm (v. Anchises), Verg.: ipse Veneris iustissima cura, Dardanius puer, Verg.: tua cura, palumbes, Verg.: absunt, mea cura, sodales, Ov.: Roscia te salutat, cura communis, Sidon.: Lydia (ein Gedicht des P. Val. Kato) doctorum maxima cura liber, Ticida poët. bei Suet.

    3) die Fürsorge = die verwaltende, leitende Besorgung, Pflege, die Verwaltung, Leitung (das Kommando), die Aufsicht, a) übh.: α) eig.: c. rerum domesticarum, die Verwaltung des Hauswesens, die Hauswirtschaft (οίκονομία), Quint. 3, 3, 9: patrimonii sui curam mandare alci, Sen. de ben. 4, 27, 5. – bes. als Staatsamt, magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum, Sall.: u. so cura rei publicae, Liv., u. cura rerum, Tac.: u. speziell c. urbis, Liv.: aerarii, annonae, Suet.: tabularum publicarum, die V. des öffentl. Schuldbuchs, V. des Staatsärars, Tac.: operum publicorum, Suet.: c. viarum, aquarum, alvei Tiberis, frumenti populo dividendi, Suet.: c. navium, Flottenverwaltung, Tac.: c. legionis armandae, Tac. – alqm ad curam rei publicae admovere, Suet., Ggstz. alqm curā rerum demovere, Tac.: provincias ad suam curam transferre, Suet.: aspenari curam urbis (Stadtpflege, Leitung der städtischen Angelegenheiten) ut ingratam ignobilemque, Liv.: curam ordinandarum bibliothecarum in porticu Octaviae suscipere, Suet.: alci delegare curam providendae tempestatis, die Gewitterwache übertragen, Sen.: curam atque onus Germanici belli Druso delegare, Vell.: obsidionem demandare in curam collegae, Liv.: alci arcis curam mandare, Curt.: curam peditum Paulinus, equitum Celsus sumpsere, Tac.: Equitius, cui tunc erat cura palatii credita, der damalige Hausmarschall, Amm. – β) meton., αα) die Besorgung = die Mühwaltung, Obliegenheit, das Geschäft, hi (delecti) vel aetate vel similitudine curae patres appellabantur, Sall.: hanc curam tibi iniungo, Plin. ep.: in bello in aliqua maiuscula cura negotiove versari, Cic.: est minutioris curae m. folg. Infin., es ist ein allzu kleinliches Geschäft, Quint. 8, 6, 28. – bes. im Plur. (Ggstz. remissiones u. dgl.), nondum ad curas intentus, Tac.: cum sumus necessariis negotiis curisque vacui, Cic.: iam vero tempora curarum remissionumque divisa, Tac.: divisae inter Tutorem et Classicum curae, Tac.: tam humiles et sordidas curas alii mandare, Plin. ep. – ββ) der Aufseher, cura praetorii unus, Haushofmeister, Treb. Poll. Claud. 14, 11: Saturninus ex cura palatii, gewesener Hausmarschall, Amm. 22, 3, 7. – b) die Vormundschaft, Kuratel, curam gerere, administrare, ICt.

    II) wie φροντίς, die Sorge = die Besorgnis, besorgte Teilnahme (Ggstz. gaudium, laetitia; Synon. u. stärkerer Begriff sollicitudo, Kummer, Bekümmernis, s. Plin. ep. 2, 11, 15: dah. oft verb. cura et sollicitudo, sollicitudo et cura, cura et angor, cura et angor animi mei), 1) im allg.: domitor curarum (v. Schlaf), Sen. poët.: curarum milia, Prop. – expers curae od. omnis curae, Liv.: erant illa castra plena curae, Cic. – liber curā et angore animus, Cic.: animus liber sensibus et curis od. omni impeditione curarum (zB. per somnum od. in somnis), Cic.: vacuus hāc curā, Cic.: vacua metu, curā, sollicitudine, periculo vita bonorum virorum est, Cic. – sine cura, ohne S., sorglos, Sall.: u. so auch sine cura esse, Cic. – m. obj. Genet., curā impensarum populi Romani, aus Bes. für usw., Liv. – m. de u. Abl., cura de minore filio, Liv. 44, 44, 1. – m. pro u. Abl., cura pro alqo, Liv. 27, 30, 5. Verg. Aen. 12, 48. – m. in u. Akk., nullā in posterum curā, Tac. hist. 3, 55. – m. attrib. Adjj., curae amarae, Ov.: curae anxiae (bange), Liv.: curae atrae, Hor.: curae edaces, Hor.: c. gravis, gravior, Liv., gravissima, Cic.: c. ingens, Sall.: curae inanes, Lucr.: c. magna, maior, maxima, Cic.: c. materna, Plin.: c. minor, Cic.: curae mordaces, Lucan.: curae novae, Cic. (vgl. haec nova c., Hernici, diese neue Bes. [= Gegenstand der Bes.], Liv. 6, 6, 13): c. parva, Cic.: c. multiplex, Curt.: curae perpetuae, Ov.: c. cotidiana, Ter.: c. summa (zB. summā curā alcis adventum exspectare), Cic.: curae tristes, Verg.: curae vigilantes, Sorgen bei wachendem Auge (S. amTage), Cic.: so auch curae vigiles, Val. Max. – m. Verben, abigere curas, die S. verscheuchen (v. Lebl.), Hor.: abstinere curis, sich der S. entschlagen, Cels.: accumulat curas filia parva meas, Ov. – adimere alci curam, Ter. (u. so auch quot curas ademi! Ter.). – afferre (alci) curam, curas, S. verursachen, zB. nonnullas curas et molestias (v. Umständen), Cic.: u. m. folg. Acc. u. Infin., Piliam in idem genus morbi delapsam curam tibi afferre maiorem sentio, Cic.: u. m. folg. quod, zB. quod negavit te potuisse ad me scribere, curam mihi attulit, Cic. – afficere alqm aliquā curā, Cic., magnā curā et sollicitudine, Ter. (sowohl v. Pers. als v. Umständen): u. so auch afficior curā, Plin. ep. – curam de coniuge agere, Sorge tragen um d. G. (Ggstz. intrepidum esse pro se), Ov. met. 9, 107. – agitare alqm dies noctesque curis insomniisque, Liv. – cotidiana cura angit animum, Ter.: angi tot curis vigiliisque, Cic. – quod ipsum curam augebat, Liv. – aegritudines, molestiae, maerores, qui exedunt animos hominum conficiuntque curis, Cic.: u. bes. confici curis, Cic., confectus curis, Iustin.: animus curā confectus, Ter. – ut eorum aspectu omnis quae me angebat de re publica cura consederit, Cic. – cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Cornif. rhet. 4, 21: at tibi curarum milia quanta dabit, Prop. 1, 5, 10. – decedit alci cura u. alci cura de alqa re (s. Drak. Liv. 4, 52, 8. Burm. Suet. Caes. 24), zB. priusquam ea cura decederet patribus Romanis, Liv.: de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat, Liv.: donec cura de Antiocho decessisset, Liv. – demere animis curas, Varro. – deducere animo curas, Hor. – curas depellere vino, Tibull. – deponere curam pro alqo, Verg.: deponere tristes animo curas, Verg.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque deponere, Cic. – dimittere curam hanc, Ov. met. 1, 209. – velut in duo pariter bella distenderant curas hominum, hatten die Besorgnisse gleichs. zwischen zwei Kriegen in gleicher Weise geteilt, Liv. 27,40, 1 (versch. v. curam alcis distendere oben no. I, 1). – omnium tamen non tanta pro Aetolis cura erat, quam ne Philippus regnumque eius grave libertati futurum rebus Graeciae immisceretur, Liv. 27, 30, 5. – mihi maximae curae est non de mea quidem vita, sed me patria sollicitat, Cic.: Pompeius de Clodio iubet nos esse sine cura, Cic. – fuit intactis quoque cura condicione super communi, Hor. ep. 2, 1, 152. – parte curae exonerarunt senatum consulis litterae, Liv. – me his exsolvite curis, Verg.: extenuat corpus cura, Cels. – alqd curam facit m. folg. ne u. Konj., läßt besorgen, daß usw., Tac. ann. 3, 52. – fugere curam, Cic. – quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas, Verg. Aen. 12, 48 sq. – pectus alcis anxiis implere curis (v. einem Ereignis), Liv.: imponere finem curis, Verg.: primo gravis cura patres incessit, Liv.: affirmatio Pori multiplicem animo regis iniecerat curam, Curt.: u. inicere (alci) curam m. folg. ne u. Konj., Ter. adelph. 708. Curt. 3, 1 (2), 17: inicere alci curam metumque, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – cum curis laxati sumus, Cic.: saepissime curam et angorem animi mei sermone et consilio levasti tuo, Cic.: levare (abnehmen) alqm curā od. magnā curā, Cic.: liberare alqm curā, istā curā, magnā curā et sollicitudine, Cic.: ut quoquo modo aut liberarem te istā curā aut certe levarem, Cic. – non tamen invictum animum curae obruunt (erdrücken), Curt.: illum ingens cura atque laetitia simul occupavere, Sall. – partiri curas cum alqo, Verg.: pellere curas vino, Hor., curas e pectore, Sil. – illa restabat cura, ne etc., Liv. – ea me cura vehementissime sollicitat, Cic.: me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod (daß) etc., Cic. – solvere alqm curis ceteris, Ter.: curas et corpora somnus solverat, Ov. – videris gravem curam suscepisse vehementerque esse de nobis sollicitus, Cass. in Cic. ep.: maximam hic sollicitudinem curamque sustineo, ne m. folg. Konj., Cic. – traducere animos a minore cura ad summum timorem (v. einem Vorfalle), Cic. – et curā vacare et negotio, Cic.: maternā vacare curā, Plin.: vitare curam domesticorum, sich der S. um den Haushalt entschlagen, Cels.: multiplices animo volvere curas, Catull.

    2) die Liebessorge, Liebesqual, die Liebe (vgl. Lachmann Prop. 1, 11 [10], 17), c. mea, tua, die Liebe zu mir, zu dir, Ov. u. Prop.: iuvenum curae, Hor.: possum alterius curas sanare recentes, Prop. – meton. (wie μέλημα) = die Geliebte, die Flamme, tua cura, Lycoris, Verg.: Lynceu, tune meam potuisti tangere curam? Prop. – / Arch. Dat. curai, Elog. clar. vir. 24 im Corp. inscr. Lat. 12. p. 285.

    lateinisch-deutsches > cura

  • 17 cura

    cūra, ae, f. (arch. coira aus *coisa; vgl. pälign. coisatens »curaverunt«), das Sichangelegenseinlassen = die Sorge, I) = επιμέλεια, die Sorge, Fürsorge, 1) im allg., die angelegentliche Bemühung, das angelegentliche Bestreben, die Sorgfalt, das Interesse, die Teilnahme, die Beachtung, Rücksichtnahme, die Aufmerksamkeit, das Augenmerk, die Achtsamkeit (Ggstz. neglegentia; oft verb. cura et diligentia, cura ac diligentia, cura diligentiaque, tutela atque cura, opera curaque, cura atque opera, studium curaque, cura et cogitatio, cogitatio curaque, cura et od. ac labor), cura acris, Quint., acris cura diligentiaque, Cic.: intenta (intentior, intentissima), Liv.: magna (maior, maxima), Quint.: non mediocris, Planc. in Cic. ep.: minor, Quint.: nimia, Quint.: c. publica (die S. für das allgemeine Wohl), Ggstz. c. privata, Liv. – cum cura, zB. saucios reficere, Liv.: omnes milites sepelire, Curt.: omnia speculari, Liv.: so auch cum magna cura, zB. parare omnia, Sall.: magna cum cura atque diligentia, zB. scribere alqd, Cic.: cum maxima cura, zB. ultum ire iniurias, Sall.: summa cum cura, zB. exsequi alqd, Liv.: non sine cura, zB. rem administrant, Sall.: finis vitae extraneis non sine cura fuit, fand Teilnahme bei den Ausw., Tac. – u. sine cura deûm evenire (sich ereignen), Tac. (vgl. Heraei stud. crit. p. 73). – u. bl. magnā curā, zB.
    ————
    alere equum, Suet.: ea non maiore curā praecepta ab ducibus sunt quam ab militibus observata, Liv. - m. obj. Genet., agrorum nimia c. (allzu großes Interesse am Landbau) et sollicitior rei familiaris diligentia, Quint.: c. sui, für sich, für die Selbsterhaltung, Sen.: cura rei publicae, Interesse am St., Cic. u. Sall.: legum, Beachtung, Beobachtung der G., Quint.: c. rerum, verborum, sorgfältige Wahl, Quint.: c. bonarum rerum, c. humanarum rerum, Interesse, Teilnahme an usw., Sall.: rerum alienarum cura (zB. difficilis est), Cic.: assidua et perpetua c. salutis tuae, Cic. – cura habendi, Habsucht (πλεονεξία), Phaedr.: cura diversa sciscitandi, Tac.: cura colendi, S. in der Pflege, sorgfältige Pflege (des Gartens), Verg.: singularis cura (Schonung) frugum, agrorum, hominum, urbium, Vell. – m. de (in betreff) u. Abl., studium tuum curaque de salute mea nullā me novā voluptate affecit, Brut. in Cic. ep.: gratissima est mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato, Cic. – m. pro u. Abl., divina pro nobis cura, Augustin. conf. 7, 19 in. (vgl. unten curam agere pro etc. u. est cura pro etc.). – m. Verben, abicere curam (Interesse an) rei publicae, Cic., od. omnem suam curam de re publica, Cic. – adhibere curam in capris et ovibus parandis (Ggstz. neglegentem esse in amicis eligendis), Cic.: adhibere magnam curam diligentiamque in valetudine sua tuenda, Nep.: de sacerdotio tuo quantum curam
    ————
    ad-hibuerim, cognosce ex iis litteris, quas etc., Cic.: non mediocris adhibenda mihi est cura, ut etc., Planc. in Cic. ep. – agere curam alcis rei od. alcis u. de alqa re od. de alqo od. pro alqo, für etw. od. jmd. Sorge od. Fürsorge tragen, an etw, od. jmd. Interesse nehmen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen (s. Burm. u. Ruhnk. Ov. her. 12, 302), zB. curam corporis diligentissime, Sen.: curam libertatis, Sall.: curam humanarum rerum (v. den Göttern), Plin. u. Quint.: curam sui, Sen.: curam civium, Liv.: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov.: curam de Samnitibus, non de se, Liv. – avocare curam alcis, die Aufm. jmds. abziehen, jmd. zerstreuen, Col. – capit alcis animum cura sacrorum et caerimoniarum, Liv. – conferre magnam curam in alcis salutem diligentiamque, Cic.: conferre omnem suam curam atque operam ad philosophiam, Cic. – cosumere in alcis salute omnem suum laborem, omnem operam, curam, studium, Cic.: istorum in dialecticis omnis cura consumitur, Cic. – defungi (loswerden) eā curā, Liv. – desiderare (erfordern) acrem curam diligentiamque, Cic. – curam hanc dimittere, Ov.: non dimittere istam curam, Cic.: dimittere omnem curam suorum, sich um die Seinigen gar nicht weiter bekümmern, Suet. – distendere alcis curam, jmds. Sorgfalt nach allen Seiten in Anspruch nehmen, jmd. gehörig beschäftigen, Col. 8, 2, 7 u. 12, 46, 1 (versch. von
    ————
    curas distendere, s. no. II, 1). – est cura alcis, m. pro u. Abl., publica cura est pro moenibus istis, Ov.: m. ut u. Konj., medici cura esse debet, ut etc., Cels.: m. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas, Hor.: una erat cura, ne inultus occĭderet, nur darauf war sein Augenmerk gerichtet, daß er nicht usw., Curt. – est alqs cura alci od. alcis, cura pii dis sunt (Riese cura deûm di sunt) et qui coluere, coluntur, Ov. met. 8, 724 (715). – est alci cura alcis rei od. alcis, es trägt jmd. Sorge für etw. od. einen, nimmt Interesse an etw., richtet sein Augenmerk auf etw., bekümmert sich um etw. od. jmb., zB. Romanis interim arcis Tarentinae praesidiique, quod ibi obsideretur, cura est, Liv.: quodsi hominibus bonarun rerum tanta cura esset, quanto studio aliena petunt, Sall.: artium ingenuarum tibi maxima cura est, Ov.: cura tibi non est hospitis ulla tui, Ov. – cura est od. alci cura est m. folg. Infin., cura comere capillum fuit, Sen.: cura finitimos vincere maior erat, Ov.: praeverti ad Armenios instantior cura fuit, Tac.: ingens cura est mis cordibus aequiperare, Enn. fr.: nulli cura fuit externos quaerere divos, Prop.: nec sit mihi cura mederi, Verg. – alci cura est m. folg. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas neu sis iocus, Hor.: inter quae maxima erat cura duci (war das Hauptaugenmerk des F. darauf gerichtet), ne qua exprobratio cuiquam veteris fortunae discordiam inter ordines se-
    ————
    reret, Liv.: u. cura est alcis m. folg. indir. Fragesatz, neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur,Tac. ann. 4, 74. – est alqd intentioris curae, zB. custodiae vigiliaeque et ordo stationum intentioris curae erant, Liv. – est alci alqd od. alqs curae od. est alci curae de alqa re, es ist jmdm. eine Sache od. Pers. zur Sorge, d.i. ein Gegenstand der Sorge, Fürsorge, es läßt sich jmd. eine Sache od. Pers. zur Sorge sein, angelegen sein, zB. tibi erit eidem, cui salus mea fuit, etiam dignitas curae, Cic.: Caesar pollicitus est sibi eam rem curae futuram, Caes.: propinqui, quibus est puella curae, Catull.: rati sese dis immortalibus curae esse, Sall.: ergo illi curae contigit esse tuae, Ov.: de ceteris senatui curae fore, Sall.: de Tirone mihi curae est, Cic. ep.: mihi magnae curae tua vita et dignitas est, Anton. in Cic. ep.: salutem eius regis senatui populoque Romano magnae curae esse, Cic.: ei permagnum et perhonorificum videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse salutem suam, Cic.: non enim tibi ea res maiori curae aut est aut erit quam mihi, Cic.: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella quae gerebantur curae patribus erant, quam exspectatio nondum coepti cum Antiocho belli, Liv. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5: so auch alci curae
    ————
    est m. folg. ut od. ne u. Konj., zB. velim tibi curae sit, ut aliquid istinc bestiarum habeamus, Cael. in Cic. ep.: magis curae est magisque adformido, ne is pereat aut corrumpatur, Plaut.: in primis tibi curae sit, ne mihi tempus prorogetur, Cic.: patribus aeque curae fuisse, ne qua iniuria in eos oreretur, Liv.: alci curae est m. folg. indir. Fragesatz, zB. quo magis quae agas curae sunt mihi, Ter.: omnibus civitatibus Graeciae et Asiae curae erat, quid Eumenes in senatu egisset, Liv.: mihi maiori curae est, quemadmodum vobis gratiam referam, quam etc., Cic.: mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit, Cic.: quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Hor.: nisi sane curae sit (von Interesse für mich ist), quorsum eventurum hoc siet, Ter. – alci curae est m. Infin., zB. erit mihi curae explorare provinciae voluntatem, Traian. in Plin. ep.: magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi et paribus et contrariis acquirere, Quint.: eligere modo curae sit (nur sei man in der Auswahl vorsichtig), Quint. – u. alci curae est m. Acc. u. Infin., tibi curae est sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, Liv. 30, 31, 3. – plus exigere (erfordern) laboris et curae, Quint. – habere curam alcis rei od. alcis, für etw. Sorge tragen, auf etw. Sorgfalt verwenden, an etw. od. jmd. Interesse nehmen, sich um jmd. od. etw. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen, zB. liber-
    ————
    tatis, Sall.: rerum divinarum. Liv.: in primis pacis tuendae, Suet.: serendi (arborem turis), Plin.: Ausoniae gentis, v. den Göttern, Ov.: delectus multo intentiorem quam alias curam habebat, Liv. – so auch habere curam de od. in alqa re, zB. de vita communi omnium curam publicaeque rei constitutione habere, Vitr. 1. praef. § 2: in ea (re publicā) cognoscenda multam magnamque curam habui, Ps. Sall. de rep. 2, 1, 3. – u. habere alqm od. alqd curae od. sibi curae, zB. petitionem alcis c. h., Sall.: nec aliter universos quam membra partesque imperii c. h., Suet.: me ut id mihi habeam curae rogas, Varro: eos tibi et rem, de qua misi, velim curae habeas, Cael. in Cic. ep.: u. so curae sibi habere m. Infin., zB. ut ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4: curae habere m. folg. ut u. Konj., habebo itaque curae, ut te meliorem tibi reddam quam accepi, Sen. de ben. 1, 8, 2: curae habere m. folg. Relativsatz, sapienter habeatis curae, quae imperavi atque impero, Plaut. Men. 991: u. absol. curas habere, alle mögliche Sorgfalt anwenden, nichts vernachlässigen, Iustin. 43, 4, 11. – impendere curam alci rei, zB. rei domesticae, Phaedr.: u. so acrem quam maxime curam spei futuri oratoris, Quint. – incumbere onmi cogitatione curāque in rem publicam, Cic.: dagegen incumbe in eam curam od. totā mente incumbe in hanc curam, laß das deine an-
    ————
    gelegentliche Sorge sein, Cic. – at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos queam, Hor. sat. 2, 4, 93 sq. – intendere curam alcis, jmds. Aufmerksamkeit spannen, zB. gens bellicosa... curam regis intenderat, ließ den K. auf seiner Hut sein, Curt.; dagegen curam intendere in alqd, die Aufmerksamkeit, sein Augenmerk auf etw. richten, zB. in quem omnes intenderat curas, Curt.: dum omnium cura in Veiens bellum intenta est, Liv.: u. m. folg. indir. Fragesatz, non intenta cuiusquam cura, quae firmitudo (coriorum), quae mensura, ohne daß jemand genau darauf geachtet hätte, Tac. – ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo mittere, den Gedanken nicht aufgeben, Liv. – ponere curam et aegritudinem, Cic.: ponere curam alcis rei, die S. für etw. beiseite lassen, sich nicht weiter um etw. bekümmern, zB. positis omnium aliarum rerum curis, mit Hintansetzung aller andern Geschäfte, Liv. – aber ponere curam in alqa re, Sorgfalt, Aufmerksamkeit richten, verwenden, zB. omnem curam in siderum cognitione, Cic.: omnis mihi cura et opera posita est in hominum periculis defendendis, Cic. – postulare (erfordern) minorem curam, Quint. – remittere curam diligentiamque, nachlassen in usw., Caes.: omnem curam belli remittere, Liv.: omnes curas referre ad alqm et in eo consumere, Cic. – stimulare curam, zB. ne fames quidem, quae mutas accenderet bestias, curam stimulare pos-
    ————
    set, Liv. – suscipere curam, es sich eine Sorge sein lassen, darauf sein Augenmerk richten, m. folg. ut od. ne u. Konj. od. folg. indir. Fragesatz, zB. suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, ut Caesarem et Pompeium perfidiā hominum distractos in pristinam concordiam reducas, Balb. in Cic. ep.: quod magnam curam suscipiebat (weil er sich wohl hütete), ne quo temere progrederetur, Auct. b. Alex.: hanc quoque suscipe curam, quemadmodum experiamur, Cic. – sustinere maximam curam belli, die schweren u. sorgenvollen Kriegslasten zu tragen haben, Cic. – omni mente in ea cogitatione curaque versari, ut etc., Cic.: omnis cura mea solet in hoc versari semper, si possim, ut boni efficiam aliquid dicendo, Cic.: vincere omnes curā, vigilantiā, patientiā, Nep. – So nun insbes.: α) das Interesse für etw. Neues, die Neugierde, cura ingenii humani, die dem Menschen angeborene Neugierde, Liv. 21, 22, 7 (u. dazu Fabri): inerat cura insita mortalibus videndi congredientes nobilem regem et... legatos, Liv. 42, 39, 3. – β) das wissenschaftliche Streben, das Studium, die Forschung, cura et meditatio (Nachdenken), Tac. dial. 16; vgl. Tac. Agr. 10. – Plur., sapientis animus cum his habitans pernoctansque curis, Cic. Tusc. 5, 69. – dah. meton. = die ausstudierte Schrift, die Ausarbeitung, Arbeit, c. recens, Ov., nova et recens, Tac.: ii, quorum in manus cura nostra venerit, Tac.:
    ————
    essent et iuvenes, quorum inedita cura est, Ov.; dimissā priore curā novae cogitationi toto pectore incumbam, Tac.: Plur.: condere victuras temptem per saecula curas, Mart. 1, 107, 5.
    2) die Fürsorge = die Besorgung, Behandlung, Abwartung, Wartung, Pflege, Aufsicht, a) die landwirtsch. Pflege, Zucht, Pelusiacae lentis, Verg. georg. 1, 228: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori, Verg. georg. 1, 3. – b) die physiche Pflege des Körpers, bes. auch die verschönernde, das Ordnen, Schmücken, der Putz, wie θεραπεία (s. Broukh. Prop. 2, 12 [14], 28. Gronov Obss. 1, 23 p. 98 Fr.), m. subj. Genet., cura mulierum, Phaedr. – m. obj. Genet., c. corporis, Quint.: formae, Sen.: comae, Prop.: capillorum, Suet.: cura cultusque feminarum, Liv. – c) die Krankenpflege, α) des Wärters usw., die Pflege, saucios sustentare curā, Tac. ann. 4, 63. – β) des Arztes, die Behandlung, Heilung, Kur (griech. θεραπεία) c. morbi, Iustin.: c. aquae, quae inter cutem est, Cels.: si quid cura levarit, Cels.: cum omnem curam fata vincerent, Vell.: Plur., curae aegrescentium, Macr. sat. 7, 4, 6. – übtr., relinquebatur simplex illa iam cura doloris tui, Cic. ep. 5, 16, 5: illa fuit lacrimis ultima cura meis (v. Schlafe), Prop. 1, 3, 46. – d) die Besorgung einer Leiche (griech. κήδευσις), quibus ea (mater) funeris sui curam demandarat, Suet. Tib. 51, 2; vgl. Tac. hist. 5, 5. – e)
    ————
    die Besorgung der Götter, cura deorum, der Gottesdienst (griech. θεραπεία θεῶν), Liv. 6, 41, 9. Iustin. 41, 3, 6. – f) die Fürsorge für jmd. od. etw. = die Aufsicht über jmd. od. etw., die Hut, Obhut, α) über jmd.: c. dominae, Ov.; vgl. vollst. dominam servandi cura, Ov.: filium regis non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv. – bes. des Erziehers, der Erzieherin, c. susceptorum semel adulescentium, Quint.: suum sororisque filios in eadem cura habere, Liv.: alci sororis suae nepotum curam delegare, Quint. – β) über etw.: omnes, quibus vivaria, armenta, alvearia, piscinae, aviaria in cura erant, alle Tierwärter, Hirten, Bienen-, Fisch-, Vogelwärter, Plin. 8, 44. – g) meton.: α) der Pfleger, Wärter, Aufseher, immundae cura fidelis harae (v. Schweinehirten Eumäus), Ov. her. 1, 104 (vgl. no. 3, a, β, ββ). – β) der Gegenstand der Fürsorge, der Schützling, Pflegling, Liebling, c. deûm (v. Anchises), Verg.: ipse Veneris iustissima cura, Dardanius puer, Verg.: tua cura, palumbes, Verg.: absunt, mea cura, sodales, Ov.: Roscia te salutat, cura communis, Sidon.: Lydia (ein Gedicht des P. Val. Kato) doctorum maxima cura liber, Ticida poët. bei Suet.
    3) die Fürsorge = die verwaltende, leitende Besorgung, Pflege, die Verwaltung, Leitung ( das Kommando), die Aufsicht, a) übh.: α) eig.: c. rerum
    ————
    domesticarum, die Verwaltung des Hauswesens, die Hauswirtschaft (οίκονομία), Quint. 3, 3, 9: patrimonii sui curam mandare alci, Sen. de ben. 4, 27, 5. – bes. als Staatsamt, magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum, Sall.: u. so cura rei publicae, Liv., u. cura rerum, Tac.: u. speziell c. urbis, Liv.: aerarii, annonae, Suet.: tabularum publicarum, die V. des öffentl. Schuldbuchs, V. des Staatsärars, Tac.: operum publicorum, Suet.: c. viarum, aquarum, alvei Tiberis, frumenti populo dividendi, Suet.: c. navium, Flottenverwaltung, Tac.: c. legionis armandae, Tac. – alqm ad curam rei publicae admovere, Suet., Ggstz. alqm curā rerum demovere, Tac.: provincias ad suam curam transferre, Suet.: aspenari curam urbis (Stadtpflege, Leitung der städtischen Angelegenheiten) ut ingratam ignobilemque, Liv.: curam ordinandarum bibliothecarum in porticu Octaviae suscipere, Suet.: alci delegare curam providendae tempestatis, die Gewitterwache übertragen, Sen.: curam atque onus Germanici belli Druso delegare, Vell.: obsidionem demandare in curam collegae, Liv.: alci arcis curam mandare, Curt.: curam peditum Paulinus, equitum Celsus sumpsere, Tac.: Equitius, cui tunc erat cura palatii credita, der damalige Hausmarschall, Amm. – β) meton., αα) die Besorgung = die Mühwaltung, Obliegenheit, das Geschäft, hi (delecti) vel aetate vel similitudine curae patres appellabantur, Sall.: hanc
    ————
    curam tibi iniungo, Plin. ep.: in bello in aliqua maiuscula cura negotiove versari, Cic.: est minutioris curae m. folg. Infin., es ist ein allzu kleinliches Geschäft, Quint. 8, 6, 28. – bes. im Plur. (Ggstz. remissiones u. dgl.), nondum ad curas intentus, Tac.: cum sumus necessariis negotiis curisque vacui, Cic.: iam vero tempora curarum remissionumque divisa, Tac.: divisae inter Tutorem et Classicum curae, Tac.: tam humiles et sordidas curas alii mandare, Plin. ep. – ββ) der Aufseher, cura praetorii unus, Haushofmeister, Treb. Poll. Claud. 14, 11: Saturninus ex cura palatii, gewesener Hausmarschall, Amm. 22, 3, 7. – b) die Vormundschaft, Kuratel, curam gerere, administrare, ICt.
    II) wie φροντίς, die Sorge = die Besorgnis, besorgte Teilnahme (Ggstz. gaudium, laetitia; Synon. u. stärkerer Begriff sollicitudo, Kummer, Bekümmernis, s. Plin. ep. 2, 11, 15: dah. oft verb. cura et sollicitudo, sollicitudo et cura, cura et angor, cura et angor animi mei), 1) im allg.: domitor curarum (v. Schlaf), Sen. poët.: curarum milia, Prop. – expers curae od. omnis curae, Liv.: erant illa castra plena curae, Cic. – liber curā et angore animus, Cic.: animus liber sensibus et curis od. omni impeditione curarum (zB. per somnum od. in somnis), Cic.: vacuus hāc curā, Cic.: vacua metu, curā, sollicitudine, periculo vita bonorum virorum est, Cic. – sine cura, ohne
    ————
    S., sorglos, Sall.: u. so auch sine cura esse, Cic. – m. obj. Genet., curā impensarum populi Romani, aus Bes. für usw., Liv. – m. de u. Abl., cura de minore filio, Liv. 44, 44, 1. – m. pro u. Abl., cura pro alqo, Liv. 27, 30, 5. Verg. Aen. 12, 48. – m. in u. Akk., nullā in posterum curā, Tac. hist. 3, 55. – m. attrib. Adjj., curae amarae, Ov.: curae anxiae (bange), Liv.: curae atrae, Hor.: curae edaces, Hor.: c. gravis, gravior, Liv., gravissima, Cic.: c. ingens, Sall.: curae inanes, Lucr.: c. magna, maior, maxima, Cic.: c. materna, Plin.: c. minor, Cic.: curae mordaces, Lucan.: curae novae, Cic. (vgl. haec nova c., Hernici, diese neue Bes. [= Gegenstand der Bes.], Liv. 6, 6, 13): c. parva, Cic.: c. multiplex, Curt.: curae perpetuae, Ov.: c. cotidiana, Ter.: c. summa (zB. summā curā alcis adventum exspectare), Cic.: curae tristes, Verg.: curae vigilantes, Sorgen bei wachendem Auge (S. am Tage), Cic.: so auch curae vigiles, Val. Max. – m. Verben, abigere curas, die S. verscheuchen (v. Lebl.), Hor.: abstinere curis, sich der S. entschlagen, Cels.: accumulat curas filia parva meas, Ov. – adimere alci curam, Ter. (u. so auch quot curas ademi! Ter.). – afferre (alci) curam, curas, S. verursachen, zB. nonnullas curas et molestias (v. Umständen), Cic.: u. m. folg. Acc. u. Infin., Piliam in idem genus morbi delapsam curam tibi afferre maiorem sentio, Cic.: u. m. folg. quod, zB. quod negavit te potuisse ad me scribere,
    ————
    curam mihi attulit, Cic. – afficere alqm aliquā curā, Cic., magnā curā et sollicitudine, Ter. (sowohl v. Pers. als v. Umständen): u. so auch afficior curā, Plin. ep. – curam de coniuge agere, Sorge tragen um d. G. (Ggstz. intrepidum esse pro se), Ov. met. 9, 107. – agitare alqm dies noctesque curis insomniisque, Liv. – cotidiana cura angit animum, Ter.: angi tot curis vigiliisque, Cic. – quod ipsum curam augebat, Liv. – aegritudines, molestiae, maerores, qui exedunt animos hominum conficiuntque curis, Cic.: u. bes. confici curis, Cic., confectus curis, Iustin.: animus curā confectus, Ter. – ut eorum aspectu omnis quae me angebat de re publica cura consederit, Cic. – cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Cornif. rhet. 4, 21: at tibi curarum milia quanta dabit, Prop. 1, 5, 10. – decedit alci cura u. alci cura de alqa re (s. Drak. Liv. 4, 52, 8. Burm. Suet. Caes. 24), zB. priusquam ea cura decederet patribus Romanis, Liv.: de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat, Liv.: donec cura de Antiocho decessisset, Liv. – demere animis curas, Varro. – deducere animo curas, Hor. – curas depellere vino, Tibull. – deponere curam pro alqo, Verg.: deponere tristes animo curas, Verg.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque deponere, Cic. – dimittere curam hanc, Ov. met. 1, 209. – velut in duo pariter bella distenderant curas hominum, hatten die
    ————
    Besorgnisse gleichs. zwischen zwei Kriegen in gleicher Weise geteilt, Liv. 27,40, 1 (versch. v. curam alcis distendere oben no. I, 1). – omnium tamen non tanta pro Aetolis cura erat, quam ne Philippus regnumque eius grave libertati futurum rebus Graeciae immisceretur, Liv. 27, 30, 5. – mihi maximae curae est non de mea quidem vita, sed me patria sollicitat, Cic.: Pompeius de Clodio iubet nos esse sine cura, Cic. – fuit intactis quoque cura condicione super communi, Hor. ep. 2, 1, 152. – parte curae exonerarunt senatum consulis litterae, Liv. – me his exsolvite curis, Verg.: extenuat corpus cura, Cels. – alqd curam facit m. folg. ne u. Konj., läßt besorgen, daß usw., Tac. ann. 3, 52. – fugere curam, Cic. – quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas, Verg. Aen. 12, 48 sq. – pectus alcis anxiis implere curis (v. einem Ereignis), Liv.: imponere finem curis, Verg.: primo gravis cura patres incessit, Liv.: affirmatio Pori multiplicem animo regis iniecerat curam, Curt.: u. inicere (alci) curam m. folg. ne u. Konj., Ter. adelph. 708. Curt. 3, 1 (2), 17: inicere alci curam metumque, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – cum curis laxati sumus, Cic.: saepissime curam et angorem animi mei sermone et consilio levasti tuo, Cic.: levare (abnehmen) alqm curā od. magnā curā, Cic.: liberare alqm curā, istā curā, magnā curā et sollicitudine, Cic.: ut quoquo modo aut liberarem te istā curā aut certe leva-
    ————
    rem, Cic. – non tamen invictum animum curae obruunt (erdrücken), Curt.: illum ingens cura atque laetitia simul occupavere, Sall. – partiri curas cum alqo, Verg.: pellere curas vino, Hor., curas e pectore, Sil. – illa restabat cura, ne etc., Liv. – ea me cura vehementissime sollicitat, Cic.: me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod (daß) etc., Cic. – solvere alqm curis ceteris, Ter.: curas et corpora somnus solverat, Ov. – videris gravem curam suscepisse vehementerque esse de nobis sollicitus, Cass. in Cic. ep.: maximam hic sollicitudinem curamque sustineo, ne m. folg. Konj., Cic. – traducere animos a minore cura ad summum timorem (v. einem Vorfalle), Cic. – et curā vacare et negotio, Cic.: maternā vacare curā, Plin.: vitare curam domesticorum, sich der S. um den Haushalt entschlagen, Cels.: multiplices animo volvere curas, Catull.
    2) die Liebessorge, Liebesqual, die Liebe (vgl. Lachmann Prop. 1, 11 [10], 17), c. mea, tua, die Liebe zu mir, zu dir, Ov. u. Prop.: iuvenum curae, Hor.: possum alterius curas sanare recentes, Prop. – meton. (wie μέλημα) = die Geliebte, die Flamme, tua cura, Lycoris, Verg.: Lynceu, tune meam potuisti tangere curam? Prop. – Arch. Dat. curai, Elog. clar. vir. 24 im Corp. inscr. Lat. 12. p. 285.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cura

  • 18 repono

    rĕ-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum, 3 ( perf. reposivi, Plaut. As. 3, 1, 16; part. sync. repostus, a, um, on account of the metre, Lucr. 1, 35; 3, 346; Verg. G. 3, 527; id. A. 1, 26; 6, 59; 655; 11, 149; Hor. Epod. 9, 1; Sil. 7, 507 al.), v. a., to lay, place, put, or set back, i. e.,
    I.
    With the idea of the re predominant.
    A.
    To lay, place, put, or set a thing back in its former place; to replace, restore, etc. (class.; syn. remitto).
    1.
    Lit.:

    cum suo quemque loco lapidem reponeret,

    Cic. Verr. 2, 1, 56, § 146:

    quicque suo loco,

    Col. 12, 3, 4:

    humum,

    the earth dug from a pit, Verg. G. 2, 231:

    pecuniam in thesauris,

    Liv. 29, 18, 15 Weissenb.; 31, 13; cf.:

    ornamenta templorum in pristinis sedibus,

    Val. Max. 5, 1, 6:

    infans repositus in cunas,

    Suet. Aug. 94:

    ossa in suas sedes,

    Cels. 8, 10, 1:

    femur ne difficulter reponatur vel repositum excidat,

    set again, id. 8, 20; 8, 10, 7: se in cubitum, to lean on the elbow again (at table), Hor. S. 2, 4, 39:

    insigne regium, quod ille de suo capite abjecerat, reposuit,

    Cic. Sest. 27, 58:

    columnas,

    id. Verr. 2, 1, 56, § 147:

    tantundem inaurati aeris,

    Suet. Caes. 54:

    togam,

    to gather up again, Quint. 6, 3, 54; 11, 3, 149:

    capillum,

    id. 11, 3, 8, prooem. §

    22: excussus curru ac rursus repositus,

    Suet. Ner. 24:

    nos in sceptra,

    to reinstate, Verg. A. 1, 253; cf.:

    reges per bella pulsos,

    Sil. 10, 487:

    aliquem solio,

    Val. Fl. 6, 742:

    veniet qui nos in lucem reponat dies,

    Sen. Ep. 36, 10:

    ut mihi des nummos sexcentos quos continuo tibi reponam hoc triduo aut quadriduo,

    Plaut. Pers. 1, 1, 38; Sen. Ben. 4, 32 fin.:

    quosdam nihil reposuisse,

    Plin. Ep. 8, 2, 6:

    donata,

    Hor. Ep. 1, 7, 39:

    flammis ambesa reponunt Robora navigiis,

    to replace, restore, Verg. A. 5, 752:

    aris ignem,

    id. ib. 3, 231:

    molem,

    Sil. 1, 558:

    ruptos vetustate pontes,

    Tac. A. 1, 63:

    fora templaque,

    id. H. 3, 34:

    amissa urbi,

    id. A. 16, 13:

    statuas a plebe disjectas,

    Suet. Caes. 65:

    cenam,

    Mart. 2, 37, 10;

    so esp. freq. in Vergil, of the serving up of a second course, as of a renewed banquet: sublata pocula,

    Verg. A. 8, 175:

    plena pocula,

    id. G. 4, 378:

    vina mensis (soon after, instaurare epulas),

    id. A. 7, 134:

    epulas,

    id. G. 3, 527:

    festas mensas,

    Stat. Th. 2, 88:

    cibi frigidi et repositi,

    Quint. 2, 4, 29.—
    2.
    Trop., to put or bring back; to replace, restore, renew:

    ut, si quid titubaverint (testes), opportuna rursus interrogatione velut in gradum reponantur,

    Quint. 5, 7, 11; cf.:

    excidentes unius admonitione verbi in memoriam reponuntur,

    id. 11, 2, 19:

    nec vera virtus, cum semel excidit, Curat reponi deterioribus,

    Hor. C. 3, 5, 30.—
    (β).
    To represent or describe again, to repeat:

    fabula quae posci vult et spectata reponi,

    Hor. A. P. 190:

    Achillem (after Homer),

    id. ib. 120; cf.:

    dicta paterna,

    Pers. 6, 66.—
    (γ).
    To repay, requite, return:

    cogitemus, alios non facere injuriam, sed reponere,

    Sen. Ira, 2, 28; cf. Cic. Fam. 1, 9, 19:

    semper ego auditor tantum? nunquamne reponam?

    repay, Juv. 1, 1.—
    (δ).
    To put back, put to rest, quiet:

    pontum et turbata litora,

    Val. Fl. 1, 682; cf.:

    post otiosam et repositam vitam,

    Amm. 29, 1, 44.—
    B.
    To bend backwards, lay back: (grues) mollia crura reponunt, bend back (in walking), Enn. ap. Serv. ad Verg. G. 3, 76 (Ann. v. 545 Vahl.);

    imitated by Virgil: pullus mollia crura reponit,

    Verg. G. 3, 76:

    cervicem reponunt et bracchium in latus jactant,

    Quint. 4, 2, 39:

    tereti cervice repostā,

    Lucr. 1, 35:

    interim quartus (digitus) oblique reponitur,

    Quint. 11, 3, 99:

    hic potissimum et vocem flectunt et cervicem reponunt,

    id. 4, 2, 39:

    membra (mortui) toro,

    Verg. A. 6, 220:

    membra stratis,

    id. ib. 4, 392.—
    C.
    To lay aside or away for preservation; to lay up, store up, keep, preserve, reserve (class.; cf.: regero, reservo).
    1.
    Lit.: nec tempestive demetendi [p. 1571] percipiendique fructūs neque condendi ac reponendi ulla pecudum scientia est, Cic. N. D. 2, 62, 156:

    cibum,

    Quint. 2, 4, 29:

    formicae farris acervum tecto reponunt,

    Verg. A. 4, 403:

    Caecubum ad festas dapes,

    Hor. Epod. 9, 1:

    mella in vetustatem,

    Col. 12, 11, 1; 12, 44, 7:

    alimenta in hiemem,

    Quint. 2, 16, 16:

    (caseum) hiemi,

    Verg. G. 3, 403:

    omnia quae multo ante memor provisa repones,

    id. ib. 1, 167:

    thesaurum,

    Quint. 2, 7, 4:

    scripta in aliquod tempus,

    id. 10, 4, 2.— Poet.:

    eadem (gratia) sequitur tellure repostos, i. e. conditos,

    buried, Verg. A. 6, 655; cf.:

    an poteris siccis mea fata reponere ocellis? (= me mortuum),

    Prop. 1, 17, 11:

    tu pias laetis animas reponis Sedibus,

    Hor. C. 1, 10, 17:

    repono infelix lacrimas, et tristia carmina servo,

    Stat. S. 5, 5, 47.—
    2.
    Trop.:

    opus est studio praecedente et acquisitā facultate et quasi repositā,

    Quint. 8, prooem. §

    29: aliquid scriptis,

    id. 11, 2, 9:

    manet altā mente repostum Judicium Paridis,

    Verg. A. 1, 26:

    reponere odium,

    Tac. Agr. 39 fin.:

    sensibus haec imis... reponas,

    Verg. E. 3, 54.—
    D.
    To put in the place of, to substitute one thing for another (class.).
    1.
    Lit.:

    non puto te meas epistulas delere, ut reponas tuas,

    Cic. Fam. 7, 18, 2:

    Aristophanem pro Eupoli,

    id. Att. 12, 6, 2; Quint. 11, 2, 49:

    eorumque in vicem idonea reponenda,

    Col. 4, 26, 2:

    dira ne sedes vacet, monstrum repone majus,

    Sen. Phoen. 122.—
    2.
    Trop.:

    at vero praeclarum diem illis reposuisti, Verria ut agerent,

    Cic. Verr. 2, 2, 21, § 52.—
    E. 1.
    Lit.:

    remum,

    Plaut. As. 3, 1, 16:

    arma omnia,

    Caes. B. C. 2, 14:

    caestus artemque,

    Verg. A. 5, 484:

    feretro reposto,

    id. ib. 11, 149:

    onus,

    Cat. 31, 8:

    telasque calathosque infectaque pensa,

    Ov. M. 4, 10; Sil. 7, 507:

    rursus sumptas figuras,

    Ov. M. 12, 557:

    bracchia,

    to let down, Val. Fl. 4, 279.— Poet.:

    jam falcem arbusta reponunt,

    i. e. permit to be laid aside, Verg. G. 2, 416.—
    2.
    Trop.:

    brevem fugam,

    to end the flight, Stat. Th. 6, 592:

    iram,

    Manil. 2, 649.—
    II.
    With the idea of the verb predominant, to lay, place, put, set a thing anywhere (freq. and class.; syn. colloco).
    A.
    Lit.:

    grues in tergo praevolantium colla et capita reponunt,

    Cic. N. D. 2, 49, 125:

    colla in plumis,

    Ov. M. 10, 269:

    litteras in gremio,

    Liv. 26, 15:

    hunc celso in ostro,

    Val. Fl. 3, 339:

    ligna super foco Large reponens,

    Hor. C. 1, 9, 6:

    (nidum) ante fores sacras reponit,

    Ov. M. 15, 407.— With in and acc.:

    uvas in vasa nova,

    Col. 12, 16:

    data sunt legatis, quae in aerarium reposuerant,

    Val. Max. 4, 3, 9:

    anulos in locellum,

    id. 7, 8, 9; cf.:

    mergum altius in terram,

    Plin. 17, 23, 35, § 205.—
    B.
    Trop., to place, put, set; to place, count, reckon among:

    in vestrā mansuetudine atque humanitate causam totam repono,

    Cic. Sull. 33, 92:

    vos meam defensionem in aliquo artis loco reponetis,

    id. de Or. 2, 48, 198:

    suos hortatur, ut spem omnem in virtute reponant,

    Caes. B. C. 2, 41:

    in se omnem spem,

    Cic. Tusc. 5, 12, 36:

    nihil spei in caritate civium,

    Liv. 1, 49; 2, 39:

    salutem ac libertatem in illorum armis dextrisque,

    id. 27, 45:

    verum honorem non in splendore titulorum, sed in judiciis hominum,

    Plin. Pan. 84, 8; id. Ep. 1, 3, 3:

    plus in duce quam in exercitu,

    Tac. G. 30; Liv. 24, 37:

    plus in deo quam in viribus reponentes,

    Just. 24, 8, 2:

    fiduciam in re reponere,

    Plin. Ep. 3, 9, 16; 1, 8, 14:

    ea facta, quae in obscuritate et silentio reponuntur,

    id. ib. 1, 8, 6:

    quos equidem in deorum immortalium coetu ac numero repono,

    place, count, reckon among, Cic. Sest. 68, 143; so,

    sidera in deorum numero,

    id. N. D. 2, 21, 54; cf. id. ib. 3, 19, 47 Mos. N. cr.:

    Catulum in clarissimorum hominum numero,

    id. Verr. 2, 3, 90, § 210: aliquem in suis, Antonius ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1.— With in and acc.:

    homines morte deletos in deos,

    Cic. N. D. 1, 15, 38:

    in deorum numerum reponemus,

    id. ib. 3, 19, 47:

    Isocratem hunc in numerum non repono,

    id. Opt. Gen. 6, 17:

    aliquid in fabularum numerum,

    id. Inv. 1, 26, 39; and:

    hanc partem in numerum,

    id. ib. 1, 51, 97:

    in ejus sinum rem publicam,

    Suet. Aug. 94.—Hence, rĕpŏsĭ-tus ( rĕpostus), a, um, P. a.
    I.
    Remote, distant (syn. remotus;

    very rare): penitusque repostas Massylum gentes,

    Verg. A. 6, 59:

    terrae,

    id. ib. 3, 364:

    populi,

    Sil. 3, 325:

    convalles,

    App. M. 4, p. 145, 6.—
    II.
    Laid aside, stored up:

    spes,

    Vulg. Col. 1, 5:

    corona justitiae,

    id. 2, Tim. 4, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > repono

  • 19 contendo

    con-tendo, tendī, tentum, ere, anspannen, I) eig.: a) übh.: muscipula, aufstellen, Lucil. fr.: tenacia vincla, Verg.: arcum, spannen, Verg. u.a.: ballistas lapidum et reliqua tormenta telorum c. atque adducere vehementer, Cic. – c. oculos, Comic. inc. fr.: sua perpetuo c. ilia risu, ausdehnen, Ov.: u. so membrum in diversa (nach verschiedenen Richtungen hin), Cels. – b) prägn.: α) ein Saiten-instrument anspannend stimmen, ut in fidibus plurimis si nulla earum ita contenta nervis sit, ut concentum servare possit, omnes aeque incontentae sint, sic etc., Cic. de fin. 4, 75. – β) ein Geschoß mit straff angezogenem Bogen od. Arme auf den Gegner hinrichten, zielen, arcu contenta parato tela tenens, Verg.: contenta tela (Ggstz. languida), Lucan.: sagittas c. nervo, Sil.: nervo equino c. telum, Verg. – aërias telum (Pfeil) c. in auras, Verg.: Mago (auf M.) procul infensam c. hastam, Verg. – γ) eine Brücke schlagen, Hellesponto pontem in alto, Enn. ann. 371.

    II) übtr.: A) im allg.: seine körperl. od. geistigen Kräfte od. sich anspannen, d.i. anstrengen 1) die Körperkräfte, a) übh.: α) tr.: c. summas vires de palma (um den (Siegespreis, v. Rosse), Lucr.: c. se (v. den Augen), Lucr. – β) intr. contendere = sich anstrengen, seine Kräfte aufbieten, gew. m. Abl. (mit), voce, Cels.: lateribus aut clamore, Cic.: multis funibus, Caes.: vi, Gewalt anwenden, es (den Übergang) erzwingen, Caes.: u. m. allg. Acc., quantum coniti animo potes, quantum labore contendere, si discendi labor (eine körperliche Anstrengung) est potius, quam voluptas, tantum fac ut efficias, Cic. – mit folg. ut u. Konj., qui stadium currit, eniti et contendere debet quam maxime possit, ut vincat, Cic.: quantum potero voce contendam, ut populus hoc Romanus exaudiat, Cic.: remis contendit, ut eam partem insulae caperet, quā etc., Caes. – m. folg. Infin., fugā salutem petere contenderunt, Caes.: hunc (locum) duabus ex partibus oppugnare contendit, Caes.: vide ne, dum ad cacumen pervenire contendis, cum ipsis ramis, quos comprehenderis, decĭdas, Curt.

    b) sich anstrengen, einen Weg, Marsch wohin auszuführen, m. allg. Acc. der Wegstrecke, nocte unā tantum itineris, Cic. Rosc. Am. 97: tandem, si operae est, contendite viam, macht euch auf den Weg, Symm. ep. 1, 8 in. – m. Acc. der Tätigkeit, rectā plateā c. cursum huc suom, Plaut. cist. 534. – m. Ang. des Ziels der Tätigkeit im Infin., sich beeilen, Bibracte ire contendit, Caes.: in Britanniam proficisci contendit, Caes.: proxima litora cursu contendunt petere, Verg.: iter a Vibone Brundisium terrā (zu L.) petere contendi, Cic. – m. Ang. des Ortszieles wohin? durch Advv., od. durch Praepp., od. durch bl. Acc. loc., wohin schleunigst aufbrechen, -reisen, -mar schieren, -rücken (vorrücken), wohin eilen, quo contenderat, pervenit, Nep.: u. (im Bilde) si potuissemus, quo contendimus, pervenire, Cic.: huc magno cursu contenderunt, Caes.: in Italiam magnis itineribus, Caes.: ad Rhenum finesque Germanorum, Caes.: inde ad Amanum, Cic.: ad hostes, ad hostium castra, Caes.: per Armeniam in hostes, Aur. Vict.: per fines Haeduorum in Lingones, Caes.: Lacedaemonem, Nep.: equo admisso Teanum, Val. Max.: Tarentum ad Heraclidem Ponticum, Varr. fr.: domum, Caes.

    2) die Geisteskräfte usw. anstrengen, a) übh.: α) tr.: quo se contendit dira lubido, Lucr.: c. animum tales in curas, Ov. – m. in u. Abl., onus dignum, in quo omnes nervos aetatis industriaeque meae contenderem, Cic. – mit folg. ut od. ne u. Konj., contendit omnes nervos Chrysippus, ut persuadeat etc., Cic.: ut omnes tuos nervos in eo contendas, ne quid mihi ad hanc provinciam... temporis prorogetur, Cic. – β) intr. contendere, sich anstrengen, Anstrengungen machen, seine Kräfte aufbieten, etw. erstreben, auf etw. hinarbeiten, nach etw. ringen, absol., et illos quidem contendere, eniti; hos quiescere, remitti, Plin. ep.: c. dolis et fallaciis (Ggstz. verā viā niti), Sall. – m. allg. Acc., id sibi contendendum... existimabat, Caes.: quod plurimis locis perorationes nostrae voluisse nos atque animo contendisse declarant, Cic.: tantum contendere in re publica, quantum probare civibus tuis possis, Cic.: eadem c. (gleiche Anstr. machen) in tribunatu, Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj., seine Kräfte aufbieten, dahin streben, darauf hinarbeiten, ob eam causam contendi, ut plura dicerem, Cic.: contende quaeso atque elabora, non modo ut... sed etiam ut etc., Cic.: cupidissime c., ut etc., Cic.: contendebat, ne a rebus gestis eius decederet, Iustin. – durch Infin., omnibus precibus petere contendit, ut etc., Caes. – m. ad u. Akk., losstreben auf usw., eifrig streben, -ringen nach usw., ad salutem, Caes.: ad victoriam, Auct. b. Hisp.: maximis laboribus et periculis ad summam laudem gloriamque, Cic.: ad ultimum animo, Cic.: ad ea rectis studiis, Cic.

    b) sich anstrengen, etw. zu erlangen, auf etw. bestehen, auf etw. dringen, etwas dringend verlangen, dringend um etw. anliegen, α) absol.: a quo facile, si contenderis, impetrare possis, ut etc., Q. Cic.: cum illi pertinaciter contenderent (darauf bestanden), Suet. – β) mit Acc.: c. honores, Varr. fr.: neque ego nunc hoc contendo...; sed te illud admoneo, ut etc., Cic. – hoc a te ita contendo, ut in eo fortunas meas positas putem, ich dringe in dieser Beziehung so ernstlich in dich, weil ich glaube, daß usw., Cic.: non erat causa, cur hoc tempore aliquid a te contenderem, Cic.: nihil ab ipso invito contendere, Cic. – propter magnitudinem potestatis hic magistratus a populo summā ambitione contenditur etc., Cic. – γ) mit de u. Abl.: ab alqo valde de reditu in gratiam, Cic.: a magistris de proferendo die, Cic.: unum instare de indutiis vehementissimeque contendere, Caes. – δ) m. folg. ut od. ne u. Konj., m. vorhergeh. allg. Acc. Pron. u. ohne diesen: non minus se id contendere et laborare, ne ea, quae dixissent, enuntiarentur, quam uti ea, quae vellent, impetrarent, Caes.: contendunt, ut ipsis summa imperii tradatur, Caes.: gratiā contendimus et rogando, ut istis te molestiis laxes, Luccei. in Cic. ep.: contendit a Pythio ut venderet, dringt in P., Cic.: vehementer ab alqo c., ut etc., Cic.: plurimis verbis ab alqo c., ut etc., Cic.: omni studio ab aliquo c., ut etc., Cic.: ab alqo petere et summe c., ut etc., Cic.: omni opere c., ut etc., Suet.: a militibus c., ne etc., Caes.: magno opere, ne etc., Suet. – ε) mit folg. Infin. nach vorhergeh. allg. Acc. Pron.: neque ego nunc hoc contendo, quod fortasse... iam in nostra aetate difficile est, mutare animum, sed etc., Cic. ad Q. fr. 1, 1, 13. § 38. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin.: qui a Caesare dimittendos (esse) exercitus contendebant, Vell. 2, 48, 1.

    c) sich anstrengen, eine Behauptung durchzusetzen, auf etw. bestehen, etw. fest behaupten, fest versichern, fest erklären, m. folg. Acc. u. Infin., bei vorhergeh. allg. Acc. u. ohne diesen, sic ego hoc contendo, me tibi ipsi adversario cuiuscumque tribus rationem poposceris redditurum, Cic.: vociferarer et quantum maxime possem contenderem... totius testimonii fictam audaciam manifesto comprehensam atque oppressam esse, Cic.: contendentes numquam eam urbem fuisse ex Triphylia, Liv.: cum M. Cato moriendum ante, quam ullam condicionem civis accipiendam rei publicae contenderet, Vell.: ausim contendere nullum te melius, aeque bene vix unum aut alterum collocasse, Plin. ep. – m. apud u. Akk., apud eos contendit falsa esse delata, Nep. Them. 7, 2. – m. pro u. Abl., illud alterum pro me maioribusque meis contendere ausim, nihil nos, quod incommodum plebi esset, scientes fecisse, Liv. 6, 40, 5. – in der Parenthese ganz absol., ut Asclepiades contendit, Cels. 1. praef. p. 3, 28 D.

    3) (als v. intr.) sich ausdehnen, sich erstrecken, von Ortl. usw., haec patulum vallis contendit in orbem, Calp. ecl. 7, 30 (al. concedit): Cappadocum gens usque ad Cyrresticam eius regionem parte suā, quae vocatur Cataonia, contendit, Plin. 6, 24.

    B) insbes., einem andern gegenüber sich anstrengen, 1) intr. od. mit allg. Acc. = als Gegner sich jmdm. gegenüber anstrengen obzusiegen, mit jmd. sich messen, sich in einen Streit (Wettstreit) einlassen, anbinden, streiten (sich herumstreiten), kämpfen, gegen jmd. od. etw. ankämpfen, bei Ang. womit? mit Abl.; bei Ang. mit wem? m. cum u. Abl., od. m. inter u. Akk., od. poet. m. bl. Dat.; bei Ang.gegen wen? mit contra od. adversus u. Akk.; bei Ang. wofür? m. pro u. Abl.; bei Ang. worüber? m. de u. Abl.; bei Ang. weswegen? m. propter u. Akk., a) v. eig. Kampfe, inimicā mente, Nep.: magis virtute quam dolo, Caes.: proelio, Caes. – cum barbaro, Nep.: cum victore, Hor. u. Caes., v. Gladiator, Plin. ep.: proelio uno cum Latino Volscoque, Liv.: parvulis proeliis cum nostris, Caes.: semel atque iterum armis cum alqo, Caes.: summis copiis cum alqo, Caes.: cum magnis legionibus parvā manu, Sall.: cum Sequanis bello, Caes.: u. (unpers.) proelio equestri inter duas acies contendebatur, Caes. – c. contra alcis copias, Auct. b. Afr.: contra Paridem, Verg.: contra populum Rom. armis, Caes.: contra saevum monstrum, Catull. – se didicisse adversus vires hostium, non adversus calamitates contendere, Iustin. – c. pro vitulis contra leones (v. Stieren), Cic. – c. de regno aequo Marte, Curt. – b) v. Wettkampfe im Ringen, Laufen usw., quoad stans complecti posset atque contendere, Nep. – inter coaequales c. aut equo aut cursu aut viribus, Iustin. – c. rapido cursu, Verg.: cum alqo c. pedibus, Ov. – poet. m. Dat. (s. Passerat. Prop. 1, 7, 3), quid enim contendat hirundo cygnis? Lucr.: c. Homero, Prop.: c. Latio, Claud. – c) v. polit. Wettkampf, Kampf, c. cum alqo od. inter se de principatu, Nep. u. Caes.: cum alqo de honore regni, Nep.: de potentatu inter se multos annos, Caes.: gratiā cum libenter pro homine sibi coniunctissimo, tum acriter contra factionem et potentiam paucorum, Hirt. b. G. – d) v. Kampfe mit Worten usw., sich messen, sich streiten, sich herumstreiten, rechten, es durchzusetzen suchen, cum Libone de mittendis legatis contendisse, Caes.: quodsi duriorem te eius miserae et afflictae fortunae praebes, non contendam ego adversus te, Anton. in Cic. ep.: m. allg. Acc. zur Ang. worüber? nec cum Appio, transactā re, quod contenderent (worüber sie Streit anfangen konnten) fuit, Liv. – bes. gerichtlich, c. inimicissime atque infestissime, Cic.: vulgari et pervagatā declamatione, Cic.: u. (unpers.) si contra verbis et litteris et, ut dici solet, summo iure contenditur, Cic. – c. cum alqo iurgio, Cic.: cum alqo interdicto, Cic.: cum alqo sacramento, s. sacrāmentum. – translatio non habet quaestionem, de qua contendit orator, sed propter quam contendit, Quint. – c. de bonis alcis, Val. Max.: u. (unpers.) de his lite contenditur, Quint. – cum improbissimis heredibus de paternis bonis c. apud centum viros, Val. Max. – m. allg. Acc. zur Ang. worin? tamenne vereris, ut possis haec contra Hortensium contendere? dich auch darin mit H. messen? Cic. Quinct. 78. – e) v. Wetteifer im Bieten, wetteifern, um die Wette bieten, is liceri non destitit; illi, quoad videbatur ferri aliquo modo posse, contenderunt, Cic. Verr. 3, 99. – f) von jedem Sich-Messen mit phys. od. geistigen Kräften, neque inter se contendant viribus (animae), Lucr.: c. contra vim gravitatemque morbi, Cic.: patĕre igitur rationem meam cum tua ratione contendere (sich messen), Cic.: quis enim erat qui non videret humilitatem cum dignitate et amplitudine contendere? Cic. – m. allg. Acc., sic enim est faciendum, ut contra universam naturam nihil contendamus, in keiner Sache ankämpfen, Cic.

    2) zwei Dinge miteinander od. eine Sache mit einer andern zur Vergleichung sich messen lassen, vergleichen, ipsas causas, quae inter se confligunt, Cic.: leges, Cic.: vetera et praesentia, Tac. – m. cum u. Abl., quicquid tu contra dixeris, id cum defensione nostra contendito; ita facillime causa Sex. Roscii cum tua conferetur, Cic.: vitam suam Atticam cum istac rusticana, Caecil. com. fr.: annales nostros cum scriptura eorum, qui etc., Tac. – mit ad (an, gegen) u. Akk., vim suam ad maiestatem viri, Acc. tr. 648. – poet. m. bl. Dat. (wem? = mit), Aquinatem fucum Sidonio ostro, Hor.: se Frontoni, Auson.

    lateinisch-deutsches > contendo

  • 20 peto

    peto, īvī u. iī, ītum, ere (altind. pátati, fliegt, griech. πέτομαι), nach etw. langen, reichen, I) im allg.: 1) eig.: a) m. der Hand usw. nach etw. langen, reichen, greifen, amicum Ilionea petit dextrā, laevāque Serestum, langt nach s. Fr. J. mit der R., d.i. bietet ihm die Rechte, Verg.: collum alcis amplexu, jmdm. um den Hals fallen, Cael. b. Quint. – b) mit einem Werkzeuge nach etw. od. jmd. zielen, werfen, schlagen, stoßen, hauen, α) übh.: adducto constitit arcu alta petens, Verg.: aëra disco, Hor.: alqm telis, Liv. u. Ov.: alqm malo (Apfel), Verg., saxis, Ov.: vultus alcis unguibus, ins Gesicht fahren, Hor.: alci genas ungue, Ov.: cornu petit (taurus), Verg.: morsu petunt (canes), beißen, Lucr. – β) als t. t. der Fechterspr., nach jmd. oder einem Körperteile einen Hieb od. Stoß führen, nach jmd. hauen, stechen, stoßen, jmdm. zu Leibe gehen, jmd. angreifen, anfallen, alqm, alcis latus, caput, collum u. dgl., Cic. u.a. (s. Benecke Cic. Cat. 1, 11): absol., petere vehementer (Ggstz. vitare [parieren] caute), Cic.: undique ex insidiis barbari a fronte ab tergo coorti comminus eminus petunt, Liv. – übtr., v. lebl. Subjj., cuius latus mucro ille petebat, Cic. – c) vermittelst der Füße od. sonstiger Bewegung, α) einen Ort aufsuchen, nach einem Orte hingehen, hineilen, auf einen Ort zureisen, tentoria gressu, Sil.: Dyrrhachium, Cic.: non castra, sed naves, Nep.: loca calidiora (v. den Kranichen), Cic.: caelum pennis, emporfliegen zum usw., Ov.: demersis rostris aequora ima, fahren unter usw., Verg.: Graiis Phasi petite, von Griechen besuchter Ph., Ov. – übtr., v. lebl. Subjj., campum petit amnis, ergießt sich nach der E., Verg.: mons petit astra, ragt gegen die St., Ov.: polygala altitudinem palmi petit, wächst empor zur usw., Plin. – β) zu jmd. hingehen, jmdm. nahen, ut te supplex peterem, Verg. Aen. 6, 115. – γ) eine Richtung, einen Weg nehmen, ergreifen, einschlagen, iter a Vibone Brundisium terrā petere contendi, Cic.: celeri per aethera lapsu diversas p. vias, Val. Flacc.: alium cursum p., Cic.: aliam in partem fugam, Caes. – 2) übtr., a) jmd. bittend angehen, vos volo, vos peto atque obsecro, Plaut. Curc. 148. – m. folg. ut u. Konj., eum petit litteris, ut ad Britanniam proficisceretur, Capit. Pert. 3, 5: u. so Eutr. 2, 24. Ps. Quint. decl. 9, 2. – b) (v. der Fechterspr. übtr.) jmdm. feindl. gleichs. zu Leibe gehen, ihn angreifen, bedrohen, gegen jmd. vorgehen, quotiescumque me petisti, per me tibi obstiti, Cic.: qui me epistulā petivit, ad te comminus accessit, Cic.: u. so p. alqm fraude et insidiis, Liv.: alqm falsis maiestatis criminibus, Tac. – u. etw. feindlich bedrohen, armis patriam, Vell.: bello urbem, Verg.: non iniustis vindiciis alienos fundos, sed castris, exercitu, signis inferendis, Cic. – u. bildl., auf jmd. zielen = jmdm. gelten, Troianos monstra petunt, Verg. Aen. 9, 128. – c) etwas verlangen, begehren, fordern, um etw. ersuchen, auf etw. Anspruch machen, bittweise = um etw. bitten, etw. erbitten, α) übh.: alcis vitam, Cic.: sui laboris praemia, Caes.: partem praedae, Tac.: opem ab alqo, Cic.: pacem a Romanis, Caes.: poenas ab alqo, Cic.: vitam nocenti, Tac.: alci tribunatum ab alqo, Cic.: ab alqo de alqa re, Brut. ep. ad Cic. – m. dopp. Acc., Iphicratem ab Atheniensibus ducem (zum F.), Nep.: quod iam te petit ista, Ov. – sehr oft mit folg. ut u. Konj., peto quaesoque, ut etc., Cic.: peto a te, vel, si pateris, oro, ut etc., Cic.: p. precibus per litteras ab alqo, ut etc., Cic.: selten p. de alqo, ut etc., Ulp. dig.: petito (Abl. absol.), ut etc., Iustin. 43, 5. § 5: m. bl. Coniunctiv, abs te peto, efficias, ut etc., Cic.: simul ab Gneo Pompeio consule petit, quos ex Cisalpina Gallia consules sacramento rogasset, ad signa convenire et ad se proficisci iuberet, Caes.: petit, exscribendas pingendasque (imagines) delegem, Plin. ep. – m. folg. ne u. Konj., quod ne facias, peto a te, Caes. in Cic. ep.: peto a te, ne me putes oblivione tui rarius ad te scribere, quam solebam, Cic.: unum petere ac deprecari, ne se armis despoliaret, Caes.: peto et oro, ne... faciatis, Petron. – m. folg. Infin., arma petebat ferre, Stat. Ach. 1, 352: m. folg. Acc. u. Infin. Pass., quom quid cupienter dari petimus nobis, Plaut. Pseud. 684 G.: cum peteret (solum) donari quasi proprio suo ac peculiari deo, Suet. Aug. 5: petit aes sibi dari 'εἰς ἄρτους', Gell. 9, 2, 1: quod hominem avarum creari consulem peteret, Gell. 4, 8, 5: petiit dari sibi responsum, Hyg. fab. 32. – übtr., v. lebl. Subjj., quantum res petit, erfordert, Cic. – β) zum Liebesgenuß begehren, quae vir tuus petet, cave ne neges, Ov.: p. concubitum filii, Iustin.: de virgine adeo foede ad libidinem petita, Liv. 3, 51, 7. – γ) einen Kaufpreis verlangen, fordern, libros tres reliquos mercatur nihilo minore pretio, quam quod erat petitum pro omnibus, Gell. 1, 19, 8. – δ) als gerichtl. t. t., αα) vor Gericht, beim Prätor usw. etw. fordern, um etw. nachsuchen, hereditatis possessionem, Cic.: hereditatem, ICt.: accusationem in alqm, Quint.: curatorem alci, ICt. – ββ) wegen etw. Anspruch erheben, auf etw. klagen, klagbar werden, p. certam pecuniam numeratam, ICt. – gew. absol., p. ab alqo, Cic.: p. sibi soli, Cic.: p. ex testamento, ICt.: is unde od. a quo petitur, der Beklagte (Ggstz. is qui petit = petitor, der Kläger), Varro LL., Cic., Gell. u. ICt. – γγ) jmd. zur Bestrafung belangen, alqm in vincula, Quint.: alqm ad supplicium, Quint. – ε) um etw. od. jmd. anhalten, sich bewerben, αα) als publiz. t. t., um ein Amt, consulatum, praeturam, Cic.: M. Curtio (für M.) tribunatum ab alqo, Cic.: in unum locum, sich um eine Stelle bewerben, Liv.: absol., ii qui nunc petunt, Cic.: multi et potentes petebant, Liv. – Partiz. subst., petēns, der Bewerber, laticlavii gratiā petens, Gaius dig. 24, 1, 42. – ββ) um ein Mädchen, multi illam petiere, Ov.: virginem plebeii generis petiere iuvenes, Liv. – ζ) zum od. zur Geliebten begehren, um jmd. buhlen, ut Sempronia viros saepius peteret quam peteretur, Sall.: cum te tam multi peterent, tu me una petisti, Prop.: dumque petit petitur, pariterque accendit et ardet, Ov. – d) suchen, aufsuchen, α) übh.: principio sedes apibus statioque petenda, Verg. georg. 4, 8. – β) = nach etw. trachten, streben (Ggstz. vitare, fugere), salutem fugā, Nep.; vgl. hic praedam pedibus petit, ille salutem, Ov.: mortem, Cic.: sapientiam (Ggstz. vitare stultitiam), Cic.: quo minus gloriam petebat, eo magis sequebatur, Sall.: sanguinis profusio vel fortuita vel petita, gesuchte, beabsichtigte, Cels. – m. folg. Infin., Lucr. 3, 86. Verg. Aen. 7, 96. Hor. ep. 1, 11, 29. Ov. met. 8, 421; 14, 571.

    II) prägn., langend holen, 1) eig.: a) wegholen, abholen, herholen, Tartareum ille manu custodem in vincula petivit ipsius a solio regis, Verg.: p. cibum e flamma, Ter. – teli sumendi aut petendi causā, aufzunehmen od. (auf feindl. Seite) zu holen, Liv.: Caninio dixi, ei me daturum aliquid; mane ut peteret, rogavi, Cic.: cuius adventu certiores facti petiverunt (sc. pecuniam), Cic. – u. p. alqd in alqm locum od. ad alqm, etw. irgendwo od. bei jmd. holen, in extremam Italiam Brundisium ostreas, Plin.: vimina in collem, Plin.: murram ad Troglodytas, Plin. – b) holen = heraufholen, suspirium alte, Plaut.: gemitus alto de corde, Ov.: latere imo spiritum, Hor. – 2) übtr.: p. alqd a Graecis, Cic.: a litteris exiguam doloris oblivionem, Cic.: praesidium ex alcis benevolentia, Cic.: p. initium rei demonstrandae altius, Cic. – / Perf. zuw. peti = petii, Sen. Med. 248 u. Herc. Oet. 1843. Stat. Theb. 1, 62: petīt = petiit, Verg. Aen. 9, 9. Ov. met. 5, 460; fast. 1, 109. Capit. Pertin. 3, 5; vgl. Georges, Lexik. der lat. Wortf. S. 520.

    lateinisch-deutsches > peto

См. также в других словарях:

  • Tugend — 1. Ade, Tugend, hab ich Geld, so bin ich lieb. – Petri, III, 1. 2. Alle Tugend hat aufgehört, Gerechtigkeit ist auch zerstört; der Geistlich irrt, das Geld regiert, die Simonie hat die Welt verführt. – Sutor, 190. 3. Alle Tugend muss sich an den… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»