Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

Со всех языков на:
Все языки
Со всех языков на:
Все языки
Английский
Латинский
Немецкий
Русский
Французский

quos+supra

Толкование Перевод

61 conposite

com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
I.
In gen., of different objects.
A.
To bring into union, gather, collect, put together.
1.
Of things in gen.:
aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:
composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:
uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:
in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:
(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:
amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:
ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—
b.
To bring into contact, fit together, join:
quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:
tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:
conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:
Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.
caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:
ossa,
Cels. 8, 10, 2:
jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—
c.
Esp., to pack up for a journey, etc.:
omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:
i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:
dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—
2.
Of persons:
is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:
et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
B.
To set in opposition.
1.
To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:
Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:
staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;
and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:
cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:
componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:
hunc fatis,
id. 1, 39:
cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;
and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:
ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:
non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;
and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
2.
To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
(α).
With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):
nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):
si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:
parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:
audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:
divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—
(β).
With acc. and cum:
ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
II.
In partic.
A.
Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
1.
To bring together, compose, compound, make up, mix, construct.
(α).
With ex:
exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:
genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:
liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:
antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:
ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —
(β).
With abl.:
mensam gramine,
Sil. 15, 51.—
(γ).
With acc. alone:
medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
2.
Esp., of buildings, etc., to construct, build:
qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:
urbem,
Verg. A. 3, 387:
illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:
aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:
deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—
3.
Of words, to compound:
vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—
4.
Of writings, speeches, etc.
a.
To compose, write, construct (very freq.):
leges,
Lucr. 4, 966:
compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:
quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:
libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:
libellos,
Quint. 12, 8, 5:
actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:
argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:
edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:
edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §
119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:
artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:
commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:
quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:
quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:
stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:
interdictum,
id. Caecin. 21, 59:
poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:
senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:
testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:
verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:
de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:
aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:
Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:
carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:
epistulas,
id. ib. 2, 70:
litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:
orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:
blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:
meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:
versus,
Hor. S. 1, 4, 8:
mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:
cantus,
Tib. 1, 2, 53:
in morem annalium,
Tac. Or. 22:
orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:
litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:
probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;
14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
b.
Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:
tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:
res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:
tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:
bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:
Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:
veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:
Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—
B.
From the notion of closing.
1.
To put away, put aside, put in place:
armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:
(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:
vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:
arma,
Hor. C. 4, 14, 52:
tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—
2.
To store up, put away, collect:
nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:
ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;
so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:
pernas,
Cato, R. R. 162, 12:
tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:
caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:
herbas,
id. 12, 13, 2:
poma,
id. 12, 47, 5:
olivas,
Pall. Nov. 22, 5:
herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:
faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:
fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—
3.
Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:
tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):
cinerem,
Ov. F. 3, 547:
cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:
sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:
quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:
omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:
compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:
Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:
componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:
toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:
alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:
aliquem terra,
Sil. 9, 95.—
4.
To lay at rest, compose, quiet.
a.
Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:
cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:
aquas,
id. H. 13, 136:
fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—
b.
Of persons:
nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:
ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:
defessa membra,
id. ib. 4, 438:
si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—
5.
To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
a.
With personal object:
aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:
ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:
comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:
juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:
barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:
gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:
prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:
argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:
mentem somno,
id. 3, 162:
religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—
b.
Of places, countries, etc.:
C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:
Campaniam,
id. H. 4, 3:
Daciam,
id. ib. 3, 53.—
c.
With abstr. or indef. objects:
si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:
vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:
gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,
bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:
bella,
Tac. A. 3, 56:
cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:
uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:
curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:
lites,
Verg. E. 3, 108:
seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:
statum Orientis,
id. Calig. 1:
Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:
legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:
res Germanicas,
Suet. Vit. 9:
discordias,
Tac. H. 4, 50:
compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:
odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:
pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:
si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:
at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:
pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:
pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
d.
Absol.:
coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:
posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—
C.
Hence, to set right, to set in or restore to the proper place or condition, to adjust, etc.
1.
In gen., to arrange, adjust, order, set in order:
aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:
ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:
diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:
si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:
tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—
2.
Esp., milit. t. t.:
se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:
conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:
cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:
agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:
ordines,
id. H. 4, 33:
vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:
pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:
auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:
equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:
insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—
3.
Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:
ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—
4.
With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:
suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:
composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
comas,
Ov. R. Am. 679:
crines,
Verg. G. 4, 417:
ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:
togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:
nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:
pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.
torum,
id. F. 3, 484:
jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:
vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:
(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:
vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—
5.
In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:
ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:
orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:
utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:
ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:
figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:
nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:
cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:
cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:
voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:
venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:
me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:
Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
D.
To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.
(α).
With acc.:
ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:
quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:
conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:
necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:
(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:
tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:
ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:
in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:
dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—
(β).
With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:
cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:
omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:
animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:
satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:
cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —
2.
To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.
(α).
In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:
quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:
ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:
societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:
crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:
conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:
ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:
conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;
convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:
sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:
ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:
compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:
crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:
proditionem,
id. ib. 2, 100:
seditionem,
id. ib. 4, 14:
insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
(β).
With rel.-clause:
cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—
(γ).
With inf.:
ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—
(δ).
Pass. impers.:
ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—
(ε).
With ut and subj.:
compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —
3.
In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):
ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:
nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):
sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:
insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:
compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:
si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:
quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:
vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:
(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:
is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:
in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:
tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
A.
Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:
quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:
acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:
intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:
composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:
quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:
illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:
si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—
B.
Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:
perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,
equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:
arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:
alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:
aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:
(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:
natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—
C.
Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:
ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:
lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:
actio,
id. 11, 3, 110:
aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:
supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:
repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—
D.
Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):
verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:
voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
(α).
Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:
tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
(β).
De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
(γ).
More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;
not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:
indutus,
Gell. 1, 5, 2:
composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:
composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:
composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:
bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:
compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3.

Lewis & Short latin dictionary > conposite
62 conpositum

com-pōno ( conp-), posui (COMPOSEIVERVNT, C. I. L. 1, 199, 2), positum (compostus, Plaut. Mil. 4, 7, 21 Lorenz; Verg. A. 1, 249; Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; Varr ap. Sen. Ep. 56, 6), 3, v. a., to put, place, lay, bring or set together, to unite, join, connect, collect, aggregate, compose, to order, arrange, adjust, etc. (class. and very freq.).
I.
In gen., of different objects.
A.
To bring into union, gather, collect, put together.
1.
Of things in gen.:
aridum lignum,
Hor. C. 3, 17, 14:
composita fronde,
Prop. 1, 20, 22:
uvas in tecto in cratibus,
Cato, R. R. 112, 2:
in quo (loco) erant ea conposita, quibus rex te numerare constituerat,
Cic. Deiot. 6, 17:
(amomum) manipulatim leniter componitur,
Plin. 12, 13, 28, § 48:
amphoras in culleum,
Cato, R. R. 113, 2:
ligna in caminum,
id. ib. 37, 5.—
b.
To bring into contact, fit together, join:
quid... in operibus manu factis tam compositum tamque compactum et coagmentatum inveniri potest?
Cic. Fin. 3, 22, 74: cum poclo bibo eodem, amplector, labra labellis conpono, Lucil. ap. Non. p. 260, 28:
tum latus conponit lateri et cum pectore pectus,
id. ib. p. 260, 30:
conponens manibusque manus atque ori bus ora,
Verg. A. 8, 486:
Mercurio Sais fertur Virgineum conposuisse latus,
Prop. 2, 2, 12; cf.
caput,
Tib. 1, 5, 8.—Hence, of broken limbs, etc., med. t. t., to set:
ossa,
Cels. 8, 10, 2:
jugulum,
id. 8, 8, 8 et saep.—
c.
Esp., to pack up for a journey, etc.:
omnia composta sunt quae donavi,
Plaut. Mil. 4, 7, 21:
i ergo intro et compone quae tecum simul Ferantur,
Ter. Hec. 4, 3, 5:
dum tota domus raeda componitur una,
Juv. 3, 10.—
2.
Of persons:
is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis Composuit,
Verg. A. 8, 322:
et tabula una duos poterit componere amantes,
Prop. 2, 26, 33 (3, 22, 13); cf. II. C. 5. infra.—
B.
To set in opposition.
1.
To bring together in hostility, to oppose, to couple, pair, match in combat (cf. compositio, III.); esp. of gladiators, etc.: Samnis, spurcus homo, cum Pacideiano conponitur, optimus multo Post homines natos gladiator qui fuit unus, Lucil. Sat. ap. Non. p. 257, 18; cf. Cic. Opt. Gen. 6, 17:
Rupili et Persi par pugnat, uti non Compositum melius cum Bitho Bacchius,
Hor. S. 1, 7, 20 Orell. ad loc.:
staturam habere Threcis cum Threce conpositi,
Sen. Q. N. 4, praef. 8;
and in gen.: si quis casus duos inter se bonos viros composuerit,
Quint. 2, 17, 34:
cuive virum mallem memet componere,
Sil. 10, 70:
componimur Vecordi Decio,
id. 11, 212:
hunc fatis,
id. 1, 39:
cum ventis, pelagique furentibus undis Composuit mortale genus,
Luc. 3, 196;
and fig.: pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere,
Hor. S. 1, 1, 103:
ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus,
Sen. Prov. 1, 2, 9:
non illa (rhetorice) secum ipsa componitur,
Quint. 2, 17, 33;
and of a judicial contest: accita Epicharis et cum indice composita,
confronted, Tac. A. 15, 51; 16, 10.—
2.
To oppose by way of comparison, to compare, contrast.
(α).
With acc. and dat.: quid est, cur componere ausis mihi te aut me tibi? Att. ap. Non. p. 257, 15 (Trag. Rel. v. 147 Rib.):
nec divis homines componier aequom'st,
Cat. 68, 141: composita dicta evolvunt, Quae cum componas, dicta factis discrepant, Att. ap. Non. p. 260, 21 (Trag. Rel. v. 48 Rib.):
si parva licet conponere magnis,
Verg. G. 4, 176:
parvis conponere magna solebam,
id. E. 1, 23; Ov. M. 5, [p. 392] 416:
audes cladi componere nostrae, Nympha, tuam?
id. ib. 15, 530:
divinis humana,
Aus. Ecl. 1, 10.—
(β).
With acc. and cum:
ubi Metelli dicta cum factis conposuit,
Sall. J. 48, 1: causam suam cum causa adversarii. Quint. 7, 2, 22.
II.
In partic.
A.
Of the parts of a whole, or of a whole as made up of parts.
1.
To bring together, compose, compound, make up, mix, construct.
(α).
With ex:
exercitus ejus conpositus ex variis gentibus,
Sall. J. 18, 3:
genus humanum ex corpore et anima conpositum,
id. ib. 2, 1:
liber ex alienis orationibus compositus,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:
antidoton... ex multis atque interim contrariis quoque inter se effectibus,
Quint. 1, 10, 6:
ex quo (umore) componi debet (medicamentum),
Cels. 6, 7, 1 fin. —
(β).
With abl.:
mensam gramine,
Sil. 15, 51.—
(γ).
With acc. alone:
medicamentum,
Col. 6, 4, 1; Scrib. Comp. 10.—
2.
Esp., of buildings, etc., to construct, build:
qui cuncta conposuit,
i. e. the Creator, Cic. Univ. 13:
urbem,
Verg. A. 3, 387:
illa (templa) deis,
Ov. F. 1, 708 Burm. ad loc.:
aggere conposito tumuli,
Verg. A. 7, 6:
deletas Thebas,
Prop. 2, 6, 5.—
3.
Of words, to compound:
vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin. praef. § 32: verba composita (opp. simplicia),
Quint. 1, 5, 3.—
4.
Of writings, speeches, etc.
a.
To compose, write, construct (very freq.):
leges,
Lucr. 4, 966:
compone hoc, quod postulo, de argento: de reliquo videro,
Cic. Verr. 2, 4, 16, § 36:
quartum librum,
id. de Or. 2, 55, 224:
libros,
id. Fam. 16, 20; Plin. Ep. 9, 9, 1:
libellos,
Quint. 12, 8, 5:
actiones,
Cic. Att. 6, 1, 8; Quint. 11, 3, 68:
argumentum,
Cic. Att. 15, 4, 3:
edictum eis verbis,
id. Verr. 2, 1, 45, § 116:
edictum eorum arbitratu,
id. ib. 2, 1, 46, §
119: artes,
books of instruction, id. Brut. 12, 48; id. Ac. 2, 13, 40:
artificium,
id. de Or. 2, 19, 83:
commentarium consulatus mei,
id. Att. 1, 19, 10; Quint. 1, 8, 19:
quarum (litterarum) exemplum,
Cic. Agr. 2, 20, 53:
quandam disciplinae formulam,
id. Ac. 1, 4, 17:
stipulationum et judiciorum formulas,
id. Leg. 1, 4, 14:
interdictum,
id. Caecin. 21, 59:
poema,
id. ad Q. Fr. 3, 1, 4; cf. Hor. Ep. 2, 1, 77; Ov. Tr. 5, 12, 60:
senatus consultum,
Cic. Fam. 10, 22, 2:
testimonium,
id. Att. 15, 15, 1:
verba ad religionem deorum immortalium,
id. Dom. 47, 124:
de judicialibus causis aliqua,
Quint. 3, 6, 104:
aliquid de ratione dicendi, id. prooem. 1: quae de ortu vitaque Scapulae composita erant,
Tac. A. 16, 14:
Apion... inmortalitate donari a se scripsit ad quos aliqua conponebat, Plin. praef. § 25: carmen,
Cic. Mur. 12, 26:
carmina,
Tac. Or. 12; id. A. 3, 49:
epistulas,
id. ib. 2, 70:
litteras nomine Marcelli,
Liv. 27, 28, 4; Tac. A. 11, 20:
orationem habere ad conciliandos plebis animos conpositam,
Liv. 1, 35, 2:
blanditias tremula voce,
Tib. 1, 2, 91:
meditata manu verba trementi,
Ov. M. 9, 521:
versus,
Hor. S. 1, 4, 8:
mollem versum,
Prop. 1, 7, 19:
cantus,
Tib. 1, 2, 53:
in morem annalium,
Tac. Or. 22:
orationes adversus aliquem,
id. ib. 37:
litteras ad aliquem,
id. A. 15, 8; 14, 22:
probra in Gaium,
id. ib. 6, 9;
14, 50: multa et atrocia in Macronem,
id. ib. 6, 44 (38) et saep.—
b.
Transf., of the subjects, etc., treated, to write about, treat, celebrate:
tuas laudes,
Tib. 4, 1, 35:
res gestas,
Hor. Ep. 2, 1, 251:
tempora Iliaca,
Vell. 1, 3, 2:
bellum Troicum,
id. 1, 5, 3:
Juli Africani vitam componendo, spem hominibus fecisti plurium ejus modi librorum,
Tac. Or. 14:
veteres populi Romani res,
id. A. 4, 32:
Neronis res,
id. ib. 1, 1; 11, 11.—
B.
From the notion of closing.
1.
To put away, put aside, put in place:
armamentis conplicandis, conponendis studuimus,
i. e. folding up the sails and lowering the masts, Plaut. Merc. 1, 2, 80:
(tempus) ad componenda armamenta expediendumque remigem,
Liv. 26, 39, 8:
vela contrahit malosque inclinat et simul armamenta componens, etc.,
id. 36, 44, 2:
arma,
Hor. C. 4, 14, 52:
tristes istos conpone libellos,
put aside, Prop. 1, 9, 13.—
2.
To store up, put away, collect:
nec... Aut conponere opes norant aut parcere parto,
Verg. A. 8, 317:
ego conposito securus acervo Despiciam dites,
Tib. 1, 1, 77;
so fig.: condo et compono quae mox depromere possim,
Hor. Ep. 1, 1, 12.— So esp. to preserve, pack, put up fruits, meat, etc., for future use:
pernas,
Cato, R. R. 162, 12:
tergora (suis),
Col. 12, 55, 2: siccatos coliculos, id. 12, 9, 1:
caepam in fidelia,
id. 12, 10, 2:
herbas,
id. 12, 13, 2:
poma,
id. 12, 47, 5:
olivas,
Pall. Nov. 22, 5:
herbam olla nova,
Scrib. Comp. 60:
faenum,
Dig. 19, 2, 11, § 4:
fructus in urceis, capsellis,
ib. 33, 7, 12, §1.—
3.
Of the ashes or remains of the dead, to adjust, lay out, to collect and inurn, inter, bury:
tu mea conpones et dices, ossa, Properti, Haec tua sunt,
Prop. 2, 24, 35 (3, 19, 19):
cinerem,
Ov. F. 3, 547:
cinerem ossaque,
Val. Fl. 7, 203:
sic ego conponi versus in ossa velim,
Tib. 3, 2, 26.—Hence, in gen., of persons, to bury:
quem... prope cognatos conpositum cineres,
Cat. 68, 98:
omnes composui (meos),
Hor. S. 1, 9, 28:
compositi busta avi,
Ov. F. 5, 426:
Pisonem Verania uxor... T. Vinium Crispina filia composuere,
Tac. H. 1, 47:
componi tumulo eodem,
Ov. M. 4, 157:
toro Mortua componar,
id. ib. 9, 504:
alto Conpositus lecto,
Pers. 3, 104:
aliquem terra,
Sil. 9, 95.—
4.
To lay at rest, compose, quiet.
a.
Of things: omnia noctis erant placida composta quiete, Varr. Atac. ap. Sen. Contr. 3, 16:
cum mare compositum est,
Ov. A. A. 3, 259:
aquas,
id. H. 13, 136:
fessum tumentes Composuit pelagus ventis patientibus undas,
Luc. 5, 702.—
b.
Of persons:
nec vigilantibus, sed etiam quiete compositis,
Quint. 11, 2, 5:
ubi jam thalamis se conposuere,
Verg. G. 4, 189:
defessa membra,
id. ib. 4, 438:
si bene conpositus somno vinoque jacebit,
Ov. Am. 1, 4, 53.—
5.
To end strife, confusion, etc., to compose, pacify, allay, settle, calm, appease, quiet, tranquillize, reconcile, etc., that which is disturbed or at variance.
a.
With personal object:
aversos amicos,
Hor. S. 1, 5, 29:
ceteros clementia,
Tac. A. 12, 55:
comitia praetorum,
id. ib. 14, 28; id. H. 1, 85:
juvenes concitatos,
Quint. 1, 10, 32; cf.:
barbarum animos,
Tac. A. 14, 39:
gentem,
Sil. 17, 356.—Esp. of the mind:
prima (pars philosophiae) conponit animum,
Sen. Ep. 89, 9:
argumentum conpositae mentis,
id. ib. 2, 1; Cels. 3, 18; Sil. 11, 352:
mentem somno,
id. 3, 162:
religio saevas componit mentis,
id. 13, 317.—
b.
Of places, countries, etc.:
C. Caesar componendae Armeniae deligitur,
Tac. A. 2, 4:
Campaniam,
id. H. 4, 3:
Daciam,
id. ib. 3, 53.—
c.
With abstr. or indef. objects:
si possum hoc inter vos conponere,
Plaut. Curc. 5, 3, 23; cf.:
vides, inter nos sic haec potius cum bona Ut componamus gratia quam cum mala?
Ter. Phorm. 4, 3, 17:
gaudens conponi foedere bellum,
Verg. A. 12, 109; so,
bellum,
Sall. J. 97, 2; Nep. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Vell. 2, 25, 1; Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 3:
bella,
Tac. A. 3, 56:
cum vellet pro communi amico controversias regum componere,
Caes. B. C. 3, 109:
uti per colloquia omnes controversiae componantur,
id. ib. 1, 9 fin.:
curas,
Verg. A. 4, 341; Sil. 12, 682:
lites,
Verg. E. 3, 108:
seditionem civilem,
Suet. Caes. 4:
statum Orientis,
id. Calig. 1:
Romanus Ardeae turbatas seditione res... composuit,
Liv. 4, 10, 6; 3, 53, 1:
legatorum res et bello turbatas,
id. 45, 16, 2:
res Germanicas,
Suet. Vit. 9:
discordias,
Tac. H. 4, 50:
compositis praesentibus,
id. A. 1, 45:
odia et certamina,
id. ib. 15, 2.—Less freq. transf., with the result as object:
pacem componi volo Meo patri cum matre,
Plaut. Merc. 5, 2, 113:
si pax cum Carthaginiensibus componi nequisset,
Liv. 30, 40, 13:
at me conposita pace fefellit Amor,
Prop. 2, 2, 2:
pax circa Brundusium composita,
Vell. 2, 75, 3:
pacem cum Pyrrho,
Just. 18, 2, 6; cf. D. 2. infra.—
d.
Absol.:
coheredes mei conponere et transigere cupiebant,
Plin. Ep. 5, 1, 7; and so impers. pass.:
posteaquam id quod maxime volui fieri non potuit, ut componeretur,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
Pompei summam esse... voluntatem, ut componeretur atque ab armis discederetur,
Caes. B. C. 3, 16.—
C.
Hence, to set right, to set in or restore to the proper place or condition, to adjust, etc.
1.
In gen., to arrange, adjust, order, set in order:
aulaeis se superbis Aurea sponda, of one's attitude on a couch,
Verg. A. 1, 697:
ad ictum militaris gladii conposita cervice,
Sen. Cons. Marc. 26, 2:
diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque conponi,
id. Q. N. 6, 30, 4:
si ad rem pertinet, quomodo caelo adfecto conpositisque sideribus quodque animal oriatur,
Cic. Div. 2, 47, 98:
tibi enim gratias agebat, quod signa componenda suscepisses,
id. Att. 4, 9, 1.—
2.
Esp., milit. t. t.:
se ad confligendum, Sisenn. ap. Non p. 257, 13: exercitum in hibernaculis, Sali J. 103, 1: in secunda (acie) cohortis, id. H. inc. Fragm. 44 Dietsch: stabant conpositi suis quisque ordinibus (opp. incompositi),
Liv. 44, 38, 11:
conpositi numero in turmas,
Verg. A. 11, 599:
cunctos licentia vagos compositus invadit = compositis ordinibus,
Tac. H. 4, 35:
agmen,
id. ib. 2, 89; 5, 1; id. A. 12, 16:
ordines,
id. H. 4, 33:
vagos paventesque Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. ib. 3, 35:
pugnae exercitum,
id. A. 13, 40:
auxilia in numerum legionis,
id. ib. 2, 80 Nipp. ad loc.:
equitem per turmas,
id. ib. 15, 29:
insidias in montibus,
Just. 1, 3, 11.—
3.
Of the order of words in language: quam lepide lexeis compostae! ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculato, Lucil. ap. Cic. de Or. 3, 43, 171; id. ap. Cic. Or. 44, 149; cf. id. ib. sq.:
ut aptior sit oratio, ipsa verba compone,
id. Brut. 17, 68.—
4.
With reference to orderly appearance, etc., of the clothing, hair; the expression of the countenance, etc., to lay, smooth, adjust:
suon quisque loco'st? Vide capillum, satin compositu'st commode?
Plaut. Most. 1, 3, 97:
composito et delibuto capillo,
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
comas,
Ov. R. Am. 679:
crines,
Verg. G. 4, 417:
ne turbarentur comae, quas componi, etc.,
Quint. 11, 3, 148:
togam,
to lay in proper folds, Hor. S. 2, 3, 77; Quint. 11, 3, 156; cf.:
nec tamen ante adiit... Quam se composuit, quam circumspexit amictus,
Ov. M. 4, 318:
pulvinum facili manu,
id. A. A. 1, 160; cf.
torum,
id. F. 3, 484:
jam libet componere voltus,
id. M. 13, 767:
vultu composito, ne laeti excessu principis, etc.,
Tac. A. 1, 7; Plin. Ep. 3, 16, 5; cf.:
(Tiberius) compositus ore,
id. ib. 2, 34:
vultum natura horridum... efferabat, componens ad speculum in omnem terrorem,
distorting, Suet. Calig. 50.—
5.
In gen., to adjust, arrange, regulate, for the expression of something, or to accord with something; usu. ad aliquid:
ad abstinentiam rursus, non secus ac modo ad balineum animum vultumque conposui,
Plin. Ep. 7, 1, 6:
orationis ipsius vultus ad id, quod efficere intendimus, compositus,
Quint. 9, 1, 21:
utraque manu ad modum aliquid portantium composita,
id. 11, 3, 120:
ge. stum oratoris ad similitudinem saltationis,
id. 1, 11, 19:
figuram ad imitationem alterius scripturae,
id. 9, 2, 34:
nec ad votum composita civitas,
Tac. Or. 41:
cuncta ad decorem inperi conposita,
id. H. 1, 71:
cunctis ad tristitiam conpositis,
id. A. 3, 1. —Less freq. with dat.:
voltus conponere famae Taedet,
to adapt, Tib. 4, 7, 9:
venturis carbasa ventis,
Luc. 3, 596:
me quoque mittendis rectum componite telis,
id. 3, 717. —With in:
Nero itinera urbis... veste servili in dissimulationem sui compositus pererrabat,
disguised, made up, Tac. A. 13, 25. —
D.
To bring to a particular form or condition, to dispose, arrange, set in order, contrive, devise, prepare.
(α).
With acc.:
ego itinera sic composueram, ut Nonis Quinctilibus Puteolis essem,
Cic. Att. 15, 26, 3:
quod adest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 33:
conposita atque constituta re publica,
Cic. Leg. 3, 18, 42:
necdum compositis maturisve satis consiliis,
Liv. 4, 13, 5:
(diem) totum in consideranda causa componendaque posuisse,
Cic. Brut. 22, 87:
tempus in cognoscendis componendisque causis consumere,
id. Or. 42, 143:
ex sententia omnibus rebus paratis conpositisque,
Sall. J. 43, 5; 94, 1:
in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statim decernuntur,
Tac. H. 2, 55:
dum quae forent firmando Neronis imperio componuntur,
id. A. 12, 68.—
(β).
With ad or in and acc. of the purpose for which, or the example according to which, etc.:
cum alteri placeat auspicia ista ad utilitatem esse rei publicae conposita,
Cic. Leg. 2, 13, 32:
omnia ad voluptatem multitudinis inperitae,
Quint. 10, 1, 43:
animum ad omnes casus,
id. 12, 9, 20; Val. Fl. 1, 321:
satis igitur in hoc nos componet multa scribendi exercitatio,
Quint. 9, 4, 114:
cultum victumque non ad nova exempla conponere, sed ut majorum mores suadent,
Sen. Tranq. 9, 2. —
2.
To arrange in agreement with others, to agree upon, contrive, devise, invent, conspire to make, etc.
(α).
In gen.: eum allegaverunt, suom qui servom diceret Cum auro esse apud me: conposita est fallacia, [p. 393] Ut, etc., Plaut. Poen. 3, 5, 29:
quin jam virginem Despondi: res composita'st,
Ter. Ad. 4, 7, 17:
ita causa componitur, ut item palaestritae Bidini peterent ab Epicrate hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 22, § 54:
societatem praedarum cum latronibus conposuisse,
Sall. H. 4, 11 Dietsch:
crimen ab inimicis Romae conpositum,
Cic. Verr. 2, 3, 61, § 141:
conpositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:
ita conposito dolo digrediuntur,
id. ib. 111, 4:
conposito jam consilio,
Liv. 3, 53, 3: ceteri proditores ea quae composita erant exspectabant;
convenerat autem, etc.,
id. 25, 9, 8:
sub noctem susurri Composita repetantur hora,
Hor. C. 1, 9, 20:
ictum jam foedus, et omnes Conpositae leges,
Verg. A. 12, 315:
compositis notis,
Tib. 1, 2, 22:
crimen ac dolum ultro,
Tac. H. 1, 34:
proditionem,
id. ib. 2, 100:
seditionem,
id. ib. 4, 14:
insidias,
id. ib. 5, 22; id. A. 12, 54; 13, 47: pacem componere, v. B. 5. supra.—
(β).
With rel.-clause:
cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt,
Liv. 40, 40, 14.—
(γ).
With inf.:
ii, secretis conloquiis conponunt Gallos concire,
Tac. A. 3, 40.—
(δ).
Pass. impers.:
ut domi compositum cum Marcio erat,
Liv. 2, 37, 1.—
(ε).
With ut and subj.:
compositum inter ipsos ut Latiaris strueret dolum,
Tac. A. 4, 68; cf. P. a. subst. —
3.
In gen., to feign, invent, devise, contrive, in order to deceive or delude, etc.: composita dicta, Att. ap. Non. p. 260, 22 (Trag. Rel. v. 47 Rib.):
ne tu istic hodie malo tuo conpositis mendaciis Advenisti,
Plaut. Am. 1, 1, 211:
nec bene mendaci risus conponitur ore,
Tib. 3, 6, 35 (3, 7, 3):
sed vobis facile'st verba et conponere fraudes,
Prop. 2, 9, 31:
insidias in me conponis inanes,
id. 2, 32 (3, 30), 19:
compositas insidias fatoque evitatas ementitur,
Tac. A. 13, 47:
si haec fabulosa et composita videntur,
id. Or. 12; id. Agr. 40:
quae ut augendae famae composita, sic reliqua non in obscuro habentur,
id. A. 15, 16; cf.:
vetustatem, ut cetera, in majus conponentem altores Jovis celebravisse,
exaggerating, Sall. H. 3, 60 Dietsch.— Part. perf. with in and acc., pretending, assuming the appearance or expression:
(Domitianus) paratus simulatione, in adrogantiam compositus audiit preces,
Tac. Agr. 42:
is in maestitiam compositus,
id. H. 2, 9; 1, 54:
in securitatem,
id. A. 3, 44.—Rarely with ad:
tunc compositus ad maestitiam,
Tac. A. 13, 20.— Hence, P. a.: compŏsĭtus ( - postus), a, um.
A.
Well-arranged, ordered, or constituted, orderly, regular:
quae (injuria) dum foris sunt, nil videtur mundius, Nec magis compositum quicquam nec magis elegans,
Ter. Eun. 5, 4, 13: admiratus sum... sunchusin litterularum, quae solent tuae compositissimae et clarissimae esse, Cic. Att. 6, 9, 1:
acrior impetu atque animis quam compositior ullo ordine pugna fuit,
Liv. 28, 22, 13:
intellegitur, etiamsi non adjecero, conpositum ordinatumque fore talem virum,
Sen. Vit. Beat. 8, 3:
composita et quieta et beata respublica,
Tac. Or. 36. —Of writings:
quare in his quoque libris erant eadem aliqua... omnia vero compositiora et elaborata,
Quint. 1, pr. § 8; cf.:
illa quae curam fatentur et ficta atque composita videri etiam volunt,
elaborate, id. 8, pr. § 23.— Transf., of the orator himself:
si aut compositi oratoris bene structam collocationem dissolvas permutatione verborum,
Cic. Or. 70, 232.—
B.
Fitly disposed for any purpose, prepared, apt, fit, adapted, qualified, suitable, ready:
perficiam ut nemo umquam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venisse videatur,
Cic. Verr. 1, 1, 11; so,
equus bene natura compositus,
Auct. Her. 4, 46, 59.— With ad or in and acc., or with dat.:
arte quadam ab juventa in ostentationem (virtutum) compositus,
Liv. 26, 19, 3 Weissenb. ad loc.:
alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen,
Quint. 2, 8, 7:
aeque in adulationem compositus (sacerdos),
Curt. 4, 7, 26:
(Attici) non maxime ad risum compositi,
Quint. 6, 3, 18:
natura atque arte compositus alliciendis etiam Muciani moribus,
Tac. H. 2, 5.—
C.
Quiet, peaceful, undisturbed, calm, composed, unimpassioned, etc.:
ut peractis quae agenda fuerint salvo jam et composito die possis ibi manere,
Plin. Ep. 2, 17, 2:
lenis et nitidi et compositi generis amatores,
Quint. 10, 1, 44:
actio,
id. 11, 3, 110:
aetas,
mature, sedate, Tac. A. 13, 1: adfectus mites atque compositi, Quint. 6, 2, 9:
supercilium (opp. erectum),
id. 11, 3, 74:
repetitio eorum (civium) labefactabat compositam civitatem,
Flor. 3, 23, 3.—
D.
Compound, composite, made up of parts (opp. simplex):
verba,
Quint. 1, 5, 3; 1, 6, 38; 7, 9, 5:
voces,
id. 1, 5, 65; cf. id. 1, 5, 9; 2, 12, 3.—Hence, subst.: compŏsĭtum ( conp-), i, n., that which is agreed, an agreement, compact, etc.; only abl. in the phrases,
(α).
Ex composito, according to agreement, by agreement, in concert, Sall. H. 2, 12 Dietsch:
tum ex composito orta vis,
Liv. 1, 9, 10; 5, 14, 2; 36, 25, 1; 40, 48, 4; Suet. Claud. 37; Tac. H. 4, 66.—
(β).
De composito, by agreement, App. Mag. 1, p. 273; and,
(γ).
More rarely in the same sense, composito alone, Ter. Phorm. 5, 1, 29; Nep. Dat. 6, 6; Verg. A. 2, 129.—Hence also adv.: compŏsĭtē ( conp-), in an orderly, regular, or skilful manner, orderly, regularly, properly (class. but rare;
not in Quint.): ambulare,
Col. 6, 2, 5:
indutus,
Gell. 1, 5, 2:
composite et apte dicere,
Cic. Or. 71, 236:
composite, ornate, copiose eloqui,
id. De Or. 1, 11, 48:
composite atque magnifice casum reipublicae miserati,
Sall. C. 51, 9:
bene et composite disseruit,
id. Ib. 52.— Comp.:
compositius cuncta quam festinantius agerent,
Tac. A. 15, 3.

Lewis & Short latin dictionary > conpositum
63 rogo

rŏgo, āvi, ātum, 1 ( inf. paragog. rogarier, Cic. Caecin. 33, 95:
rogassint, for rogaverint,
id. Leg. 3, 3, 9), v. a. [etym. dub.; perh. for progo; kindr. with Sanscr. prac, to ask, whence also precor and procus, but referred by Corss. to the same root with Sanscr. rgus, straight; Gr. oregô; Lat. rego, rex, rogus, Krit. Beit. p. 93], to ask, question, interrogate one about a thing.
I.
Lit.
A.
In gen. (so generally throughout ante-class. Lat.; less. freq. in Cic.; syn.: percontor, sciscitor, quaero), constr. aliquem aliquid, or simply aliquem, aliquid, with de, a rel.-clause, or absol. (cf. Zumpt, Gram. § 393). ( a) Aliquem aliquid (class. only with acc. of neutr. pron. or adj., or with sententiam; v. infra, B. 1.):
aliud te rogo,
Plaut. Most. 5, 1, 70:
haud istuc te rogo,
id. Ep. 1, 1, 49:
quin tu id me rogas,
id. Bacch. 2, 3, 24:
hoc te rogo, quos locos adisti?
id. Trin. 4, 2, 85; cf.:
rogare hoc unum te volo,
id. Merc. 3, 1, 17:
dic mihi hoc, quod te rogo,
id. Men. 5, 5, 16; id. Most. 3, 1, 130; id. Ps. 1, 3, 106; 1, 5, 64 et saep.; Ter. And. 4, 4, 12 sq.:
ego patriam te rogo, quae sit tua,
Plaut. Pers. 4, 4, 83; cf.:
hanc (colubram) alia cum rogaret causam facinoris, Respondit, etc.,
Phaedr. 4, 17, 5. —
(β).
Aliquem or aliquid:
quos rogo,
Plaut. Pers. 1, 1, 6:
quem ego igitur rogem?
Ter. And. 4, 4, 10:
ecquem hominem tu novisti? te rogo,
Plaut. Ps. 4, 2, 15; men' or me rogas? also, rogas me? in colloq. lang., do you ask that of me? how can you ask? what do you mean by asking that? Eu. Quid ego facerem? Ch. Quid tu faceres? men' rogas? requireres, Rogitares, etc., id. Merc. 3, 4, 48; Ter. Eun. 4, 3, 11; id. Heaut. 2, 3, 5; 4, 5, 32; id. Ad. 1, 2, 2; 4, 5, 31 al.; cf.:
quid me istud rogas? inquam: Stoicos roga,
Cic. Fin. 5, 28, 83:
hoc quod rogo responde,
Plaut. As. 3, 2, 32; id. Curc. 2, 1, 30; 5, 3, 30; id. Ps. 4, 2, 12 al.; Ter. And. 4, 4, 23; Suet. Caes. 82.—
(γ).
With de:
jam de istoc rogare omitte,
Plaut. Pers. 4, 4, 90; so,
de istac virgine,
Ter. Eun. 4, 4, 53:
de te ipso,
Cic. Vatin. 4, 10.—
(δ).
With interrog.-clause:
rogant me servi, quo eam?
Plaut. Curc. 2, 3, 83: roga ipsum, quemadmodum ego eum Arimini acceperim, Cic. Fragm. ap. Non. 383, 8:
quodsi me populus Romanus forte roget, cur Non, etc.,
Hor. Ep. 1, 1, 70:
quae sit, rogo,
Ter. And. 1, 1, 97:
rogo, num quid velit,
id. Eun. 2, 3, 50:
rogavi pervenissetne Agrigentum?
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 27:
unde venis? et Quo tendis? rogat et respondet,
Hor. S. 1, 9, 63:
quid verum atque decens curo et rogo,
id. Ep. 1, 1, 11. —
(ε).
Absol.:
prius respondes quam rogo,
Plaut. Merc. 2, 3, 119:
roganti respondebo,
id. ib. 3, 1, 17:
non edepol nunc, ubi terrarum, sim, scio, si quis roget,
id. Am. 1, 1, 180:
quin tu ergo rogas?
id. As. 1, 1, 15: Ty. Quid ego deliqui? He. Rogas? id. Capt. 3, 5, 2; so id. Rud. 3, 6, 22; id. Cas. 2, 3, 35; id. Bacch. 2, 2, 28; 38 al.; Ter. And. 1, 1, 136; 1, 2, 13; 1, 5, 32 al.; cf. Cic. Mil. 22, 59: etiam rogas? [p. 1599] do you dare to ask? Plaut. Am. 2, 1, 21; id. Bacch. 2, 3, 97; id. Merc. 1, 2, 92; Ter. And. 4, 4, 23 (v. etiam). — Particularly as subst.:
numquam nobis ad rogatum respondent,
Cic. Fl. 4, 10. —
B.
In partic. (class. in all per.).
1.
Publicists' t. t.
a.
Rogare aliquem (sententiam), to ask one for his opinion or vote:
Racilius Marcellinum primum rogavit. Is sententiam dixit, ut, etc.... Postea Racilius de privatis me primum sententiam rogavit,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2:
quos priores sententiam rogabat,
id. Rep. 2, 20, 35. — Pass.:
cum omnes ante me rogati gratias Caesari egissent, ego rogatus mutavi meum consilium,
Cic. Fam. 4, 4, 4:
scito primum me non esse rogatum sententiam,
id. Att. 1, 13, 2:
primus rogatus sententiam,
Sall. C. 50, 4:
is enim primus rogatus sententiam,
Liv. 37, 14; Quint. 6, 3, 97 al.:
propter ipsam rem, de quā sententiae rogantur, consultabitur,
id. 3, 8, 18. —
b.
Rogare populum or legem, or absol., prop., to ask the people about a law; hence, in gen., to bring the plan of a law before the people for their approval; to propose a law, introduce a bill:
in aes incidi jubebitis credo illa legitima: consules populum jure rogaverunt populusque jure scivit,
Cic. Phil. 1, 10, 26; cf.: T. Quinctius Crispinus consul populum jure rogavit populusque jure scivit in foro pro rostris... quicumque post hanc legem rogatam rivos, specus, etc., an old legal formula ap. Front. Aquaed. 129:
plebem,
Cic. Leg. 3, 3, 9:
legem,
id. Rep. 3, 10, 17; id. Phil. 2, 29, 72; cf.:
quae (leges) non in perpetuum rogentur,
Quint. 2, 4, 40. — Absol.:
ego hanc legem, uti rogas, jubendam censeo,
Liv. 10, 8 fin.; Quint. 2, 4, 35. — Impers. pass.:
nunc rogari, ut populus consules creet,
Liv. 4, 2.—
c.
Rogare populum magistratum, and simply magistratum, to propose a magistrate to the people for their choice, to offer him for election:
factum senatus consultum, ut duo viros aediles ex patribus dictator populum rogaret,
Liv. 6, 42 fin.; cf.:
L. Trebonius tribunus plebis rogationem tulit, ut qui plebem Romanam tribunos plebi rogaret, is usque eo rogaret dum, etc.,
id. 3, 65, 4:
(Caesar) volet, ut consules roget praetor vel dictatorem dicat: quorum neutrum jus est,
Cic. Att. 9, 15, 2; cf.:
praetores, cum ita rogentur, ut collegae consulibus sint, etc.,
id. ib. 9, 9, 3:
hodieque in legibus magistratibusque rogandis usurpatur idem jus,
Liv. 1, 17:
comitia consulibus rogandis habuit,
Cic. Div. 1, 17, 33; Liv. 26, 22; 38, 42; cf. id. 23, 31; 22, 35:
Calpurnius Romam ad magistratus rogandos proficiscitur,
Sall. J. 29, 6.— Absol.:
mortuo rege Pompilio Tullum Hostilium populus regem, interrege rogante, comitiis curiatis creavit,
Cic. Rep. 2, 17, 31.—
2.
Milit. t. t.: rogare milites sacramento, qs. to ask the soldiers if they will take and keep an oath, i. e. to bind them by an oath, administer an oath to them, Caes. B. G. 6, 1; Liv. 32, 26; 35, 2 fin.; 40, 26; cf. Quint. 12, 2, 26. —
3.
Jurid. t. t., to ask a person if he will promise something in making an agreement; to propose a stipulation:
quod fere novissimā parte pactorum ita solet inseri: rogavit Titius, spopondit Maevius, haec verba non tantum pactionis loco accipiuntur sed etiam stipulationis,
Dig. 1, 14, 7, § 12; Plaut. Ps. 1, 1, 114; 4, 6, 8; id. Bacch. 4, 8, 37.
II.
Transf., to ask, beg, request, solicit one for a thing (so predominantly in the class. per.; syn.: posco, oro, obsecro, ambio, capto); constr. aliquem (rarely ab aliquo) aliquid, aliquem, aliquid, with ut, ne, or absol.
(α).
With acc.:
quā confidentiā rogare argentum me tantum audes, Impudens? Quin si egomet totus veneam, vix recipi potis est, Quod tu me rogas,
Plaut. Pers. 1, 1, 40:
hoc te vehementer etiam atque etiam rogo,
Cic. Fam. 13, 43 fin.:
nefas sit tale aliquid et facere rogatum et rogare... Haec igitur lex in amicitiā sanciatur, ut neque rogemus res turpes nec faciamus rogati,
id. Lael. 11, 39 sq.: otium divos rogat, Hor. c. 2, 16, 1; cf.:
divitias deos,
Mart. 4, 77, 1:
a Metello missionem,
Sall. J. 64, 1:
ut ab avunculo rogetur Aethiops,
Auct. Her. 4, 50, 63:
rogo te, vos, etc., parenthet.: rogo te, videte, quibus hominibus negotium detis, etc.,
Cic. Fam. 10, 26:
rogo vos, quis potest sine offulā vivere?
Suet. Claud. 40:
illae Priami rogantis Achillem preces,
Quint. 10, 1, 50: taurum de aquā per fundum ejus ducenda rogabo, Cic. Q. Fr. 3, 1, 2, § 4:
ambiuntur, rogantur,
are asked for their votes, id. Rep. 1, 31, 47:
etiamsi precario essent rogandi,
id. Verr. 2, 5, 23, § 59:
transisse Rhenum sese non suā sponte sed rogatum et arcessitum a Gallis,
Caes. B. G. 1, 44; cf.:
ille ab Sardis rogatus ad causam accesserat,
Cic. Div. in Caecil. 19, 63:
in proximum annum consulatum peteres, vel potius rogares... a quā (Galliā) nos tum, cum consulatus petebatur, non rogabatur, etc.,
was not begged for, id. Phil. 2, 30, 76:
abii ad praetorem, rogo syngraphum: Datur mihi,
Plaut. Capt. 3, 2, 6:
aquam,
id. Rud. 2, 3, 2:
legatos ad Caesarem mittunt rogatum auxilium,
Caes. B. G. 1, 11; cf. id. ib. 7, 5:
aliquid ab aliquo (rare),
Auct. Her. 4, 50; Sall. J. 64, 1:
cultrum, securim, etc.... Quae utenda vasa semper vicini rogant,
ask for, borrow, Plaut. Aul. 1, 2, 18; id. Mil. 2, 3, 76; Dig. 18, 6, 16.—
(β).
With ut or ne (so most freq.):
scitin' quid ego vos rogo? mihi ut praeconium detis,
Plaut. Men. 5, 9, 92; id. Stich. 1, 3, 93:
id ut facias, vehementer te rogo,
Cic. Fam. 13, 44:
etiam atque etiam te rogo atque oro, ut eum juves,
id. ib. 13, 66, 2:
rogat et orat Dolabellam, ut, etc.,
id. Verr. 2, 1, 29, § 72:
cum rogat et prece cogit Scilicet ut, etc.,
Hor. Ep. 1, 9, 2; Caes. ap. Cic. Att. 9, 7, C, 1; id. B. G. 1, 7:
videbatur rogare, scalas ut darem utendas sibi,
that I would lend, Plaut. Rud. 3, 1, 10; Plin. Ep. 3, 10, 5; 4, 13, 11; 4, 28, 3.— With a simple final clause without ut:
Caesar consolatus rogat, finem orandi faciat,
Caes. B. G. 1, 20; Quint. 6, 3, 88; 9, 3, 68; Ov. Ib. 643; and very freq. ap. Plin. Ep.; e. g. 1, 2, 1; 1, 5, 8; 1, 20, 24; 2, 5, 2; 3, 2, 6; 5, 19, 8; 7, 6, 11; 8, 17, 6.—With ne:
rogat frater, ne abeas longius,
Ter. Ad. 5, 5, 1:
ac te illud primum rogabo, ne quid invitus meā causā facias,
Cic. Fam. 13, 1, 2. —
(γ).
Absol.: neque enim ego sic rogabam, ut petere viderer, quia familiaris esset meus (Plancus), etc., did not solicit in such a way as to, etc., Cic. Planc. 10, 25 (differing from a):
in blandiendo, rogando lenis et summissa (vox),
Quint. 11, 3, 63:
patrem et filium pro vitā rogantes,
Suet. Aug. 13; cf.:
pro aliquo,
id. ib. 40; id. Vit. 12.—
b.
Esp., to invite, ask a visit from any one:
Tertia aderit, modo ne Publius rogatus sit,
Cic. Fam. 16, 22, 1 fin.:
Pomponiam Terentia rogat,
id. Att. 2, 3, 3 fin. — With ad or in and acc.:
ad Palatium,
Lampr. Alex. Sev. 48, 1:
in senatum,
id. Heliog. 4, 1:
ad convivium,
Just. 43, 3, 10:
ad nuptias,
Amm. 14, 6, 24:
in consilium,
Gell. 14, 2, 9.—
c.
Prov.:
malo emere quam rogare, of a thing that does not cost much,
I had rather buy than borrow it, Cic. Verr. 2, 4, 6, § 12; cf. supra, a and b. —
2.
In gen., to seek, bring, take:
aquam hinc de proximo rogabo,
Plaut. Rud. 2, 4, 75:
hujus (purpurae) exemplum aliunde rogabo, tibi quod ostendam (cf.: exemplum quaeritent, etc., in context),
Auct. Her. 4, 6, 9.

Lewis & Short latin dictionary > rogo
64 hortor

hortor, ātus sum, ārī (zsgzg. aus horitor, Intens. von horior, viell. verwandt mit altind. háryati, begehrt, ahd. gerōn, begehren), antreiben, aufmuntern, ermuntern zu etwas (Ggstz. dehortari, deterrere), gew. mit dem Nbbgr. der Teilnahme u. des wohlwollenden Zuredens, dah. auch jmdm. Mut einsprechen, ihn trösten, I) im allg.: a) v. Pers., alqm, Plaut., Cic., Caes. u.a. – m. folg. ut u. Konj., ipsus hortatur me frater, ut etc., Acc. fr.: ille extemplo illam hortabitur, ut eat propere, Plaut.: magno opere te hortor, ut etc., Cic. – m. folg. ne u. Konj., hortatur eos, ne animo deficiant, Caes.: moneo hortorque vos, ne etc., Sall. – m. bl. Coniunctiv, hortatur non solum ab eruptionibus caveant, sed etiam etc., Caes.: hortatur ad cetera, quae levia sunt, parem animum gerant, Sall. – m. 1. Supin. wechselnd m. ut u. Konj., neque ego vos ultum iniurias hortor, magis uti requiem capiatis, Sall. hist. fr. 3, 61, 17 (3, 82, 17). – m. folg. Infin., hortamur fari, quo sanguine cretus quive fuat, Verg.: cum legati hortarentur accipere (munera), Nep.: fortitudo patientiam in medium procedere hortata est, Val. Max. – m. ad u. Akk., ad diligentiam, Quint.: ad deditionem, Suet.: populum ad vindicandum, Sall.: senatum ad excidendum Antium, Liv.: omnes ad bibendum. Gell.: eos ad capessendam fortitudinem, Val. Max. – m. in u. Akk., paribus Messapum in proelia dictis, Verg.: Gentium in amicitiam secum et cum Macedonibus iungendam, Liv.: in patrum vulnera liberos, Vopisc. – m. de u. Abl., de Aufidiano nomine nihil te hortor, Cic.: hort. de custodia ac defensione urbis, Caes.: hort. Libonem de concilianda pace, Caes. – m. folg. Acc. der Sache (s. Ripperd. Tac. ann. 11, 3), fugam (zur Fl.), Trac. inc. fr.: pacem (zum Fr.), Cic., pacem amicitiamque, Nep.: bellum, Iustin.: inediam et lenem exitum, Tac. – absol., circumire, hortari, Sall.: hortantibus iis, quos etc., Caes.: multis hortantibus, Sall.: petit atque hortatur ut etc., Caes. – b) v. lebl. Subjj., Umständen, auffordern, quos magis dominationis spes hortabatur, quam inopia, Sall. – m. ad u. Akk., multae res ad hoc consilium Gallos hortabantur, Caes.: id me non modo non hortatur ad disputandum, sed etiam deterret, Cic. – m. in u. Akk., illa (ira) in amorem hortatur, haec in odium, Sen. – m. folg. indir. Fragesatz, multae res eum hortabantur, quare etc., Caes. – m. folg. Infin., rei publicae dignitas minora haec relinquere hortatur, Cic.: res ipsa hortari videtur supra repetere ac paucis instituta maiorum domi militiaeque disserere, Sall. – II) insbes., in der Militärspr., die Soldaten ermutigen, anfeuern, an sie eine Ansprache halten, suos, Caes. u. Sall.: milites, Sall.: m. dopp. Acc., pauca milites pro tempore hortatus, nach kurzer Ansprache an die Soldaten, wie sie Zeit u. Umstände erforderten, Sall. Iug. 49, 6. – / a) Parag. Infin. hortarier, Plaut. merc. 696. – b) Aktive Nbf. horto, āvī, āre (vgl. Prisc. 8, 25); Präs. hortat, Plaut. asin. 512 Fl. (518 G.), (al. orat): Perf. hortavi, Sen suas. 5, 8: dah. hortor, ārī, passiv (vgl. Gell. 15, 13, 1), ab amicis hortaretur, Varro fr. inc. p. 339 ed. Bip. ( bei Prisc. 8, 20). Vgl. Neue-Wagener Formenl³ 3, 48. – hoste hortato beim Auct. b. Hisp. 1, 5 wahrsch. verderbt (dah. nicht bei Dinter).

lateinisch-deutsches > hortor
65 fero

fĕro, ferre, tŭli (tĕtŭli, arch.), lātum - tr. et intr. -    - voir l'article fero du Gaffiot.    - la conjugaison    - [gr]gr. ϕέρω.    - inf. passif ferrier Plaut. Rud. 367 == redoublement arch. tetuli, Plaut. Am. 2, 2, 84; 168; id. Men. 4, 2, 25; 66; id. Rud. prol. 68: tetulisti, Att. and Caecil. ap. Non. 178, 17 sq.: tetulit, Plaut. Most. 2, 2, 40; id. Men. 2, 3, 30; Ter. And. 5, 1, 13: tetulerunt, Lucr. 6, 672: tetulissem, Ter. And. 4, 5, 13: tetulisse, Plaut. Rud. 4, 1, 2: tetulero, id. Cist. 3, 19: tetulerit, id. Poen. 3, 1, 58; id. Rud. 4, 3, 101.    - fero, feram, feras [] fero, feram, feras → ferus.    - impératif présent: fer, ferte. [st1]1 [-] porter, tenir, avoir en soi, avoir sur soi.    - arma ferre: porter les armes.    - ferre aliquem in sinu (in oculis): porter qqn dans son coeur.    - ferre census corpore suos, Ov.: avoir sa fortune sur soi.    - alicui opem (auxilium) ferre: porter secours à qqn. [st1]2 [-] (porter en avant), transporter, mouvoir, emporter, entraîner, pousser.    - non feret quin vapulet, Plaut.: il ne s'en tirera pas sans être rossé.    - ferre caelo manus, Hor.: lever les mains au ciel.    - ferre signa: porter les enseignes, se mettre en marche, lever le camp.    - ferre signa in hostem: marcher à l'ennemi.    - in Capitolium faces ferre, Cic.: mettre le feu au Capitole.    - animus me fert: mon esprit me pousse (à), je veux.    - quo cujusque animus fert, eo discedunt, Sall. J. 54: ils se dispersent pour aller où ils veulent.    - qua quemque animus fert, effugite superbiam regiam, Liv. 40: comme chacun le veut, fuyez la tyrannie du roi.    - mens tulit nos exscindere Thebas, Stat. Th. 4: nous voulions détruire Thèbes. [st1]3 [-] mettre en mouvement, déplacer, diriger, mener, faire avancer, conduire.    - itinera duo ad portum ferebant, Caes.: deux chemins menaient au port.    - alicui sese obviam ferre, Cic.: se porter au-devant de qqn.    - si qua ad verum via ferret, Liv.: si quelque chemin menait à la vérité. [st1]4 [-] (porter devant soi), montrer, présenter, offrir, donner; apporter, proposer.    - prae se ferre: porter devant soi, étaler, afficher, montrer, manifester, déclarer.    - nec vero, cum venit, prae se fert aut qui sit aut unde veniat aut etiam quid velit, Cic. Rep. 2: et, en approchant, il ne montre pas clairement ni qui il est, ni d'où il vient, ni même ce qu'il veut.    - cui sum amicus, idque me ejus officio debere esse prae me semper tuli, Cic. Phil.: je suis son ami et j'ai toujours avoué clairement que je me devais de l'être en raison du service qu'il m'a rendu.    - palam se ferre, Suet.: s'afficher.    - ferre osculum, Ov.: donner un baiser.    - ferre sententiam, Vic.: apporter son avis.    - suffragium (sententiam) ferre: apporter son suffrage, donner son suffrage, voter.    - ad plebem ferre ut: proposer au peuple que...    - aliquem judicem ferre: proposer qqn comme juge.    - rogationem ferre: présenter un projet de loi, proposer une loi.    - legem ferre: présenter une loi, proposer une loi.    - legem ad populum (ad plebem) ferre: présenter une loi au peuple.    - ferre suprema, Virg.: rendre les derniers devoirs. [st1]5 [-] (porter en haut), élever, vanter, célébrer.    - aliquem in caelum ferre: porter qqn aux nues.    - laudibus aliquem in caelum ferre, Cic. Fam. 10: porter qqn aux nues, combler qqn d'éloges.    - ad astra aliquem ferre: porter qqn aux nues, combler qqn d'éloges.    - gloria hujus ad caelum fertur, Lucr.: sa gloire est portée aux nues.    - incerta in majus ferri solent, Liv. 21: on grossit ordinairement ce qu'on ne connaît pas. [st1]6 [-] apporter, amener, procurer, causer, faire, provoquer.    - fructum ferre: procurer un profit, un avantage.    - ferre voluptatem: causer du plaisir.    - ferre solacia: procurer des consolations. [st1]7 [-] emporter, enlever, piller, dévaster, détruire.    - ferre atque agere (agere ferreque): piller, ravager.    - hi ferre agere plebem, Liv. 3, 37: ils volaient et pillaient la plèbe.    - (aufert, en prose) omnia fert aetas, Virg.: le temps emporte tout.    - incensa ferunt Pergama, Virg.: ils pillent Troie en flammes. [st1]8 [-] emporter, recevoir, obtenir, recueillir, remporter.    - praemium ferre: obtenir une récompense.    - nihil ex certamine ferre, Liv.: ne rien emporter du combat.    - non tacitum feres, Cic.: tu n'auras pas mon silence.    - quod posces, feres, Plaut. Merc. 2: tu auras ce que tu demandes.    - ferre victoriam ex aliquo, Liv.: remporter la victoire sur qqn.    - ferre suffragia, Suet.: remporter les suffrages.    - plura in eorum tribubus suffragia quam uterque in omnibus ferre, Suet.: recueillir plus de suffrages dans leurs tribus que tous les deux dans toutes les autres.    - ferre centuriam, Cic.: obtenir les voix d'une centurie.    - tribus plerasque ferre, Cic. Planc.: obtenir les voix de la plupart des tribus. [st1]9 [-] porter, comporter, vouloir, exiger, demander; permettre, admettre.    - natura fert ut: la nature veut que.    - quod natura fert in omnibus fere rebus, Cic. Tusc. 2, 5: ce que la nature veut dans presque tous les domaines.    - ut fors tulit: comme le hasard le voulut, au gré du hasard.    - si occasio tulerit, Cic.: si l'occasion le permet.    - si vestra voluntas feret, Cic. de Imp. Pomp. 24: si tel est votre désir.    - si ita ferret, Tac.: s'il devait en être ainsi.    - ut aetas illa fert, Cic. Clu. 60: comme c'est l'habitude à cet âge.    - ut mea fert opinio, Cic. Clu. 16: d'après mon avis. [st1]10 [-] supporter, endurer, subir, souffrir.    - dolorem ferre aequo animo: supporter sans peine la douleur, se résigner.    - aegre, graviter, moleste aliquid ferre: supporter qqch avec peine, avec chagrin, avec indignation.    - repulsam ferre: essuyer un échec.    - ferre impetum: soutenir le choc.    - servo nubere tuli, Ov. H. 5: je me suis résignée à épouser un esclave.    - ferunt aures hominum illa laudari, Cic. de Or. 2: les hommes endurent de pareilles louanges.    - non ferendum est quod, Quint.: il ne faut pas supporter que.    - adversas ferre difficile esset sine eo qui illas gravius etiam quam tu ferret, Cic. Lael.: il serait difficile de supporter les malheurs sans quelqu'un qui les supporte encore plus péniblement que nous.    - ingratae patriae injuriam non tulit, Cic. Lael.: il ne supporta pas l'injustice d'une patrie ingrate.    - quis tam esset ferreus qui eam vitam ferre posset? Cic. Lael.: qui serait assez insensible pour supporter pareille vie? [st1]11 [-] produire, rapporter, engendrer, enfanter.    - ferundo arbor peribit, Cato, R. R. 6: l'arbre périra à force de produire.    - angulus iste feret piper et thus, Hor. Ep. 1: ce coin de terre te donnera du poivre et de l'encens.    - ignorans nurum ventrem ferre, Liv. 1: ignorant que sa bru était enceinte.    - au fig. haec aetas oratorem... tulit, Cic. Br. 45: cette époque produisit un orateur... [st1]12 [-] (porter partout), annoncer, rapporter, raconter, répandre, divulguer.    - ferre + prop. inf.: rapporter que, dire que.    - tormentis servorum Macronem praesedisse commentarii ad senatum missi ferebant, Tac. An. 6: les documents envoyés au sénat indiquaient que Macron avait présidé à la torture des esclaves.    - ferunt (fertur) + prop. inf.: on rapporte que, on dit que.    - ubi nunc ficus Ruminalis est, Romularem vocatam ferunt, Liv. 1: où il y a maintenant le figuier Ruminal, qu'on a appelé, dit-on, Romulaire.    - ut Graeci ferunt, Cic.: à ce que disent les Grecs. [st1]15 [-] locutions remarquables.    - expensum ferre: inscrire au chapitre des dépenses, porter en dépenses.    - acceptum ferre: inscrire au chapitre des recettes, porter en recettes.
* * *
fĕro, ferre, tŭli (tĕtŭli, arch.), lātum - tr. et intr. -    - voir l'article fero du Gaffiot.    - la conjugaison    - [gr]gr. ϕέρω.    - inf. passif ferrier Plaut. Rud. 367 == redoublement arch. tetuli, Plaut. Am. 2, 2, 84; 168; id. Men. 4, 2, 25; 66; id. Rud. prol. 68: tetulisti, Att. and Caecil. ap. Non. 178, 17 sq.: tetulit, Plaut. Most. 2, 2, 40; id. Men. 2, 3, 30; Ter. And. 5, 1, 13: tetulerunt, Lucr. 6, 672: tetulissem, Ter. And. 4, 5, 13: tetulisse, Plaut. Rud. 4, 1, 2: tetulero, id. Cist. 3, 19: tetulerit, id. Poen. 3, 1, 58; id. Rud. 4, 3, 101.    - fero, feram, feras [] fero, feram, feras → ferus.    - impératif présent: fer, ferte. [st1]1 [-] porter, tenir, avoir en soi, avoir sur soi.    - arma ferre: porter les armes.    - ferre aliquem in sinu (in oculis): porter qqn dans son coeur.    - ferre census corpore suos, Ov.: avoir sa fortune sur soi.    - alicui opem (auxilium) ferre: porter secours à qqn. [st1]2 [-] (porter en avant), transporter, mouvoir, emporter, entraîner, pousser.    - non feret quin vapulet, Plaut.: il ne s'en tirera pas sans être rossé.    - ferre caelo manus, Hor.: lever les mains au ciel.    - ferre signa: porter les enseignes, se mettre en marche, lever le camp.    - ferre signa in hostem: marcher à l'ennemi.    - in Capitolium faces ferre, Cic.: mettre le feu au Capitole.    - animus me fert: mon esprit me pousse (à), je veux.    - quo cujusque animus fert, eo discedunt, Sall. J. 54: ils se dispersent pour aller où ils veulent.    - qua quemque animus fert, effugite superbiam regiam, Liv. 40: comme chacun le veut, fuyez la tyrannie du roi.    - mens tulit nos exscindere Thebas, Stat. Th. 4: nous voulions détruire Thèbes. [st1]3 [-] mettre en mouvement, déplacer, diriger, mener, faire avancer, conduire.    - itinera duo ad portum ferebant, Caes.: deux chemins menaient au port.    - alicui sese obviam ferre, Cic.: se porter au-devant de qqn.    - si qua ad verum via ferret, Liv.: si quelque chemin menait à la vérité. [st1]4 [-] (porter devant soi), montrer, présenter, offrir, donner; apporter, proposer.    - prae se ferre: porter devant soi, étaler, afficher, montrer, manifester, déclarer.    - nec vero, cum venit, prae se fert aut qui sit aut unde veniat aut etiam quid velit, Cic. Rep. 2: et, en approchant, il ne montre pas clairement ni qui il est, ni d'où il vient, ni même ce qu'il veut.    - cui sum amicus, idque me ejus officio debere esse prae me semper tuli, Cic. Phil.: je suis son ami et j'ai toujours avoué clairement que je me devais de l'être en raison du service qu'il m'a rendu.    - palam se ferre, Suet.: s'afficher.    - ferre osculum, Ov.: donner un baiser.    - ferre sententiam, Vic.: apporter son avis.    - suffragium (sententiam) ferre: apporter son suffrage, donner son suffrage, voter.    - ad plebem ferre ut: proposer au peuple que...    - aliquem judicem ferre: proposer qqn comme juge.    - rogationem ferre: présenter un projet de loi, proposer une loi.    - legem ferre: présenter une loi, proposer une loi.    - legem ad populum (ad plebem) ferre: présenter une loi au peuple.    - ferre suprema, Virg.: rendre les derniers devoirs. [st1]5 [-] (porter en haut), élever, vanter, célébrer.    - aliquem in caelum ferre: porter qqn aux nues.    - laudibus aliquem in caelum ferre, Cic. Fam. 10: porter qqn aux nues, combler qqn d'éloges.    - ad astra aliquem ferre: porter qqn aux nues, combler qqn d'éloges.    - gloria hujus ad caelum fertur, Lucr.: sa gloire est portée aux nues.    - incerta in majus ferri solent, Liv. 21: on grossit ordinairement ce qu'on ne connaît pas. [st1]6 [-] apporter, amener, procurer, causer, faire, provoquer.    - fructum ferre: procurer un profit, un avantage.    - ferre voluptatem: causer du plaisir.    - ferre solacia: procurer des consolations. [st1]7 [-] emporter, enlever, piller, dévaster, détruire.    - ferre atque agere (agere ferreque): piller, ravager.    - hi ferre agere plebem, Liv. 3, 37: ils volaient et pillaient la plèbe.    - (aufert, en prose) omnia fert aetas, Virg.: le temps emporte tout.    - incensa ferunt Pergama, Virg.: ils pillent Troie en flammes. [st1]8 [-] emporter, recevoir, obtenir, recueillir, remporter.    - praemium ferre: obtenir une récompense.    - nihil ex certamine ferre, Liv.: ne rien emporter du combat.    - non tacitum feres, Cic.: tu n'auras pas mon silence.    - quod posces, feres, Plaut. Merc. 2: tu auras ce que tu demandes.    - ferre victoriam ex aliquo, Liv.: remporter la victoire sur qqn.    - ferre suffragia, Suet.: remporter les suffrages.    - plura in eorum tribubus suffragia quam uterque in omnibus ferre, Suet.: recueillir plus de suffrages dans leurs tribus que tous les deux dans toutes les autres.    - ferre centuriam, Cic.: obtenir les voix d'une centurie.    - tribus plerasque ferre, Cic. Planc.: obtenir les voix de la plupart des tribus. [st1]9 [-] porter, comporter, vouloir, exiger, demander; permettre, admettre.    - natura fert ut: la nature veut que.    - quod natura fert in omnibus fere rebus, Cic. Tusc. 2, 5: ce que la nature veut dans presque tous les domaines.    - ut fors tulit: comme le hasard le voulut, au gré du hasard.    - si occasio tulerit, Cic.: si l'occasion le permet.    - si vestra voluntas feret, Cic. de Imp. Pomp. 24: si tel est votre désir.    - si ita ferret, Tac.: s'il devait en être ainsi.    - ut aetas illa fert, Cic. Clu. 60: comme c'est l'habitude à cet âge.    - ut mea fert opinio, Cic. Clu. 16: d'après mon avis. [st1]10 [-] supporter, endurer, subir, souffrir.    - dolorem ferre aequo animo: supporter sans peine la douleur, se résigner.    - aegre, graviter, moleste aliquid ferre: supporter qqch avec peine, avec chagrin, avec indignation.    - repulsam ferre: essuyer un échec.    - ferre impetum: soutenir le choc.    - servo nubere tuli, Ov. H. 5: je me suis résignée à épouser un esclave.    - ferunt aures hominum illa laudari, Cic. de Or. 2: les hommes endurent de pareilles louanges.    - non ferendum est quod, Quint.: il ne faut pas supporter que.    - adversas ferre difficile esset sine eo qui illas gravius etiam quam tu ferret, Cic. Lael.: il serait difficile de supporter les malheurs sans quelqu'un qui les supporte encore plus péniblement que nous.    - ingratae patriae injuriam non tulit, Cic. Lael.: il ne supporta pas l'injustice d'une patrie ingrate.    - quis tam esset ferreus qui eam vitam ferre posset? Cic. Lael.: qui serait assez insensible pour supporter pareille vie? [st1]11 [-] produire, rapporter, engendrer, enfanter.    - ferundo arbor peribit, Cato, R. R. 6: l'arbre périra à force de produire.    - angulus iste feret piper et thus, Hor. Ep. 1: ce coin de terre te donnera du poivre et de l'encens.    - ignorans nurum ventrem ferre, Liv. 1: ignorant que sa bru était enceinte.    - au fig. haec aetas oratorem... tulit, Cic. Br. 45: cette époque produisit un orateur... [st1]12 [-] (porter partout), annoncer, rapporter, raconter, répandre, divulguer.    - ferre + prop. inf.: rapporter que, dire que.    - tormentis servorum Macronem praesedisse commentarii ad senatum missi ferebant, Tac. An. 6: les documents envoyés au sénat indiquaient que Macron avait présidé à la torture des esclaves.    - ferunt (fertur) + prop. inf.: on rapporte que, on dit que.    - ubi nunc ficus Ruminalis est, Romularem vocatam ferunt, Liv. 1: où il y a maintenant le figuier Ruminal, qu'on a appelé, dit-on, Romulaire.    - ut Graeci ferunt, Cic.: à ce que disent les Grecs. [st1]15 [-] locutions remarquables.    - expensum ferre: inscrire au chapitre des dépenses, porter en dépenses.    - acceptum ferre: inscrire au chapitre des recettes, porter en recettes.
* * *

    Fero, fers, tuli, latum, ferre. Porter.

\

    Ferre ab altero argentum. Plaut. Recevoir de luy.

\

    Quod posces, feres. Plaut. Tu obtiendras et emporteras ce que tu demanderas.

\

    - hercle nunc ferat Sex talenta magna argenti pro istis praesentaria, Nunquam acciperem. Plaut. S'il m'apportoit.

\

    Ferre. Producere. Plin. Porter, Produire.

\

    Elephantes fert Africa. Plin. Produit.

\

    Non feret quin vapulet. Plaut. Il ne se passera pas qu'il ne soit batu.

\

    Ferre, pro Dicere. Tacit. Ex C. Caesare se genitum ferebat. Il disoit.

\

    Ferre. Cic. Endurer quelque chose, Souffrir et porter patiemment.

\

    Ferre acceptum. Iuris. Enregistrer ce qu'on a receu, et en tenir compte au chapitre des receptes.

\

    Ferre acerbe. Cic. Acerbe ferebam, si huius salus, etc. J'estoye marri, etc.

\

    Quae fert adolescentia. Terent. A quoy la jeunesse s'addonne.

\

    Aduersas res ferre. Cic. Porter patiemment les adversitez.

\

    AEgre ferre. Terent. Estre marri et desplaisant d'une chose.

\

    Dum aetas tulit, amauit. Terentius. Tandis que l'aage s'y addonnoit, et que l'aage le portoit.

\

    Si modo fert animus, gradere, et scitabere ab ipso. Ouid. S'il te plaist.

\

    Fert animus causas tantarum exponere rerum. Lucan. Mon cueur desire de, etc. Je veulx.

\

    Qualem animum iudex in consilium feret. Quintil. Quelle affection il apporte.

\

    Ferre animo aequo. Terent. Porter patiemment.

\

    Iniquo animo ferre. Cic. Estre mal content.

\

    Ferre annos et vetustatem, siue perferre, dicuntur vina proprie: tamen ad alia transferuntur. Quintil. Estre de garde, Durer long temps.

\

    Arma contra patriam ferre. Cic. S'armer à l'encontre de son pays, Porter les armes et faire la guerre contre, etc.

\

    In astra ferre. Cic. Louer haultement aucun, Le monter jusques au ciel.

\

    Atrociter ferre. Cic. Estre fort mal content et desplaisant.

\

    Quum semel auras tulerunt. Virg. Ont accoustumé l'air.

\

    Auxilium alicui ferre. Terent. Donner secours, Aider, Secourir.

\

    Bella ferre. Horat. Endurer les travaulx de guerre avec les autres gensdarmes.

\

    Belle aliquid ferre. Cic. Porter ou endurer doulcement, sans se fascher et ennuyer.

\

    Ferre ad vel in caelum. Cic. Monter ou mettre jusques aux nues, Louer haultement.

\

    Deos quaeso vt hodie camum et furcam feras. Plaut. Que tu sois pendu aujourdhuy.

\

    Centuriam ferre. Cic. Avoir pour nous les voix de toute une centurie en quelque election, Estre esleu par toute une centurie.

\

    Haud clam tulit iram aduersus Praetorem. Liu. Ne dissimula point le courroux qu'il avoit contre le Preteur, Il monstra bien qu'il estoit marri contre, etc.

\

    Commentarii ferunt. Tacit. Le portent, Il est escript és commentaires.

\

    Si ita commodum vestrum fert. Cic. Si c'est vostre commodité et prouffit.

\

    Conditionem ferre, quod et Offerre dicitur, et Ponere. Terent. Faire une offre et parti.

\

    Grauioribus verbis, quam tua consuetudo ferebat. Cic. Que ta coustume ne portoit, ou Que tu n'avois de coustume.

\

    Contumelias ferre. Plaut. Endurer.

\

    Crimina in aliquem ferre. Tacit. Blasmer aucun, et mal dire de luy.

\

    Desyderium coniunctissimi viri atque amantissimi ferre nullo modo possem. Cic. Je ne pourroye nullement endurer, ou porter le regret.

\

    Dolorem ferre alicui. Virgil. Donner ennuy, Le contrister et ennuyer.

\

    Exequias ferre. Ouid. Faire les funerailles.

\

    Exitum eundem ferre. Caes. Endurer.

\

    Ferre expensum. Cic. Tenir compte de ce qu'on a despendu.

\

    Extra causam ferre. Quint. Mettre hors du propos.

\

    Vt ferunt fabulae. Cic. Comme les fables le racontent.

\

    Vt villicum hanc perdoceamus vt ferat fallaciam. Plaut. Comment il pourra faire et mettre en execution ceste tromperie.

\

    Famam ferre. Plaut. Semer un bruit.

\

    Ita fama ferebant. Liu. On le disoit ainsi, Le bruit estoit tel.

\

    Quod est ferundum feras. Terent. Endure.

\

    Fidem ferre alicui rei. Virg. La croire, Y adjouster foy.

\

    - fero ad te alia flagitia ingentia Boni illius adolescentis. Terent. Je t'apporte, Je vien te raconter.

\

    Fortiter ferre. Cic. Endurer constamment.

\

    Fraudem ferre. Liu. Tromper, ou porter dommage.

\

    Frigoraque et famem tulistis. Catull. Vous avez enduré.

\

    Fructum ferre dicuntur arbores. Plin. Porter fruict.

\

    Additur vt Pallas, singularis industriae fructum meritissimo ferat. Plin. iunior. A fin que Pallas recoyve le fruict et le prouffit de, etc.

\

    Quumque ea contentio mihi magnum etiam foris fructum tulisset. Cic. M'eust porté grand prouffit.

\

    Fructum ex aliquo ferre. Pollio ad Ciceronem. Recevoir prouffit.

\

    Quos tandem fructus huiusce necessitudinis in istius imperio tulit? Cic. Quels fruicts a il remporté de, etc.

\

    Ferre gloriam belli perpetrati. Liu. Remporter la gloire et le loz d'avoir mis fin à une guerre.

\

    Ferri ad gloriam. Cic. Suyvre la gloire.

\

    Gratiam et gloriam haud immeritam annonae leuatae tulit. Liu. On luy sceut bon gré, et non sans cause, d'avoir, etc.

\

    Grauiter ferre. Terent. Estre marri.

\

    Hoc ab isto praedone ereptum esse, grauiter et acerbe homines ferebant. Cic. Estoyent marriz.

\

    Gressus ferre aliquo. Aller.

\

    Imaginem alicuius ferre. Plaut. Representer aucun, et resembler.

\

    Impetum ferre. Caes. Endurer et soustenir.

\

    Impune ferre. Caes. Demourer impuni.

\

    In aliquo quidpiam ferre. Quintil. Supporter.

\

    Incommoda ferre. Cic. Donner ennuy et fascherie.

\

    Indigne ferre. Plin. Estre mal content.

\

    Infortunium ferre. Terent. Recevoir malencontre.

\

    Ingrate aliquid ferre. Tacit. Estre mal content.

\

    Iniuriam ferre. Cic. Endurer.

\

    Nae illud haud inultum, si viuo, ferent. Terent. Ils n'en demourront pas quictes, ou impuniz.

\

    Iracunde ferre. Plin. Se courroucer de quelque chose.

\

    Iudicem tibi fero. Liu. Mots que anciennement l'un des deux contendans disoit maintesfois à l'autre, qui valoyent autant comme de dire, Je croiray de nostre different tout le premier, et l'en feray juge. Et aucunesfois avoyent accoustumé de le nommer, disans, Je m'en rapporte à un tel, et le vous offre, qu'il soit juge de nostre different.

\

    Cum laborem belli ferre non posset, etc. Caes. Ne peust porter et endurer la peine.

\

    Laete atque insolenter ferre. Cic. Demener grand joye pour quelque chose.

\

    Laetitiam ferre. Cic. Demener joye.

\

    Laudem. Caes. Avoir honneur, Estre loué.

\

    Laudem mihi mea facta ferent. Virgil. M'apporteront louange.

\

    Laudibus ferre. Plin. iunior. Louer.

\

    Lenissime ferre aliquid. Cic. Ne s'en point fascher ne ennuyer.

\

    Faciet quae feret libido. Sallust. Il fera ce qu'il luy viendra en volunté et à plaisir.

\

    Lucem ferre. Plin. iunior. Endurer de veoir la lumiere.

\

    Fer contra manum. Plaut. Baille la main.

\

    Manum ferre. Virgil. S'entrebatre, Combatre.

\

    Fer me. Terent. Supporte moy.

\

    Ferres me, si ego idem dicerem? Cic. L'endurerois tu de moy?

\

    Miserias ferre. Terent. Les porter patiemment.

\

    Moderate ferre dolorem. Cic. Endurer.

\

    Modice ferre. Cic. Porter par mesure, Porter patiemment.

\

    Moleste ferre. Cic. Estre mal content.

\

    Molliter ferre. Cic. Endurer doulcement quelque chose.

\

    Munus ferre. Horat. Recevoir un don.

\

    Prout cuiusque eorum qui negotiis praeerant, aut natura, aut studium ferebat. Caes. Selon que leur naturelle inclination estoit.

\

    Natura fert vt extrema, etc. Cic. C'est une chose naturelle, Nature apporte que, etc.

\

    Vereor ne grauioribus vtar verbis, quam natura mea fert. Cic. Que ma nature ne porte.

\

    Nomen alicuius ferre. Cic. Porter le nom de la maison et famille d'aucun.

\

    Nomen ferre insani. Horat. Estre appelé, etc.

\

    In notitiam alicuius ferre. Plin. iunior. Luy faire à scavoir.

\

    Ferre obscure aliquid. Cicero. Dissimuler et cacher quelque chose.

\

    Neque id occulte fert. Terent. Il ne le fait pas en cachette ne en secret, Il le dit hault et cler.

\

    Sic oculos, sic ille manus, sic ora ferebat. Virg. Il te resembloit des yeulx, des mains, et de visage.

\

    Aliquem in oculis ferre. Cic. Fort aimer aucun, tellement qu'on ne peult durer sans le veoir tousjours, Ne le veoir point à demi.

\

    Odium pro labore ferre. Terent. Remporter haine, Estre hay.

\

    Opem ferre. Terent. Aider, Donner secours, Secourir.

\

    Opem atque auxilium afflictae Reip. Cic. Donner aide et secours à, etc.

\

    Vt fert mea opinio. Cic. Comme je pense, A mon advis, Selon mon opinion.

\

    Opus aliquod cum labore ferre. Plaut. Endurer.

\

    Ferre per ora hominum. Plin. Dire beaucoup de bien d'aucun, Louer grandement.

\

    Ora ad ora ferre. Ouid. Baiser, Mettre bouche contre bouche.

\

    Osculum alicui. Plin. iunior. Baiser aucun.

\

    Ferre palam. Plaut. Divulguer, Publier, et semer par tout.

\

    Palmam ferre. Cic. Emporter le pris, Estre le plus prisé.

\

    Ego illi maximam partem feram. Terent. Je l'endureray en la plus part.

\

    Partum ferre dicitur foemina. Plin. Estre grosse.

\

    Passibus rapidis ferri. Virgil. Courir vistement.

\

    Personam alienam ferre. Liu. Jouer le rolle d'autruy ne convenant pas à sa nature.

\

    Plagas silentio. Cic. Endurer d'estre fouetté sans dire mot.

\

    Ad plebem ferre. Cic. Demander au peuple s'il luy plaist que quelque chose se face.

\

    Ferre ad populum: Sub. legem. Liu. Quand le Magistrat d'une Republicque venoit en lieu public portant au peuple une loy, et la luy recitant, et le suppliant qu'il luy pleust luy donner authorité de loy.

\

    Ferre praedam. Ouid. Emporter la proye.

\

    Praemium. Terent. Estre guerdonné.

\

    Praesidium. Cic. Donner secours.

\

    Preces Deo. Virgil. Prier.

\

    Pretium ob stultitiam. Terent. Recevoir le loyer de sa folie.

\

    Primas ferre. Cic. Emporter le pris sur touts les autres, Estre le plus excellent, Estre le premier.

\

    Priuilegium de aliquo ferre. Cic. Quand és villes populaires un Magistrat prioit le peuple d'ordonner quelque chose nommeement et directement au prejudice de quelqu'un de ceulx de la ville.

\

    Ferre quaestionem. Cic. Quand és villes populaires un Magistrat faisoit requeste au peuple pour donner juges extraordinaires pour congnoistre et juger du cas imposé à aucun.

\

    In quaestionem seruum ferre. Cic. Presenter et exhiber son serf pour estre mis en la torture, pour scavoir de luy la verité d'aucun cas.

\

    Ita sui periculi rationes ferre ac postulare. Cic. Le danger où il se voyoit le conseilloit d'ainsi le faire, Ses affaires le portoyent et requeroyent ainsi.

\

    Repulsam ferre. Cic. Estre refusé, Estre esconduict.

\

    Incoepi dum res tetulit: nunc non fert, feras. Terent. Quand le temps s'y addonnoit, Quand le temps le portoit.

\

    Si ita res fert. Cic. S'il est besoing.

\

    Ferre rem vulgo. Liu. Divulguer.

\

    Responsum ferre. Liu. Avoir response.

\

    Ferre salutem alicui. Plaut. Le saluer.

\

    Ferre se aliquo. Virgil. Aller.

\

    Sese obuiam alicui ferre. Cic. Aller au devant de luy.

\

    Se tractandum ferre. Plin. Endurer d'estre manié.

\

    Sententiam ferre. Cic. Dire son opinion.

\

    Signa. Caesar. Marcher à enseignes desployees droict contre les ennemis.

\

    Similitudinem. Plin. Resembler.

\

    Sinu ferre. Martial. Porter en son seing.

\

    Sitim ferre. Plin. iunior. Endurer la soif.

\

    Neque enim diutius ferre solicitudinem possum. Plin. iunior. Je ne puis plus endurer ceste doubte et soulci, j'en veulx sortir quoy que ce soit.

\

    Spem ferre alicuius. Virgil. Avoir esperance de luy.

\

    Ferri sua sponte in aliquid. Senec. Suyvre et tendre à quelque chose par inclination naturelle.

\

    Sublimem aliquem ferre. Plaut. Eslever en hault.

\

    Ferri sublime. Plin. Estre eslevé en hault.

\

    Subsidium ferre. Caesar. Donner secours.

\

    Suffragium. Cic. Donner sa voix en quelque election.

\

    Supplicium. Caesar. Estre puni.

\

    Suppetias. Plaut. Donner secours.

\

    Susque deque fero. Gell. Il ne m'en chault, Je ne m'en soulcie point.

\

    Ferre tabellas alicui. Plaut. Porter lettres.

\

    Dum tempus ad eam rem tulit. Terent. Tandis qu'il estoit en l'aage de ce faire.

\

    Ita tempus ferebat. Cic. Le temps le portoit ainsi, Le temps en estoit, Le temps le debvoit, Le temps le requeroit, Le temps le vouloit.

\

    Fert terra illos viros. Virgil. Produit.

\

    Tales innumerabiles nostra ciuitas tulit. Cic. A produict.

\

    Tribum. Cic. Avoir une tribu, Emporter une tribu: C'est à dire, obtenir toutes les voix d'une tribu en quelque election, Estre esleu par toute une tribu.

\

    Tributum, Curtius. Payer tribut.

\

    Ferre vana ad aliquem. Liu. Luy rapporter choses vaines.

\

    Ventrem ferre dicitur foemina. Varro. Liu. Estre grosse.

\

    Verbera ferre. Martial. Estre batu.

\

    Verbera alicuius. Ouid. Endurer d'estre batu par aucun.

\

    Verbera in aliquem. Ouid. Batre aucun.

\

    Vestigia sua ad aliquem. Ouid. Aller vers aucun.

\

    Ferunt eo vestigia. Liu. Les pas s'addressent là.

\

    Vina quae vetustatem ferunt. Cic. Vins vieulx qui sont encores bons, et ne sont point empirez, Vins de garde.

\

    Itinera duo, quae extra murum ad portam ferebant. Caes. Menoyent droict à la porte.

\

    Victoriam ex re aliqua ferre. Liu. Emporter la victoire.

\

    Vim alicuius ferre. Terent. Porter et endurer.

\

    Si vestra voluntas feret. Cic. Si vous voulez.

\

    Nihil iam mihi isthaec res voluptatis ferunt. Terent. Ces choses ne me donnent plus de plaisir, ne d'esbat, Je ne pren plus de plaisir à ces choses.

\

    Quos spiritus gessisset, vultu ferebat. Tacit. Il monstroit en son visage, etc.

\

    Fertur ad terram vitis. Cic. La vigne panche ou tombe en terre.

\

    Quam Iuno fertur terris magis omnibus vnam Posthabita coluisse Samo. Virgil. On dit que Juno, etc.

\

    Faustulo fuisse nomen ferunt. Liu. On dit qu'il avoit nom, etc.

\

    Ferri. Plaut. Estre transporté.

\

    Saltu supra venabula fertur. Virgil. Il saulte par dessus, etc.

\

    Fruges tellus inarata ferebat. Ouid. Produisoit.

\

    Superanda omnis fortuna ferendo. Virgil. En souffrant, En endurant.

\

    Ferendo honori esse. Liu. Estre idoine et suffisant pour estre constitué en quelque dignité.

\

    Esse oneri ferendo. Liu. Estre suffisant et fort assez pour porter quelque charge.

Dictionarium latinogallicum > fero
66 hortor

hortor, ātus sum, ārī (zsgzg. aus horitor, Intens. von horior, viell. verwandt mit altind. háryati, begehrt, ahd. gerōn, begehren), antreiben, aufmuntern, ermuntern zu etwas (Ggstz. dehortari, deterrere), gew. mit dem Nbbgr. der Teilnahme u. des wohlwollenden Zuredens, dah. auch jmdm. Mut einsprechen, ihn trösten, I) im allg.: a) v. Pers., alqm, Plaut., Cic., Caes. u.a. – m. folg. ut u. Konj., ipsus hortatur me frater, ut etc., Acc. fr.: ille extemplo illam hortabitur, ut eat propere, Plaut.: magno opere te hortor, ut etc., Cic. – m. folg. ne u. Konj., hortatur eos, ne animo deficiant, Caes.: moneo hortorque vos, ne etc., Sall. – m. bl. Coniunctiv, hortatur non solum ab eruptionibus caveant, sed etiam etc., Caes.: hortatur ad cetera, quae levia sunt, parem animum gerant, Sall. – m. 1. Supin. wechselnd m. ut u. Konj., neque ego vos ultum iniurias hortor, magis uti requiem capiatis, Sall. hist. fr. 3, 61, 17 (3, 82, 17). – m. folg. Infin., hortamur fari, quo sanguine cretus quive fuat, Verg.: cum legati hortarentur accipere (munera), Nep.: fortitudo patientiam in medium procedere hortata est, Val. Max. – m. ad u. Akk., ad diligentiam, Quint.: ad deditionem, Suet.: populum ad vindicandum, Sall.: senatum ad excidendum Antium, Liv.: omnes ad bibendum. Gell.: eos ad capessendam fortitudinem, Val. Max. – m. in u. Akk., paribus Messapum in proelia dictis, Verg.: Gentium

————

in amicitiam secum et cum Macedonibus iungendam, Liv.: in patrum vulnera liberos, Vopisc. – m. de u. Abl., de Aufidiano nomine nihil te hortor, Cic.: hort. de custodia ac defensione urbis, Caes.: hort. Libonem de concilianda pace, Caes. – m. folg. Acc. der Sache (s. Ripperd. Tac. ann. 11, 3), fugam (zur Fl.), Trac. inc. fr.: pacem (zum Fr.), Cic., pacem amicitiamque, Nep.: bellum, Iustin.: inediam et lenem exitum, Tac. – absol., circumire, hortari, Sall.: hortantibus iis, quos etc., Caes.: multis hortantibus, Sall.: petit atque hortatur ut etc., Caes. – b) v. lebl. Subjj., Umständen, auffordern, quos magis dominationis spes hortabatur, quam inopia, Sall. – m. ad u. Akk., multae res ad hoc consilium Gallos hortabantur, Caes.: id me non modo non hortatur ad disputandum, sed etiam deterret, Cic. – m. in u. Akk., illa (ira) in amorem hortatur, haec in odium, Sen. – m. folg. indir. Fragesatz, multae res eum hortabantur, quare etc., Caes. – m. folg. Infin., rei publicae dignitas minora haec relinquere hortatur, Cic.: res ipsa hortari videtur supra repetere ac paucis instituta maiorum domi militiaeque disserere, Sall. – II) insbes., in der Militärspr., die Soldaten ermutigen, anfeuern, an sie eine Ansprache halten, suos, Caes. u. Sall.: milites, Sall.: m. dopp. Acc., pauca milites pro tempore hortatus, nach kurzer Ansprache an die Soldaten, wie sie Zeit u. Umstände erforderten, Sall. Iug. 49, 6. – ⇒ a) Parag. Infin.

————

hortarier, Plaut. merc. 696. – b) Aktive Nbf. horto, āvī, āre (vgl. Prisc. 8, 25); Präs. hortat, Plaut. asin. 512 Fl. (518 G.), (al. orat): Perf. hortavi, Sen suas. 5, 8: dah. hortor, ārī, passiv (vgl. Gell. 15, 13, 1), ab amicis hortaretur, Varro fr. inc. p. 339 ed. Bip. ( bei Prisc. 8, 20). Vgl. Neue-Wagener Formenl³ 3, 48. – hoste hortato beim Auct. b. Hisp. 1, 5 wahrsch. verderbt (dah. nicht bei Dinter).

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > hortor
67 Alius

1.
Ālĭus (better Ālĕus), a, um, adj., = Elius (v. Alis and Elis), Elian; subst., a native of Elis, a town in Achaia (only a few times in Plaut. Capt.):
postquam belligerant Aetoli cum Aleis,
Plaut. Capt. prol. 24; 27; 2, 2, 30.
2.
ălĭus, a, ud, adj. and subst. (old form, alis, alid, after the analogy of quis, quid:
alis rare,
Cat. 66, 28; Sall. ap. Charis, 2, p. 133; Inscr. Orell. 2488:
alid more freq.,
Lucr. 1, 263; 5, 257; 5, 1305; 5, 1456; Cat. 29, 15; cf. Prisc. 13, p. 959.— Gen. sing. masc.: alius, rare, and not used by Tac.; for which alterius is com. used (v. alter); also alii, Cato and Licin. ap. Prisc. 194 P.; Varr. R. R. 1, 2.— Fem. gen.:
aliae,
Lucr. 3, 918; Cic. Div. 2, 13, 30; Liv. 24, 27, 8; Gell. 2, 28, 1; Capito ap. Gell. 4, 10, 8.— Masc. dat.:
ali,
Lucr. 6, 1226:
alio,
Plaut. Stich. 1, 2, 13. — Fem. dat.:
aliae,
Plaut. Mil. 3, 1, 207; Gell. 9, 4, 8) [cf. allos; Osc. allo ( nom. sing. fem.); Goth. alis; Erse, aile; O. H. Germ. alles, elles ( conj.); Engl. else], another, [p. 90] other (i. e. of many, whereas alter is one of two, v. exceptt. under II. G.); freq. with the indef. pronn. aliquis, quis, aliqui, qui, quidam, and the interrog. quis, qui, etc.
I.
A.. In gen.:
eorum sectam sequuntur multi mortales... multi alii ex Troja strenui viri,
Naev. Bell. Pun. 1, 16:
alios multos,
Vulg. Matt. 15, 30; ib. Marc. 7, 4:
plures alios,
ib. ib. 12, 5:
cum aliis pluribus,
ib. Act. 15, 35:
an ita dissolvit, ut omnes alii dissolverunt?
Cic. Font. 1; Tac. H. 5, 5:
dum aliud aliquid flagiti conficiat,
Ter. Phorm. 5, 2, 5:
nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia,
Plaut. Am. 1, 1, 244:
nec quisquam alius affuit,
id. ib. 1, 1, 269:
panem vel aliud quidquam,
Vulg. 2 Reg. 3, 35. utrum hanc actionem habebis an aliam quampiam; Cic. Caecin. 37:
quidquid aliud dare,
Vulg. Lev. 22, 25:
ALIS NE POTESTO,
Inscr. Orell. 2488:
datum Mi esse ab dis aliis,
Plaut. Am. prol. 12:
adulescentulo in alio occupato amore,
Ter. And. 5, 1, 10:
aut aliae cujus desiderium insideat rei,
Lucr. 3, 918:
ne quam aliam quaerat copiam,
Ter. Heaut. 5, 1, 54:
nisi quid pater ait aliud,
id. And. 5, 4, 47:
si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium arbitrum a senatu datum, etc.,
Cic. Off. 1, 10, 33:
quodcumque alid auget,
Lucr. 5, 257:
Est alius quidam, parasitaster paululus,
Ter. Ad. 5. 2, 4; so Vulg. Luc. 22, 59:
tuo (judicio) stabis, si aliud quoddam est tuum,
Cic. Or. 71, 237:
L. Aemilius alius vir erat,
Liv. 44, 18:
Genus ecce aliud discriminis audi,
Juv. 12, 24:
alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit,
Cic. Verr. 5, 117; Tac. Agr. 39:
nemo alius,
Cic. Pis. 94; Vulg. Joan. 15, 24:
alius nemo,
Cic. Quinct. 76:
plus alimenti est in pane quam in ullo alio,
Cels. 2, 18:
aliud esse causae suspicamur,
Cic. Fl. 39:
Anne aliud tunc praefecti?
Juv. 4, 78:
estne viris reliqui aliud,
Sall. Fragm. 187, 19:
aliud auxilii,
Tac. A. 5, 8:
aliud subsidii,
id. ib. 12, 46:
alia honorum,
id. ib. 1, 9:
alia sumptuum,
id. ib. 15, 15:
sunt alia quae magis timeam,
Cic. Phil. 5, 29: Facete is quidem, sicut alia, many other things, id. Fin. 1, 3, 7 Madv.:
haec aliaque,
Tac. H. 3, 51 al. —
Hence, alio die, t. t. of the soothsayer, when he wished the Comitia postponed to another day, on the pretence of unfavorable omens: quid gravius quam rem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixerit?
Cic. Leg. 2, 12, 31; id. Phil. 2, 33, 83 and 84 Wernsd. Perh. there is a reference to the same thing in Plaut. Poen. 2, 52: ita res divina mihi fuit: res serias omnes extollo ex hoc die in alium diem.—With aliquis, quisquam, or ullus implied (cf. aliqui, V. B., and aliquis, II. B.):
ut, etiam si aliud melius fuit, tamen legatorum reditum exspectetis,
Cic. Phil. 6, 6:
utar post alio, si invenero melius,
something else, id. Tusc. 1, 7, 14; so,
si in aliud tempus differetur,
Caes. B C. 1, 86:
an alium exspectamus?
Vulg. Matt. 11, 3; ib. Marc. 4, 36:
siti magis quam alia re accenditur,
Sall. J. 89, 5:
neque sex legiones alia de causa missas in Hispaniam,
Caes. B. C. 1, 85:
neque creatura alia poterit nos separare,
Vulg. Rom. 8, 39.
► Instances of the rare gen.
alius:
alius generis bestiae,
Cic. N. D. 2, 48, 123; Varr. L. L. 9, 40, 67 dub.:
alius ingenii,
Liv. 1, 56, 7 Madv. by conj.:
alius ordinis,
Amm. 30, 5, 10:
artificis aliusve,
Front. Controv. Agr. 2, 40, 27:
alius coloris,
Non. p. 450:
nomine vel ejus pro quo... aut alius qui, etc.,
Dig. 39, 2, 24, § 6; v. aliusmodi.—
B.
In comparisons, with atque, ac, or et, more rarely with nisi and quam; with the latter, in good class. authors, only when preceded by a neg. clause, or by an interrog. implying a neg.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 3, 3, 13; instead of quam, the comp. abl. or praeter, and similar words, sometimes appear, other than, different from, etc.
(α).
With atque, ac, or et:
illi sunt alio ingenio atque tu,
Plaut. Ps. 4, 7, 35:
alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?
Ter. And. 3, 3, 13:
potest non solum aliud mihi ac tibi, sed mihi ipsi aliud alias videri,
Cic. Or. 71, 237:
longe alia nobis ac tu scripseras nuntiantur,
id. Att. 11, 10:
res alio modo est ac putatur,
id. Inv. 2, 6, 21 B. and K.:
qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum gerere coeperunt,
Caes. B. G. 3, 28:
non alius essem atque nunc sum,
Cic. Fam. 1, 9:
longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant,
Caes. B. G. 3, 9: aliud (se) esse facturum ac pronunciasset, Nep. Ages. 3, 4:
alia atque antea sentiret,
id. Hann. 2, 2:
lux longe alia est solis et lychnorum,
is very different, Cic. Cael. 28.—
(β).
With nisi or quam (the latter is suspicious in Cic.; cf. Ochsn. Eclog. 252; Orell. ad Cic. Tusc. 1, 31, 75):
amare autem nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,
nothing else than, only, Cic. Lael. 27, 100:
neque ulla fuit causa intermissionis epistularum nisi quod, etc.,
id. Fam. 7, 13:
erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,
id. de Or. 2, 12:
Quid est aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut, etc.?
id. Phil. 8, 3:
nihil aliud agerem, nisi eum, qui accusatus esset, defenderem,
id. Sull. 12; id. Att. 5, 10:
quid est aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare?
id. Sen. 2, 5; id. Sex. Rosc. 19, 54; id. Rosc. Am. 5, 13; id. Leg. 1, 8, 25:
pinaster nihil aliud est quam pinus silvestris,
Plin. 16, 10; Nep. Arist. 2, 2; id. Paus. 1, 4:
Lysander nihil aliud molitus est quam ut omnes civitates in sua teneret potestate,
id. Lys. 1, 4:
neque aliud huic defuit quam generosa stirps,
id. Eum. 1, 2:
Nullo quippe alio vincis discrimine quam quod Illi marmoreum caput est, etc.,
Juv. 8, 54.—Hence, nihil aliud nisi or quam, = ouden allo ê, followed by finite verb, nothing else than, nothing but, only (after these words, fecit, factum est may be supplied, or the phraseology changed to nulla alia re facta; cf. Matth. Gr. 903; Hoogev. ad Vig. p. 475;
Kuhn. Gr. Gr. II. p. 825): tribunatus P. Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit,
Cic. Sest. 6, 13:
ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet,
id. Imp. Pomp. 22, 64; Liv. 2, 8:
et hostes quidem nihil aliud (i. e. nulla alia re facta) quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt,
id. 2, 63; 31, 24:
sed ab lictore nihil aliud quam prehendere prohibito, cum conversus in Patres impetus esset,
id. 2, 29:
ut domo abditus nihil aliud quam per edicta obnuntiaret,
Suet. Caes. 20:
mox nihil aliud quam vectabatur et deambulabat,
id. Aug. 83.—So, quid aliud quam? what other thing than? what else than? quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, Liv. 4, 3:
quid aliud quam ad bellum vocabantur?
Flor. 3, 23 med.; so,
Quid Tullius? Anne aliud quam sidus?
Juv. 7, 199.—In affirmative-clauses rare, and only post-Aug.:
te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,
Plin. Ep. 7, 15, 2:
quod alium quam se cooptassent,
Suet. Ner. 2 al. —So, with the simple interrogative, quis alius? quid aliud? Qui, malum, alii? Ter. Eun. 4, 7, 10:
Quid te aliud sollicitat?
id. ib. 1, 2, 82:
Quid aliud tibi vis?
id. Heaut. 2, 3, 90:
Numquid vis aliud?
id. Eun. 1, 2, 111:
Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.,
Juv. 12, 48:
Quid enim est aliud Antonius?
Cic. Phil. 2, 70:
Quid est aliud furere?
id. Pis. 47:
Quid est alia sinistra liberalitas?
Cat. 29, 15 al. —
(γ).
With comp. abl. (cf. in Gr. alla tôn dikaiôn, Xen. Mem. 4, 4, 25):
qui quaerit alia his, malum videtur quaerere,
other than, Plaut. Poen. prol. 22:
quod est aliud melle,
Varr. R. R. 3, 16: nec quidquam aliud libertate communi quaesisse, nothing else but, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2:
neve putes alium sapiente bonoque beatum,
Hor. Ep. 1, 16, 20:
alius Lysippo,
id. ib. 2, 1, 240:
accusator alius Sejano,
Phaedr. 3, prol. 41.—
(δ).
With praeter:
nec nobis praeter me alius quisquam est servos Sosia,
Plaut. Am. 1, 1, 249:
nec quidquam aliud est philosophia praeter studium sapientiae,
Cic. Off. 2, 2, 5:
non est alius praeter eum,
Vulg. Marc. 12, 32:
rogavit numquid aliud ferret praeter arcam?
Cic. de Or. 2, 69:
Num quid igitur aliud in illis judiciis versatum est praeter hasce insidias?
id. Clu. 62:
nec jam tela alia habebant praeter gladios,
Liv. 38, 21, 5.—
(ε).
With extra (eccl. Lat.):
neque est alius extra te,
Vulg. 1 Reg. 2. 2; ib. Soph. 2, 15.—
(ζ).
With absque (eccl. Lat.):
non est alius Deus absque te,
Vulg. 1 Par. 17, 20.—
(η).
With praeterquam:
cum aliud, praeterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent,
Liv. 3, 40.
II.
Esp.
A.
In distributive-clauses repeated even several times, and also interchanged with non nulli, quidam, ceteri, pars, partim, etc., the one... the other; plur., some... others:
quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures?
Cic. Phil. 2, 111:
latera tegentes alios, alios praegredientes amicos,
id. ib. 13, 4: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Caes. B. G. 3, 25; id. B. C. 1, 55:
alii experimentorum notitiam necessariam esse contendunt, alii non satis potentem usum esse proponunt, Cels. prooem.: quae minus tuta erant, alia fossis, alia vallis, alia turribus muniebat,
Liv. 32, 5; so Vulg. Matt. 13, 5 sqq.; ib. 1 Cor. 12, 10; Cels. 3, 3, enumerating the different kinds of fever, repeats aliae seventeen times:
cum aliis Q. Frater legatus, aliis C. Pomptinus legatus, reliquis M. Anneius legatus etc.,
Cic. Fam. 15, 4, 8:
proferebant alii purpuram, tus alii, gemmas alii, vina non nulli Graeca,
id. Verr. 2, 5, 56, § 146: alias bestias nantes, alias volucres, serpentes quasdam, quasdam esse gradientes; earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas;
immanes alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas,
id. Tusc. 5, 13, 38:
principes partim interfecerant, alios in exsilium ejecerant,
Nep. Pelop. 1, 4:
nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus,
Verg. E. 1, 65:
alii superstantes proeliarentur, pars occulti muros subruerent,
Tac. H. 4, 23.—Sometimes alius is omitted in one clause:
Helvetii ea spe dejecti navibus junctis, alii vadis Rhodani, etc.,
Caes. B. G. 1, 8:
Veientes ignari in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos, etc.,
Liv. 5, 21; Plin. 2, 43, 44, § 114:
castra metari placuit, ut opus et alii proelium inciperent,
Tac. A. 1, 63.—Also with aliquis:
alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures: aliqua etiam ceterorum membrorum usum adjuvant,
Cic. Fin. 3, 19, 63: [putat aliquis esse voluptatem bonum;
alius autem pecuniam],
id. Tusc. 5, 28, 60 B. and K.; cf. Goer. ad Cic. Ac. 2, 10, 20.—Sometimes aliud... aliud designate merely a distinction between two objects contrasted, one thing... another:
Numquam aliud natura, aliud sapientia dicit,
Juv. 14, 321:
Fuit tempus, quo alia adversa, alia secunda principi,
Plin. Pan. 72:
aliud est male dicere, aliud accusare,
Cic. Cael. 3; id. Lig. 16; Quint. 10, 1, 53:
aliud est servum esse, aliud servire,
id. 5, 10, 60 al.:
jam sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,
Liv. 1, 12; cf. infra, e.—
B.
Alius repeated in another case, or with its derivatives, aliter, alias, alio, alibi, aliunde, etc. (but never with its derivatives in Tac.), in imitation of the Greek (cf. L. and S. s. v. allos, and Ochsn. Eclog. 110): simul alis alid aliunde rumitant inter se, Naev. ap. Fest. pp. 135 and 225; cf.
Bothe, Fragm. Comic. p. 25: alius alium percontamur, cuja est navis?
one another, Plaut. Stich. 2, 2, 46:
fallacia alia aliam trudit,
Ter. And. 4, 4, 40:
fecerunt alii quidem alia quam multa,
Cic. Phil. 3, 20, 6:
signa et ornamenta alia alio in loco intuebantur,
some in one place and some in another, id. Verr. 2. 1, 22:
alius in alia est re magis utilis,
id. Sex. Rosc. 111:
alius ex alia parte,
id. Verr. 1, 66:
dies alios alio dedit ordine Luna felicis operum,
Verg. G. 1, 276:
ut ipsi inter se alii aliis prodesse possent,
Cic. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 1, 12, 33:
ideo multa conjecta sunt, aliud alio tempore,
id. Q. Fr. 3, 1, 7:
habes Sardos venales, alium alio nequiorem,
one worse than another, id. Fam. 7, 24: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Fr., l'un a
l'autre,
Caes. B. G. 2, 26 Herz.:
legiones aliae alia in parte resistunt,
id. ib. 2, 22:
alius alia causa illata,
id. ib. 1, 39:
cum ceteros alii alium alia de causa improbarent,
Suet. Vesp. 6:
alius alii subsidium ferunt,
Caes. B. G. 2, 26:
alius alio more viventes,
each in a different way, Sall. C. 6, 2:
alius alii tanti facinoris conscii,
id. ib. 22, 2; so id. ib. 52, 28; id. J. 53, 8; Curt. 10, 5, 16; Just. 15, 2:
alii autem aliud clamabant,
Vulg. Act. 19, 32:
illi alias aliud iisdem de rebus sentiunt,
now this, now that, Cic. de Or. 2, 7 fin.:
aliter ab aliis digeruntur,
id. ib. 2, 19; Vulg. 3 Reg. 22, 20:
equites alii alia dilapsi sunt,
some in this way, some in that, Liv. 44, 43:
cum alii alio mitterentur,
id. 7, 39: Alis alibi stantes, omnes tamen adversis volneribus conciderunt, Sall. ap. Charis. 2, p. 133:
jussit alios alibi fodere,
Liv. 44, 33; Vulg. Sap. 18, 18.—
C.
Alius ex alio, super alium, post alium, one after another; so often of the connection between ideas:
ut aliud ex alio incidit, occurrit, etc.,
Ter. Heaut. 3, 3, 37:
aliud ex alio succurrit mihi,
Cic. Fragm. C. 12:
alid ex alio reficit natura,
Lucr. 1, 263; 5, 1305; 5, 1456: sed, [p. 91] ut aliud ex alio, mihi non est dubium, quin, etc., Cic. Att. 16, 14, Plin. Pan. 18, 1:
ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio,
Cic. Tusc. 5, 24, 69:
alias ex aliis nectendo moras,
Liv. 7, 39:
aliam ex alia prolem,
Verg. G. 3, 65; id. Cir. 364:
nos alia ex aliis in fata vocamur,
id. A. 3, 494:
quae impie per biennium alia super alia es ausus,
Liv. 3, 56; 23, 36:
aliud super aliud scelus,
id. 30, 26; Plin. Ep. 7, 8; Suet. Ner. 49:
deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,
Sall. J. 63, 5.—
D.
Alius atque alius or alius aliusque, the one and the other; now this, now that; different:
eadem res saepe aut probatur aut reicitur, alio atque alio elata verbo,
Cic. Or. 22, 72:
alio atque alio loco requiescere,
in different places, Sall. J. 72, 2:
inchoata res aliis atque aliis de causis dilata erat,
Liv. 8, 23:
aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,
Sen. Ep. 32, 2:
cum alia atque alia appetendo loca munirent,
Liv. 1, 8:
milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant,
id. 2, 2:
luna alio atque alio loco exoritur,
Plin. 2, 10:
febres aliae aliaeque subinde oriuntur,
Cels. 3, 3:
cancer aliis aliisque signis discernitur,
id. 5, 26:
aliis atque aliis causis,
Suet. Aug. 97.—In Sall. also alius deinde alius or alius post alius:
saepe tentantes agros alia deinde alia loca petiverant, J. 18, 7: alias deinde alias morae causas facere,
id. ib. 36, 2:
aliis post aliis minitari,
id. ib. 55, 8.—
E.
Of another kind or nature, i. e. different; hence, alium facere, to make different, to change, transform; and alium fleri, to become different, to be wholly changed:
nunc haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat,
Ter. And. 1, 2, 18 (aliam vitam pro diversam, contrariam, Don.):
alium nunc censes esse me atque olim cum dabam,
id. ib. 3, 3, 13:
Huic aliud mercedis erit,
Verg. E. 6, 26:
longe alia mihi mens est,
Sall. C. 52, 2:
Vos aliam potatis aquam,
Juv. 5, 52:
lectus non alius cuiquam,
id. 8, 178:
ensesque recondit mors alia,
Stat. Th. 7, 806:
ostensus est in alia effigie,
Vulg. Marc. 16, 12; ib. Rom. 7, 23; ib. Gal. 1, 6; ib. Jac. 2, 25:
alium fecisti me, alius ad te veneram,
Plaut. Trin. 1, 2, 123: alius nunc fieri volo, id. Poen. prol. fin.:
homines alii facti sunt,
Cic. Fam. 11, 12:
mutaberis in virum alium,
Vulg. 1 Reg. 10, 6; cf. supra, II. A. fin. —Hence, in alia omnia ire, transire, or discedere, sc. vota, to differ from the thing proposed; and in gen., to reject or oppose it, to go over to the opposite side: qui hoc censetis, illuc transite;
qui alia omnia, in hanc partem: his verbis praeit ominis videlicet causa, ne dicat: qui non censetis,
Fest. p. 221; Plin. Ep. 8, 14, 19:
frequens eum senatus reliquit et in alia omnia discessit,
Cic. Fam. 10, 12:
de tribus legatis frequentes ierunt in alia omnia,
id. ib. 1, 2 Manut.: cum prima M. Marcelli sententia pronunciata esset, frequens senatus in alia omnia iit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:
discessionem faciente Marcello, senatus frequens in alia omnia transiit,
Hirt. B. G. 8, 53: aliud or alias res agere, v. ago, II. 7.—
F.
Of that which remains of a whole, = reliquus, ceteri, the rest, the remainder:
Divitiaco ex aliis Gallis maximam fidem habebat,
Caes. B. G. 1, 41:
inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit,
Liv. 7, 26:
vulgus aliud trucidatum,
id. 7, 19; 2, 23; so id. 24, 1:
legiones in testudinem glomerabantur et alii tela incutiebant,
Tac. H. 3, 31; id. A. 1, 30; 3, 42:
cum alios incessus hostis clausisset, unum reliquum aestas impediret,
id. ib. 6, 33 al.—
G.
Like alter, one of two, the other of two:
huic fuerunt filii nati duo, alium servus surpuit, etc.,
Plaut. Capt. prol. 8; cf. id. ib. arg. 2 and 9: eis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere;
magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii,
Sall. C. 54, 1 Kritz:
duo Romani super alium alius corruerunt,
one upon the other, Liv. 1, 25, 5:
ita duo deinceps reges, alius alia via, civitatem auxerunt,
each in a different way, id. 1, 21, 6; 24, 27:
marique alio Nicopolim ingressus,
Tac. A. 5, 10 ( Ionio, Halm); so,
alias partes fovere,
the other side, id. H. 1, 8.—Also in the enumeration of the parts of any thing:
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae,
Caes. B. G. 1, 1 Herz.:
classium item duo genera sunt: unum liburnarum, aliud lusoriarum,
Veg. 2, 1 (cf. in Gr. meinantes de tautên tên hêmeran, têi allêi eporeuonto, Xen. Anab. 3, 4, 1; and so the Vulg.: Alia die profecti, the next day, Act. 21, 8).—Hence, alius with a proper name used as an appell. (cf. alter):
ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur,
a second Ariovistus, Tac. H. 4, 73 fin.:
alius Nero,
Suet. Tit. 7.—
H.
A peculiar enhancement of the idea is produced by alius with a neg. and the comp.:
mulier, qua mulier alia nulla est pulchrior,
than whom no other woman is more beautiful, to whom no other woman is equal in beauty, Plaut. Merc. 1, 1, 100:
facinus, quo non fortius ausit alis,
Cat. 66, 28:
Fama malum qua non aliud velocius ullum,
Verg. A. 4, 174:
quo neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est,
Sall. J. 2, 4:
quo non aliud atrocius visum,
Tac. A. 6, 24:
(Sulla) neque consilio neque manu priorem alium pati,
Sall. J. 96, 3:
neque majus aliud neque praestabilius invenias,
id. ib. 1, 2; Liv. 1, 24:
non alia ante Romana pugna atrocior fuit,
id. 1, 27; 2, 31; Tac. A. 6, 7 al.; cf. under aliter, 2. b. z.—Hence the advv.
A.
ălĭō, adv. (an old dat. form, designating direction to a place; cf.: eo, quo), elsewhither (arch.), elsewhere, to another place, person, or thing, allose (class., esp. among poets; but not found in Lucr. or Juv.).
1.
In gen.
a.
Of place:
fortasse tu profectus alio fueras,
Ter. Eun. 2, 2, 49:
ut ab Norba alio traducerentur,
Liv. 32, 2:
translatos alio maerebis amores,
Hor. Epod. 15, 23:
decurrens alio,
id. S. 2, 1, 32:
nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris,
id. ib. 2, 2, 55.—With quo:
Arpinumne mihi eundum sit, an quo alio,
to some other place, Cic. Att. 9, 17:
si quando Romam aliove quo mitterent legatos,
Liv. 38, 30. —
b.
Of persons or things (cf. alias, alibi, alicunde, etc.):
illi suum animum alio conferunt,
Ter. Heaut. 2, 4, 10 (cf. Plaut. Merc. 2, 2, 62:
ne ad illam me animum adjecisse sentiat): ne quando iratus tu alio conferas,
id. Eun. 3, 1, 60 Don.:
hi narrata ferunt alio,
Ov. M. 12, 57: tamen vocat me alio ( to another subject) jam dudum tacita vestra exspectatio, Cic. Clu. 23, 63; id. Verr. 2, 1, 53, § 139:
sed, si placet, sermonem alio transferamus,
id. de Or. 1, 29, 133:
quoniam alio properare tempus monet,
Sall. J. 19, 2; so Tac. A. 1, 18 al.—
c.
Of purpose or design:
appellet haec desideria naturae: cupiditatis nomen servet alio,
for another purpose, Cic. Fin. 2, 9, 27:
hoc longe alio spectabat,
looked quite elsewhere, had a far different design, Nep. Them. 6, 3.—
2.
a.. Alio... alio, in one way... in another; hither... thither, = huc... illuc:
hic (i. e. in ea re) alio res familiaris, alio ducit humanitas,
Cic. Off. 3, 23, 89: alio atque alio, in one way and another:
nihil alio atque alio spargitur,
Sen. Brev. Vit. 11, 2.—
b.
Alius alio, each in a different way, one in one way, another in another:
et ceteri quidem alius alio,
Cic. Off. 3, 20, 80:
aliud alio dissipavit,
id. Div. 1, 34, 76; so Liv. 2, 54, 9; 7, 39.—So, aliunde alio, from one place to another:
quassatione terrae aliunde alio (aquae) transferuntur,
Sen. Q. N. 3, 11, 1; cf. aliunde.—
c.
Like alius or aliter with a negative and the particles of comparison quam or atque;
in questions with nisi: plebem nusquam alio natam quam ad serviendum,
for nothing but, Liv. 7, 18, 7: non alio datam summam quam in emptionem, etc., * Suet. Aug. 98 Ruhnk.:
quo alio nisi ad nos confugerent?
Liv. 39, 36, 11; cf. Hand, Turs. I. pp. 232-234.—
B.
ălĭā, adv. (sc. via), in another way, in a different manner (in the whole ante-class. and class. per. dub.); for in Plaut. Rud. prol. 10, aliuta has been proposed; in Lucr. 6, 986, Lachm. reads alio; in Liv. 21, 56, 2, Weissenb. alibi; and in id. 44, 43, 2, via may be supplied from the preced. context; certain only in Don. ad Ter. Hec. 1, 2, 5; cf. Hand, Turs. I. p. 219.—
C.
ălĭās, adv. (acc. to Prisc. 1014 P., and Corss. Ausspr. I. p. 769, an acc. form like foras; but acc. to Herz. ad Caes. B. G. 5, 57, and Hab. Syn. 79, old gen. like paterfamili as, Alcmen as, etc. In the ante-class. per. rare; only once in Plaut., twice in Ter., twice in Varro; in the class. per. most freq. in Cic., but only three times in his orations; also in Plin.).
1.
Of time, at a time other than the present, whether it be in the past or (more freq.) in the future.
a.
At another time, at other times, on another occasion (alias: temporis adverbium, quod Graeci allote, aliter allôs, Capitol. Orth. 2242 P.; cf.
Herz. and Hab., as cited above): alias ut uti possim causa hac integra,
Ter. Hec. 1, 2, 4; so id. And. 3, 2, 49 (alias = alio tempore, Don.):
sed alias jocabimur,
Cic. Fam. 7, 13, 2:
sed plura scribemus alias,
id. ib. 7, 6:
et alias et in consulatus petitione vinci,
id. Planc. 18:
nil oriturum alias,
Hor. Ep. 2, 1, 17.—In the future, freq. in contrast with nunc, in praesentia, tum, hactenus:
recte secusne, alias viderimus,
Cic. Ac. 2, 44, 135:
Hactenus haec: alias justum sit necne poema, Nunc, etc.,
Hor. S. 1, 4, 63: sed haec alias pluribus;
nunc, etc.,
Cic. Div. 2, 2 fin.; Liv. 44, 36 fin.: quare placeat, alias ostendemus; in praesentia, etc., Auct. ad Her. 3, 16, 28.—In the past:
gubernatores alias imperare soliti, tum metu mortis jussa exsequebantur,
Curt. 4, 3, 18:
alias bellare inter se solitos, tunc periculi societas junxerat,
id. 9, 4, 15.—Freq. with advv. of time;
as numquam, umquam, and the like: si umquam in dicendo fuimus aliquid, aut etiam si numquam alias fuimus, tum profecto, etc.,
Cic. Att. 4, 2, 2:
consilio numquam alias dato,
Hor. C. 3, 5, 45:
numquam ante alias,
Liv. 2, 22, 7:
non umquam alias ante tantus terror senatum invasit,
id. 2, 9, 5; 1, 28, 4:
si quando umquam ante alias,
id. 32, 5 (where the four advv. of time are to be taken together):
Saturnalibus et si quando alias libuisset, modo munera dividebat,
Suet. Aug. 75.—
b.
Alias... alias, as in Gr. allote... allote; allote men... allote de, at one time... at another; once... another time; sometimes... sometimes; now... now:
Alias me poscit pro illa triginta minas, Alias talentum magnum,
Plaut. Curc. 1, 1, 63; so Varr. L. L. 8, § 76 Mull.; id. R. R. 2, 1, 15; Cic. Verr. 1, 46, 120:
nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser,
id. Fin. 2, 27, 87:
contentius alias, alias summissius,
id. de Or. 3, 55, 212:
cum alias bellum inferrent, alias inlatum defenderent,
Caes. B. G. 2, 29; so id. ib. 5, 57 al.; it occurs four times in successive clauses in Cic. Inv. 1, 52, 99.—Sometimes plerumque, saepe, aliquando, interdum stand in corresponding clauses:
nec umquam sine usura reddit (terra), quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum foenore,
Cic. Sen. 15, 51:
geminatio verborum habet interdum vim, leporem alias,
id. de Or. 3, 54, 206:
hoc alias fastidio, alias contumacia, saepius imbecillitate, evenit,
Plin. 16, 32, 58, § 134; 7, 15, 13, § 63.—Sometimes one alias is omitted:
illi eruptione tentata alias cuniculis ad aggerem actis, etc.,
Caes. B. G. 3, 21; Plin. 26, 3, 7, § 13.—
c.
Alias aliter, alias alius, etc. (cf. alius), at one time in one way... at another in another; now so... now otherwise; now this... now that:
et alias aliter haec in utramque partem causae solent convenire,
Cic. Inv. 2, 13, 45:
alii enim sunt, alias nostrique familiares fere demortui,
id. Att. 16, 11 (Madv. interprets this of time):
illi alias aliud iisdem de rebus judicant,
id. de Or. 2, 7, 30; id. Or. 59, 200:
(deos) non semper eosdem atque alias alios solemus venerari,
id. Red. in Sen. 30:
ut iidem versus alias in aliam rem posse accommodari viderentur,
id. Div. 2, 54, 111.—
d.
Saepe alias or alias saepe... nunc, nuper, quondam, etc.;
also: cum saepe alias... tum, etc. (very common in Cic.): quod cum saepe alias tum nuper, etc.,
Cic. Tusc. 4, 4, 7:
fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano,
id. ib. 5, 4, 11:
quibus de rebus et alias saepe... et quondam in Hortensii villa,
id. Ac. 2, 3, 9:
quorum pater et saepe alias et maxime censor saluti rei publicae fuit,
id. de Or. 1, 9, 38:
cum saepe alias, tum apud centumviros,
id. Brut. 39, 144:
cum saepe alias, tum Pyrrhi bello,
id. Off. 3, 22, 86; 3, 11, 47:
neque tum solum, sed saepe alias,
Nep. Hann. 11, 7.—In comparative sentences rare:
nunc tamen libentius quam saepe alias,
Symm. Ep. 1, 90.—So,
e.
Semper alias, always at other times or in other cases (apparently only post-Aug.): et super cenam autem et semper alias communissimus, multa joco transigebat. Suet. Vesp. 22; id. Tib. 18; Gell. 15, 1.—
f.
Raro alias, rarely at other times, on other occasions:
ut raro alias quisquam tanto favore est auditus,
Liv. 45, 20; 3, 69; Tac. H. 1, 89.—
g.
Non alias, at no other time, never, = numquam (a choice poet. expression, often imitated by [p. 92] the histt.):
non alias caelo ceciderunt plura sereno Fulgura,
never at any other time did so much lightning fall from a clear sky, Verg. G. 1, 487:
non alias militi familiarior dux fuit,
Liv. 7, 33; 45, 7:
non alias majore mole concursum,
Tac. A. 2, 46; 4. 69;
11, 31: non sane alias exercitatior Britannia fuit,
id. Agr. 5:
haud alias intentior populus plus vocis permisit,
id. A. 3, 11, and 15, 46; Suet. Tit. 8; Flor. 3, 6.—
2.
Of place, at another place, elsewhere; or in respect of other things, in other circumstances, otherwise (only post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 3, 7):
Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida, non alias, nascitur,
Plin. 24, 14, 75, § 123 (Jan, alius): nusquam alias tam torrens fretum, * Just. 4, 1, 9:
sicut vir alias doctissimus Cornutus existimat,
Macr. S. 5, 19.—
3.
Alias for alioqui (only post-Aug.), to indicate that something is in a different condition in one instance, not in others, except that, for the rest, otherwise:
in Silaro non virgulta modo immersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri potu ejus aquae,
Plin. 2, 103, 106, § 224; so id. 18, 6, 7, § 37; 19, 8, 48, § 163; 25, 2, 6, § 16 al.—
4.
Non alias quam, for no other reason, on no other condition, in no other circumstances than, not other than; and non alias nisi, on no other condition, not otherwise, except (prob. taken from the lang. of common life):
non alias magis indoluisse Caesarem ferunt quam quod, etc.,
Tac. A. 3, 73:
debilitatum vulnere jacuisse non alias quam simulatione mortis tutiorem,
by nothing safer than by feigning death, Curt. 8, 1, 24; 8, 14, 16; Dig. 29, 7, 6, § 2: non alias ( on no other condition) existet heres ex substitutione nisi, etc., ib. 28, 6, 8; 23, 3, 37, 23, 3, 29.—
5.
Alias like aliter, in another manner; flrst in the Lat. of the jurists (cf. Suet. Tib. 71 Oud.; Liv. 21, 56, 2 Drak.; Ter. And. 3, 2, 49 Ruhnk.), Dig. 33, 8, 8, § 8; cf. Hand, Turs. I. pp. 219-227. —
D.
ălĭtĕr, adv. [alis; v. alius init. ], otherwise, in another manner, allôs.
1.
With comparative-clause expressed; constr. both affirm. and neg. without distinction.
a.
With atque, ac, quam, and rarely ut, otherwise than, different from what, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 23:
sed aliter atque ostenderam facio,
Cic. Fam. 2, 3, 4; Ter. Ad. 4, 3, 6:
aliter ac nos vellemus,
Cic. Mil. 9, 23:
de quo tu aliter sentias atque ego,
id. Fin. 4, 22, 60; id. Att. 6, 3:
si aliter nos faciant quam aequum est,
Plaut. Stich. 1, 1, 42:
si aliter quippiam coacti faciant quam libere,
Cic. Rab. Post. 11, 29; id. Verr. 2, 1, 19, § 24; id. Inv. 2, 22, 66:
Sed si aliter ut dixi accidisset, qui possem queri?
id. Rep. 1, 4, 7.—
b.
Non (or haud) aliter, not otherwise (per litoten), = just as; with quam si, ac si, quam cum, quam, exactly, just as if:
Non aliter quam si ruat omnis Karthago,
Verg. A. 4, 669:
dividor haud aliter quam si mea membra relinquam,
Ov. Tr. 1, 3, 73:
nihil in senatu actum aliter quam si, etc.,
Liv. 23, 4; 21, 63, 9:
illi negabant se aliter ituros quam si, etc.,
id. 3, 51, 12:
nec aliter quam si mihi tradatur, etc., Quint. prooem. 5: ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur,
Tac. A. 1, 6; 1, 49:
Non aliter quam si fecisset Juno maritum Insanum,
Juv. 6, 619; Suet. Aug. 40:
non aliter quam cum, etc.,
Ov. F. 2, 209; so id. M. 2, 623; 4, 348; 6, 516 al.:
nec scripsi aliter ac si, etc.,
Cic. Att. 13, 51; Suet. Oth. 6; Col. 2, 14 (15), 8:
Non aliter quam qui lembum subigit,
Verg. G. 1, 201:
non aliter praeformidat quam qui ferrum medici, priusquam curetur, aspexit,
Quint. 4, 5, 5; so id. 4, 5, 22; 2, 5, 11:
neque aliter quam ii, qui traduntur, etc.,
id. 5, 8, 1:
patere inde aliquid decrescere, non aliter quam Institor hibernae tegetis,
Juv. 7, 220:
successorem non aliter quam indicium mortis accepturum,
Tac. A. 6, 30.—
* c.
Aliter ab aliquo (analog. to alius with the abl., and alienus with ab), differently from any one:
cultores regionum multo aliter a ceteris agunt,
Mel. 1, 9, 6.—
d.
Non ali ter nisi, by no other means, on no other condition, not otherwise, except:
qui aliter obsistere fato fatetur se non potuisse, nisi etc.,
Cic. Fat. 20, 48; id. Fam. 1, 9: non pati C. Caesarem consulem aliter fieri, nisi exercitum et provincias tradiderit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14; so Lentulus ap. Cic. Fam. 12, 14, 18; Liv. 35, 39; 45, 11; 38; Tac. Or. 32; Just. 12, 14, 7; Suet. Ner. 36; Dig. 37, 9, 6; 48, 18, 9. —
e.
Non aliter quam ut, on no other condition than that:
neque aliter poterit palos, ad quos perducitur, pertingere, quam ut diffluat,
Col. Arb. 7, 5; so Suet. Tib. 15; 24; id. Galb. 8; Curt. 9, 5, 23.—
2.
Without a comparative clause expressed.
a.
In gen., otherwise, in another manner, in other respects; and in the poets: haud aliter (per litoten), just so:
vale atque salve, etsi aliter ut dicam meres,
though you deserve that I speak differently, Plaut. Capt. 3, 5, 86 Brix:
tu si aliter existimes, nihil errabis,
Cic. Fam. 3, 7, 16:
ut eadem ab utrisque dicantur, aliter dicuntur,
in a different sense, Plin. Pan. 72, 7:
Si quis aliter docet,
Vulg. 1 Tim. 6, 3:
quae aliter se habent,
ib. ib. 5, 25:
Quippe aliter tunc vivebant homines,
Juv. 6, 11: quod uterque nostrum his etiam ex studiis notus, quibus aliter ignotus est, otherwise, i. e. personally, unknown, Plin. Ep. 9, 23, 3.—With negatives:
non fuit faciendum aliter,
Cic. Att. 6, 9; Tac. A. 15, 68:
Ergo non aliter poterit dormire?
Juv. 3, 281:
aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse,
Sall. C. 44, 1; Curt. 8, 10, 27:
haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae (the comparison of the wolf precedes),
Verg. A. 9, 65:
haud aliter (i. e. like a wild beast) juvenis medios moriturus in hostes Irruit,
id. ib. 9, 554 al.; Ov. M. 8, 473; 9, 642:
non aliter (i. e. than I) Samio dicunt arsisse Bathyllo Anacreonta Teium,
Hor. Epod. 14, 10:
neque Mordaces aliter (i. e. than by means of wine) diffugiunt sollicitudines,
id. C. 1, 18, 4:
neque exercitum Romanum aliter transmissurum,
Tac. H. 5, 19:
nec aliter expiari potest,
Vulg. Num. 35, 33. —So, fieri aliter non potest or fieri non potest aliter (not fieri non aliter potest): nihil agis;
Fieri aliter non potest,
Ter. Ad. 5, 8, 13: assentior;
fieri non potuit aliter,
Cic. Att. 6, 6.—
b.
Esp.
(α).
Pregn., otherwise, in the contrary manner: Pe. Servos Epidicus dixit mihi. Ph. Quid si servo aliter visum est? i. e. if he does not speak the truth? Plaut. Ep. 4, 2, 29:
verum aliter evenire multo intellegit,
Ter. And. prol. 4 (aliter autem contra significat, Don.):
amplis cornibus et nigris potius quam aliter,
Varr. R. R. 1, 20, 1: ne aliter quid eveniat, providere de cet, otherwise than harmoniously, Sall. J. 10, 7:
dis aliter visum,
Verg. A. 2, 428:
sin aliter tibi videtur,
Vulg. Num. 11, 15: adversi... saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion atque aliter ( in the opposite direction) curvantem bracchia Cancrum, Ov. M. 2, 83: aliterque ( and in the opposite course) secante jam pelagus rostro, Luc. 8, 197.—Hence, qui aliter fecerit, who will not do that:
neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, etc.,
Sall. C. 51, 43; Just. 6, 6, 1; cf. Brisson. de Form. p. 200, and de Verb. Signif. p. 66.—
(β).
Aliter esse, to be of a different nature, differently constituted or disposed:
sed longe aliter est amicus atque amator,
Plaut. Truc. 1, 2, 70: ego hunc esse aliter credidi: iste me fefellit;
ego isti nihilo sum aliter ac fui,
Ter. Phorm. 3, 2, 44; id. Ad. 3, 4, 46; Cic. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
For alioqui (q. v. II. C.), otherwise, else, in any other case:
jus enim semper est quaesitum aequabile: neque enim aliter esset jus (and just after: nam aliter justitia non esset),
Cic. Off. 2, 12, 42; 1, 39, 139; id. Lael. 20, 74:
si suos legatos recipere vellent, quos Athenas miserant, se remitterent, aliter illos numquam in patriam essent recepturi,
Nep. Them. 7 fin.:
aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est,
Sall. C. 29, 3 Kritz:
aliter non viribus ullis Vincere poteris,
Verg. A. 6, 147:
veniam ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei,
Tac. H. 4, 59:
quoniam aliter non possem,
Vulg. Sap. 8, 21.—
(δ).
Like alius (q. v. II. A.) repeated even several times in a distributive manner, in one way... in another: sed aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Cic. Off. 3, 17, 68; so id. ib. 1, 12, 38; id. Lael. 24, 89; id. Fam. 15, 21, 6:
aliter utimur propriis, aliter commodatis,
Tac. Or. 32:
Aliter catuli longe olent, aliter sues,
Plaut. Ep. 4, 2, 9:
aliter Diodoro, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet,
id. Ac. 2, 47, 143:
idem illud aliter Caesar, aliter Cicero, aliter Cato suadere debebit,
Quint. 3, 8, 49: Et aliter acutis morbis medendum, aliter vetustis; aliter increscentibus, aliter subsistentibus, aliter jam ad sanitatem inclinatis, Cels. prooem. p. 10.—
(ε).
With alius or its derivatives, one in one way, another in another (v. alius, II. B.):
quoniam aliter ab aliis digeruntur,
Cic. de Or. 2, 19, 79; id. Att. 7, 8; Liv. 2, 21; so id. 39, 53:
hoc ex locorum occasione aliter alibi decernitur,
Plin. 18, 5, 6, § 30; so id. 25, 4, 10, § 29.—
(ζ).
Non aliter, analog. to non alius (v. alius, II. H.) with a comp. (only in Plin.):
non aliter utilius id fieri putare quam, etc.,
Plin. 37, 2, 10, § 28:
idque non aliter clarius intellegi potest,
id. 37, 4, 15, § 59; so id. 22, 22, 36, § 78; 24, 11, 50, § 85; 28, 9, 41, § 148; cf. Hand, Turs. I. pp. 267-276.

Lewis & Short latin dictionary > Alius
68 alius

1.
Ālĭus (better Ālĕus), a, um, adj., = Elius (v. Alis and Elis), Elian; subst., a native of Elis, a town in Achaia (only a few times in Plaut. Capt.):
postquam belligerant Aetoli cum Aleis,
Plaut. Capt. prol. 24; 27; 2, 2, 30.
2.
ălĭus, a, ud, adj. and subst. (old form, alis, alid, after the analogy of quis, quid:
alis rare,
Cat. 66, 28; Sall. ap. Charis, 2, p. 133; Inscr. Orell. 2488:
alid more freq.,
Lucr. 1, 263; 5, 257; 5, 1305; 5, 1456; Cat. 29, 15; cf. Prisc. 13, p. 959.— Gen. sing. masc.: alius, rare, and not used by Tac.; for which alterius is com. used (v. alter); also alii, Cato and Licin. ap. Prisc. 194 P.; Varr. R. R. 1, 2.— Fem. gen.:
aliae,
Lucr. 3, 918; Cic. Div. 2, 13, 30; Liv. 24, 27, 8; Gell. 2, 28, 1; Capito ap. Gell. 4, 10, 8.— Masc. dat.:
ali,
Lucr. 6, 1226:
alio,
Plaut. Stich. 1, 2, 13. — Fem. dat.:
aliae,
Plaut. Mil. 3, 1, 207; Gell. 9, 4, 8) [cf. allos; Osc. allo ( nom. sing. fem.); Goth. alis; Erse, aile; O. H. Germ. alles, elles ( conj.); Engl. else], another, [p. 90] other (i. e. of many, whereas alter is one of two, v. exceptt. under II. G.); freq. with the indef. pronn. aliquis, quis, aliqui, qui, quidam, and the interrog. quis, qui, etc.
I.
A.. In gen.:
eorum sectam sequuntur multi mortales... multi alii ex Troja strenui viri,
Naev. Bell. Pun. 1, 16:
alios multos,
Vulg. Matt. 15, 30; ib. Marc. 7, 4:
plures alios,
ib. ib. 12, 5:
cum aliis pluribus,
ib. Act. 15, 35:
an ita dissolvit, ut omnes alii dissolverunt?
Cic. Font. 1; Tac. H. 5, 5:
dum aliud aliquid flagiti conficiat,
Ter. Phorm. 5, 2, 5:
nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia,
Plaut. Am. 1, 1, 244:
nec quisquam alius affuit,
id. ib. 1, 1, 269:
panem vel aliud quidquam,
Vulg. 2 Reg. 3, 35. utrum hanc actionem habebis an aliam quampiam; Cic. Caecin. 37:
quidquid aliud dare,
Vulg. Lev. 22, 25:
ALIS NE POTESTO,
Inscr. Orell. 2488:
datum Mi esse ab dis aliis,
Plaut. Am. prol. 12:
adulescentulo in alio occupato amore,
Ter. And. 5, 1, 10:
aut aliae cujus desiderium insideat rei,
Lucr. 3, 918:
ne quam aliam quaerat copiam,
Ter. Heaut. 5, 1, 54:
nisi quid pater ait aliud,
id. And. 5, 4, 47:
si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium arbitrum a senatu datum, etc.,
Cic. Off. 1, 10, 33:
quodcumque alid auget,
Lucr. 5, 257:
Est alius quidam, parasitaster paululus,
Ter. Ad. 5. 2, 4; so Vulg. Luc. 22, 59:
tuo (judicio) stabis, si aliud quoddam est tuum,
Cic. Or. 71, 237:
L. Aemilius alius vir erat,
Liv. 44, 18:
Genus ecce aliud discriminis audi,
Juv. 12, 24:
alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit,
Cic. Verr. 5, 117; Tac. Agr. 39:
nemo alius,
Cic. Pis. 94; Vulg. Joan. 15, 24:
alius nemo,
Cic. Quinct. 76:
plus alimenti est in pane quam in ullo alio,
Cels. 2, 18:
aliud esse causae suspicamur,
Cic. Fl. 39:
Anne aliud tunc praefecti?
Juv. 4, 78:
estne viris reliqui aliud,
Sall. Fragm. 187, 19:
aliud auxilii,
Tac. A. 5, 8:
aliud subsidii,
id. ib. 12, 46:
alia honorum,
id. ib. 1, 9:
alia sumptuum,
id. ib. 15, 15:
sunt alia quae magis timeam,
Cic. Phil. 5, 29: Facete is quidem, sicut alia, many other things, id. Fin. 1, 3, 7 Madv.:
haec aliaque,
Tac. H. 3, 51 al. —
Hence, alio die, t. t. of the soothsayer, when he wished the Comitia postponed to another day, on the pretence of unfavorable omens: quid gravius quam rem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixerit?
Cic. Leg. 2, 12, 31; id. Phil. 2, 33, 83 and 84 Wernsd. Perh. there is a reference to the same thing in Plaut. Poen. 2, 52: ita res divina mihi fuit: res serias omnes extollo ex hoc die in alium diem.—With aliquis, quisquam, or ullus implied (cf. aliqui, V. B., and aliquis, II. B.):
ut, etiam si aliud melius fuit, tamen legatorum reditum exspectetis,
Cic. Phil. 6, 6:
utar post alio, si invenero melius,
something else, id. Tusc. 1, 7, 14; so,
si in aliud tempus differetur,
Caes. B C. 1, 86:
an alium exspectamus?
Vulg. Matt. 11, 3; ib. Marc. 4, 36:
siti magis quam alia re accenditur,
Sall. J. 89, 5:
neque sex legiones alia de causa missas in Hispaniam,
Caes. B. C. 1, 85:
neque creatura alia poterit nos separare,
Vulg. Rom. 8, 39.
► Instances of the rare gen.
alius:
alius generis bestiae,
Cic. N. D. 2, 48, 123; Varr. L. L. 9, 40, 67 dub.:
alius ingenii,
Liv. 1, 56, 7 Madv. by conj.:
alius ordinis,
Amm. 30, 5, 10:
artificis aliusve,
Front. Controv. Agr. 2, 40, 27:
alius coloris,
Non. p. 450:
nomine vel ejus pro quo... aut alius qui, etc.,
Dig. 39, 2, 24, § 6; v. aliusmodi.—
B.
In comparisons, with atque, ac, or et, more rarely with nisi and quam; with the latter, in good class. authors, only when preceded by a neg. clause, or by an interrog. implying a neg.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 3, 3, 13; instead of quam, the comp. abl. or praeter, and similar words, sometimes appear, other than, different from, etc.
(α).
With atque, ac, or et:
illi sunt alio ingenio atque tu,
Plaut. Ps. 4, 7, 35:
alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?
Ter. And. 3, 3, 13:
potest non solum aliud mihi ac tibi, sed mihi ipsi aliud alias videri,
Cic. Or. 71, 237:
longe alia nobis ac tu scripseras nuntiantur,
id. Att. 11, 10:
res alio modo est ac putatur,
id. Inv. 2, 6, 21 B. and K.:
qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum gerere coeperunt,
Caes. B. G. 3, 28:
non alius essem atque nunc sum,
Cic. Fam. 1, 9:
longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant,
Caes. B. G. 3, 9: aliud (se) esse facturum ac pronunciasset, Nep. Ages. 3, 4:
alia atque antea sentiret,
id. Hann. 2, 2:
lux longe alia est solis et lychnorum,
is very different, Cic. Cael. 28.—
(β).
With nisi or quam (the latter is suspicious in Cic.; cf. Ochsn. Eclog. 252; Orell. ad Cic. Tusc. 1, 31, 75):
amare autem nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,
nothing else than, only, Cic. Lael. 27, 100:
neque ulla fuit causa intermissionis epistularum nisi quod, etc.,
id. Fam. 7, 13:
erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,
id. de Or. 2, 12:
Quid est aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut, etc.?
id. Phil. 8, 3:
nihil aliud agerem, nisi eum, qui accusatus esset, defenderem,
id. Sull. 12; id. Att. 5, 10:
quid est aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare?
id. Sen. 2, 5; id. Sex. Rosc. 19, 54; id. Rosc. Am. 5, 13; id. Leg. 1, 8, 25:
pinaster nihil aliud est quam pinus silvestris,
Plin. 16, 10; Nep. Arist. 2, 2; id. Paus. 1, 4:
Lysander nihil aliud molitus est quam ut omnes civitates in sua teneret potestate,
id. Lys. 1, 4:
neque aliud huic defuit quam generosa stirps,
id. Eum. 1, 2:
Nullo quippe alio vincis discrimine quam quod Illi marmoreum caput est, etc.,
Juv. 8, 54.—Hence, nihil aliud nisi or quam, = ouden allo ê, followed by finite verb, nothing else than, nothing but, only (after these words, fecit, factum est may be supplied, or the phraseology changed to nulla alia re facta; cf. Matth. Gr. 903; Hoogev. ad Vig. p. 475;
Kuhn. Gr. Gr. II. p. 825): tribunatus P. Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit,
Cic. Sest. 6, 13:
ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet,
id. Imp. Pomp. 22, 64; Liv. 2, 8:
et hostes quidem nihil aliud (i. e. nulla alia re facta) quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt,
id. 2, 63; 31, 24:
sed ab lictore nihil aliud quam prehendere prohibito, cum conversus in Patres impetus esset,
id. 2, 29:
ut domo abditus nihil aliud quam per edicta obnuntiaret,
Suet. Caes. 20:
mox nihil aliud quam vectabatur et deambulabat,
id. Aug. 83.—So, quid aliud quam? what other thing than? what else than? quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, Liv. 4, 3:
quid aliud quam ad bellum vocabantur?
Flor. 3, 23 med.; so,
Quid Tullius? Anne aliud quam sidus?
Juv. 7, 199.—In affirmative-clauses rare, and only post-Aug.:
te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,
Plin. Ep. 7, 15, 2:
quod alium quam se cooptassent,
Suet. Ner. 2 al. —So, with the simple interrogative, quis alius? quid aliud? Qui, malum, alii? Ter. Eun. 4, 7, 10:
Quid te aliud sollicitat?
id. ib. 1, 2, 82:
Quid aliud tibi vis?
id. Heaut. 2, 3, 90:
Numquid vis aliud?
id. Eun. 1, 2, 111:
Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.,
Juv. 12, 48:
Quid enim est aliud Antonius?
Cic. Phil. 2, 70:
Quid est aliud furere?
id. Pis. 47:
Quid est alia sinistra liberalitas?
Cat. 29, 15 al. —
(γ).
With comp. abl. (cf. in Gr. alla tôn dikaiôn, Xen. Mem. 4, 4, 25):
qui quaerit alia his, malum videtur quaerere,
other than, Plaut. Poen. prol. 22:
quod est aliud melle,
Varr. R. R. 3, 16: nec quidquam aliud libertate communi quaesisse, nothing else but, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2:
neve putes alium sapiente bonoque beatum,
Hor. Ep. 1, 16, 20:
alius Lysippo,
id. ib. 2, 1, 240:
accusator alius Sejano,
Phaedr. 3, prol. 41.—
(δ).
With praeter:
nec nobis praeter me alius quisquam est servos Sosia,
Plaut. Am. 1, 1, 249:
nec quidquam aliud est philosophia praeter studium sapientiae,
Cic. Off. 2, 2, 5:
non est alius praeter eum,
Vulg. Marc. 12, 32:
rogavit numquid aliud ferret praeter arcam?
Cic. de Or. 2, 69:
Num quid igitur aliud in illis judiciis versatum est praeter hasce insidias?
id. Clu. 62:
nec jam tela alia habebant praeter gladios,
Liv. 38, 21, 5.—
(ε).
With extra (eccl. Lat.):
neque est alius extra te,
Vulg. 1 Reg. 2. 2; ib. Soph. 2, 15.—
(ζ).
With absque (eccl. Lat.):
non est alius Deus absque te,
Vulg. 1 Par. 17, 20.—
(η).
With praeterquam:
cum aliud, praeterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent,
Liv. 3, 40.
II.
Esp.
A.
In distributive-clauses repeated even several times, and also interchanged with non nulli, quidam, ceteri, pars, partim, etc., the one... the other; plur., some... others:
quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures?
Cic. Phil. 2, 111:
latera tegentes alios, alios praegredientes amicos,
id. ib. 13, 4: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Caes. B. G. 3, 25; id. B. C. 1, 55:
alii experimentorum notitiam necessariam esse contendunt, alii non satis potentem usum esse proponunt, Cels. prooem.: quae minus tuta erant, alia fossis, alia vallis, alia turribus muniebat,
Liv. 32, 5; so Vulg. Matt. 13, 5 sqq.; ib. 1 Cor. 12, 10; Cels. 3, 3, enumerating the different kinds of fever, repeats aliae seventeen times:
cum aliis Q. Frater legatus, aliis C. Pomptinus legatus, reliquis M. Anneius legatus etc.,
Cic. Fam. 15, 4, 8:
proferebant alii purpuram, tus alii, gemmas alii, vina non nulli Graeca,
id. Verr. 2, 5, 56, § 146: alias bestias nantes, alias volucres, serpentes quasdam, quasdam esse gradientes; earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas;
immanes alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas,
id. Tusc. 5, 13, 38:
principes partim interfecerant, alios in exsilium ejecerant,
Nep. Pelop. 1, 4:
nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus,
Verg. E. 1, 65:
alii superstantes proeliarentur, pars occulti muros subruerent,
Tac. H. 4, 23.—Sometimes alius is omitted in one clause:
Helvetii ea spe dejecti navibus junctis, alii vadis Rhodani, etc.,
Caes. B. G. 1, 8:
Veientes ignari in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos, etc.,
Liv. 5, 21; Plin. 2, 43, 44, § 114:
castra metari placuit, ut opus et alii proelium inciperent,
Tac. A. 1, 63.—Also with aliquis:
alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures: aliqua etiam ceterorum membrorum usum adjuvant,
Cic. Fin. 3, 19, 63: [putat aliquis esse voluptatem bonum;
alius autem pecuniam],
id. Tusc. 5, 28, 60 B. and K.; cf. Goer. ad Cic. Ac. 2, 10, 20.—Sometimes aliud... aliud designate merely a distinction between two objects contrasted, one thing... another:
Numquam aliud natura, aliud sapientia dicit,
Juv. 14, 321:
Fuit tempus, quo alia adversa, alia secunda principi,
Plin. Pan. 72:
aliud est male dicere, aliud accusare,
Cic. Cael. 3; id. Lig. 16; Quint. 10, 1, 53:
aliud est servum esse, aliud servire,
id. 5, 10, 60 al.:
jam sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,
Liv. 1, 12; cf. infra, e.—
B.
Alius repeated in another case, or with its derivatives, aliter, alias, alio, alibi, aliunde, etc. (but never with its derivatives in Tac.), in imitation of the Greek (cf. L. and S. s. v. allos, and Ochsn. Eclog. 110): simul alis alid aliunde rumitant inter se, Naev. ap. Fest. pp. 135 and 225; cf.
Bothe, Fragm. Comic. p. 25: alius alium percontamur, cuja est navis?
one another, Plaut. Stich. 2, 2, 46:
fallacia alia aliam trudit,
Ter. And. 4, 4, 40:
fecerunt alii quidem alia quam multa,
Cic. Phil. 3, 20, 6:
signa et ornamenta alia alio in loco intuebantur,
some in one place and some in another, id. Verr. 2. 1, 22:
alius in alia est re magis utilis,
id. Sex. Rosc. 111:
alius ex alia parte,
id. Verr. 1, 66:
dies alios alio dedit ordine Luna felicis operum,
Verg. G. 1, 276:
ut ipsi inter se alii aliis prodesse possent,
Cic. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 1, 12, 33:
ideo multa conjecta sunt, aliud alio tempore,
id. Q. Fr. 3, 1, 7:
habes Sardos venales, alium alio nequiorem,
one worse than another, id. Fam. 7, 24: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Fr., l'un a
l'autre,
Caes. B. G. 2, 26 Herz.:
legiones aliae alia in parte resistunt,
id. ib. 2, 22:
alius alia causa illata,
id. ib. 1, 39:
cum ceteros alii alium alia de causa improbarent,
Suet. Vesp. 6:
alius alii subsidium ferunt,
Caes. B. G. 2, 26:
alius alio more viventes,
each in a different way, Sall. C. 6, 2:
alius alii tanti facinoris conscii,
id. ib. 22, 2; so id. ib. 52, 28; id. J. 53, 8; Curt. 10, 5, 16; Just. 15, 2:
alii autem aliud clamabant,
Vulg. Act. 19, 32:
illi alias aliud iisdem de rebus sentiunt,
now this, now that, Cic. de Or. 2, 7 fin.:
aliter ab aliis digeruntur,
id. ib. 2, 19; Vulg. 3 Reg. 22, 20:
equites alii alia dilapsi sunt,
some in this way, some in that, Liv. 44, 43:
cum alii alio mitterentur,
id. 7, 39: Alis alibi stantes, omnes tamen adversis volneribus conciderunt, Sall. ap. Charis. 2, p. 133:
jussit alios alibi fodere,
Liv. 44, 33; Vulg. Sap. 18, 18.—
C.
Alius ex alio, super alium, post alium, one after another; so often of the connection between ideas:
ut aliud ex alio incidit, occurrit, etc.,
Ter. Heaut. 3, 3, 37:
aliud ex alio succurrit mihi,
Cic. Fragm. C. 12:
alid ex alio reficit natura,
Lucr. 1, 263; 5, 1305; 5, 1456: sed, [p. 91] ut aliud ex alio, mihi non est dubium, quin, etc., Cic. Att. 16, 14, Plin. Pan. 18, 1:
ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio,
Cic. Tusc. 5, 24, 69:
alias ex aliis nectendo moras,
Liv. 7, 39:
aliam ex alia prolem,
Verg. G. 3, 65; id. Cir. 364:
nos alia ex aliis in fata vocamur,
id. A. 3, 494:
quae impie per biennium alia super alia es ausus,
Liv. 3, 56; 23, 36:
aliud super aliud scelus,
id. 30, 26; Plin. Ep. 7, 8; Suet. Ner. 49:
deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,
Sall. J. 63, 5.—
D.
Alius atque alius or alius aliusque, the one and the other; now this, now that; different:
eadem res saepe aut probatur aut reicitur, alio atque alio elata verbo,
Cic. Or. 22, 72:
alio atque alio loco requiescere,
in different places, Sall. J. 72, 2:
inchoata res aliis atque aliis de causis dilata erat,
Liv. 8, 23:
aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,
Sen. Ep. 32, 2:
cum alia atque alia appetendo loca munirent,
Liv. 1, 8:
milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant,
id. 2, 2:
luna alio atque alio loco exoritur,
Plin. 2, 10:
febres aliae aliaeque subinde oriuntur,
Cels. 3, 3:
cancer aliis aliisque signis discernitur,
id. 5, 26:
aliis atque aliis causis,
Suet. Aug. 97.—In Sall. also alius deinde alius or alius post alius:
saepe tentantes agros alia deinde alia loca petiverant, J. 18, 7: alias deinde alias morae causas facere,
id. ib. 36, 2:
aliis post aliis minitari,
id. ib. 55, 8.—
E.
Of another kind or nature, i. e. different; hence, alium facere, to make different, to change, transform; and alium fleri, to become different, to be wholly changed:
nunc haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat,
Ter. And. 1, 2, 18 (aliam vitam pro diversam, contrariam, Don.):
alium nunc censes esse me atque olim cum dabam,
id. ib. 3, 3, 13:
Huic aliud mercedis erit,
Verg. E. 6, 26:
longe alia mihi mens est,
Sall. C. 52, 2:
Vos aliam potatis aquam,
Juv. 5, 52:
lectus non alius cuiquam,
id. 8, 178:
ensesque recondit mors alia,
Stat. Th. 7, 806:
ostensus est in alia effigie,
Vulg. Marc. 16, 12; ib. Rom. 7, 23; ib. Gal. 1, 6; ib. Jac. 2, 25:
alium fecisti me, alius ad te veneram,
Plaut. Trin. 1, 2, 123: alius nunc fieri volo, id. Poen. prol. fin.:
homines alii facti sunt,
Cic. Fam. 11, 12:
mutaberis in virum alium,
Vulg. 1 Reg. 10, 6; cf. supra, II. A. fin. —Hence, in alia omnia ire, transire, or discedere, sc. vota, to differ from the thing proposed; and in gen., to reject or oppose it, to go over to the opposite side: qui hoc censetis, illuc transite;
qui alia omnia, in hanc partem: his verbis praeit ominis videlicet causa, ne dicat: qui non censetis,
Fest. p. 221; Plin. Ep. 8, 14, 19:
frequens eum senatus reliquit et in alia omnia discessit,
Cic. Fam. 10, 12:
de tribus legatis frequentes ierunt in alia omnia,
id. ib. 1, 2 Manut.: cum prima M. Marcelli sententia pronunciata esset, frequens senatus in alia omnia iit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:
discessionem faciente Marcello, senatus frequens in alia omnia transiit,
Hirt. B. G. 8, 53: aliud or alias res agere, v. ago, II. 7.—
F.
Of that which remains of a whole, = reliquus, ceteri, the rest, the remainder:
Divitiaco ex aliis Gallis maximam fidem habebat,
Caes. B. G. 1, 41:
inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit,
Liv. 7, 26:
vulgus aliud trucidatum,
id. 7, 19; 2, 23; so id. 24, 1:
legiones in testudinem glomerabantur et alii tela incutiebant,
Tac. H. 3, 31; id. A. 1, 30; 3, 42:
cum alios incessus hostis clausisset, unum reliquum aestas impediret,
id. ib. 6, 33 al.—
G.
Like alter, one of two, the other of two:
huic fuerunt filii nati duo, alium servus surpuit, etc.,
Plaut. Capt. prol. 8; cf. id. ib. arg. 2 and 9: eis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere;
magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii,
Sall. C. 54, 1 Kritz:
duo Romani super alium alius corruerunt,
one upon the other, Liv. 1, 25, 5:
ita duo deinceps reges, alius alia via, civitatem auxerunt,
each in a different way, id. 1, 21, 6; 24, 27:
marique alio Nicopolim ingressus,
Tac. A. 5, 10 ( Ionio, Halm); so,
alias partes fovere,
the other side, id. H. 1, 8.—Also in the enumeration of the parts of any thing:
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae,
Caes. B. G. 1, 1 Herz.:
classium item duo genera sunt: unum liburnarum, aliud lusoriarum,
Veg. 2, 1 (cf. in Gr. meinantes de tautên tên hêmeran, têi allêi eporeuonto, Xen. Anab. 3, 4, 1; and so the Vulg.: Alia die profecti, the next day, Act. 21, 8).—Hence, alius with a proper name used as an appell. (cf. alter):
ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur,
a second Ariovistus, Tac. H. 4, 73 fin.:
alius Nero,
Suet. Tit. 7.—
H.
A peculiar enhancement of the idea is produced by alius with a neg. and the comp.:
mulier, qua mulier alia nulla est pulchrior,
than whom no other woman is more beautiful, to whom no other woman is equal in beauty, Plaut. Merc. 1, 1, 100:
facinus, quo non fortius ausit alis,
Cat. 66, 28:
Fama malum qua non aliud velocius ullum,
Verg. A. 4, 174:
quo neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est,
Sall. J. 2, 4:
quo non aliud atrocius visum,
Tac. A. 6, 24:
(Sulla) neque consilio neque manu priorem alium pati,
Sall. J. 96, 3:
neque majus aliud neque praestabilius invenias,
id. ib. 1, 2; Liv. 1, 24:
non alia ante Romana pugna atrocior fuit,
id. 1, 27; 2, 31; Tac. A. 6, 7 al.; cf. under aliter, 2. b. z.—Hence the advv.
A.
ălĭō, adv. (an old dat. form, designating direction to a place; cf.: eo, quo), elsewhither (arch.), elsewhere, to another place, person, or thing, allose (class., esp. among poets; but not found in Lucr. or Juv.).
1.
In gen.
a.
Of place:
fortasse tu profectus alio fueras,
Ter. Eun. 2, 2, 49:
ut ab Norba alio traducerentur,
Liv. 32, 2:
translatos alio maerebis amores,
Hor. Epod. 15, 23:
decurrens alio,
id. S. 2, 1, 32:
nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris,
id. ib. 2, 2, 55.—With quo:
Arpinumne mihi eundum sit, an quo alio,
to some other place, Cic. Att. 9, 17:
si quando Romam aliove quo mitterent legatos,
Liv. 38, 30. —
b.
Of persons or things (cf. alias, alibi, alicunde, etc.):
illi suum animum alio conferunt,
Ter. Heaut. 2, 4, 10 (cf. Plaut. Merc. 2, 2, 62:
ne ad illam me animum adjecisse sentiat): ne quando iratus tu alio conferas,
id. Eun. 3, 1, 60 Don.:
hi narrata ferunt alio,
Ov. M. 12, 57: tamen vocat me alio ( to another subject) jam dudum tacita vestra exspectatio, Cic. Clu. 23, 63; id. Verr. 2, 1, 53, § 139:
sed, si placet, sermonem alio transferamus,
id. de Or. 1, 29, 133:
quoniam alio properare tempus monet,
Sall. J. 19, 2; so Tac. A. 1, 18 al.—
c.
Of purpose or design:
appellet haec desideria naturae: cupiditatis nomen servet alio,
for another purpose, Cic. Fin. 2, 9, 27:
hoc longe alio spectabat,
looked quite elsewhere, had a far different design, Nep. Them. 6, 3.—
2.
a.. Alio... alio, in one way... in another; hither... thither, = huc... illuc:
hic (i. e. in ea re) alio res familiaris, alio ducit humanitas,
Cic. Off. 3, 23, 89: alio atque alio, in one way and another:
nihil alio atque alio spargitur,
Sen. Brev. Vit. 11, 2.—
b.
Alius alio, each in a different way, one in one way, another in another:
et ceteri quidem alius alio,
Cic. Off. 3, 20, 80:
aliud alio dissipavit,
id. Div. 1, 34, 76; so Liv. 2, 54, 9; 7, 39.—So, aliunde alio, from one place to another:
quassatione terrae aliunde alio (aquae) transferuntur,
Sen. Q. N. 3, 11, 1; cf. aliunde.—
c.
Like alius or aliter with a negative and the particles of comparison quam or atque;
in questions with nisi: plebem nusquam alio natam quam ad serviendum,
for nothing but, Liv. 7, 18, 7: non alio datam summam quam in emptionem, etc., * Suet. Aug. 98 Ruhnk.:
quo alio nisi ad nos confugerent?
Liv. 39, 36, 11; cf. Hand, Turs. I. pp. 232-234.—
B.
ălĭā, adv. (sc. via), in another way, in a different manner (in the whole ante-class. and class. per. dub.); for in Plaut. Rud. prol. 10, aliuta has been proposed; in Lucr. 6, 986, Lachm. reads alio; in Liv. 21, 56, 2, Weissenb. alibi; and in id. 44, 43, 2, via may be supplied from the preced. context; certain only in Don. ad Ter. Hec. 1, 2, 5; cf. Hand, Turs. I. p. 219.—
C.
ălĭās, adv. (acc. to Prisc. 1014 P., and Corss. Ausspr. I. p. 769, an acc. form like foras; but acc. to Herz. ad Caes. B. G. 5, 57, and Hab. Syn. 79, old gen. like paterfamili as, Alcmen as, etc. In the ante-class. per. rare; only once in Plaut., twice in Ter., twice in Varro; in the class. per. most freq. in Cic., but only three times in his orations; also in Plin.).
1.
Of time, at a time other than the present, whether it be in the past or (more freq.) in the future.
a.
At another time, at other times, on another occasion (alias: temporis adverbium, quod Graeci allote, aliter allôs, Capitol. Orth. 2242 P.; cf.
Herz. and Hab., as cited above): alias ut uti possim causa hac integra,
Ter. Hec. 1, 2, 4; so id. And. 3, 2, 49 (alias = alio tempore, Don.):
sed alias jocabimur,
Cic. Fam. 7, 13, 2:
sed plura scribemus alias,
id. ib. 7, 6:
et alias et in consulatus petitione vinci,
id. Planc. 18:
nil oriturum alias,
Hor. Ep. 2, 1, 17.—In the future, freq. in contrast with nunc, in praesentia, tum, hactenus:
recte secusne, alias viderimus,
Cic. Ac. 2, 44, 135:
Hactenus haec: alias justum sit necne poema, Nunc, etc.,
Hor. S. 1, 4, 63: sed haec alias pluribus;
nunc, etc.,
Cic. Div. 2, 2 fin.; Liv. 44, 36 fin.: quare placeat, alias ostendemus; in praesentia, etc., Auct. ad Her. 3, 16, 28.—In the past:
gubernatores alias imperare soliti, tum metu mortis jussa exsequebantur,
Curt. 4, 3, 18:
alias bellare inter se solitos, tunc periculi societas junxerat,
id. 9, 4, 15.—Freq. with advv. of time;
as numquam, umquam, and the like: si umquam in dicendo fuimus aliquid, aut etiam si numquam alias fuimus, tum profecto, etc.,
Cic. Att. 4, 2, 2:
consilio numquam alias dato,
Hor. C. 3, 5, 45:
numquam ante alias,
Liv. 2, 22, 7:
non umquam alias ante tantus terror senatum invasit,
id. 2, 9, 5; 1, 28, 4:
si quando umquam ante alias,
id. 32, 5 (where the four advv. of time are to be taken together):
Saturnalibus et si quando alias libuisset, modo munera dividebat,
Suet. Aug. 75.—
b.
Alias... alias, as in Gr. allote... allote; allote men... allote de, at one time... at another; once... another time; sometimes... sometimes; now... now:
Alias me poscit pro illa triginta minas, Alias talentum magnum,
Plaut. Curc. 1, 1, 63; so Varr. L. L. 8, § 76 Mull.; id. R. R. 2, 1, 15; Cic. Verr. 1, 46, 120:
nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser,
id. Fin. 2, 27, 87:
contentius alias, alias summissius,
id. de Or. 3, 55, 212:
cum alias bellum inferrent, alias inlatum defenderent,
Caes. B. G. 2, 29; so id. ib. 5, 57 al.; it occurs four times in successive clauses in Cic. Inv. 1, 52, 99.—Sometimes plerumque, saepe, aliquando, interdum stand in corresponding clauses:
nec umquam sine usura reddit (terra), quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum foenore,
Cic. Sen. 15, 51:
geminatio verborum habet interdum vim, leporem alias,
id. de Or. 3, 54, 206:
hoc alias fastidio, alias contumacia, saepius imbecillitate, evenit,
Plin. 16, 32, 58, § 134; 7, 15, 13, § 63.—Sometimes one alias is omitted:
illi eruptione tentata alias cuniculis ad aggerem actis, etc.,
Caes. B. G. 3, 21; Plin. 26, 3, 7, § 13.—
c.
Alias aliter, alias alius, etc. (cf. alius), at one time in one way... at another in another; now so... now otherwise; now this... now that:
et alias aliter haec in utramque partem causae solent convenire,
Cic. Inv. 2, 13, 45:
alii enim sunt, alias nostrique familiares fere demortui,
id. Att. 16, 11 (Madv. interprets this of time):
illi alias aliud iisdem de rebus judicant,
id. de Or. 2, 7, 30; id. Or. 59, 200:
(deos) non semper eosdem atque alias alios solemus venerari,
id. Red. in Sen. 30:
ut iidem versus alias in aliam rem posse accommodari viderentur,
id. Div. 2, 54, 111.—
d.
Saepe alias or alias saepe... nunc, nuper, quondam, etc.;
also: cum saepe alias... tum, etc. (very common in Cic.): quod cum saepe alias tum nuper, etc.,
Cic. Tusc. 4, 4, 7:
fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano,
id. ib. 5, 4, 11:
quibus de rebus et alias saepe... et quondam in Hortensii villa,
id. Ac. 2, 3, 9:
quorum pater et saepe alias et maxime censor saluti rei publicae fuit,
id. de Or. 1, 9, 38:
cum saepe alias, tum apud centumviros,
id. Brut. 39, 144:
cum saepe alias, tum Pyrrhi bello,
id. Off. 3, 22, 86; 3, 11, 47:
neque tum solum, sed saepe alias,
Nep. Hann. 11, 7.—In comparative sentences rare:
nunc tamen libentius quam saepe alias,
Symm. Ep. 1, 90.—So,
e.
Semper alias, always at other times or in other cases (apparently only post-Aug.): et super cenam autem et semper alias communissimus, multa joco transigebat. Suet. Vesp. 22; id. Tib. 18; Gell. 15, 1.—
f.
Raro alias, rarely at other times, on other occasions:
ut raro alias quisquam tanto favore est auditus,
Liv. 45, 20; 3, 69; Tac. H. 1, 89.—
g.
Non alias, at no other time, never, = numquam (a choice poet. expression, often imitated by [p. 92] the histt.):
non alias caelo ceciderunt plura sereno Fulgura,
never at any other time did so much lightning fall from a clear sky, Verg. G. 1, 487:
non alias militi familiarior dux fuit,
Liv. 7, 33; 45, 7:
non alias majore mole concursum,
Tac. A. 2, 46; 4. 69;
11, 31: non sane alias exercitatior Britannia fuit,
id. Agr. 5:
haud alias intentior populus plus vocis permisit,
id. A. 3, 11, and 15, 46; Suet. Tit. 8; Flor. 3, 6.—
2.
Of place, at another place, elsewhere; or in respect of other things, in other circumstances, otherwise (only post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 3, 7):
Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida, non alias, nascitur,
Plin. 24, 14, 75, § 123 (Jan, alius): nusquam alias tam torrens fretum, * Just. 4, 1, 9:
sicut vir alias doctissimus Cornutus existimat,
Macr. S. 5, 19.—
3.
Alias for alioqui (only post-Aug.), to indicate that something is in a different condition in one instance, not in others, except that, for the rest, otherwise:
in Silaro non virgulta modo immersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri potu ejus aquae,
Plin. 2, 103, 106, § 224; so id. 18, 6, 7, § 37; 19, 8, 48, § 163; 25, 2, 6, § 16 al.—
4.
Non alias quam, for no other reason, on no other condition, in no other circumstances than, not other than; and non alias nisi, on no other condition, not otherwise, except (prob. taken from the lang. of common life):
non alias magis indoluisse Caesarem ferunt quam quod, etc.,
Tac. A. 3, 73:
debilitatum vulnere jacuisse non alias quam simulatione mortis tutiorem,
by nothing safer than by feigning death, Curt. 8, 1, 24; 8, 14, 16; Dig. 29, 7, 6, § 2: non alias ( on no other condition) existet heres ex substitutione nisi, etc., ib. 28, 6, 8; 23, 3, 37, 23, 3, 29.—
5.
Alias like aliter, in another manner; flrst in the Lat. of the jurists (cf. Suet. Tib. 71 Oud.; Liv. 21, 56, 2 Drak.; Ter. And. 3, 2, 49 Ruhnk.), Dig. 33, 8, 8, § 8; cf. Hand, Turs. I. pp. 219-227. —
D.
ălĭtĕr, adv. [alis; v. alius init. ], otherwise, in another manner, allôs.
1.
With comparative-clause expressed; constr. both affirm. and neg. without distinction.
a.
With atque, ac, quam, and rarely ut, otherwise than, different from what, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 23:
sed aliter atque ostenderam facio,
Cic. Fam. 2, 3, 4; Ter. Ad. 4, 3, 6:
aliter ac nos vellemus,
Cic. Mil. 9, 23:
de quo tu aliter sentias atque ego,
id. Fin. 4, 22, 60; id. Att. 6, 3:
si aliter nos faciant quam aequum est,
Plaut. Stich. 1, 1, 42:
si aliter quippiam coacti faciant quam libere,
Cic. Rab. Post. 11, 29; id. Verr. 2, 1, 19, § 24; id. Inv. 2, 22, 66:
Sed si aliter ut dixi accidisset, qui possem queri?
id. Rep. 1, 4, 7.—
b.
Non (or haud) aliter, not otherwise (per litoten), = just as; with quam si, ac si, quam cum, quam, exactly, just as if:
Non aliter quam si ruat omnis Karthago,
Verg. A. 4, 669:
dividor haud aliter quam si mea membra relinquam,
Ov. Tr. 1, 3, 73:
nihil in senatu actum aliter quam si, etc.,
Liv. 23, 4; 21, 63, 9:
illi negabant se aliter ituros quam si, etc.,
id. 3, 51, 12:
nec aliter quam si mihi tradatur, etc., Quint. prooem. 5: ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur,
Tac. A. 1, 6; 1, 49:
Non aliter quam si fecisset Juno maritum Insanum,
Juv. 6, 619; Suet. Aug. 40:
non aliter quam cum, etc.,
Ov. F. 2, 209; so id. M. 2, 623; 4, 348; 6, 516 al.:
nec scripsi aliter ac si, etc.,
Cic. Att. 13, 51; Suet. Oth. 6; Col. 2, 14 (15), 8:
Non aliter quam qui lembum subigit,
Verg. G. 1, 201:
non aliter praeformidat quam qui ferrum medici, priusquam curetur, aspexit,
Quint. 4, 5, 5; so id. 4, 5, 22; 2, 5, 11:
neque aliter quam ii, qui traduntur, etc.,
id. 5, 8, 1:
patere inde aliquid decrescere, non aliter quam Institor hibernae tegetis,
Juv. 7, 220:
successorem non aliter quam indicium mortis accepturum,
Tac. A. 6, 30.—
* c.
Aliter ab aliquo (analog. to alius with the abl., and alienus with ab), differently from any one:
cultores regionum multo aliter a ceteris agunt,
Mel. 1, 9, 6.—
d.
Non ali ter nisi, by no other means, on no other condition, not otherwise, except:
qui aliter obsistere fato fatetur se non potuisse, nisi etc.,
Cic. Fat. 20, 48; id. Fam. 1, 9: non pati C. Caesarem consulem aliter fieri, nisi exercitum et provincias tradiderit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14; so Lentulus ap. Cic. Fam. 12, 14, 18; Liv. 35, 39; 45, 11; 38; Tac. Or. 32; Just. 12, 14, 7; Suet. Ner. 36; Dig. 37, 9, 6; 48, 18, 9. —
e.
Non aliter quam ut, on no other condition than that:
neque aliter poterit palos, ad quos perducitur, pertingere, quam ut diffluat,
Col. Arb. 7, 5; so Suet. Tib. 15; 24; id. Galb. 8; Curt. 9, 5, 23.—
2.
Without a comparative clause expressed.
a.
In gen., otherwise, in another manner, in other respects; and in the poets: haud aliter (per litoten), just so:
vale atque salve, etsi aliter ut dicam meres,
though you deserve that I speak differently, Plaut. Capt. 3, 5, 86 Brix:
tu si aliter existimes, nihil errabis,
Cic. Fam. 3, 7, 16:
ut eadem ab utrisque dicantur, aliter dicuntur,
in a different sense, Plin. Pan. 72, 7:
Si quis aliter docet,
Vulg. 1 Tim. 6, 3:
quae aliter se habent,
ib. ib. 5, 25:
Quippe aliter tunc vivebant homines,
Juv. 6, 11: quod uterque nostrum his etiam ex studiis notus, quibus aliter ignotus est, otherwise, i. e. personally, unknown, Plin. Ep. 9, 23, 3.—With negatives:
non fuit faciendum aliter,
Cic. Att. 6, 9; Tac. A. 15, 68:
Ergo non aliter poterit dormire?
Juv. 3, 281:
aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse,
Sall. C. 44, 1; Curt. 8, 10, 27:
haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae (the comparison of the wolf precedes),
Verg. A. 9, 65:
haud aliter (i. e. like a wild beast) juvenis medios moriturus in hostes Irruit,
id. ib. 9, 554 al.; Ov. M. 8, 473; 9, 642:
non aliter (i. e. than I) Samio dicunt arsisse Bathyllo Anacreonta Teium,
Hor. Epod. 14, 10:
neque Mordaces aliter (i. e. than by means of wine) diffugiunt sollicitudines,
id. C. 1, 18, 4:
neque exercitum Romanum aliter transmissurum,
Tac. H. 5, 19:
nec aliter expiari potest,
Vulg. Num. 35, 33. —So, fieri aliter non potest or fieri non potest aliter (not fieri non aliter potest): nihil agis;
Fieri aliter non potest,
Ter. Ad. 5, 8, 13: assentior;
fieri non potuit aliter,
Cic. Att. 6, 6.—
b.
Esp.
(α).
Pregn., otherwise, in the contrary manner: Pe. Servos Epidicus dixit mihi. Ph. Quid si servo aliter visum est? i. e. if he does not speak the truth? Plaut. Ep. 4, 2, 29:
verum aliter evenire multo intellegit,
Ter. And. prol. 4 (aliter autem contra significat, Don.):
amplis cornibus et nigris potius quam aliter,
Varr. R. R. 1, 20, 1: ne aliter quid eveniat, providere de cet, otherwise than harmoniously, Sall. J. 10, 7:
dis aliter visum,
Verg. A. 2, 428:
sin aliter tibi videtur,
Vulg. Num. 11, 15: adversi... saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion atque aliter ( in the opposite direction) curvantem bracchia Cancrum, Ov. M. 2, 83: aliterque ( and in the opposite course) secante jam pelagus rostro, Luc. 8, 197.—Hence, qui aliter fecerit, who will not do that:
neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, etc.,
Sall. C. 51, 43; Just. 6, 6, 1; cf. Brisson. de Form. p. 200, and de Verb. Signif. p. 66.—
(β).
Aliter esse, to be of a different nature, differently constituted or disposed:
sed longe aliter est amicus atque amator,
Plaut. Truc. 1, 2, 70: ego hunc esse aliter credidi: iste me fefellit;
ego isti nihilo sum aliter ac fui,
Ter. Phorm. 3, 2, 44; id. Ad. 3, 4, 46; Cic. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
For alioqui (q. v. II. C.), otherwise, else, in any other case:
jus enim semper est quaesitum aequabile: neque enim aliter esset jus (and just after: nam aliter justitia non esset),
Cic. Off. 2, 12, 42; 1, 39, 139; id. Lael. 20, 74:
si suos legatos recipere vellent, quos Athenas miserant, se remitterent, aliter illos numquam in patriam essent recepturi,
Nep. Them. 7 fin.:
aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est,
Sall. C. 29, 3 Kritz:
aliter non viribus ullis Vincere poteris,
Verg. A. 6, 147:
veniam ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei,
Tac. H. 4, 59:
quoniam aliter non possem,
Vulg. Sap. 8, 21.—
(δ).
Like alius (q. v. II. A.) repeated even several times in a distributive manner, in one way... in another: sed aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Cic. Off. 3, 17, 68; so id. ib. 1, 12, 38; id. Lael. 24, 89; id. Fam. 15, 21, 6:
aliter utimur propriis, aliter commodatis,
Tac. Or. 32:
Aliter catuli longe olent, aliter sues,
Plaut. Ep. 4, 2, 9:
aliter Diodoro, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet,
id. Ac. 2, 47, 143:
idem illud aliter Caesar, aliter Cicero, aliter Cato suadere debebit,
Quint. 3, 8, 49: Et aliter acutis morbis medendum, aliter vetustis; aliter increscentibus, aliter subsistentibus, aliter jam ad sanitatem inclinatis, Cels. prooem. p. 10.—
(ε).
With alius or its derivatives, one in one way, another in another (v. alius, II. B.):
quoniam aliter ab aliis digeruntur,
Cic. de Or. 2, 19, 79; id. Att. 7, 8; Liv. 2, 21; so id. 39, 53:
hoc ex locorum occasione aliter alibi decernitur,
Plin. 18, 5, 6, § 30; so id. 25, 4, 10, § 29.—
(ζ).
Non aliter, analog. to non alius (v. alius, II. H.) with a comp. (only in Plin.):
non aliter utilius id fieri putare quam, etc.,
Plin. 37, 2, 10, § 28:
idque non aliter clarius intellegi potest,
id. 37, 4, 15, § 59; so id. 22, 22, 36, § 78; 24, 11, 50, § 85; 28, 9, 41, § 148; cf. Hand, Turs. I. pp. 267-276.

Lewis & Short latin dictionary > alius
69 amplissime

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
I.
Lit.:
amplus et spectu protervo ferox,
Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:
qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,
Hor. C. 2, 14, 7:
ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,
Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:
admodum amplum et excelsum signum,
Cic. Verr. 4, 74:
collis castris parum amplus,
Sall. J. 98, 3:
porticibus in amplis,
Verg. A. 3, 353:
per amplum mittimur Elysium,
id. ib. 6, 743:
vocemque per ampla volutant Atria,
id. ib. 1, 725:
nil vulva pulchrius ampla,
Hor. Ep. 1, 15, 41:
amplae aures,
Plin. 11, 52, 114, § 274:
milium amplum grano,
id. 18, 7, 10, § 55:
cubiculum amplum,
Plin. Ep. 2, 17, 6:
baptisterium amplum atque opacum,
id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:
quanto est res amplior,
Lucr. 2, 1133:
Amplior Urgo et Capraria,
Plin. 3, 6, 12, § 81:
avis paulo amplior passere,
id. 10, 32, 47, § 89:
amplior specie mortali,
Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:
amplissima curia... gymnasium amplissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 53:
urbs amplissima atque ornatissima,
id. Agr. 2, 76:
amplissimum peristylum,
id. Dom. 116:
(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,
id. Verr. 4, 65:
mons Italiae amplissimus,
Plin. 3, 5, 7, § 48:
amplissimum flumen,
Plin. Ep. 8, 8, 3:
amplissimus lacus,
id. ib. 10, 41, 2:
amplissima insula,
Plin. 6, 20, 23, § 71:
amplissimi horti,
Plin. Ep. 8, 18, 11:
amplissima arborum,
Plin. 16, 39, 76, § 200:
est (topazon) amplissima gemmarum,
id. 37, 8, 32, § 109:
amplissimum cubiculum,
Plin. Ep. 5, 6, 23.—
B.
Transf., great, abundant, ample, much, long:
bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:
pabula miseris mortalibus ampla,
Lucr. 5, 944:
ampla civitas,
Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:
civitas ampla atque florens,
Caes. B. G. 4, 3:
gens ampla,
Plin. 5, 30, 33, § 125:
amplae copiae,
Caes. B. G. 5, 19:
ampla manus militum,
Liv. Epit. 1, 4, 9:
pecuaria res ampla,
Cic. Quinct. 12:
res familiaris ampla,
id. Phil. 13, 8:
(res) ampla,
Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:
patrimonium amplum et copiosum,
Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:
amplae divitiae,
Hor. S. 2, 2, 101:
esse patri ejus amplas facultates,
Plin. Ep. 1, 14, 9:
in amplis opibus heres,
Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:
amplior numerus,
Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:
ampliores aquae,
Plin. 5, 9, 10, § 58:
amplior exercitus,
Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:
commeatus spe amplior,
Sall. J. 75, 8:
amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,
Plin. Ep. 3, 11, 2:
pretia ampliora,
Plin. 10, 29, 43, § 84:
omnia longe ampliora invenire quam etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:
ampliores noctes,
Plin. 18, 26, 63, § 232:
ut ampliori tempore maneret,
Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:
peditatus copiae amplissimae e Gallia,
Cic. Font. 8:
exercitus amplissimus,
Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:
amplissima pecunia,
Cic. Rosc. Am. 31:
amplissimae fortunae,
id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:
amplissimae patrimonii copiae,
id. Fl. 89:
amplissimas summas emptionibus occupare,
Plin. Ep. 8, 2, 3:
opes amplissimae,
id. ib. 8, 18, 4:
amplissima dies horarum quindecim etc.,
the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:
ut quirem exaudire amplius,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
si vis amplius dari, Dabitur,
Plaut. Trin. 2, 1, 18:
jam amplius orat,
id. ib. 2, 1, 19:
daturus non sum amplius,
Cic. Verr. 2, 2, 29:
non complectar in his libris amplius quam quod etc.,
id. de Or. 1, 6, 22:
tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,
Plaut. Capt. 4, 1, 10:
ni amplius etiam, quod ebibit,
id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:
etiam amplius illam adparare condecet,
Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:
hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,
Cic. Verr. 2, 1:
si sit opus liquidi non amplius urna,
Hor. S. 1, 1, 54:
omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,
Vell. 2, 110, 3:
Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,
Cic. Verr. 4, 76:
illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,
Nep. Thras. 4, 3:
amplius possidere,
Plin. 18, 4, 3, § 17:
Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,
Curt. 8, 4, 21:
dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,
Plin. Ep. 3, 21, 6:
cum hoc amplius praestet, quod etc.,
id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:
gaudeo tibi liberorum esse amplius,
Plaut. Cist. 5, 4:
te amplius bibisse praedicet loti,
Cat. 39, 21:
amplius frumenti auferre,
Cic. Verr. 3, 49:
expensum est auri viginti paulo amplius,
id. Fl. 6, 8:
amplius negotii contrahi,
id. Cat. 4, 9:
si amplius obsidum vellet,
Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:
quanto ejus amplius processerat temporis,
id. B. C. 3, 25.—
II.
Fig.
A.
Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:
pro viribus amplis,
Lucr. 5, 1174:
amplae vires peditum,
Plin. 6, 20, 23, § 75;
ampla nepotum Spes,
Prop. 4, 22, 41:
poena sera, sed ampla,
full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:
haec irae factae essent multo ampliores,
Ter. Hec. 3, 1, 9:
si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,
id. ib. 3, 1, 50:
amplior metus,
Cic. Clu. 128:
amplior potentia feris,
Plin. 28, 10, 42, § 153:
ampliorem dicendi facultatem consequi,
Quint. 2, 3, 4:
amplior eoque acrior impetus,
Flor. 4, 2, 66:
spes amplior,
Sall. J. 105, 4:
amplius accipietis judicium,
severer, Vulg. Matt. 23, 14:
amplior auctoritas,
Plin. 37, 3, 12, § 47:
amplior virtus,
higher merit, Quint. 8, 3, 83:
idem aut amplior cultus (dei),
Plin. 28, 2, 4, § 18:
amplior est quaestio,
Quint. 3, 5, 8:
ampliora verba,
of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:
quo legatis animus amplior esset,
Sall. C. 40, 6; 59, 1:
spiritus amplior,
Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:
(honos) pro amplissimis meritis redditur,
Cic. Phil. 5, 41:
cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,
very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:
amplissima spes,
Suet. Caes. 7:
his finis cognitionis amplissimae,
most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
B.
Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:
illis ampla satis forma, pudicitia,
great enough, Prop. 1, 2, 24:
haec ampla sunt, haec divina,
Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:
res gestae satis amplae,
Sall. C. 8, 2:
cur parum amplis adfecerit praemiis,
Cic. Mil. 57:
ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,
Tac. A. 14, 53:
amplum in modum praemia ostentare,
Aur. Vict. Caes. 26, 6:
amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:
amplis honoribus auctos,
Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:
amplam occasionem calumniae nactus,
a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:
spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,
glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:
ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,
Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:
praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,
id. de Or. 1, 4, 13:
alicui ampliorem laudem tribuere,
id. Sest. 27:
in aliqua re esse laudem ampliorem,
id. Marcell. 4:
corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),
Quint. 12, 10, 5:
ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,
Suet. Aug. 7.— Subst.:
in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,
of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:
ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,
Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:
hoc munus aedilitatis amplissimum,
id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:
alicui amplissimas potestates dare,
Cic. Agr. 2, 31:
insignibus amplissimis ornatus,
id. ib. 2, 101:
dona amplissima conferre,
Plin. 18, 3, 3, § 9:
praemia legatis dedistis amplissima,
Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:
spe amplissimorum praemiorum adduci,
id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:
velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,
Quint. 10, 7, 1:
munera amplissima mittere,
Caes. B. G. 1, 43:
vestris beneficiis amplissimis adfectus,
Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:
laudi amplissimae lauream concedere,
id. Pis. 74:
laudibus amplissimis adficere,
id. Phil. 7, 11:
amplissimam gloriam consequi,
id. Prov. Cons. 39:
ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,
id. Deiot. 14:
amplissimis aliquem efferre honoribus,
Aur. Vict. Epit. 17, 3:
amplissimis uti honoribus,
Cic. Fl. 45:
amplissimos honores adipisci,
id. Verr. 5, 181:
honores adsequi amplissimos,
id. Mil. 81:
aliquem ad honores amplissimos perducere,
id. Am. 20, 73:
meus labor fructum est amplissimum consecutus,
id. Imp. Pomp 2:
mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,
in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:
ei amplissimis verbis gratias egimus,
id. Phil. 1, 3:
provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,
id. ib. 4, 9:
amplissimis verbis conlaudatus,
Suet. Caes. 16:
amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,
Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:
de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,
id. Dom. 74:
quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),
Plin. 7, 30, 31, § 116.—
C.
In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:
quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,
great or noble, id. Imp. Pomp. 37:
omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,
id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:
convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,
id. Phil. 3, 20:
hoc studium parvi properemus et ampli,
small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:
amplis doctoribus instructus,
Tac. A. 14, 52:
sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,
Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:
cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
ampliores ordines,
Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:
nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
quid amplius facitis?
Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:
ex amplissimo genere nubere,
Cic. Cael. 34:
amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12:
genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,
Cic. Phil. 13, 12:
amplissimos patruos habere,
id. Sex. Rosc. 147:
amplissima civitas,
id. Verr. 5, 122:
apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,
id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:
mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,
id. Imp. Pomp. 1:
non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,
id. Sest. 5:
licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplissimis operibus increscere,
id. ib. 8, 4, 3:
honores in amplissimo consilio collocare,
Cic. Sen. 2:
amplissimi orbis terrae consilii principes,
id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:
promotus ad amplissimas procurationes,
Plin. Ep. 7, 31, 3:
praeter honores amplissimos cognomenque etc.,
Plin. 7, 44, 45, § 142:
spes amplissimae dignitatis,
Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
D.
Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:
is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,
Cic. Sex. Rosc. 83:
homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,
id. Mur. 8:
P. Africanus rebus gestis amplissimus,
id. Caecin. 69:
ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,
id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:
Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,
id. Imp. Pomp. 63:
vir amplissimus ejus civitatis,
id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:
exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,
id. Deiot. 5, 14:
cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),
id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:
in quo consilio amplissimi viri judicarent,
id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:
comitatus virorum amplissimorum,
id. Sull. 9:
viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,
id. Verr. 3, 18:
ordinis amplissimi esse,
Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:
cives amplissimos legare,
Cic. Balb. 42:
hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,
id. Verr. 3, 96:
amplissimus honos, i. e. consulatus,
id. Rep. 1, 6; so,
amplissimo praeditus magistratu,
Suet. Aug. 26:
amplissimus ordo, i. e. senatorius,
Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:
amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,
id. Vesp. 9:
amplissimum collegium decemvirale,
Cic. Verr. 2, 4, 49:
an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,
id. Cat. 1, 3:
amplissimum sacerdotium,
id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:
sacerdotium amplissimum,
id. Verr. 2, 127.—
E.
As rhet. epithet:
amplus orator,
one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:
herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,
grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:
amplius compositionis genus,
more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
I.
Lit.
a.
Form amplĭter:
benigne ei largi atque ampliter,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
aptate munde atque ampliter convivium,
Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:
extructam ampliter mensam,
Lucil. 13, 7 Mull.:
opsonato ampliter,
Plaut. Cas. 2, 8, 65:
adpositum est ampliter,
id. Mil. 3, 1, 163:
acceptus hilare atque ampliter,
id. Merc. prol. 98:
modeste melius facere sumptum quam ampliter,
id. Stich. 5, 4, 10:
parum (digitulos) immersisti ampliter,
not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
b.
Form amplē:
exornat ample magnificeque triclinium,
Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —
II.
Trop., fully, handsomely.
a.
Form amplĭter:
ampliter dicere,
fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:
laudare ampliter,
id. 2, 6, 11.—
b.
Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,
elate ampleque loqui,
id. Tusc. 5, 9, 24:
satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,
full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
a.
In gen.:
deliberatum est non tacere [me] amplius,
Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:
otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,
Plaut. Truc. 4, 4, 18:
cui amplius male faxim,
id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:
etiam faxo amabit (eam) amplius,
id. Men. 5, 2, 40:
multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,
id. ib. 5, 2, 49:
quo populum servare potissit amplius,
Lucil. 1, 15 Mull.:
At ego amplius dico,
Cic. Verr. 2, 26:
amplius posse,
Sall. J. 69, 2:
armis amplius valere,
id. ib. 111, 1:
si lamentetur miser amplius aequo,
Lucr. 3, 953:
tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?
besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:
Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,
Ter. Heaut. 1, 2, 11:
in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,
Sall. J. 44, 5:
felices ter et amplius,
Hor. C. 1, 13, 17:
binas aut amplius domos continuare,
Sall. C. 20, 11:
ter nec amplius,
Suet. Caes. 25:
cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),
Quint. 12, 11, 24:
multa promi amplius possunt,
Plin. 2, 17, 15, § 77:
si studere amplius possum,
Quint. 6, prooem. 4:
auram communem amplius haurire potui?
id. 6, prooem. 12:
sagum, quod amplius est,
Vulg. Exod. 26, 12.—
b.
And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
(α).
With quid, etc.:
Quid faciam amplius?
Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:
quid dicam amplius?
Quint. 8, 4, 7:
quid a me amplius dicendum putatis?
Cic. Verr. 3, 60:
quid quaeris amplius?
id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:
quid vultis amplius?
id. Mil. 35:
quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:
quid exspectatis amplius?
Cic. Verr. 2, 174:
quid amplius exspectabo,
Vulg. 4 Reg. 6, 33:
quid loquar amplius de hoc homine?
Cic. Caecin. 25:
quid amplius laboremus?
Quint. 8, prooem. 31:
quid habet amplius homo?
Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:
quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,
Plaut. As. 3, 3, 134:
quid amplius debeam optare?
Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:
quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?
more than this, id. And. 1, 1, 4:
Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,
Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:
si quid amplius scit,
Plaut. Rud. 2, 2, 23:
si quid ego addidero amplius,
id. Trin. 4, 2, 13:
si amplius aliquid gloriatus fuero,
Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:
hoc amplius si quid poteris,
any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:
de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,
id. 1, 1, 8:
Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,
Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:
his amplius apud eundem (est) etc.,
Quint. 9, 3, 15;
so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,
Suet. Calig. 15:
quaeris quid potuerit amplius adsequi,
Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:
quare jam te cur amplius excrucies?
Cat. 76, 10.—
(β).
With nihil, etc.:
habet nihil amplius quam lutum,
Lucil. 9, 46 Mull.:
nihil habui amplius, quod praeciperem,
Quint. 7, 1, 64:
nihil enim dixit amplius,
Cic. Deiot. 21:
Nihil dico amplius: causa dicta est,
I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:
nihil amplius dico, nisi me etc.,
id. Planc. 96:
nihil amplius dicam quam victoriam etc.,
id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:
vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,
Plaut. As. 1, 3, 51:
si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,
Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):
Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,
id. Marcell. 6, 17:
amplius nihil respondit,
Vulg. Marc. 15, 5:
nihil amplius addens,
ib. Deut. 5, 22:
nihil noverunt amplius,
ib. Eccl. 9, 5:
nihil amplius optet,
Hor. Ep. 1, 2, 46:
nihil amplius potes,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplius quod desideres, nihil erit,
this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:
nil amplius oro, nisi ut etc.,
Hor. S. 2, 6, 4:
ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,
Suet. Aug. 2:
si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,
Lucil. 1, 33 Mull.:
non luctabor tecum, Crasse, amplius,
Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:
verbum non amplius addam,
Hor. S. 1, 1, 121:
non amplius me objurgabis,
Quint. 5, 10, 47:
non amplius posse,
Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:
non habent amplius quid faciant,
Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:
amplius illa jam non inveniet,
ib. Apoc. 18, 14:
studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,
Tac. Or. 5:
extra me non est alia amplius,
Vulg. Soph. 2, 15:
neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,
Plaut. Rud. 1, 5, 21:
neque va dari amplius neque etc.,
Cic. Quinct. 23:
nec jam amplius ullae Adparent terrae,
Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:
nec irascar amplius,
Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:
ne amplius dona petas,
Cat. 68, 14:
urere ne possit calor amplius aridus artus,
Lucr. 4, 874;
ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43:
ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,
Suet. Gram. 17:
ne amplius morando Scaurum incenderet,
Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;
3, 82, 17: ne amplius divulgetur,
Vulg. Act. 4, 17:
ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,
ib. Deut. 17, 16:
nolite amplius accipere pecuniam,
ib. 4 Reg. 12, 7.—
(γ).
With nemo:
cur non restipulatur neminem amplius petiturum?
Cic. Q. Rosc. 12, 36:
cum amplius nemo occurreret,
nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,
neminem amplius viderunt,
Vulg. Marc. 9, 7:
nemo emet amplius,
no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
c.
With numerals and numeral forms.
(α).
Without quam:
amplius horam suffixum in cruce me memini esse,
Cat. 69, 3:
horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,
Cic. Verr. 4, 95:
amplius annos triginta tribunus fuerat,
Sall. C. 59, 6:
me non amplius novem annos nato,
Nep. Hann. 2, 3:
per annos amplius quadraginta,
Suet. Aug. 72; 32:
quid si tandem amplius triennium est?
Cic. Q. Rosc. 8:
Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,
Verg. A. 1, 683:
inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,
Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:
reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,
id. ib. 1, 28;
2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,
Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:
huic paulo amplius tertiam partem denegem?
id. ib. 5, 7, 3:
cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,
Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:
victi amplius ducenti ceciderunt,
Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:
ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,
Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:
qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 63:
pugnatum duas amplius horas,
Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:
duo haud amplius milia peditum effugerunt,
id. 28, 2:
decem amplius versus perdidimus,
Plin. Ep. 3, 5, 12:
tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,
Verg. E. 3, 105.—
(β).
With the comp. abl. (rare but class.):
cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,
Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:
pugnatum amplius duabus horis est,
Liv. 27, 12:
neque triennio amplius supervixit,
Suet. Caes. 89:
uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,
Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;
6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,
Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:
est ab capite paulo amplius mille passibus locus,
Plin. Ep. 10, 90, 1:
ab Capsa non amplius duum milium intervallo,
Sall. J. 91, 3:
(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,
id. C. 56, 2; so,
denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,
id. J. 80, 7.—
And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,
Sall. J. 105, 3:
oppidum non amplius mille passuum abesse,
id. ib. 68, 3.—
(γ).
With quam (postAug. and eccl.):
non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,
Suet. Aug. 78:
nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,
id. ib. 17:
Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,
id. Tib. 51:
demoratus dies non amplius quam octo aut decem,
Vulg. Act. 25, 6:
ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,
Plin. Ep. 5, 19:
ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,
Tac. A. 3, 21:
haud amplius quam ducentos misit,
id. ib. 14, 32:
insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,
Vulg. Act. 23, 21.—
d. (α).
Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:
Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,
Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.
also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,
Cic. Brut. 22, 86:
antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,
id. Verr. 2, 1, 26:
ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,
id. ib. 2, 1, 29.—
And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,
Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
(β).
Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:
quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?
Cic. Rosc. Com. 12, 35:
Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,
id. Brut. 5, 18:
sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,
id. Fam. 13, 28 A:
quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,
id. Att. 1, 8, 1.—
(γ).
Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:
Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,
Cic. Phil. 12, 21, 50:
cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,
id. ad Brut. 1, 5, 1;
so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,
id. Q. N. 3, 15, 1.—
(δ).
To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:
nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,
Cic. Verr. 5, 49, 128;
(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,
id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:
excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?
Ov. M. 9, 148.
► The form amplius has the ambiguity of the Engl.
word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;
as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
I.
Lit., very largely, most abundantly:
ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,
in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:
duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,
Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
II.
Fig., most generously, most handsomely:
qui amplissime de salute mea decreverint,
Cic. Dom. 44:
amplissime laudare,
in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:
honores amplissime gessit,
Cic. Verr. 2, 112:
pater cum amplissime ex praetura triumphasset,
with the greatest pomp, id. Mur. 15:
placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,
should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

Lewis & Short latin dictionary > amplissime
70 amplus

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
I.
Lit.:
amplus et spectu protervo ferox,
Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:
qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,
Hor. C. 2, 14, 7:
ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,
Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:
admodum amplum et excelsum signum,
Cic. Verr. 4, 74:
collis castris parum amplus,
Sall. J. 98, 3:
porticibus in amplis,
Verg. A. 3, 353:
per amplum mittimur Elysium,
id. ib. 6, 743:
vocemque per ampla volutant Atria,
id. ib. 1, 725:
nil vulva pulchrius ampla,
Hor. Ep. 1, 15, 41:
amplae aures,
Plin. 11, 52, 114, § 274:
milium amplum grano,
id. 18, 7, 10, § 55:
cubiculum amplum,
Plin. Ep. 2, 17, 6:
baptisterium amplum atque opacum,
id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:
quanto est res amplior,
Lucr. 2, 1133:
Amplior Urgo et Capraria,
Plin. 3, 6, 12, § 81:
avis paulo amplior passere,
id. 10, 32, 47, § 89:
amplior specie mortali,
Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:
amplissima curia... gymnasium amplissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 53:
urbs amplissima atque ornatissima,
id. Agr. 2, 76:
amplissimum peristylum,
id. Dom. 116:
(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,
id. Verr. 4, 65:
mons Italiae amplissimus,
Plin. 3, 5, 7, § 48:
amplissimum flumen,
Plin. Ep. 8, 8, 3:
amplissimus lacus,
id. ib. 10, 41, 2:
amplissima insula,
Plin. 6, 20, 23, § 71:
amplissimi horti,
Plin. Ep. 8, 18, 11:
amplissima arborum,
Plin. 16, 39, 76, § 200:
est (topazon) amplissima gemmarum,
id. 37, 8, 32, § 109:
amplissimum cubiculum,
Plin. Ep. 5, 6, 23.—
B.
Transf., great, abundant, ample, much, long:
bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:
pabula miseris mortalibus ampla,
Lucr. 5, 944:
ampla civitas,
Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:
civitas ampla atque florens,
Caes. B. G. 4, 3:
gens ampla,
Plin. 5, 30, 33, § 125:
amplae copiae,
Caes. B. G. 5, 19:
ampla manus militum,
Liv. Epit. 1, 4, 9:
pecuaria res ampla,
Cic. Quinct. 12:
res familiaris ampla,
id. Phil. 13, 8:
(res) ampla,
Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:
patrimonium amplum et copiosum,
Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:
amplae divitiae,
Hor. S. 2, 2, 101:
esse patri ejus amplas facultates,
Plin. Ep. 1, 14, 9:
in amplis opibus heres,
Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:
amplior numerus,
Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:
ampliores aquae,
Plin. 5, 9, 10, § 58:
amplior exercitus,
Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:
commeatus spe amplior,
Sall. J. 75, 8:
amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,
Plin. Ep. 3, 11, 2:
pretia ampliora,
Plin. 10, 29, 43, § 84:
omnia longe ampliora invenire quam etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:
ampliores noctes,
Plin. 18, 26, 63, § 232:
ut ampliori tempore maneret,
Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:
peditatus copiae amplissimae e Gallia,
Cic. Font. 8:
exercitus amplissimus,
Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:
amplissima pecunia,
Cic. Rosc. Am. 31:
amplissimae fortunae,
id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:
amplissimae patrimonii copiae,
id. Fl. 89:
amplissimas summas emptionibus occupare,
Plin. Ep. 8, 2, 3:
opes amplissimae,
id. ib. 8, 18, 4:
amplissima dies horarum quindecim etc.,
the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:
ut quirem exaudire amplius,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
si vis amplius dari, Dabitur,
Plaut. Trin. 2, 1, 18:
jam amplius orat,
id. ib. 2, 1, 19:
daturus non sum amplius,
Cic. Verr. 2, 2, 29:
non complectar in his libris amplius quam quod etc.,
id. de Or. 1, 6, 22:
tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,
Plaut. Capt. 4, 1, 10:
ni amplius etiam, quod ebibit,
id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:
etiam amplius illam adparare condecet,
Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:
hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,
Cic. Verr. 2, 1:
si sit opus liquidi non amplius urna,
Hor. S. 1, 1, 54:
omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,
Vell. 2, 110, 3:
Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,
Cic. Verr. 4, 76:
illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,
Nep. Thras. 4, 3:
amplius possidere,
Plin. 18, 4, 3, § 17:
Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,
Curt. 8, 4, 21:
dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,
Plin. Ep. 3, 21, 6:
cum hoc amplius praestet, quod etc.,
id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:
gaudeo tibi liberorum esse amplius,
Plaut. Cist. 5, 4:
te amplius bibisse praedicet loti,
Cat. 39, 21:
amplius frumenti auferre,
Cic. Verr. 3, 49:
expensum est auri viginti paulo amplius,
id. Fl. 6, 8:
amplius negotii contrahi,
id. Cat. 4, 9:
si amplius obsidum vellet,
Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:
quanto ejus amplius processerat temporis,
id. B. C. 3, 25.—
II.
Fig.
A.
Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:
pro viribus amplis,
Lucr. 5, 1174:
amplae vires peditum,
Plin. 6, 20, 23, § 75;
ampla nepotum Spes,
Prop. 4, 22, 41:
poena sera, sed ampla,
full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:
haec irae factae essent multo ampliores,
Ter. Hec. 3, 1, 9:
si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,
id. ib. 3, 1, 50:
amplior metus,
Cic. Clu. 128:
amplior potentia feris,
Plin. 28, 10, 42, § 153:
ampliorem dicendi facultatem consequi,
Quint. 2, 3, 4:
amplior eoque acrior impetus,
Flor. 4, 2, 66:
spes amplior,
Sall. J. 105, 4:
amplius accipietis judicium,
severer, Vulg. Matt. 23, 14:
amplior auctoritas,
Plin. 37, 3, 12, § 47:
amplior virtus,
higher merit, Quint. 8, 3, 83:
idem aut amplior cultus (dei),
Plin. 28, 2, 4, § 18:
amplior est quaestio,
Quint. 3, 5, 8:
ampliora verba,
of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:
quo legatis animus amplior esset,
Sall. C. 40, 6; 59, 1:
spiritus amplior,
Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:
(honos) pro amplissimis meritis redditur,
Cic. Phil. 5, 41:
cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,
very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:
amplissima spes,
Suet. Caes. 7:
his finis cognitionis amplissimae,
most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
B.
Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:
illis ampla satis forma, pudicitia,
great enough, Prop. 1, 2, 24:
haec ampla sunt, haec divina,
Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:
res gestae satis amplae,
Sall. C. 8, 2:
cur parum amplis adfecerit praemiis,
Cic. Mil. 57:
ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,
Tac. A. 14, 53:
amplum in modum praemia ostentare,
Aur. Vict. Caes. 26, 6:
amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:
amplis honoribus auctos,
Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:
amplam occasionem calumniae nactus,
a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:
spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,
glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:
ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,
Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:
praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,
id. de Or. 1, 4, 13:
alicui ampliorem laudem tribuere,
id. Sest. 27:
in aliqua re esse laudem ampliorem,
id. Marcell. 4:
corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),
Quint. 12, 10, 5:
ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,
Suet. Aug. 7.— Subst.:
in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,
of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:
ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,
Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:
hoc munus aedilitatis amplissimum,
id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:
alicui amplissimas potestates dare,
Cic. Agr. 2, 31:
insignibus amplissimis ornatus,
id. ib. 2, 101:
dona amplissima conferre,
Plin. 18, 3, 3, § 9:
praemia legatis dedistis amplissima,
Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:
spe amplissimorum praemiorum adduci,
id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:
velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,
Quint. 10, 7, 1:
munera amplissima mittere,
Caes. B. G. 1, 43:
vestris beneficiis amplissimis adfectus,
Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:
laudi amplissimae lauream concedere,
id. Pis. 74:
laudibus amplissimis adficere,
id. Phil. 7, 11:
amplissimam gloriam consequi,
id. Prov. Cons. 39:
ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,
id. Deiot. 14:
amplissimis aliquem efferre honoribus,
Aur. Vict. Epit. 17, 3:
amplissimis uti honoribus,
Cic. Fl. 45:
amplissimos honores adipisci,
id. Verr. 5, 181:
honores adsequi amplissimos,
id. Mil. 81:
aliquem ad honores amplissimos perducere,
id. Am. 20, 73:
meus labor fructum est amplissimum consecutus,
id. Imp. Pomp 2:
mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,
in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:
ei amplissimis verbis gratias egimus,
id. Phil. 1, 3:
provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,
id. ib. 4, 9:
amplissimis verbis conlaudatus,
Suet. Caes. 16:
amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,
Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:
de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,
id. Dom. 74:
quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),
Plin. 7, 30, 31, § 116.—
C.
In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:
quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,
great or noble, id. Imp. Pomp. 37:
omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,
id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:
convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,
id. Phil. 3, 20:
hoc studium parvi properemus et ampli,
small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:
amplis doctoribus instructus,
Tac. A. 14, 52:
sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,
Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:
cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
ampliores ordines,
Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:
nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
quid amplius facitis?
Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:
ex amplissimo genere nubere,
Cic. Cael. 34:
amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12:
genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,
Cic. Phil. 13, 12:
amplissimos patruos habere,
id. Sex. Rosc. 147:
amplissima civitas,
id. Verr. 5, 122:
apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,
id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:
mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,
id. Imp. Pomp. 1:
non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,
id. Sest. 5:
licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplissimis operibus increscere,
id. ib. 8, 4, 3:
honores in amplissimo consilio collocare,
Cic. Sen. 2:
amplissimi orbis terrae consilii principes,
id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:
promotus ad amplissimas procurationes,
Plin. Ep. 7, 31, 3:
praeter honores amplissimos cognomenque etc.,
Plin. 7, 44, 45, § 142:
spes amplissimae dignitatis,
Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
D.
Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:
is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,
Cic. Sex. Rosc. 83:
homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,
id. Mur. 8:
P. Africanus rebus gestis amplissimus,
id. Caecin. 69:
ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,
id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:
Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,
id. Imp. Pomp. 63:
vir amplissimus ejus civitatis,
id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:
exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,
id. Deiot. 5, 14:
cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),
id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:
in quo consilio amplissimi viri judicarent,
id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:
comitatus virorum amplissimorum,
id. Sull. 9:
viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,
id. Verr. 3, 18:
ordinis amplissimi esse,
Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:
cives amplissimos legare,
Cic. Balb. 42:
hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,
id. Verr. 3, 96:
amplissimus honos, i. e. consulatus,
id. Rep. 1, 6; so,
amplissimo praeditus magistratu,
Suet. Aug. 26:
amplissimus ordo, i. e. senatorius,
Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:
amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,
id. Vesp. 9:
amplissimum collegium decemvirale,
Cic. Verr. 2, 4, 49:
an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,
id. Cat. 1, 3:
amplissimum sacerdotium,
id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:
sacerdotium amplissimum,
id. Verr. 2, 127.—
E.
As rhet. epithet:
amplus orator,
one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:
herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,
grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:
amplius compositionis genus,
more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
I.
Lit.
a.
Form amplĭter:
benigne ei largi atque ampliter,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
aptate munde atque ampliter convivium,
Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:
extructam ampliter mensam,
Lucil. 13, 7 Mull.:
opsonato ampliter,
Plaut. Cas. 2, 8, 65:
adpositum est ampliter,
id. Mil. 3, 1, 163:
acceptus hilare atque ampliter,
id. Merc. prol. 98:
modeste melius facere sumptum quam ampliter,
id. Stich. 5, 4, 10:
parum (digitulos) immersisti ampliter,
not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
b.
Form amplē:
exornat ample magnificeque triclinium,
Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —
II.
Trop., fully, handsomely.
a.
Form amplĭter:
ampliter dicere,
fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:
laudare ampliter,
id. 2, 6, 11.—
b.
Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,
elate ampleque loqui,
id. Tusc. 5, 9, 24:
satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,
full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
a.
In gen.:
deliberatum est non tacere [me] amplius,
Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:
otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,
Plaut. Truc. 4, 4, 18:
cui amplius male faxim,
id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:
etiam faxo amabit (eam) amplius,
id. Men. 5, 2, 40:
multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,
id. ib. 5, 2, 49:
quo populum servare potissit amplius,
Lucil. 1, 15 Mull.:
At ego amplius dico,
Cic. Verr. 2, 26:
amplius posse,
Sall. J. 69, 2:
armis amplius valere,
id. ib. 111, 1:
si lamentetur miser amplius aequo,
Lucr. 3, 953:
tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?
besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:
Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,
Ter. Heaut. 1, 2, 11:
in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,
Sall. J. 44, 5:
felices ter et amplius,
Hor. C. 1, 13, 17:
binas aut amplius domos continuare,
Sall. C. 20, 11:
ter nec amplius,
Suet. Caes. 25:
cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),
Quint. 12, 11, 24:
multa promi amplius possunt,
Plin. 2, 17, 15, § 77:
si studere amplius possum,
Quint. 6, prooem. 4:
auram communem amplius haurire potui?
id. 6, prooem. 12:
sagum, quod amplius est,
Vulg. Exod. 26, 12.—
b.
And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
(α).
With quid, etc.:
Quid faciam amplius?
Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:
quid dicam amplius?
Quint. 8, 4, 7:
quid a me amplius dicendum putatis?
Cic. Verr. 3, 60:
quid quaeris amplius?
id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:
quid vultis amplius?
id. Mil. 35:
quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:
quid exspectatis amplius?
Cic. Verr. 2, 174:
quid amplius exspectabo,
Vulg. 4 Reg. 6, 33:
quid loquar amplius de hoc homine?
Cic. Caecin. 25:
quid amplius laboremus?
Quint. 8, prooem. 31:
quid habet amplius homo?
Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:
quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,
Plaut. As. 3, 3, 134:
quid amplius debeam optare?
Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:
quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?
more than this, id. And. 1, 1, 4:
Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,
Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:
si quid amplius scit,
Plaut. Rud. 2, 2, 23:
si quid ego addidero amplius,
id. Trin. 4, 2, 13:
si amplius aliquid gloriatus fuero,
Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:
hoc amplius si quid poteris,
any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:
de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,
id. 1, 1, 8:
Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,
Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:
his amplius apud eundem (est) etc.,
Quint. 9, 3, 15;
so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,
Suet. Calig. 15:
quaeris quid potuerit amplius adsequi,
Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:
quare jam te cur amplius excrucies?
Cat. 76, 10.—
(β).
With nihil, etc.:
habet nihil amplius quam lutum,
Lucil. 9, 46 Mull.:
nihil habui amplius, quod praeciperem,
Quint. 7, 1, 64:
nihil enim dixit amplius,
Cic. Deiot. 21:
Nihil dico amplius: causa dicta est,
I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:
nihil amplius dico, nisi me etc.,
id. Planc. 96:
nihil amplius dicam quam victoriam etc.,
id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:
vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,
Plaut. As. 1, 3, 51:
si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,
Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):
Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,
id. Marcell. 6, 17:
amplius nihil respondit,
Vulg. Marc. 15, 5:
nihil amplius addens,
ib. Deut. 5, 22:
nihil noverunt amplius,
ib. Eccl. 9, 5:
nihil amplius optet,
Hor. Ep. 1, 2, 46:
nihil amplius potes,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplius quod desideres, nihil erit,
this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:
nil amplius oro, nisi ut etc.,
Hor. S. 2, 6, 4:
ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,
Suet. Aug. 2:
si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,
Lucil. 1, 33 Mull.:
non luctabor tecum, Crasse, amplius,
Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:
verbum non amplius addam,
Hor. S. 1, 1, 121:
non amplius me objurgabis,
Quint. 5, 10, 47:
non amplius posse,
Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:
non habent amplius quid faciant,
Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:
amplius illa jam non inveniet,
ib. Apoc. 18, 14:
studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,
Tac. Or. 5:
extra me non est alia amplius,
Vulg. Soph. 2, 15:
neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,
Plaut. Rud. 1, 5, 21:
neque va dari amplius neque etc.,
Cic. Quinct. 23:
nec jam amplius ullae Adparent terrae,
Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:
nec irascar amplius,
Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:
ne amplius dona petas,
Cat. 68, 14:
urere ne possit calor amplius aridus artus,
Lucr. 4, 874;
ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43:
ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,
Suet. Gram. 17:
ne amplius morando Scaurum incenderet,
Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;
3, 82, 17: ne amplius divulgetur,
Vulg. Act. 4, 17:
ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,
ib. Deut. 17, 16:
nolite amplius accipere pecuniam,
ib. 4 Reg. 12, 7.—
(γ).
With nemo:
cur non restipulatur neminem amplius petiturum?
Cic. Q. Rosc. 12, 36:
cum amplius nemo occurreret,
nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,
neminem amplius viderunt,
Vulg. Marc. 9, 7:
nemo emet amplius,
no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
c.
With numerals and numeral forms.
(α).
Without quam:
amplius horam suffixum in cruce me memini esse,
Cat. 69, 3:
horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,
Cic. Verr. 4, 95:
amplius annos triginta tribunus fuerat,
Sall. C. 59, 6:
me non amplius novem annos nato,
Nep. Hann. 2, 3:
per annos amplius quadraginta,
Suet. Aug. 72; 32:
quid si tandem amplius triennium est?
Cic. Q. Rosc. 8:
Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,
Verg. A. 1, 683:
inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,
Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:
reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,
id. ib. 1, 28;
2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,
Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:
huic paulo amplius tertiam partem denegem?
id. ib. 5, 7, 3:
cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,
Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:
victi amplius ducenti ceciderunt,
Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:
ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,
Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:
qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 63:
pugnatum duas amplius horas,
Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:
duo haud amplius milia peditum effugerunt,
id. 28, 2:
decem amplius versus perdidimus,
Plin. Ep. 3, 5, 12:
tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,
Verg. E. 3, 105.—
(β).
With the comp. abl. (rare but class.):
cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,
Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:
pugnatum amplius duabus horis est,
Liv. 27, 12:
neque triennio amplius supervixit,
Suet. Caes. 89:
uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,
Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;
6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,
Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:
est ab capite paulo amplius mille passibus locus,
Plin. Ep. 10, 90, 1:
ab Capsa non amplius duum milium intervallo,
Sall. J. 91, 3:
(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,
id. C. 56, 2; so,
denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,
id. J. 80, 7.—
And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,
Sall. J. 105, 3:
oppidum non amplius mille passuum abesse,
id. ib. 68, 3.—
(γ).
With quam (postAug. and eccl.):
non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,
Suet. Aug. 78:
nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,
id. ib. 17:
Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,
id. Tib. 51:
demoratus dies non amplius quam octo aut decem,
Vulg. Act. 25, 6:
ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,
Plin. Ep. 5, 19:
ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,
Tac. A. 3, 21:
haud amplius quam ducentos misit,
id. ib. 14, 32:
insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,
Vulg. Act. 23, 21.—
d. (α).
Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:
Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,
Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.
also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,
Cic. Brut. 22, 86:
antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,
id. Verr. 2, 1, 26:
ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,
id. ib. 2, 1, 29.—
And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,
Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
(β).
Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:
quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?
Cic. Rosc. Com. 12, 35:
Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,
id. Brut. 5, 18:
sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,
id. Fam. 13, 28 A:
quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,
id. Att. 1, 8, 1.—
(γ).
Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:
Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,
Cic. Phil. 12, 21, 50:
cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,
id. ad Brut. 1, 5, 1;
so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,
id. Q. N. 3, 15, 1.—
(δ).
To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:
nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,
Cic. Verr. 5, 49, 128;
(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,
id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:
excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?
Ov. M. 9, 148.
► The form amplius has the ambiguity of the Engl.
word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;
as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
I.
Lit., very largely, most abundantly:
ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,
in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:
duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,
Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
II.
Fig., most generously, most handsomely:
qui amplissime de salute mea decreverint,
Cic. Dom. 44:
amplissime laudare,
in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:
honores amplissime gessit,
Cic. Verr. 2, 112:
pater cum amplissime ex praetura triumphasset,
with the greatest pomp, id. Mur. 15:
placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,
should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

Lewis & Short latin dictionary > amplus
71 confero

confĕro, contŭli, collātum (conl-), conferre, v. a.
I.
To bring, bear, or carry together, to collect, gather (freq. and class.).
A.
In gen.:
ligna circa casam,
Nep. Alcib. 10, 4:
arma,
Vell. 2, 114, 4:
cibos ore suo (aves),
Quint. 2, 6, 7:
undique collatis membris,
Hor. A. P. 3 al.:
sarcinas in unum locum,
Caes. B. G. 1, 24; cf. id. ib. 2, 25:
collatis militaribus signis,
id. ib. 7, 2:
ut premerer sacrā Lauroque collatāque myrto,
Hor. C. 3, 4, 19:
quo (sc. in proximum horreum) omne rusticum instrumentum,
Col. 1, 6, 7:
illuc (sc. in castella) parentes et conjuges,
Tac. A. 4, 46 fin.:
dentes in corpore (canes),
Ov. M. 3, 236:
materiam omnem, antequam dicere ordiamur,
Quint. 3, 9, 8:
summas (scriptorum) in commentarium et capita,
id. 10, 7, 32:
plura opera in unam tabulam,
id. 8, 5, 26:
quae in proximos quinque libros conlata sunt,
id. 8, prooem. 1: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Just. pr. 1; cf. Suet. Caes. 44; cf. I. B. 5. infra.; Quint. 4, 1, 23:
rogus inimicis collatus manibus,
Petr. 115 fin. —
B.
In partic.
1.
To collect money, treasures, etc., for any object, to bring offerings, contribute:
dona mihi,
Plaut. Men. 1, 2, 20:
contulit aes populus,
Ov. F. 4, 351;
so freq. on monuments: AERE CONLATO,
Inscr. Orell. 3648; 74; Suet. Aug. 59:
EX AERE CONLATO,
Inscr. Orell. 3991:
aurum argentumque in publicum,
Liv. 28, 36, 3:
munera ei,
Nep. Ages. 7, 3:
tributa quotannis ex censu,
Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131:
conferre eo minus tributi,
Liv. 5, 20, 5:
in commune,
Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145; id. Quint. 3, 12:
quadringena talenta quotannis Delum,
Nep. Arist. 3, 1:
(pecunia) ad ejus honores conlata,
Cic. Fl. 25, 59:
ad honorem tuum pecunias maximas contulisse,
id. Verr. 2, 2, 65, § 157:
sextantes in capita,
Liv. 2, 33, 11:
pecunias,
Suet. Caes. 19; id. Aug. 57; 30; Just. 3, 6:
vinum alius, alius mel,
Dig. 41, 1, 7; 47, 7, 3 pr.:
sua bona in medium,
ib. 37, 6, 1 pr.:
magnam partem patrimonii alicui rei,
ib. 50, 4, 5:
cum et Socrati collatum sit ad victum,
Quint. 12, 7, 9.— Absol.:
nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo,
Plaut. Most. 5, 2, 39.—Hence,
b.
Trop., like the Gr. sumpherô (v. Lidd. and Scott in h. v. 5.), to be useful, profitable, to profit, serve, be of use to ( = prosum; cf. also conduco, II.; post-Aug., and only in the third person; most freq. in Quint.); constr. with ad, in, the dat., inf., or absol.
(α).
With ad:
naturane plus ad eloquentiam conferat an doctrina,
Quint. 2, 19, 1; so id. 1, 8, 7; 2, 5, 1; 3, 6, 7 al.; Cels. 6, 6, 1; Col. 12, prooem. § 6; Suet. Tib. 4.—
* (β).
With in:
rursus in alia plus prior (exercitatio) confert,
Quint. 10, 7, 26.—
(γ).
With dat.:
Gracchorum eloquentiae multum contulisse matrem,
Quint. 1, 1, 6; so id. prooem. § 6; 2, 9, 2; 3, 7, 12 al.; Plin. 20, 6, 23, § 54; 20, 23, 98, § 261; 29, 1, 6, § 13; Suet. Vesp. 6.—
(δ).
With subj. inf.:
incipiente incremento confert alterna folia circum obruere,
Plin. 19, 5, 26, § 83.—
(ε).
Absol.:
multum veteres etiam Latini conferunt, imprimis copiam verborum,
Quint. 1, 8, 8; 2, 5, 16; 4, 2, 123 al.; cf. Sillig ad Plin. 35, 10, 36, § 67.—
2.
To bring into connection, to unite, join, connect:
membris collatis, of an embrace,
Lucr. 4, 1101; cf.
ora,
App. M. 5, p. 161, 17:
fontes e quibus collatae aquae flumen emittunt,
Curt. 7, 11, 3: capita, to lay heads together (in conferring, deliberating, etc.), Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; Liv. 2, 45, 7: pedem, to go or come with one, Plaut. Merc. 5, 2, 41; so,
gradum ( = congredi),
id. Men. 3, 3, 30; id. Ps. 2, 4, 17; Verg. A. 6, 488.—Of chemical union:
dissimiles et dispares res in unam potestatem,
Vitr. 2, 6, 4.—
b.
Trop.:
collatis viribus,
Plin. Ep. 8, 14, 17; cf.:
conferre vires in unum,
Liv. 33, 19, 7:
collata omnium vota in unius salutem,
Plin. Pan. 23, 5:
e singulis frustis collata oratio,
Quint. 8, 5, 27; cf. id. 2, 9, 3:
velut studia inter nos conferebamus,
id. 4, prooem. § 1.— So esp. of conferences, consultations, etc., to consult together, confer, consider or talk over together:
si quid res feret, coram inter nos conferemus,
Cic. Att. 1, 20, 1:
sollicitudines nostras inter nos,
id. Fam. 6, 21, 2:
rationes,
id. Att 5, 21, 12: familiares sermones cum aliquo, to unite in familiar conversation with, id. Off. 2, 11, 39:
cum hoc in viā sermonem contulit,
id. Inv. 2, 4, 14; cf.:
cum aliquo aut sermones aut consilia,
id. Phil. 2, 15, 38:
consilia ad adulescentes,
Ter. Heaut. 3, 1, 64; cf.:
consilia dispersim antea habita,
Suet. Caes. 80:
injurias,
to deliberate together concerning, Tac. Agr. 15; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2.— Absol.:
omnes sapientes decet conferre et fabulari,
Plaut. Rud. 2, 3, 8.—With a rel.clause:
fusi contulerimus inter nos... quid finis,
Cic. Fin. 2, 2, 4:
ibi conferentibus, quid animorum Hispanis esset,
Liv. 27, 20, 4.—
3.
To bring or join together in a hostile manner, to set together (most freq. in milit. lang.):
(Galli) cum Fontejo ferrum ac manus contulerunt,
Cic. Font. 5, 12 (1, 2):
signa cum Alexandrinis,
id. Pis. 21, 49; cf.:
collatis signis depugnare,
Plaut. Cas. 2, 5, 44; Cic. Imp. Pomp. 23, 66:
arma cum aliquo,
Nep. Eum. 11, 5; 3, 6; cf.:
arma inter se,
Liv. 21, 1, 2:
castra cum hoste,
id. 26, 12, 14; cf.:
castra castris,
id. 23, 28, 9; 8, 23, 9; Cic. Div. 2, 55, 114; Caes. B. C. 3, 79:
pedem cum pede,
to fight foot to foot, Liv. 28, 2, 6; cf.:
pede conlato,
id. 6, 12, 10; 10, 29, 6; 26, 39, 12 al.:
gradum cum aliquo,
id. 7, 33, 11:
pectora luctantia nexu pectoribus,
Ov. M. 6, 242:
stat conferre manum Aeneae,
Verg. A. 12, 678:
prima movet Cacus collatā proelia dextrā,
Ov. F. 1, 569:
collatis cursibus hastas conicere,
Val. Fl. 6, 270:
seque viro vir contulit,
Verg. A. 10, 735.— Poet.:
inter sese duri certamina belli,
Verg. A. 10, 147:
contra conferre manu certamina pugnae,
Lucr. 4, 843:
collato Marte,
Ov. M. 12, 379.— Absol.:
mecum confer, ait,
fight with me, Ov. M. 10, 603.—
b.
Transf. from milit. affairs to lawsuits: pedem, to encounter, come in contact with one, to attack:
non possum magis pedem conferre, ut aiunt, aut propius accedere?
Cic. Planc. 19, 48:
pedem cum singulis,
Quint. 5, 13, 11; cf. id. 8, 6, 51; cf.:
qui illi concedi putem utilius esse quod postulat quam signa conferri,
Cic. Att. 7, 5, 5.— Poet.:
lites,
to contend, quarrel, Hor. S. 1, 5, 54.—
4.
To bring together for comparison, to compare; constr. with cum, inter se, ad, the dat., or acc. only.
(α).
With cum:
quem cum eo (sc. Democrito) conferre possumus non modo ingenii magnitudine sed etiam animi?
Cic. Ac. 2, 23, 73; so id. Verr. 2, 4, 52, § 115:
ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius,
id. ib. 2, 4, 20, § 45; id. Sull. 26, 72:
cum maximis minima,
id. Opt. Gen. Or. 6, 17; Quint. 5, 13, 12; 8, 4, 2 al.:
nostras leges cum illorum Lycurgo et Dracone et Solone,
Cic. de Or. 1, 44, 197; cf.:
illa cum Graeciā,
id. Tusc. 1, 1, 2; v. also d. —
(β).
With inter se (rare):
vitam inter se utriusque conferte,
Cic. Rosc. Com. 7, 20.—
* (γ).
With ad:
bos ad bovem collatus,
Varr. L. L. 9, § 28 Müll.—
(δ).
With dat.:
tempora praesentia praeteritis,
Lucr. 2, 1166:
parva magnis,
Cic. Or. 4, 14:
alicui illud,
id. Inv. 2, 50, 151:
lanam tinctam Tyriae lacernae,
Quint. 12, 10, 75:
ingenia ingeniis,
Sen. Contr. 5, 33:
illam puellis,
Prop. 1, 5, 7; 1, 4, 9:
nil jucundo amico,
Hor. S. 1, 5, 44:
(Pausanias et Lysander) ne minimā quidem ex parte Lycurgi legibus et disciplinae conferendi sunt,
Cic. Off. 1, 22, 76; cf. supra, a.—
(ε).
With acc. only:
tesseram hospitalem,
Plaut. Poen. 5, 2, 88:
conferte Verrem: non ut hominem cum homine comparetis, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 54, § 121:
exemplum,
Plaut. Poen. 1, 2, 85; Ter. Ad. 1, 2, 14; Ov. M. 7, 696:
nec cum quaereretur gener Tarquinio, quisquam Romanae juventutis ullā arte conferri potuit,
Liv. 1, 39, 4; Suet. Caes. 47:
census,
Plin. 7, 48, 49, § 159.—Of documents:
haec omnia summā curā et diligentiā recognita et conlata sunt,
Cic. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
5.
With the idea of shortening by bringing together (cf. colligo), to compress, abridge, condense, make or be brief:
quam potero in verba conferam paucissima,
Plaut. Men. prol. 6; cf.:
in pauca, ut occupatus nunc sum, confer, quid velis,
id. Ps. 1, 3, 44:
rem in pauca,
id. Poen. 5, 4, 68; and:
in pauca verba,
id. As. 1, 1, 75; id: Pers. 4, 4, 109:
totam Academiam... ex duobus libris contuli in quattuor,
Cic. Att. 13, 13, 1:
ut in pauca conferam,
id. Caecin. 6, 17:
sua verba in duos versus,
Ov. F. 1, 162:
ex immensā diffusāque legum copiā optima quaeque et necessaria in paucissimos libros,
Suet. Caes. 44.— [p. 412] *
6.
To join in bringing forward, to propose unitedly (as a law; cf.
fero, II. B. 8. b.): cur enim non confertis, ne sit conubium divitibus et pauperibus,
Liv. 4, 4, 9 Weissenb. ad loc.
II.
(Con intens.) To bear, carry, convey, direct a thing somewhere (in haste, for protection, etc.); and conferre se, to betake or turn one's self anywhere, to go (very freq. and class.).
A.
Prop.
1.
In gen.
(α).
With the designation of the goal: quo me miser conferam? Gracch. ap. Cic. de Or. 3, 56, 214:
qui cum se suaque omnia in oppidum Bratuspantium contulissent,
Caes. B. G. 2, 13:
se suaque eo,
id. ib. 3, 28:
se suaque in naves,
Nep. Them. 2, 7 al.:
iter Brundisium versus,
Cic. Att. 3, 4 med.; cf.: iter eo, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 4:
suas rationes et copias in illam provinciam,
id. Imp. Pomp. 7, 17: legiones in mediam aciem, Auct. B. Alex. 39;
Auct. B. Afr. 60: quos eodem audita Cannensis clades contulerat,
Liv. 23, 17, 8:
parentes illuc,
Tac. A. 4, 46:
se Rhodum conferre,
Cic. de Or. 3, 56, 213: se Laodiceam, Lent. ap. Cic. Fam. 12, 14, 4:
se Colonas,
Nep. Paus. 3, 3:
quo se fusa acies,
Liv. 9, 16, 1 al.:
se ad Tissaphernem,
Nep. Alcib. 5, 2; so,
se ad Pharnabazum,
id. Con. 2, 1:
se in fugam,
Cic. Caecin. 8, 22: sese in pedes, Enn. ap. Non. p. 518, 20; Plaut. Bacch. 3, 1, 7 (cf.:
conicere se in pedes,
Ter. Phorm. 1, 4, 13).—Of things:
pituita eo se umorve confert,
Cels. 2, 12.—
(β).
Absol.:
pulcre haec confertur ratis,
is borne away, Plaut. Bacch. 4, 6, 27.—
2.
Esp., in Ov. M. (cf. abeo, II.): aliquem in aliquid, to change into, transform to something:
aliquem in saxum,
Ov. M. 4, 278: versos vultus ( poet. circumlocution for se) in hanc, id. ib. 9, 348:
corpus in albam volucrem,
id. ib. 12, 145.—
B.
Trop.
1.
In gen., to bring, turn, direct something to; and conferre se, to turn, apply, devote one's self to, etc.:
quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli,
Cic. Lael. 1, 1:
(Crassus) cum initio aetatis ad amicitiam se meam contulisset,
id. Brut. 81, 281; id. Fam. 11, 29, 2:
qui se ad senatūs auctoritatem, ad libertatem vestram contulerunt,
id. Phil. 4, 2, 5; id. Ac. 1, 9, 34:
se ad studium scribendi,
id. Arch. 3, 4:
se ad studia litterarum,
id. ib. 7, 16; cf. Suet. Gram. 24:
meus pater eam seditionem in tranquillum conferet (the figure taken from the sea when in commotion),
Plaut. Am. 1, 2, 16: verba ad rem, to bring words to actions, i. e. to pass from words to deeds, Ter. Eun. 4, 6, 4; id. Hec. 3, 1, 17:
suspitionem in Capitonem,
Cic. Rosc. Am. 35, 100:
ut spes votaque sua non prius ad deos quam ad principum aures conferret,
Tac. A. 4, 39:
lamentationes suas etiam in testamentum,
id. ib. 15, 68.—More freq., in partic.,
2.
With the access. idea of application or communication, to devote or apply something to a certain purpose, to employ, direct, confer, bestow upon, give, lend, grant, to transfer to (a favorite word with Cic.).
(α).
With dat.:
dona quid cessant mihi Conferre?
Plaut. Men. 1, 2, 20:
tibi munera,
Prop. 2, 3, 25; Nep. Ages. 7, 3:
victoribus praemia,
Suet. Calig. 20:
puellae quinquaginta milia nummūm,
Plin. Ep. 6, 32, 2:
fructum alio,
Ter. Eun. 3, 1, 60; Dig. 37, 6, 1, § 24.—
(β).
With ad and acc.:
hostiles exuvias ornatum ad urbis et posterum gloriam,
Tac. A. 3, 72:
Mithridates omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi contulit,
Cic. Imp. Pomp. 4, 9:
omne studium atque omne ingenium ad populi Romani gloriam laudemque celebrandam,
id. Arch. 9, 19; id. Fam. 10, 1, 3:
omnem meam curam atque operam ad philosophiam,
id. ib. 4, 3, 4:
omnem tuum amorem omnemque tuam prudentiam... confer ad eam curam,
id. Att. 7, 1, 2:
animum ad fodiendos puteos, Auct. B. Alex. 9: ad naturae suae non vitiosae genus consilium vivendi omne,
Cic. Off. 1, 33, 120:
orationem omnem ad misericordiam,
id. Lig. 1, 1.—
(γ).
With in:
omnes curas cogitationesque in rem publicam,
Cic. Off. 2, 1, 2:
diligentiam in valetudinem tuam,
id. Fam. 16, 4, 4:
praedas ac manubias suas non in monumenta deorum immortalium, neque in urbis ornamenta conferre, sed, etc.,
id. Agr. 2, 23, 60:
in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus officia conferre,
id. Off. 1, 15, 48; so,
plurimum benignitatis in eum,
id. ib. 1, 16, 50; id. Lael. 19, 70: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum confert, i. e. assigns to, charges with, Tac. H. 4, 53:
in unius salutem collata omnium vota,
Plin. Pan. 23, 5.—
(δ).
With erga:
commemoratio benevolentiae ejus, quam erga me a pueritiā contulisses,
Cic. Fam. 10, 5, 1.—
3.
With aliquid ad or in aliquem or aliquid, to refer or ascribe something to a person or thing as its possessor, author (in a good, and freq. in a bad sense), to attribute, impute, assign, ascribe to one, to lay to the charge of:
species istas hominum in deos,
Cic. N. D. 1, 27, 77:
res ad imperium deorum,
Lucr. 6, 54:
permulta in Plancium, quae ab eo numquam dicta sunt, conferuntur... Stomachor vero, cum aliorum non me digna in me conferuntur,
Cic. Planc. 14, 35; id. Fam. 5, 5, 2:
mortis illius invidiam in L. Flaccum,
id. Fl. 17, 41:
suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itinerum,
Caes. B. G. 1, 40:
sua vitia et suam culpam in senectutem,
Cic. Sen. 5, 14:
hanc ego de re publicā disputationem in Africani personam et Phili contuli,
id. Att. 4, 16, 2.—So esp.:
culpam in aliquem,
Plaut. Am. 2, 2, 156; Ter. Eun. 2, 3, 97; Cic. Att. 9, 2, a, 1:
causam in aliquem,
id. ib. 12, 31, 1; Liv. 5, 11, 6; cf.:
causam in tempus,
Cic. de Or. 3, 61, 228.—
4.
To transfer to a fixed point of time, fix, assign, refer, appoint, put off, defer, postpone (cf. differo):
Carthaginis expugnationem in hunc annum,
Liv. 27, 7, 5: in posterum diem iter suum contulit, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3:
omnia in mensem Martium,
Cic. Att. 6, 1, 24:
aliquid in ambulationis tempus,
id. Q. Fr. 3, 3, 1:
eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus,
id. Off. 3, 24, 93:
quod in longiorem diem conlaturus fuisset,
Caes. B. G. 1, 40 fin.:
alicujus consulatum in annum aliquem,
Plin. Pan. 61.—Rarely of place:
idoneum locum in agris nactus... ibi adventum expectare Pompei eoque omnem belli rationem conferre constituit,
Caes. B. C. 3, 81 fin. —
5.
To bring on, cause, occasion, induce:
pestem alicui,
Col. 1, 5, 4:
candorem mollitiamque,
Plin. 35, 15, 50, § 175.

Lewis & Short latin dictionary > confero
72 conspiciens

1.
con-spĭcĭo, spexi, spectum, 3, v. a. and n., to look at attentively, to get sight of, to descry, perceive, observe (class. in prose and poetry).
I.
Lit.
A.
In gen.
(α).
Absol.:
inter eas regiones, quā oculi conspiciant,
Varr. L. L. 7, § 9 Müll.:
in tabernam,
Petr. 140, 14.—
(β).
With acc.:
me interrogas, Qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul,
Plaut. Am. 2, 2, 122:
quae aedes... quas quotiensquomque conspicio, fleo,
id. Capt. 1, 1, 29:
si queat usquam Conspicere amissum fetum,
Lucr. 2, 358: quandoque te in jure conspicio, Leg. Act. ap. Cic. Caecin. 19, 54, and id. Mur. 12, 26:
ut procul novum vehiculum Argonautarum e monte conspexit,
Cic. N. D. 2, 35, 89:
quisque... quae prima signa conspexit, ad haec constitit,
Caes. B. G. 2, 21:
quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,
id. ib. 1, 47:
ubi primum nostros equites conspexerunt,
id. ib. 4, 12;
2, 26: sidus in regione caeli, etc.,
Plin. 2, 25, 23, § 94:
qui lucus ex insulā conspiciebatur,
Nep. Milt. 7, 3:
conspici inter se,
to be visible to one another, Liv. 37, 41, 4:
cum inter se conspecti essent,
id. 33, 6, 4:
hunc simulac cupido conspexit lumine virgo,
Cat. 64, 86:
conspectis luminibus crebris,
Liv. 31, 24, 7:
locum insidiis conspeximus ipsi,
Verg. A. 9, 237:
quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526:
super tabernaculum... unde ab omnibus conspici posset, imago Solis fulgebat,
Curt. 3, 3, 8:
conspecto delatore ejus,
Suet. Dom. 11:
rugas in speculo,
Ov. M. 15, 232:
cornua in undā,
id. ib. 1, 640:
arcem,
id. ib. 2, 794:
scopulum,
id. ib. 4, 731.—Of an inanimate subject:
si illud signum (Jovis) solis ortum et forum curiamque conspiceret,
Cic. Cat. 3, 8, 20.—With two accus., when an action, condition, etc., is the object:
quam (matrem) paucis ante diebus laureatam in suā gratulatione conspexit, eandem, etc.... eundem (filium) spoliatum omni dignitate conspiciat,
Cic. Mur. 41, 88:
strata volgi pedibus detrita viarum Saxea,
Lucr. 1, 315:
superiora loca multitudine armatorum completa,
Caes. B. G. 3, 3:
quos laborantes,
id. ib. 4, 26:
aliquos ex nave egredientes,
id. ib.:
aliquem conspiciens ad se ferentem,
Nep. Dat. 4, 5:
naves suas oppletas serpentibus,
id. Hann. 11, 6:
(Hannibalem) humi jacentem,
Liv. 21, 4, 7:
adrasum quendam,
Hor. Ep. 1, 7, 49; cf., pass.:
quamvis non alius flectere equum sciens Aeque conspicitur,
id. C. 3, 7, 26:
cum interim Metellus, monte degrediens cum exercitu, conspicitur,
Sall. J. 49, 5 dub.;
v. conspicor: terribilior niger conspicitur (canis),
Col. 7, 12, 4.—
(γ).
With acc. and inf.:
corpus ut exanimum siquod procul ipse jacere Conspicias hominis,
Lucr. 6, 706:
qui nostros victores flumen transisse conspexerant,
Caes. B. G. 2, 24:
centum procurrere currus,
Cato, 64, 389; Plin. 2, 9, 6, § 45.—
B.
Pregn., to look at with admiration or close attention, to gaze upon, observe, contemplate.
(α).
Act.:
quid nunc supina sursum in caelum conspicis?
Plaut. Cist. 2, 3, 78:
orabat, ne se, quem paulo ante cum egregiā stirpe conspexissent, orbum liberis facerent,
Liv. 1, 26, 9:
Demetrium ut pacis auctorem cum ingenti favore conspiciebant,
id. 39, 53, 2:
quem cum omnes conspicerent propter novitatem ornatūs ignotamque formam,
Nep. Dat. 3, 3:
cum bene notum Porticus Agrippae te conspexerit,
Hor. Ep. 1, 6, 26.—
(β).
Esp. pass.: conspici, to attract attention, to be conspicuous, noticed, observed, distinguished, admired:
inania sunt ista... delectamenta paene puerorum, captare plausus, vehi per urbem, conspici velle,
Cic. Pis. 25, 60: in gestu nec [p. 436] venustatem conspiciendam, nec turpitudinem esse, Auct. Her. 3, 15, 26:
sic quisque hostem ferire, murum adscendere, conspici dum tale facinus faceret, properabat,
Sall. C. 7, 6:
supellex modica, non multa, ut in neutram partem conspici posset,
Nep. Att. 13, 5:
quid te ut regium juvenem conspici sinis?
Liv. 1, 47, 5:
maxime conspectus ipse est, curru equis albis juncto urbem invectus,
id. 5, 23, 5:
vestitus nihil inter aequales excellens, arma atque equi conspiciebantur,
id. 21, 4, 8; 5, 52, 3; 39, 6, 9:
quorum Conspicitur nitidis fundata pecunia villis,
Hor. Ep. 1, 15, 46:
tu formosissimus alto Conspiceris caelo ( = inter deos versaris),
Ov. M. 4, 19:
prima bonis animi conspicerere tui,
id. Tr. 1, 6, 34; Vell. 2, 91, 4; Quint. 11, 3, 137.—Less freq. in an unfavorable sense, to be notorious, to be gazed at with dislike or contempt:
carere me adspectu civium quam infestis oculis omnium conspici mallem,
Cic. Cat. 1, 7, 17: ne quid faciat, quod conspici et derideri posset, Aug. ap. Suet. Claud. 4.—
II.
Trop., to perceive mentally, to understand, comprehend:
satis in rem quae sint meam ego conspicio mihi,
Plaut. Trin. 3, 2, 10:
quantum ego nunc corde conspicio meo,
id. Ps. 3, 1, 3; cf.:
ut conspiciatis eum mentibus, quoniam oculis non potestis,
Cic. Balb. 20, 47:
nullus error talis in L. Aemilio Paulo conspectus est,
Val. Max. 7, 5, 3.—Hence,
A.
conspĭcĭens, entis, P. a. (acc. to II. B.), having understanding, intelligent:
ad quas (contumelias) despiciendas non sapiente opus est viro, sed tantum conspiciente,
Sen. Const. 16, 3 Haase (al. consipiente). —
B.
conspectus, a, um, P. a.
1.
(Acc. to I. A. 1.) Visible:
tumulus hosti conspectus,
Liv. 22, 24, 5; cf. id. 10, 40, 8; 32, 5, 13:
agmina inter se satis conspecta,
id. 22, 4, 6. —
2.
(Acc. to I. B.) Striking, distinguished, remarkable, gazed at, = conspicuus (perh. not ante-Aug.):
Pallas chlamyde et pictis conspectus in armis,
Verg. A. 8, 588 (conspicuus, conspicabilis, Serv.); so,
victor Tyrio in ostro,
id. G. 3, 17; cf. Hor. A. P. 228:
juventus,
Ov. M. 12, 553:
patris avique fama conspectum eum faciebat,
Liv. 45, 7, 3:
conspectus elatusque supra modum hominis privati,
id. 4, 13, 3.— Comp., Ov. M. 4, 796; Liv. 2, 5, 5; Tac. H. 4, 11; Just. 11, 5; Juv. 8, 140 al.— Sup. and adv. apparently not in use.—
C.
conspĭcĭendus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), worth seeing, worthy of attention, distinguished (perh. not ante-Aug.):
insideat celeri conspiciendus equo,
Tib. 1, 2, 70:
Nemesis donis meis,
id. 2, 3, 52:
Hyas formā,
Ov. F. 5, 170:
mater formosa Inter Dictaeos greges,
id. ib. 5, 118:
eques,
id. Tr. 2, 114:
opus vel in hac magnificentiā urbis,
Liv. 6, 4, 11; Val. Fl. 1, 261; Mart. 9, 50, 10.
2.
conspĭcĭo, ōnis, f. [1. conspicio], the survey taken by the augur in fixing the limits of the templum, Varr. L. L. 7, § 9 Müll.

Lewis & Short latin dictionary > conspiciens
73 conspicio

1.
con-spĭcĭo, spexi, spectum, 3, v. a. and n., to look at attentively, to get sight of, to descry, perceive, observe (class. in prose and poetry).
I.
Lit.
A.
In gen.
(α).
Absol.:
inter eas regiones, quā oculi conspiciant,
Varr. L. L. 7, § 9 Müll.:
in tabernam,
Petr. 140, 14.—
(β).
With acc.:
me interrogas, Qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul,
Plaut. Am. 2, 2, 122:
quae aedes... quas quotiensquomque conspicio, fleo,
id. Capt. 1, 1, 29:
si queat usquam Conspicere amissum fetum,
Lucr. 2, 358: quandoque te in jure conspicio, Leg. Act. ap. Cic. Caecin. 19, 54, and id. Mur. 12, 26:
ut procul novum vehiculum Argonautarum e monte conspexit,
Cic. N. D. 2, 35, 89:
quisque... quae prima signa conspexit, ad haec constitit,
Caes. B. G. 2, 21:
quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,
id. ib. 1, 47:
ubi primum nostros equites conspexerunt,
id. ib. 4, 12;
2, 26: sidus in regione caeli, etc.,
Plin. 2, 25, 23, § 94:
qui lucus ex insulā conspiciebatur,
Nep. Milt. 7, 3:
conspici inter se,
to be visible to one another, Liv. 37, 41, 4:
cum inter se conspecti essent,
id. 33, 6, 4:
hunc simulac cupido conspexit lumine virgo,
Cat. 64, 86:
conspectis luminibus crebris,
Liv. 31, 24, 7:
locum insidiis conspeximus ipsi,
Verg. A. 9, 237:
quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526:
super tabernaculum... unde ab omnibus conspici posset, imago Solis fulgebat,
Curt. 3, 3, 8:
conspecto delatore ejus,
Suet. Dom. 11:
rugas in speculo,
Ov. M. 15, 232:
cornua in undā,
id. ib. 1, 640:
arcem,
id. ib. 2, 794:
scopulum,
id. ib. 4, 731.—Of an inanimate subject:
si illud signum (Jovis) solis ortum et forum curiamque conspiceret,
Cic. Cat. 3, 8, 20.—With two accus., when an action, condition, etc., is the object:
quam (matrem) paucis ante diebus laureatam in suā gratulatione conspexit, eandem, etc.... eundem (filium) spoliatum omni dignitate conspiciat,
Cic. Mur. 41, 88:
strata volgi pedibus detrita viarum Saxea,
Lucr. 1, 315:
superiora loca multitudine armatorum completa,
Caes. B. G. 3, 3:
quos laborantes,
id. ib. 4, 26:
aliquos ex nave egredientes,
id. ib.:
aliquem conspiciens ad se ferentem,
Nep. Dat. 4, 5:
naves suas oppletas serpentibus,
id. Hann. 11, 6:
(Hannibalem) humi jacentem,
Liv. 21, 4, 7:
adrasum quendam,
Hor. Ep. 1, 7, 49; cf., pass.:
quamvis non alius flectere equum sciens Aeque conspicitur,
id. C. 3, 7, 26:
cum interim Metellus, monte degrediens cum exercitu, conspicitur,
Sall. J. 49, 5 dub.;
v. conspicor: terribilior niger conspicitur (canis),
Col. 7, 12, 4.—
(γ).
With acc. and inf.:
corpus ut exanimum siquod procul ipse jacere Conspicias hominis,
Lucr. 6, 706:
qui nostros victores flumen transisse conspexerant,
Caes. B. G. 2, 24:
centum procurrere currus,
Cato, 64, 389; Plin. 2, 9, 6, § 45.—
B.
Pregn., to look at with admiration or close attention, to gaze upon, observe, contemplate.
(α).
Act.:
quid nunc supina sursum in caelum conspicis?
Plaut. Cist. 2, 3, 78:
orabat, ne se, quem paulo ante cum egregiā stirpe conspexissent, orbum liberis facerent,
Liv. 1, 26, 9:
Demetrium ut pacis auctorem cum ingenti favore conspiciebant,
id. 39, 53, 2:
quem cum omnes conspicerent propter novitatem ornatūs ignotamque formam,
Nep. Dat. 3, 3:
cum bene notum Porticus Agrippae te conspexerit,
Hor. Ep. 1, 6, 26.—
(β).
Esp. pass.: conspici, to attract attention, to be conspicuous, noticed, observed, distinguished, admired:
inania sunt ista... delectamenta paene puerorum, captare plausus, vehi per urbem, conspici velle,
Cic. Pis. 25, 60: in gestu nec [p. 436] venustatem conspiciendam, nec turpitudinem esse, Auct. Her. 3, 15, 26:
sic quisque hostem ferire, murum adscendere, conspici dum tale facinus faceret, properabat,
Sall. C. 7, 6:
supellex modica, non multa, ut in neutram partem conspici posset,
Nep. Att. 13, 5:
quid te ut regium juvenem conspici sinis?
Liv. 1, 47, 5:
maxime conspectus ipse est, curru equis albis juncto urbem invectus,
id. 5, 23, 5:
vestitus nihil inter aequales excellens, arma atque equi conspiciebantur,
id. 21, 4, 8; 5, 52, 3; 39, 6, 9:
quorum Conspicitur nitidis fundata pecunia villis,
Hor. Ep. 1, 15, 46:
tu formosissimus alto Conspiceris caelo ( = inter deos versaris),
Ov. M. 4, 19:
prima bonis animi conspicerere tui,
id. Tr. 1, 6, 34; Vell. 2, 91, 4; Quint. 11, 3, 137.—Less freq. in an unfavorable sense, to be notorious, to be gazed at with dislike or contempt:
carere me adspectu civium quam infestis oculis omnium conspici mallem,
Cic. Cat. 1, 7, 17: ne quid faciat, quod conspici et derideri posset, Aug. ap. Suet. Claud. 4.—
II.
Trop., to perceive mentally, to understand, comprehend:
satis in rem quae sint meam ego conspicio mihi,
Plaut. Trin. 3, 2, 10:
quantum ego nunc corde conspicio meo,
id. Ps. 3, 1, 3; cf.:
ut conspiciatis eum mentibus, quoniam oculis non potestis,
Cic. Balb. 20, 47:
nullus error talis in L. Aemilio Paulo conspectus est,
Val. Max. 7, 5, 3.—Hence,
A.
conspĭcĭens, entis, P. a. (acc. to II. B.), having understanding, intelligent:
ad quas (contumelias) despiciendas non sapiente opus est viro, sed tantum conspiciente,
Sen. Const. 16, 3 Haase (al. consipiente). —
B.
conspectus, a, um, P. a.
1.
(Acc. to I. A. 1.) Visible:
tumulus hosti conspectus,
Liv. 22, 24, 5; cf. id. 10, 40, 8; 32, 5, 13:
agmina inter se satis conspecta,
id. 22, 4, 6. —
2.
(Acc. to I. B.) Striking, distinguished, remarkable, gazed at, = conspicuus (perh. not ante-Aug.):
Pallas chlamyde et pictis conspectus in armis,
Verg. A. 8, 588 (conspicuus, conspicabilis, Serv.); so,
victor Tyrio in ostro,
id. G. 3, 17; cf. Hor. A. P. 228:
juventus,
Ov. M. 12, 553:
patris avique fama conspectum eum faciebat,
Liv. 45, 7, 3:
conspectus elatusque supra modum hominis privati,
id. 4, 13, 3.— Comp., Ov. M. 4, 796; Liv. 2, 5, 5; Tac. H. 4, 11; Just. 11, 5; Juv. 8, 140 al.— Sup. and adv. apparently not in use.—
C.
conspĭcĭendus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), worth seeing, worthy of attention, distinguished (perh. not ante-Aug.):
insideat celeri conspiciendus equo,
Tib. 1, 2, 70:
Nemesis donis meis,
id. 2, 3, 52:
Hyas formā,
Ov. F. 5, 170:
mater formosa Inter Dictaeos greges,
id. ib. 5, 118:
eques,
id. Tr. 2, 114:
opus vel in hac magnificentiā urbis,
Liv. 6, 4, 11; Val. Fl. 1, 261; Mart. 9, 50, 10.
2.
conspĭcĭo, ōnis, f. [1. conspicio], the survey taken by the augur in fixing the limits of the templum, Varr. L. L. 7, § 9 Müll.

Lewis & Short latin dictionary > conspicio
74 debeo

dēbĕo ( dehibeo, Plaut. Trin. 2, 4, 24 infra, cf. Ritschl, Opusc. Phil. 2, 590), ŭi, ĭtum, 2, v. a. [de-habeo], (lit., to have or keep from some one: "qui pecuniam dissolvit, statim non habet id quod reddidit, qui autem debet, aes retinet alienum," Cic. Planc. 28, 68 Wund.; hence), to owe (Gr. opheilô; opp. reddo, solvo, dissolvo, persolvo, freq. and class.).
I.
Lit., of money and money's worth.
a.
Act.,
(α).
with acc.:
quas (drachmas) de ratione dehibuisti,
Plaut. Trin. 2, 4, 24; cf. Ter. Heaut. 4, 5, 43:
Mylasis et Alabandis pecuniam Cluvio debent,
Cic. Fam. 13, 56; so,
pecuniam alicui,
id. ib. 13, 14 et saep.:
qui dissolverem quae debeo,
Ter. Ph. 4, 3, 51:
appellatus es de pecunia, quam pro domo, pro hortis, pro sectione debebas,
Cic. Phil. 2, 29, 71; so,
grandem pecuniam,
Sall. C. 49, 3: quadringenties HS. Cic. Phil. 2, 37:
talenta CC,
id. Att. 5, 21, 12:
quadruplum, duplum,
Quint. 7, 4, 44 et saep.—
(β).
Without acc.:
illis quibus debeo,
Ter. Ph. 5, 7, 30:
ut illi quam plurimi deberent,
Sall. J. 96, 2:
nec ipsi debeo,
Quint. 4, 4, 6: Cal. Jan. debuit;
adhuc non solvit,
Cic. Att. 14, 18; Caes. B. C. 3, 20, 3 et saep.— Part. pres. as subst.: debentes, ium, m., debtors, Liv. 6, 27, 3; cf. Sen. Ben. 1, 4, 5.—
b.
Pass.:
dum pecunia accipitur, quae mihi ex publica permutatione debetur,
Cic. Fam. 3, 5, 4; id. Verr. 2, 3, 82; cf.:
quam ad diem legioni frumentum deberi sciebat,
Caes. B. G. 6, 33:
a publicanis suae provinciae debitam biennii pecuniam exegerat,
id. B. C. 3, 31; Quint. 5, 10, 117:
quod si omnino non debetur? Quid? praetor solet judicare deberi?
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10; cf.:
quaeretur an debeatur,
Quint. 7, 1, 21 et saep.—Hence,
(β).
Dēbĭ-tum, i, n., what is owing, a debt, Cic. Att. 13, 23 fin.:
ne de bonis deminui paterentur priusquam Fundanio debitum solutum esset,
id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:
tamquam debito fraudetur,
id. Or. 53, 178:
ex quibus unum haec epistula in debitum solvet,
will pay a debt with one, Sen. Ep. 7, 10:
reddere,
to repay, Col. 10, pr. 1.
2.
Prov.:
animan debere,
to be over head and ears in debt, Ter. Ph. 4, 3, 56 ("Graecum proverbium, kai autên tên psuchên opheilei," Don.).
II.
Trop., to owe something, i. e. to be under obligation, both to and for something.
A.
To owe, i. e. to be bound or under obligation to render, pay, etc., something (for syn. cf.: necesse est, oportet, cogo, decet, opus est, par est, meum, tuum... alicujus est).
1.
In gen.
a.
Act.
(α).
with acc.:
ego hoc tibi pro servitio debeo,
Ter. Andr. 4, 1, 51:
quo etiam majorem ei res publica gratiam debet,
Cic. Phil. 2, 11, 27; so,
gratiam,
Sall. J. 110; cf. no. b:
videris patriae hoc munus debere,
Cic. Leg. 1, 25:
si fidem debet tutor,
Quint. 5, 10, 73 (acc. to Cic. Top. 10, 42, si tutor fidem praestare debet); cf. no. b:
dies longa videtur opus debentibus,
Hor. Ep. 1, 1, 21:
quos mundo debes oculos,
Ov. M. 4, 197:
debueram patriae poenas odiisque meorum,
Verg. A. 10, 853; cf. Ov. M. 6, 538; id. F. 5, 648:
juvenem nil jam caelestibus ullis debentem,
Verg. A. 11, 51; cf. Sil. 15, 371: navis, quae tibi creditum Debes Vergilium finibus Atticis, Hor. Od. 1, 3, 6; Ov. M. 1, 481 sq.:
Turnum debent haec jam mihi sacra,
Verg. A. 12, 317 Wagn. N. cr.; cf. id. ib. 11, 179:
isti tibi quid homines debent?
i. e. what business have you with those men? Plaut. Trin. 4, 2, 51; cf. infra b fin. —
(β).
With inf., to be bound, in duty bound to do something; I ought, must, should, etc., do it (in class. prose always in the sense of moral necessity; in the poets sometimes for necesse est):
debetis velle quae velimus,
Plaut. Am. prol. 39:
num ferre contra patriam arma illi cum Coriolano debuerunt?
Cic. Lael. 11:
multo illa gravius aestimare debere,
Caes. B. G. 7, 14 fin.:
Africam forte Tubero obtinere debebat,
id. B. C. 1, 30:
debes hoc etiam rescribere,
Hor. Ep. 1, 3, 30 et saep.:
ut agri vastari, oppida expugnari non debuerint, Caes, B. G. 1, 11: summae se iniquitatis condemnari debere, si, etc.,
id. ib. 7, 19 fin.:
scriptor... inter perfectos veteresque referri debet, etc.,
Hor. Ep. 2, 1, 37 (for which ib. 41: inter quos referendus erit? cf. also ultima semper Exspectanda dies homini;
dicique beatus Ante obitum nemo debet,
Ov. M. 3, 137):
ut jam nunc dicat, jam nunc debentia dici,
Hor. A. P. 43 et saep.— Poet. for necesse est, oportet, it is necessary, it must needs (so almost everywhere in Lucret.):
omnia debet enim cibus integrare novando et fulcire cibus, etc.,
Lucr. 2, 1146; 3, 188; 4, 61; 1, 232 Munro.—
b.
Pass., to be due or owing:
Veneri jam et Libero reliquum tempus deberi arbitrabatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11:
quanta his (sc. dis) gratia debeatur,
id. Fin. 3, 22, 73; id. Q. Fr. 1, 1, 9 fin.:
honores non ex merito, sed quasi debitos repetere,
Sall. J. 85, 37 et saep.:
persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!
Verg. A. 2, 538:
debita quam sulcis committas semina,
id. G. 1, 223; Prop. 1, 6, 17; 2, 28, 60 (3, 26, 14 M.):
debitae Nymphis opifex coronae,
Hor. Od. 3, 27, 30:
calentem debita sparges lacrima favillam,
id. ib. 2, 6, 23; Prop. 3, 7, 9 (4, 6, 9 M.):
soli mihi Pallas debetur,
Verg. A. 10, 443 et saep.:
quid tibi istic debetur?
what business have you there? Plaut. Mil. 2, 5, 18; id. Truc. 2, 2, 8; id. Rud. 1, 1, 34; cf. supra, a
(α).
.—Hence, Dēbĭtum, i, n., what is due, debt, duty, obligation (post-Aug. and rare):
velut omni vitae debito liberatus,
Curt. 10, 5, 3:
nepotum nutriendorum,
Val. Max. 2, 9, 1:
non secundum gratiam, sed secundum debitum,
Vulg. Rom. 4, 4; 1 Cor. 7, 3:
solvere debito,
to free from obligation, Sen. Ben. 6, 4, 1.—
2.
Poet. (esp. in Verg.) and in post-Aug. prose like the Gr. opheilô and ophliskanô.
a.
To owe, i. e. to be bound or destined by fate or by nature (v. Lidd. and Scott sub. opheilô, no. 3).
(α).
Act.. urbem et jam cerno Phrygios debere nepotes, i. e. are destined to found, Ov. M. 15, 444:
debet multas hic legibus aevi (i. e. fato) Ante suam mortes,
Luc. 2, 82; cf. id. 6, 530.—More usually,
(β).
pass., to be due i. e. to be destined:
cui regnum Italiae Romanaque tellus Debentur,
Verg. A. 4, 276; cf. id. ib. 3, 184; 7, 120;
145: indigetem Aeneam scis Deberi caelo,
id. ib. 12, 795:
animae, quibus altera fato Corpora debentur,
id. ib. 6, 714:
sors ista senectae Debita erat nostrae,
id. ib. 11, 166:
fatis debitus Arruns,
i. e. devoted to death, id. ib. 11, 759:
dum bello Argolici vastabant Pergama reges Debita casurasque inimicis ignibus arces,
id. ib. 8, 375 (" fataliter ad exitium destinata," Serv.); cf. so absol.:
tempora Parcae debita complerant,
id. ib. 9, 108:
morbo naturae debitum reddiderunt,
Nep. Reg. 1 fin.: DEBITVM NATVRAE PERSOLVIT, etc., Inscr. Orell. no. 3453;
and simply DEBITVM PERSOLVIT,
id. ib. no. 4482.—
b.
So, because what one is destined by the fates to suffer is regarded as his debt (ophliskanein gelôta tini):
tu nisi ventis debes ludibrium, cave,
Hor. Od. 1, 14, 16.
B.
To owe something to some one, to be indebted to or to have to thank one for something.
(α).
With acc.:
ut hoc summum beneficium Q. Maximo debuerim,
Cic. de Or. 1, 26, 121; so magna beneficia mihi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12;
qui mihi laudem illam eo minus deberet,
Cic. Att. 1, 14, 3:
me paene plus tibi quam ipsi Miloni debiturum,
id. Fam. 2, 6 fin.; cf. id. Planc. 28;
and quantum cuique deberet,
Nep. Epam. 3 fin.; Plin. Pan. 30, 1 et saep.:
o cui debere salutem Confiteor,
Ov. M. 7, 164;
so vitam,
id. Pont. 4, 5, 31;
and in a like sense: se,
id. M. 7, 48; 2, 644; so,
in a bad sense, hoc quoque Tarquinio debebimus,
id. Fast. 2, 825. —
(β).
Absol., to be indebted, obliged, under obligation to one:
verum fac me multis debere, et in iis Plancio, etc.,
Cic. Planc. 28; cf.
with a clause: tibi nos debere fatemur, quod, etc.,
Ov. M. 4, 76.
C.
To continue to owe something; i. e. to withhold, keep back:
quod praesenti tibi non tribueram, id absenti debere non potui,
Cic. Fam. 7, 19, init. —So pass.:
sic enim diximus, et tibi hoc video non posse debere,
id. Tusc. 2, 27, 67 fin.

Lewis & Short latin dictionary > debeo
75 Debitum

dēbĕo ( dehibeo, Plaut. Trin. 2, 4, 24 infra, cf. Ritschl, Opusc. Phil. 2, 590), ŭi, ĭtum, 2, v. a. [de-habeo], (lit., to have or keep from some one: "qui pecuniam dissolvit, statim non habet id quod reddidit, qui autem debet, aes retinet alienum," Cic. Planc. 28, 68 Wund.; hence), to owe (Gr. opheilô; opp. reddo, solvo, dissolvo, persolvo, freq. and class.).
I.
Lit., of money and money's worth.
a.
Act.,
(α).
with acc.:
quas (drachmas) de ratione dehibuisti,
Plaut. Trin. 2, 4, 24; cf. Ter. Heaut. 4, 5, 43:
Mylasis et Alabandis pecuniam Cluvio debent,
Cic. Fam. 13, 56; so,
pecuniam alicui,
id. ib. 13, 14 et saep.:
qui dissolverem quae debeo,
Ter. Ph. 4, 3, 51:
appellatus es de pecunia, quam pro domo, pro hortis, pro sectione debebas,
Cic. Phil. 2, 29, 71; so,
grandem pecuniam,
Sall. C. 49, 3: quadringenties HS. Cic. Phil. 2, 37:
talenta CC,
id. Att. 5, 21, 12:
quadruplum, duplum,
Quint. 7, 4, 44 et saep.—
(β).
Without acc.:
illis quibus debeo,
Ter. Ph. 5, 7, 30:
ut illi quam plurimi deberent,
Sall. J. 96, 2:
nec ipsi debeo,
Quint. 4, 4, 6: Cal. Jan. debuit;
adhuc non solvit,
Cic. Att. 14, 18; Caes. B. C. 3, 20, 3 et saep.— Part. pres. as subst.: debentes, ium, m., debtors, Liv. 6, 27, 3; cf. Sen. Ben. 1, 4, 5.—
b.
Pass.:
dum pecunia accipitur, quae mihi ex publica permutatione debetur,
Cic. Fam. 3, 5, 4; id. Verr. 2, 3, 82; cf.:
quam ad diem legioni frumentum deberi sciebat,
Caes. B. G. 6, 33:
a publicanis suae provinciae debitam biennii pecuniam exegerat,
id. B. C. 3, 31; Quint. 5, 10, 117:
quod si omnino non debetur? Quid? praetor solet judicare deberi?
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10; cf.:
quaeretur an debeatur,
Quint. 7, 1, 21 et saep.—Hence,
(β).
Dēbĭ-tum, i, n., what is owing, a debt, Cic. Att. 13, 23 fin.:
ne de bonis deminui paterentur priusquam Fundanio debitum solutum esset,
id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:
tamquam debito fraudetur,
id. Or. 53, 178:
ex quibus unum haec epistula in debitum solvet,
will pay a debt with one, Sen. Ep. 7, 10:
reddere,
to repay, Col. 10, pr. 1.
2.
Prov.:
animan debere,
to be over head and ears in debt, Ter. Ph. 4, 3, 56 ("Graecum proverbium, kai autên tên psuchên opheilei," Don.).
II.
Trop., to owe something, i. e. to be under obligation, both to and for something.
A.
To owe, i. e. to be bound or under obligation to render, pay, etc., something (for syn. cf.: necesse est, oportet, cogo, decet, opus est, par est, meum, tuum... alicujus est).
1.
In gen.
a.
Act.
(α).
with acc.:
ego hoc tibi pro servitio debeo,
Ter. Andr. 4, 1, 51:
quo etiam majorem ei res publica gratiam debet,
Cic. Phil. 2, 11, 27; so,
gratiam,
Sall. J. 110; cf. no. b:
videris patriae hoc munus debere,
Cic. Leg. 1, 25:
si fidem debet tutor,
Quint. 5, 10, 73 (acc. to Cic. Top. 10, 42, si tutor fidem praestare debet); cf. no. b:
dies longa videtur opus debentibus,
Hor. Ep. 1, 1, 21:
quos mundo debes oculos,
Ov. M. 4, 197:
debueram patriae poenas odiisque meorum,
Verg. A. 10, 853; cf. Ov. M. 6, 538; id. F. 5, 648:
juvenem nil jam caelestibus ullis debentem,
Verg. A. 11, 51; cf. Sil. 15, 371: navis, quae tibi creditum Debes Vergilium finibus Atticis, Hor. Od. 1, 3, 6; Ov. M. 1, 481 sq.:
Turnum debent haec jam mihi sacra,
Verg. A. 12, 317 Wagn. N. cr.; cf. id. ib. 11, 179:
isti tibi quid homines debent?
i. e. what business have you with those men? Plaut. Trin. 4, 2, 51; cf. infra b fin. —
(β).
With inf., to be bound, in duty bound to do something; I ought, must, should, etc., do it (in class. prose always in the sense of moral necessity; in the poets sometimes for necesse est):
debetis velle quae velimus,
Plaut. Am. prol. 39:
num ferre contra patriam arma illi cum Coriolano debuerunt?
Cic. Lael. 11:
multo illa gravius aestimare debere,
Caes. B. G. 7, 14 fin.:
Africam forte Tubero obtinere debebat,
id. B. C. 1, 30:
debes hoc etiam rescribere,
Hor. Ep. 1, 3, 30 et saep.:
ut agri vastari, oppida expugnari non debuerint, Caes, B. G. 1, 11: summae se iniquitatis condemnari debere, si, etc.,
id. ib. 7, 19 fin.:
scriptor... inter perfectos veteresque referri debet, etc.,
Hor. Ep. 2, 1, 37 (for which ib. 41: inter quos referendus erit? cf. also ultima semper Exspectanda dies homini;
dicique beatus Ante obitum nemo debet,
Ov. M. 3, 137):
ut jam nunc dicat, jam nunc debentia dici,
Hor. A. P. 43 et saep.— Poet. for necesse est, oportet, it is necessary, it must needs (so almost everywhere in Lucret.):
omnia debet enim cibus integrare novando et fulcire cibus, etc.,
Lucr. 2, 1146; 3, 188; 4, 61; 1, 232 Munro.—
b.
Pass., to be due or owing:
Veneri jam et Libero reliquum tempus deberi arbitrabatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11:
quanta his (sc. dis) gratia debeatur,
id. Fin. 3, 22, 73; id. Q. Fr. 1, 1, 9 fin.:
honores non ex merito, sed quasi debitos repetere,
Sall. J. 85, 37 et saep.:
persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!
Verg. A. 2, 538:
debita quam sulcis committas semina,
id. G. 1, 223; Prop. 1, 6, 17; 2, 28, 60 (3, 26, 14 M.):
debitae Nymphis opifex coronae,
Hor. Od. 3, 27, 30:
calentem debita sparges lacrima favillam,
id. ib. 2, 6, 23; Prop. 3, 7, 9 (4, 6, 9 M.):
soli mihi Pallas debetur,
Verg. A. 10, 443 et saep.:
quid tibi istic debetur?
what business have you there? Plaut. Mil. 2, 5, 18; id. Truc. 2, 2, 8; id. Rud. 1, 1, 34; cf. supra, a
(α).
.—Hence, Dēbĭtum, i, n., what is due, debt, duty, obligation (post-Aug. and rare):
velut omni vitae debito liberatus,
Curt. 10, 5, 3:
nepotum nutriendorum,
Val. Max. 2, 9, 1:
non secundum gratiam, sed secundum debitum,
Vulg. Rom. 4, 4; 1 Cor. 7, 3:
solvere debito,
to free from obligation, Sen. Ben. 6, 4, 1.—
2.
Poet. (esp. in Verg.) and in post-Aug. prose like the Gr. opheilô and ophliskanô.
a.
To owe, i. e. to be bound or destined by fate or by nature (v. Lidd. and Scott sub. opheilô, no. 3).
(α).
Act.. urbem et jam cerno Phrygios debere nepotes, i. e. are destined to found, Ov. M. 15, 444:
debet multas hic legibus aevi (i. e. fato) Ante suam mortes,
Luc. 2, 82; cf. id. 6, 530.—More usually,
(β).
pass., to be due i. e. to be destined:
cui regnum Italiae Romanaque tellus Debentur,
Verg. A. 4, 276; cf. id. ib. 3, 184; 7, 120;
145: indigetem Aeneam scis Deberi caelo,
id. ib. 12, 795:
animae, quibus altera fato Corpora debentur,
id. ib. 6, 714:
sors ista senectae Debita erat nostrae,
id. ib. 11, 166:
fatis debitus Arruns,
i. e. devoted to death, id. ib. 11, 759:
dum bello Argolici vastabant Pergama reges Debita casurasque inimicis ignibus arces,
id. ib. 8, 375 (" fataliter ad exitium destinata," Serv.); cf. so absol.:
tempora Parcae debita complerant,
id. ib. 9, 108:
morbo naturae debitum reddiderunt,
Nep. Reg. 1 fin.: DEBITVM NATVRAE PERSOLVIT, etc., Inscr. Orell. no. 3453;
and simply DEBITVM PERSOLVIT,
id. ib. no. 4482.—
b.
So, because what one is destined by the fates to suffer is regarded as his debt (ophliskanein gelôta tini):
tu nisi ventis debes ludibrium, cave,
Hor. Od. 1, 14, 16.
B.
To owe something to some one, to be indebted to or to have to thank one for something.
(α).
With acc.:
ut hoc summum beneficium Q. Maximo debuerim,
Cic. de Or. 1, 26, 121; so magna beneficia mihi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12;
qui mihi laudem illam eo minus deberet,
Cic. Att. 1, 14, 3:
me paene plus tibi quam ipsi Miloni debiturum,
id. Fam. 2, 6 fin.; cf. id. Planc. 28;
and quantum cuique deberet,
Nep. Epam. 3 fin.; Plin. Pan. 30, 1 et saep.:
o cui debere salutem Confiteor,
Ov. M. 7, 164;
so vitam,
id. Pont. 4, 5, 31;
and in a like sense: se,
id. M. 7, 48; 2, 644; so,
in a bad sense, hoc quoque Tarquinio debebimus,
id. Fast. 2, 825. —
(β).
Absol., to be indebted, obliged, under obligation to one:
verum fac me multis debere, et in iis Plancio, etc.,
Cic. Planc. 28; cf.
with a clause: tibi nos debere fatemur, quod, etc.,
Ov. M. 4, 76.
C.
To continue to owe something; i. e. to withhold, keep back:
quod praesenti tibi non tribueram, id absenti debere non potui,
Cic. Fam. 7, 19, init. —So pass.:
sic enim diximus, et tibi hoc video non posse debere,
id. Tusc. 2, 27, 67 fin.

Lewis & Short latin dictionary > Debitum
76 gens

gens, gentis, f. [root GEN, gigno, that which belongs together by birth or descent], a race or clan, embracing several families united together by a common name and by certain religious rites; orig. only patrician, but, after the granting of the connubium between patricians and plebeians, also plebeian (syn.: familia, stirps, genus; natio, populus).
I.
Lit.:
Sulla gentis patriciae (sc. Corneliae) nobilis fuit, familia prope jam exstincta majorum ignaviā,
Sall. J. 95, 3:
vera decora, non communiter modo Corneliae gentis, sed proprie familiae suae,
Liv. 38, 58, 3:
L. Tarquitius patriciae gentis,
id. 3, 27, 1:
apud P. Sestium patriciae gentis virum,
id. 3, 33, 9; 6, 11, 2:
cum Marcelli ab liberti filio stirpe, Claudii patricii ejusdem hominis hereditatem, gente ad se rediisse dicerent,
Cic. de Or. 1, 39, 176:
gens Tarquiniorum,
id. Rep. 2, 25 fin.:
Julia,
Liv. 1, 3, 2: L. Tarquinius duplicavit illum pristinum patrum numerum, et antiquos patres majorum gentium appellavit, quos priores sententiam rogabat;
a se ascitos minorum,
Cic. Rep. 2, 20 Mos.; cf. Liv. 1, 35, 6:
ex gente Domitia duae familiae claruerunt, Calvinorum et Aenobarborum,
Suet. Ner. 1; cf. Liv. 2, 29, 4:
patricii minorum gentium,
Cic. Fam. 9, 21, 2; Liv. 1, 47, 7; Capitol. ap. Gell. 10, 20, 5:
anni principio de connubio patrum et plebis C. Canuleius tribunus plebis rogationem promulgavit, qua contaminari sanguinem suum patres confundique jura gentium rebantur,
Liv. 4, 1, 1; cf. id. 4, 2, 5; 10, 8, 9: uti Feceniae Hispalae gentis enuptio, tutoris optio esset, etc., the right of marrying out of her gens, id. 39, 19, 5:
perjurus, sine gente,
i. e. of no family, of vulgar birth, Hor. S. 2, 5, 15; cf. respecting the Roman gens, Dict. of Antiq.
II.
Transf.
A.
In a manner borrowed from the division of the senators into majorum and minorum gentium (v. above): ipsi illi majorum gentium dii qui habentur, hinc a nobis profecti in caelum reperientur, the superior deities (the consentes), Cic. Tusc. 1, 13, 29:
Cleanthes, qui quasi majorum est gentium Stoicus,
id. Ac. 2, 41, 126.—
B.
Poet., like genus and stirps, of a single descendant, offspring of an entire race:
vigilasne, deūm gens, Aenea?
Verg. A. 10, 228 (for which:
Dis genite,
id. ib. 9, 642):
Tirynthia gens est (i. e. Fabius),
Sil. 7, 35:
extrema viri,
the last descendant, id. 2, 185.—
* C.
In a contemptuous sense, like our tribe, brood, crew:
si illo die gens ista Clodiana, quod facere voluit, effecisset,
Cic. Sest. 38, 81; so,
Clodia,
id. Q. Fr. 2, 13, 1.—
D.
In the widest sense = genus, the race; gens humana, the human race, Cic. Fin. 5, 23, 65; Hor. C. 1, 3, 26.—
E.
Of beasts, etc., a race, herd, brood, swarm ( poet. and in post-Aug. prose):
intestino bello totae gentes consumuntur,
Col. 9, 9, 6:
quos (equos) in spem statues summittere gentis,
of the race, breed, Verg. G. 3, 73:
utque luat poenas gens haec (i. e. vulpes),
breed, race, Ov. F. 4, 711.—
F.
In a more extended sense (as also genos), a race, nation, people (sometimes more restricted than natio and populus, and sometimes put for them; v. in the foll., and cf. Drak. Liv. 23, 42, 1;
freq. and class.): Qui gentis omnis mariaque et terras movet,
Plaut. Rud. prol. 1: cf.:
nos per gentis disparat,
id. ib. v. 10:
gradus plures sunt societatis hominum. Ut enim ab illa infinita discedatur, propior est ejusdem gentis, nationis, linguae, qua maxime homines conjunguntur: interius etiam est ejusdem esse civitatis,
Cic. Off. 1, 17, 53; cf.:
(Deus) non curat singulos homines... ne civitates quidem... ne nationes quidem et gentes,
id. N. D. 3, 39, 93:
ita nationis nomen, non gentis evaluisse paulatim,
Tac. G. 2:
Suebi, quorum non una gens...propriis adhuc nationibus nominibusque discreti,
id. ib. 38:
atrox in Thracia bellum ortum, omnibus ejus gentis nationibus in arma accensis,
Vell. 2, 98:
omnes exterae gentes ac nationes,
Cic. de Imp. Pomp. 11, 31; cf.:
per omnes gentes nationesque,
Quint. 11, 3, 87;
for which, in an inverted order: exterae nationes ac gentes,
Cic. Font. 11, 25:
aut gentes aut populos,
Quint. 11, 1, 86: inter multas regum gentiumque [p. 809] et populorum legationes, Liv. 45, 19, 1; 45, 22, 8; cf.
in an inverse order: populi et gentes,
Quint. 12, 2, 3:
postquam bello subegit Aequorum magnam gentem et ferocem,
Cic. Rep. 2, 20:
Sabina aut Volsca,
id. ib. 3, 4:
Transalpinae,
id. ib. 3, 9:
Allobrogum,
id. Cat. 4, 6, 12:
Nerviorum,
Caes. B. G. 2, 28, 1:
Germanorum,
id. ib. 6, 32 init.:
Suevorum longe maxima Germanorum omnium,
id. ib. 4, 1, 3;
so of the Etruscan nation,
Liv. 5, 1, 6;
and in a wider sense than populus: non ex iisdem semper populis exercitus scriptos, quamquam eadem semper gens bellum intulerit,
id. 6, 12, 4; 40, 15, 6; 2, 50, 2.—Also for civitas, the inhabitants of a city or town:
Caesar Gomphos pervenit, quod est oppidum primum Thessaliae venientibus ab Epiro, quae gens ultro ad Caesarem legatos miserat,
Caes. B. C. 3, 80, 1:
atqui ad hoc, de quo agitur, non quaerimus gentem, ingenia quaerimus,
Cic. Rep. 1, 37 fin.; cf.:
gladio pugnacissima gens Romani,
Quint. 9, 3, 8; Liv. 5, 48, 3:
Segni Condrusique, ex gente et numero Germanorum,
Caes. B. G. 6, 32, 1:
in illa incorrupta maxime gente Aegyptiorum,
Cic. Rep. 3, 9, 14:
nos plurimis ignotissimi gentibus,
id. ib. 1, 17, 26:
jus gentium,
id. ib. 1, 2, 2; cf.:
quod naturalis ratio inter omnes homines constituit, id... vocatur jus gentium quasi quo jure omnes gentes utuntur,
Gai. Inst. 1, 1.—
2.
In partic.
a.
As a partit. gen., gentium, like terrarum, for the sake of emphasis, in the world, on earth (freq. and class.):
ubicumque terrarum et gentium violatum jus civium Romanorum sit,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
quod ubique gentium est,
id. Rep. 2, 4:
ubinam gentium sumus,
where in the world? id. Cat. 1, 4, 9:
ubi ubi est gentium?
Plaut. As. 2, 2, 21:
obsecro, unde haec gentium?
id. Cist. 4, 1, 16:
ubi tu's gentium,
id. Rud. 2, 5, 11:
quaerit quod nusquamst gentium,
id. Ps. 1, 4, 9:
non hercle quo hinc nunc gentium aufugiam scio,
id. Rud. 3, 5, 44:
ubivis gentium agere aetatem quam, etc.,
Ter. Hec. 3, 1, 4:
an quisquam usquam gentium est aeque miser?
id. ib. 13:
equidem te nisi nunc hodie nusquam vidi gentium,
Plaut. Am. 2, 2, 54:
fratrem nusquam invenio gentium,
Ter. Ad. 4, 2, 1:
abeat multo malo quovis gentium, Quam hic, etc.,
id. Heaut. 5, 1, 55:
res est in manibus: tu autem abes longe gentium,
Cic. Att. 6, 3, 1: nostri turannoktonoi longe gentium absunt, id. Fam. 12, 22, 2:
ah! minime gentium, non faciam,
by no means, Ter. Ad. 3, 2, 44; so,
minime gentium,
id. Eun. 4, 1, 11; id. Phorm. 5, 8, 44.—
b.
Gentes, opp. to the Romans, foreign nations, foreigners (post-Aug. and rare):
maneat, quaeso, duretque gentibus si non amor nostri at certe odium sui,
Tac. G. 33; Auct. B. Hisp. 17 fin. —
c.
In the eccl. fathers, gentes, like ethnos, opp. to Jews and Christians, pagan nations, heathen, gentiles, Lact. 2, 13 fin.; Vulg. Psa. 2, 1 et saep.— Hence the title of Arnobius's work, Adversus Gentes.—
3.
Transf., a region, country (very rare):
ut Aspim aggrederetur, qui Cataoniam tenebat: quae gens jacet supra Ciliciam,
Nep. Dat. 4:
gentes viduatas esse suis cultoribus et desolatas,
Arn. 1, 4.

Lewis & Short latin dictionary > gens
77 gero

1.
gĕro, gessi, gestum ( Part. gen. plur. sync. gerentum, Plaut. Truc. 2, 1, 13; imper. ger, like dic, duc, fac, fer, Cat. 27, 2), 3, v. a. [root gas-, to come, go; Zend, jah, jahaiti, come; gero (for geso), in caus. sense, to cause to come; cf. Gr. bastazô, from bastos = gestus], to bear about with one, to bear, carry, to wear, have (in the lit. signif. mostly poet., not in Cic., Cæs., Sall., or Quint.; but instead of it ferre, portare, vehere, sustinere, etc.; but in the trop. signif. freq. and class.).
I.
Lit.
A.
In gen.:
(vestem ferinam) qui gessit primus,
Lucr. 5, 1420; so,
vestem,
Ov. M. 11, 276 (with induere vestes), Nep. Dat. 3; cf.:
coronam Olympiacam capite,
Suet. Ner. 25:
ornamenta,
id. Caes. 84:
angues immixtos crinibus,
Ov. M. 4, 792:
clipeum (laeva),
id. ib. 4, 782; cf.:
galeam venatoriam in capite, clavam dextra manu, copulam sinistra,
Nep. Dat. 3:
ramum, jaculum,
Ov. M. 12, 442:
spicea serta,
id. ib. 2, 28:
vincla,
id. ib. 4, 681:
venabula corpore fixa,
id. ib. 9, 206; cf.:
tela (in pectore fixus),
id. ib. 6, 228:
Vulcanum (i. e. ignem) in cornu conclusum,
Plaut. Am. 1, 1, 185:
spolia ducis hostium caesi suspensa fabricato ad id apte ferculo gerens,
Liv. 1, 10, 5; cf.:
Horatius trigemina spolia prae se gerens,
id. 1, 26, 2:
onera,
Varr. L. L. 6, § 77 Müll.: uterum or partum gerere, to be pregnant, be with young; so, gerere partum, Plin. 8, 47, 72, § 187:
uterum,
id. 8, 40, 62, § 151:
centum fronte oculos centum cervice gerebat Argus,
Ov. Am. 3, 4, 19:
lumen unum media fronte,
id. M. 13, 773:
cornua fronte,
id. ib. 15, 596:
virginis os habitumque gerens et virginis arma,
Verg. A. 1, 315:
virginis ora,
Ov. M. 5, 553; cf.:
quae modo bracchia gessit, Crura gerit,
id. ib. 5, 455 sq.:
Coae cornua matres Gesserunt tum,
i. e. were turned into cows, id. ib. 7, 364:
principio (morbi) caput incensum fervore gerebant,
Lucr. 6, 1145:
qui umbrata gerunt civili tempora quercu,
Verg. A. 6, 772:
tempora tecta pelle lupi,
Ov. M. 12, 380:
(Hector) squalentem barbam et concretos sanguine crines Vulneraque illa gerens, quae, etc.,
Verg. A. 2, 278:
capella gerat distentius uber,
Hor. S. 1, 1, 110.—
b.
Of inanimate things:
semina rerum permixta gerit tellus discretaque tradit,
Lucr. 6, 790; cf.:
(terram) multosque lacus multasque lacunas In gremio gerere et rupes deruptaque saxa,
id. ib. 6, 539; Enn. ap. Non. 66, 26 (Sat. 23, p. 157 Vahl.); and:
quos Oceano propior gerit India lucos,
Verg. G. 2, 122:
speciem ac formam similem gerit ejus imago,
Lucr. 4, 52.—
B.
In partic. (very rare).
1.
With respect to the term. ad quem, to bear, carry, bring to a place:
(feminae puerique) saxa in muros munientibus gerunt,
Liv. 28, 19, 13:
neque eam voraginem conjectu terrae, cum pro se quisque gereret, expleri potuisse,
id. 7, 6, 2; cf. id. 37, 5, 1. — Absol.:
si non habebis unde irriges, gerito inditoque leniter,
Cato, R. R. 151, 4; Liv. 7, 6, 2 Drak.—Prov.:
non pluris refert, quam si imbrem in cribrum geras,
Plaut. Ps. 1, 1, 100.—
2.
With the accessory idea of production, to bear, bring forth, produce:
quae (terra) quod gerit fruges, Ceres (appellata est),
Varr. L. L. 5, § 64 Müll.; cf. Tib. 2, 4, 56:
violam nullo terra serente gerit,
Ov. Tr. 3, 12, 6:
arbores (Oete),
id. M. 9, 230:
malos (platani),
Verg. G. 2, 70: frondes (silva), Ov. M. 11, 615:
terra viros urbesque gerit silvasque ferasque Fluminaque et Nymphas et cetera numina ruris,
Ov. M. 2, 16.
II.
Trop.
A.
In gen., to bear, have, entertain, cherish: vos etenim juvenes animum geritis muliebrem, illa virago viri, Poët. ap. Cic. Off. 1, 18, 61; cf.:
fortem animum gerere,
Sall. J. 107, 1:
parem animum,
id. ib. 54, 1 Kritz.:
animum invictum advorsum divitias,
id. ib. 43, 5:
animum super fortunam,
id. ib. 64, 2:
mixtum gaudio ac metu animum,
Liv. 32, 11, 5; cf. also Verg. A. 9, 311; and v. infra B. 3.: aeque inimicitiam atque amicitiam in frontem promptam gero, Enn. ap. Gell. 19, 8, 6 (Trag. v. 8 Vahl.):
personam,
to support a character, play a part, Cic. Off. 1, 32, 115; cf.:
est igitur proprium munus magistratus, intelligere, se gerere personam civitatis debereque ejus dignitatem et decus sustinere,
id. ib. 1, 34, 132; Aug. Doctr. Christ. 4, 29 init.;
id. Civ. Dei, 1, 21 al.: mores, quos ante gerebant, Nunc quoque habent,
Ov. M. 7, 655:
et nos aliquod nomenque decusque Gessimus,
Verg. A. 2, 89:
seu tu querelas sive geris jocos Seu rixam et insanos amores Seu facilem, pia testa (i. e. amphora), somnum,
Hor. C. 3, 21, 2:
in dextris vestris jam libertatem, opem... geritis,
Curt. 4, 14 fin.:
plumbeas iras,
Plaut. Poen. 3, 6, 18:
iras,
Ter. Hec. 3, 1, 30: M. Catonem illum Sapientem cum multis graves inimicitias gessisse accepimus propter Hispanorum injurias, Cic. Div. ap. Caecil. 20, 66:
veteres inimicitias cum Caesare,
Caes. B. C. 1, 3, 4:
muliebres inimicitias cum aliqua,
Cic. Cael. 14, 32:
inimicitias hominum more,
id. Deiot. 11, 30: simultatem cum aliquo pro re publica, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 3; cf. Suet. Vesp. 6; and Verg. A. 12, 48:
de amicitia gerenda praeclarissime scripti libri,
Cic. Fam. 3, 8, 5:
amicitiam,
Nep. Dat. 10 fin.:
praecipuum in Romanos gerebant odium,
Liv. 28, 22, 2:
cum fortuna mutabilem gerentes fidem,
id. 8, 24, 6:
utrique imperii cupiditatem insatiabilem gerebant,
Just. 17, 1 fin. —Absol.:
ad ea rex, aliter atque animo gerebat, placide respondit,
Sall. J. 72, 1.—
B.
In partic.
1.
Gerere se aliquo modo, to bear, deport, behave, or conduct one's self, to act in any manner:
in maximis rebus quonam modo gererem me adversus Caesarem, usus tuo consilio sum,
Cic. Fam. 11, 27, 5; cf. id. Off. 1, 28, 98:
ut, quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. ib. 1, 26, 90; so,
se liberius (servi),
id. Rep. 1, 43:
se inconsultius,
Liv. 41, 10, 5:
se valde honeste,
Cic. Att. 6, 1, 13:
se perdite,
id. ib. 9, 2, A, 2:
se turpissime (illa pars animi),
id. Tusc. 2, 21, 48:
se turpiter in legatione,
Plin. Ep. 2, 12, 4:
sic in provincia nos gerimus, quod ad abstinentiam attinet, ut, etc.,
Cic. Att. 5, 17, 2:
sic me in hoc magistratu geram, ut, etc.,
id. Agr. 1, 8, 26; cf.:
nunc ita nos gerimus, ut, etc.,
id. ib. 2, 22, 3:
uti sese victus gereret, exploratum misit,
Sall. J. 54, 2:
se medium gerere,
to remain neutral, Liv. 2, 27, 3.—
b.
In a like sense also post-class.: gerere aliquem, to behave or conduct one's self as any one (like agere aliquem):
nec heredem regni sed regem gerebat,
Just. 32, 3, 1; Plin. Pan. 44, 2:
tu civem patremque geras,
Claud. IV. Cons. Hon. 293:
aedilem,
App. M. 1, p. 113:
captivum,
Sen. Troad. 714.—
c.
Gerere se et aliquem, to treat one's self and another in any manner:
interim Romae gaudium ingens ortum cognitis Metelli rebus, ut seque et exercitum more majorum gereret,
Sall. J. 55, 1:
meque vosque in omnibus rebus juxta geram,
id. ib. 85, 47.—
d.
Pro aliquo se gerere, to assume to be:
querentes, quosdam non sui generis pro colonis se gerere,
Liv. 32, 2, 6:
eum, qui sit census, ita se jam tum gessisse pro cive,
Cic. Arch. 5, 11 dub.—
2.
Gerere prae se aliquid (for the usual prae se ferre), to show, exhibit, manifest:
affectionis ratio perspicuam solet prae se gerere conjecturam, ut amor, iracundia, molestia, etc.,
Cic. Inv. 2, 9, 30; cf.:
prae se quandam gerere utilitatem,
id. ib. 2, 52, 157: animum altum et erectum prae se gerebat, Auct. B. Afr. 10 fin.; Aug. de Lib. Arbit. 3, 21, 61 al.;
so gerere alone: ita tum mos erat, in adversis voltum secundae fortunae gerere, moderari animo in secundis,
to assume, Liv. 42, 63, 11.—
3.
With the accessory idea of activity or exertion, to sustain the charge of any undertaking or business, to administer, manage, regulate, rule, govern, conduct, carry on, wage, transact, accomplish, perform (cf.: facio, ago).—In pass. also in gen., to happen, take place, be done (hence, res gesta, a deed, and res gestae, events, occurrences, acts, exploits; v. the foll.): tertium gradum agendi esse dicunt, ubi quid faciant;
in eo propter similitudinem agendi et faciundi et gerundi quidam error his, qui putant esse unum. Potest enim aliquid facere et non agere, ut poëta facit fabulam et non agit: contra actor agit et non facit.... Contra imperator quod dicitur res gerere, in eo neque facit neque agit, sed gerit, id est sustinet, translatum ab his qui onera gerunt, quod hi sustinent,
Varr. L. L. 6, § 77 Müll.:
omnia nostra, quoad eris Romae, ita gerito, regito, gubernato, ut nihil a me exspectes,
Cic. Att. 16, 2, 2:
gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68; cf. id. Rep. 2, 1 and 12:
rem publicam,
id. ib. 1, 7; 1, 8; id. Fam. 2, 7, 3 et saep.:
magistratum,
id. Sest. 37, 79; cf.
potestatem,
id. Verr. 2, 2, 55, § 138:
consulatum,
id. Agr. 1, 8, 25; id. Sest. 16, 37:
duumviratum,
id. ib. 8, 19:
tutelam alicujus,
Dig. 23, 2, 68; 27, 1, 22 al.: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 Vahl.); so,
rem, of private affairs,
Plaut. Pers. 4, 3, 34; Cic. de Sen. 7, 22 al.:
aliquid per aes et libram gerere,
to transact by coin and balance, Gai. Inst. 3, 173; cf. Weissenb. ad Liv. 6, 14.—Of war: etsi res bene gesta est, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168 (Ann. v. 512 Vahl.): vi geritur res, id. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 272 ib.); cf.:
gladiis geri res coepta est,
Liv. 28, 2, 6:
ubi res ferro geratur,
id. 10, 39, 12: qui rem cum Achivis gesserunt statim, Enn. ap. Non. 393, 14 (Trag. v. 39 Vahl.); cf. Plaut. Am. 1, 1, 84:
Alexander... passurus gestis aequanda pericula rebus,
exploits, Juv. 14, 314:
miranda quidem, sed nuper gesta referemus,
id. 15, 28.—Of public affairs, affairs of government:
magnae res temporibus illis a fortissimis viris summo imperio praeditis, dictatoribus atque consulibus, belli domique gerebantur,
Cic. Rep. 2, 32 fin.; 2, 24:
a rebus gerendis senectus abstrahit,
id. de Sen. 6, 15; cf. § 17: quid quod homines infima fortuna, nulla spe rerum gerendarum ( public business), opifices denique, delectantur historia? maximeque eos videre possumus res gestas ( public events or occurrences) audire et legere velle, qui a spe gerendi absunt, confecti senectute, id. Fin. 5, 19, 52:
sin per se populus interfecit aut ejecit tyrannum, est moderatior, quoad sentit et sapit et sua re gesta laetatur,
their deed, id. Rep. 1, 42:
ut pleraque senatus auctoritate gererentur,
id. ib. 2, 32; cf. id. ib. 1, 27:
haec dum Romae geruntur,
id. Quint. 6, 28:
ut iis, qui audiunt, tum geri illa fierique videantur,
id. de Or. 2, 59, 241:
susceptum negotium,
id. Fam. 13, 5, 1; cf.:
si ipse negotium meum gererem, nihil gererem, nisi consilio tuo,
id. Att. 13, 3, 1:
negotium bene, male, etc.,
id. Rosc. Com. 11, 32; id. Cat. 2, 10, 21; Caes. B. G. 3, 18, 5 et saep.; cf.:
quid negotii geritur?
Cic. Quint. 13, 42: annos multos bellum gerentes summum summā industriā, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 104 Vahl.); cf.:
bello illo maximo, quod Athenienses et Lacedaemonii summa inter se contentione gesserunt,
Cic. Rep. 1, 16; so,
bella,
id. ib. 5, 2: pacem an bellum gerens, v. Andrews and Stoddard's Gram. § 323, 1 (2); Sall. J. 46 fin.:
bella multa felicissime,
Cic. Rep. 2, 9:
bellum cum aliquo,
id. Sest. 2, 4; id. Div. 1, 46, 103; Caes. B. G. 1, 1, 4 et saep.:
bello gesto,
Liv. 5, 43, 1: mea mater de ea re gessit morem morigerae mihi, performed my will, i. e. complied with my wishes, gratified, humored me, Plaut. Cist. 1, 1, 87; cf.:
geram tibi morem et ea quae vis, ut potero, explicabo,
Cic. Tusc. 1, 9, 17: morem alicui (in aliqua re), Enn. ap. Non. 342, 24 (Trag. v. 241 Vahl.):
sine me in hac re gerere mihi morem,
Ter. Heaut. 5, 1, 74; Plaut. Capt. 2, 3, 44; id. Men. 5, 2, 37; id. Mil. 2, 1, 58; Cic. Rep. 3, 5; id. N. D. 2, 1, 3; Ov. Am. 2, 2, 13 et saep.; also without dat., Plaut. Most. 3, 2, 36; Ter. Ad. 3, 3, 77.— Pass.:
ut utrique a me mos gestus esse videatur,
Cic. Att. 2, 16, 3; Plaut. Most. 1, 3, 69; Ter. Eun. 1, 2, 108; id. Ad. 2, 2, 6; Nep. Them. 7, 3 al.—With a play upon this meaning and that in II. A.: magna, inquit, [p. 813] bella gessi:
magnis imperiis et provinciis praefui. Gere igitur animum laude dignum,
Cic. Par. 5, 2, 37.— Absol.:
cum superiores alii fuissent in disputationibus perpoliti, quorum res gestae nullae invenirentur, alii in gerendo probabiles, in disserendo rudes,
Cic. Rep. 1, 8; cf.
the passage,
id. Fin. 5, 19, 52 supra:
Armeniam deinde ingressus prima parte introitus prospere gessit,
Vell. 2, 102, 2 (where others unnecessarily insert rem), Liv. 25, 22, 1; cf.
also: sive caesi ab Romanis forent Bastarnae... sive prospere gessissent,
id. 40, 58 fin.:
cum Persis et Philippus qui cogitavit, et Alexander, qui gessit, hanc bellandi causam inferebat, etc.,
Cic. Rep. 3, 9.—
4.
Of time, to pass, spend (mostly post-Aug.; not in Cic.): ut (Tullia) cum aliquo adolescente primario conjuncta aetatem gereret, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; cf.:
pubertatis ac primae adolescentiae tempus,
Suet. Dom. 1:
vitam,
Petr. 63; Val. Fl. 6, 695:
annum gerens aetatis sexagesimum et nonum,
Suet. Vesp. 24.—Hence, gĕrens, entis, P. a. (acc. to II. B. 3.), managing, conducting, etc.; with gen.:
rei male gerentes,
Plaut. Truc. 1, 2, 43:
sui negotii bene gerens,
Cic. Quint. 19, 62.
2.
gĕro, ōnis, m. [1. gero], a carrier; connected per hyphen with foras:
ite, ite hac, simul eri damnigeruli, foras gerones, Bonorum hamaxagogae,
that carry off, ravishers, Plaut. Truc. 2, 7, 1.

Lewis & Short latin dictionary > gero
78 par

pār, păris (collat. form of the nom. fem. paris, Atta ap. Prisc. p. 764 P.— Abl. pari and pare, acc. to Charis. p. 14 P.; Prisc. p. 763 ib.; the latter poet. — Gen. plur. usu. parĭum; parum, acc. to Plin. ap. Charis. p. 110 P.), adj. [cf. Sanscr. para, another, and prae], equal (cf.: aequus, similis).
I.
Lit.:
par est, quod in omnes aequabile est,
Cic. Inv. 2, 22, 67:
par et aequalis ratio,
id. Or. 36, 123:
aequo et pari jure cum civibus vivere,
id. Off. 1, 34, 124:
vita beata... par et similis deorum,
id. N. D. 2, 61, 153:
est finitimus oratori poëta ac paene par,
id. de Or. 1, 16, 70:
pari atque eādem in laude aliquem ponere,
id. Mur. 9, 21:
intelleges de hoc judicium meum et horum par et unum fuisse,
id. Sull. 2, 5:
pares in amore atque aequales,
id. Lael. 9, 32:
libertate esse parem ceteris,
id. Phil. 1, 14, 34: verbum Latinum (voluptas) par Graeco (hêdonê) et idem valens, id. Fin. 2, 4, 12:
pares ejusdem generis munitiones,
of equal size, Caes. B. G. 7, 74:
similia omnia magis visa hominibus, quam paria,
Liv. 45, 43:
pares similesque (affectus),
Sen. Ira, 1, 19 et saep.:
quod in re pari valet, valeat in hac, quae par est... valeat aequitas, quae paribus in causis paria jura desiderat,
Cic. Top. 4, 23:
si ingenia omnia paria esse non possunt: jura certe paria debent esse eorum inter se, qui sunt cives in eādem re publicā,
id. Rep. 1, 32, 49:
necesse est eam esse naturam, ut omnia omnibus paribus paria respondeant,
id. N. D. 1, 19, 50; id. Fam. 5, 2, 3:
equites Ariovisti pari intervallo constiterunt,
Caes. B. G. 1, 43:
hi (equites), dum pari certamine res geri potuit, etc.,
i. e. horsemen against horsemen, id. B. C. 1, 51.— Poet., with a respective gen. or inf.:
aetatis mentisque pares,
Sil. 4, 370:
et cantare pares et respondere parati,
Verg. E. 7, 5.—
(β).
The thing with which the comparison is made is most freq. added in the dat.:
quem ego parem summis Peripateticis judico,
Cic. Div. 1, 3, 5:
in his omnibus par iis, quos antea commemoravi,
id. Clu. 38, 107:
omni illi et virtute et laude par,
id. Planc. 11, 27:
isti par in belligerando,
id. Font. 12, 26:
par anseribus,
as large as, Juv. 5, 114:
prodigio par,
i. e. extremely rare, id. 4, 97.—In sup.:
QVOIVS FORMA VIRTVTEI PARISVMA FVIT, Epit. of the Scipios,
Inscr. Orell. 550:
parissumi estis hibus,
Plaut. Curc. 4, 2, 20.—Adverb. (colloq. and very rare):
feceris par tuis ceteris factis,
Plaut. Trin. 2, 2, 3.—
(γ).
With gen. (with this case par is treated as a substantive; rare but class.), an equal, counterpart, etc.:
ei erat hospes, par illius, Siculus, etc.,
his counterpart, Plaut. Rud. prol. 49: cujus paucos pares [p. 1300] haec civitas tulit, Cic. Pis. 4, 8:
quem metuis par hujus erat,
Luc. 10, 382:
ubique eum parem sui invenies,
Front. Ep. ad Amic. 1, 6:
vestrae fortitudinis,
Phaedr. 4, 15, 6.—
(δ).
With abl. (rare):
scalas pares moenium altitudine, Sall. H. Fragm. ap. Arus. Mess. p. 253 Lindem.: in quā par facies nobilitate suā,
Ov. F. 6, 804.—
(ε).
With cum (class.):
non praecipuam, sed parem cum ceteris fortunae condicionem subire,
Cic. Rep. 1, 4, 7:
ut enim cetera paria Tuberoni cum Varo fuissent, etc.,
id. Lig. 9, 27:
quem tu parem cum liberis tuis regnique participem fecisti,
Sall. J. 14, 9 (cited ap. Arus. Mess. p. 253 Lindem.; but in Cic. Phil. 1, 14, 34, read parem ceteris). —
(ζ).
With inter se (class.):
sunt omnes pares inter se,
Cic. Par. 1, 2, 11; id. de Or. 1, 55, 236.—
(η).
With et, atque ( ac) (class.):
cum par habetur honos summis et infimis,
Cic. Rep. 1, 34, 53:
omnia fuisse in Themistocle paria et Coriolano,
id. Brut. 11, 43:
tametsi haudquaquam par gloria sequatur scriptorem et auctorem rerum,
Sall. C. 3, 2:
quos postea in parem juris libertatisque condicionem atque ipsi erant, receperunt,
Caes. B. G. 1, 28; so with atque, id. ib. 5, 13, 2:
si parem sapientiam hic habet ac formam,
Plaut. Mil. 4, 6, 36:
neque mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,
Cic. N. D. 3, 1, 3:
in quo offensae minimum, gratia par, ac si prope adessemus,
Sall. J. 102, 7.—
(θ).
The object of comparison is sometimes not expressed:
cui repugno, quoad possum, sed adhuc pares non sumus,
i.e. not equal to the task, able, Cic. Att. 12, 15:
pari proelio,
indecisive, Nep. Them. 3, 3:
pares validaeque miscentur,
Tac. G. 20:
cum paria esse coeperunt,
Plin. Ep. 4, 14, 6:
si periculum par et ardor certaminis eos irritaret,
Liv. 24, 39, 6.—
B.
In partic.
1.
Equal to, a match for any one in any respect:
quibus ne di quidem immortales pares esse possint,
Caes. B. G. 4, 7 fin.: qui pares esse nostro exercitu (dat.) non potuerint, id. ib. 1, 40, 7; cf.:
ille, quod neque se parem armis existimabat, et, etc.,
Sall. J. 20, 5:
non sumus pares,
not on an equality, Juv. 3, 104:
exime hunc mihi scrupulum, cui par esse non possum,
Plin. Ep. 3, 17, 2:
habebo, Q. Fabi, parem, quem das, Hannibalem,
an opponent, adversary, Liv. 28, 44:
inter pares aemulatio,
Tac. A. 2, 47:
ope Palladis Tydiden Superis parem,
Hor. C. 1, 6, 15.—
2.
Equal in station or age, of the same rank, of the same age (syn. aequalis):
ut coëat par Jungaturque pari,
Hor. Ep. 1, 5, 25:
si qua voles apte nubere, nube pari,
Ov. H. 9, 32; Petr. 25, 5.—Prov.:
pares vetere proverbio cum paribus facillime congregantur,
i. e. birds of a feather flock together, Cic. Sen. 3, 7.—
3.
Par est, it is fit, meet, suitable, proper, right.
(α).
With a subject-clause (class.;
syn.: oportet, aequum, justum est): amorin me an rei opsequi potius par sit,
Plaut. Trin. 2, 1, 6:
posterius istaec te magis par agere'st,
id. Pers. 5, 2, 21:
canem esse hanc par fuit,
id. Curc. 1, 2, 17:
par est primum ipsum esse virum bonum, tum, etc.,
Cic. Lael. 22, 82:
sic par est agere cum civibus,
id. Off. 2, 23, 83:
dubitans, quid me facere par sit,
id. Att. 9, 9, 2:
quicquid erit, quod me scire par sit,
id. ib. 15, 17, 2:
quibus (ornamentis) fretum ad consulatūs petitionem aggredi par est,
id. Mur. 7, 15; id. Rab. Perd. 11, 31; cf.:
ex quo intellegi par est, eos qui, etc.,
id. Leg. 2, 5, 11. —
(β).
Ut par est (erat, etc.;
class.): ita, ut constantibus hominibus par erat,
Cic. Div. 2, 55, 114:
ut par fuit,
id. Verr. 2, 5, 4, § 10. —
* (γ).
With ut:
non par videtur neque sit consentaneum... ut, etc.,
Plaut. Bacch. 1, 2, 31.—
4.
Par pari respondere, or par pro pari referre, to return like for like, of a'repartee:
par pari respondet,
Plaut. Truc. 5, 47; id. Merc. 3, 4, 44; id. Pers. 2, 2, 11; cf.:
paria paribus respondimus,
Cic. Att. 6, 1, 23:
ut sit unde par pari respondeatur,
id. ib. 16, 7, 6:
par pro pari referto, quod eam mordeat,
Ter. Eun. 3, 1, 55 Fleck., Umpfenb., cited ap. Cic. Fam. 1, 9, 19 (Bentl. ex conject. par, pari; cf. Krebs, Antibarb. p. 281, ed. 5).—
5.
Paria facere, to equalize or balance a thing with any thing, to settle, pay (post-Aug.):
cum rationibus domini paria facere,
to pay. Col. 1, 8, 13; 11, 1, 24. —
(β).
Trop.:
cum aliter beneficium detur, aliter reddatur, paria facere difficile est,
to return like for like, to repay with the same coin, Sen. Ben. 3, 9, 2: denique debet poenas: non est quod cum illo paria faciamus, repay him, id. Ira, 3, 25, 1:
nihil differamus, cotidie cum vitā paria faciamus,
settle our accounts with life, id. Ep. 101, 7; Plin. 2, 86, 88, § 202; so,
parem rationem facere,
Sen. Ep. 19, 10.—
6.
Ludere par impar, to play at even and odd, Hor. S. 2, 3, 248: August. ap. Suet. Aug. 71 fin. —
7.
Ex pari, adverb., in an equal manner, on an equal footing (post-Aug.):
sapiens cum diis ex pari vivit,
Sen. Ep. 59, 14.
II.
Transf., subst.
A.
pār, păris, m., a companion, comrade, mate, spouse:
plebs venit, et adcumbit cum pare quisque suo,
Ov. F. 3, 526:
jungi cum pare suā,
id. ib. 3, 193:
edicere est ausus cum illo suo pari, quem omnibus vitiis superare cupiebat, ut, etc.,
Cic. Pis. 8, 18.—Esp., a table companion, = omoklinos:
atque ibi opulentus tibi par forte obvenerit,
Plaut. Trin. 2, 4, 68 Brix ad loc.:
cedo parem quem pepigi,
id. Pers. 5, 1, 15 (v. also I. A. g. supra).—
B.
pār, păris, n., a pair:
gladiatorum par nobilissimum,
Cic. Opt. Gen. Or. 6, 17:
ecce tibi geminum in scelere par,
id. Phil. 11, 1, 2:
par nobile fratrum,
Hor. S. 2, 3, 243:
par columbarum,
Ov. M. 13, 833:
par mularum,
Gai. Inst. 3, 212:
par oculorum,
Suet. Rhet. 5:
tria aut quatuor paria amicorum,
Cic. Lael. 4, 15:
scyphorum paria complura,
id. Verr. 2, 2, 19, § 47:
paria (gladiatorum) ordinaria et postulaticia,
Sen. Ep. 7, 3: pocula oleaginea paria duo, Lab. Dig. 32, 1, 30.Hence, adv.: părĭter, equally, in an equal degree, in like manner, as well.
A.
In gen.: dispartiantur patris bona pariter, Afran. ap. Non. 375, 1:
ut nostra in amicos benevolentia illorum erga nos benevolentiae pariter aequaliterque respondeat,
Cic. Lael. 16, 56:
laetamur amicorum laetitiā aeque atque nostrā, et pariter dolemus angoribus,
id. Fin. 1, 20, 65:
caritate non pariter omnes egemus,
id. Off. 2, 8, 30:
ut pariter extrema terminentur,
id. Or. 12, 38; Phaedr. 5, 2, 10:
et gustandi et pariter tangendi magna judicia sunt,
Cic. N. D. 2, 58, 146:
nulla pro sociā obtinet, pariter omnes viles sunt,
id. ib. 80, 7; Quint. 9, 3, 102:
cuncta pariter Romanis adversa,
Tac. A. 1, 64: tantumdem est;
feriunt pariter,
all the same, nevertheless, Juv. 3, 298.—
(β).
With cum:
Siculi mecum pariter moleste ferent,
Cic. Verr. 2, 5, 67, § 173:
pariter nobiscum progredi,
Auct. Her. 3, 1, 1; Verg. A. 1, 572.—
(γ).
With ut, atque ( ac):
is ex se hunc reliquit filium pariter moratum, ut pater avusque hujus fuit,
Plaut. Aul. prol. 21:
pariter hoc fit, atque ut alia facta sunt,
id. Am. 4, 1, 11:
vultu pariter atque animo varius,
Sall. J. 113, 3:
pariter ac si hostis adesset,
id. ib. 46, 6.—
(δ).
With et... et:
pariterque et ad se tuendum et ad hostem petendum,
Liv. 31, 35:
pariter et habitus et nomina edocebuntur,
Quint. 1, 1, 25; Ov. M. 11, 556.—
(ε).
With dat. (in late poets, and once in Liv.):
pariter ultimae (gentes) propinquis, imperio parerent,
the remotest as well as the nearest, Liv. 38, 16; Stat. Th. 5, 121; Claud. Rapt. Pros. 1, 166.—
* (ζ).
With qualis:
pariter suades, qualis es,
Plaut. Rud. 3, 6, 37. —
B.
In partic.
1.
Like simul, of equality in time or in association, at the same time, together:
nam plura castella Pompeius pariter, distinendae manūs causā, tentaverat,
at the same time, together, Caes. B. C. 3, 52:
pariter decurrere,
Liv. 22, 4, 6:
ut pariter et socii rem inciperent,
id. 3, 22, 6; 10, 5, 7; 26, 48 fin.; cf.:
plura simul invadimus, si aut tam infirma sunt, ut pariter impelli possint, aut, etc.,
Quint. 5, 13, 11; so,
pariter multos invadere,
id. 5, 7, 5:
pariter ire,
id. 1, 1, 14; 1, 12, 4; Tac. H. 4. 56; Plin. 26, 8, 40, § 66.—
(β).
With cum (so commonly in Cic.):
conchyliis omnibus contingere, ut cum lunā pariter crescant pariterque decrescant,
Cic. Div. 2, 14, 33; cf. id. de Or. 3, 3, 10:
studia doctrinae pariter cum aetate crescunt,
id. Sen. 14, 50:
pariter cum vitā sensus amittitur,
id. Tusc. 1, 11, 24:
equites pariter cum occasu solis expeditos educit,
Sall. J. 68, 2; 77, 1; 106, 5:
pariter cum collegā,
Liv. 10, 21, 14; 27, 17, 6.—
(γ).
With et, atque, que:
inventionem et dispositionem pariter exercent,
Quint. 10, 5, 14; 1, 1, 25:
quibus mens pariter atque oratio insurgat,
id. 12, 2, 28:
seriis jocisque pariter accommodato,
id. 6, 3, 110.—
(δ).
With dat. ( poet.), Stat. Th. 5, 122:
pariterque favillis Durescit glacies,
Claud. Rapt. Pros. 1, 165.—
2.
In order to give greater vivacity to the expression, reduplicated: pariter... pariter, as soon as ( poet. and in post-Aug prose):
hanc pariter vidit, pariter Calydo nius heros Optavit,
Ov. M. 8, 324; Plin. Ep. 8, 23 fin. —
3.
In like manner, likewise, also:
pariterque oppidani agere,
Sall. J. 60, 1:
postquam pariter nymphas incedere vidit,
Ov. M. 2, 445.

Lewis & Short latin dictionary > par
79 spiritus

spīrĭtus, ūs (scanned spĭrĭtus, Sedul. Hymn. 1 fin.; dat. SPIRITO, Inscr. Orell. 3030; gen., dat., and abl. plur. only eccl. and late Lat., e. g. spirituum, Vulg. Marc. 6, 7:
spiritibus,
Aug. Serm. 216, 11 fin.; Vulg. Luc. 8, 2), m. [spiro], a breathing or gentle blowing of air, a breath, breeze (syn.: aura, flatus).
I.
Lit.
A.
In gen.:
spiritum a vento modus separat: vehementior enim spiritus ventus est, invicem spiritus leviter fluens aër,
Sen. Q. N. 5, 13, 4; cf. Plin. Ep. 5, 6, 5: spiritus Austri Imbricitor, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 423 Vahl.), Cic. poët. N. D. 2, 44, 114:
Boreae,
Verg. A. 12, 365:
quo spiritus non pervenit,
Varr. R. R. 1, 57, 2; cf.:
silentis vel placidi spiritus dies,
Col. 3, 19 fin.:
alvus cum multo spiritu redditur,
Cels. 2, 7 med. —
B.
In partic.
1.
The air: imber et ignis, spiritus et gravis terra, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 37 Müll. (Ann. v. 511 Vahl.):
proximum (igni) spiritus, quem Graeci nostrique eodem vocabulo aëra appellant,
Plin. 2, 5, 4, § 10:
quid tam est commune quam spiritus vivis?
Cic. Rosc. Am. 26, 72; cf. Quint. 12, 11, 13:
potestne tibi haec lux, Catilina, aut hujus caeli spiritus esse jucundus?
Cic. Cat. 1, 6, 15.—
2.
An exhalation, smell, odor:
spiritus unguenti suavis,
Lucr. 3, 222:
foedi odoris,
Cels. 5, 26, 31 fin.:
florum,
Gell. 9, 4, 10:
sulfuris,
Pall. Aug. 9, 1; cf. Hor. C. 3, 11, 19.—
3.
Breathed air, a breath:
quojus tu legiones difflavisti spiritu,
Plaut. Mil. 1, 1, 17.— Absol.: (equus) saepe jubam quassit simul altam: Spiritus ex animā calida spumas agit albas, Enn. ap. Macr. S. 6, 3 (Ann. v. 507 Vahl.):
creber spiritus,
Lucr. 6, 1186:
ardentes oculi atque attractus ab alto Spiritus,
Verg. G. 3, 505:
petitus imo spiritus,
Hor. Epod. 11, 10:
in pulmonibus inest raritas... ad hauriendum spiritum aptissima,
Cic. N. D. 2, 55, 136:
diffunditur spiritus per arterias,
id. ib. 2, 55, 138:
animantium vita tenetur, cibo, potione, spiritu,
id. ib. 2, 54, 134:
si spiritum ducit, vivit,
id. Inv. 1, 46, 86:
tranquillum atque otiosum spiritum ducere,
id. Arch. 12, 30:
longissima est complexio verborum, quae volvi uno spiritu potest,
id. de Or. 3, 47, 182:
versus multos uno spiritu pronuntiare,
id. ib. 1, 61, 261:
spiritus nec crebro receptus concidat sententiam, nec eo usque trahatur, donec deficiat,
Quint. 11, 3, 53:
lusit vir egregius (Socrates) extremo spiritu,
Cic. Tusc. 1, 40, 96; cf. id. Sest. 37, 79: quorum usque ad extremum spiritum est provecta prudentia, id. Sen. 9, 27:
quos idem Deus de suis spiritibus figuravit,
Lact. Epit. 42, 3.—With gen.:
ut filiorum suorum postremum spiritum ore excipere liceret,
Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118; Cels. 4, 4; 3, 27; Col. 6, 9, 3; Quint. 9, 4, 68; 11, 3, 32; 11, 3, 53 sq.—
C.
Transf.
1.
In abstr., a breathing:
aspera arteria excipiat animam eam, quae ducta sit spiritu,
Cic. N. D. 2, 54, 136; cf. id. ib. 2, 55, 138:
aër spiritu ductus alit et sustentat animantes,
id. ib. 2, 39, 101:
crevit onus neque habet quas ducat spiritus auras,
Ov. M. 12, 517.—Esp.: spiritum intercludere (includere), to stop the breath, suffocate, choke, etc.:
lacrimae spiritum et vocem intercluserunt,
Liv. 40, 16, 1; 40, 24, 7; so,
includere,
id. 21, 58, 4.—
2.
The breath of a god, inspiration:
haec fieri non possent, nisi ea uno divino et continuato spiritu continerentur,
by a divine inspiration, Cic. N. D. 2, 7, 19; 3, 11, 28; cf.:
poëtam quasi divino quodam spiritu inflari,
id. Arch. 8, 18.—
3.
The breath of life, life:
eum spiritum, quem naturae debeat, patriae reddere,
Cic. Phil. 10, 10, 20:
vos vero qui extremum spiritum in victoriā effudistis,
id. ib. 14, 12, 32:
dum spiritus hos regit artus,
Verg. A. 4, 336; cf. Hor. C. 4, 8, 14:
ne cum sensu doloris aliquo spiritus auferatur,
Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118:
aliquem spiritu privare,
Vell. 2, 87, 2:
merula spiritum reddidit,
to expire, die, id. 2, 22, 2:
spiritus tenues vanescat in auras,
Ov. H. 12, 85:
non effundere mihi spiritum videbar, sed tradere,
Sen. Ep. 78, 4:
novissimum spiritum per ludibrium effundere,
Tac. H. 3, 66 fin.; cf. supra, I. B.—
4.
Poet.,= suspirium, a sigh, Prop. 1, 16, 32; 2, 29 (3, 27), 38.—
5.
In gram., a breathing or aspiration (asper and lenis), Prisc. p. 572 P.; Aus. Idyll. 12 de Monos. Graec. et Lat. 19. —
6.
The hiss of a snake, Verg. Cul. 180.—
II.
Trop.
A.
(Class.) A haughty spirit, haughtiness, pride, arrogance; also, spirit, high spirit, energy, courage (esp. freq. in the plur.; syn. animi).
(α).
Sing. (in the best prose only in gen. and abl., which are wanting in plur.):
regio spiritu,
Cic. Agr. 2, 34, 93:
quem hominem! quā irā! quo spiritu!
id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 6:
illos ejus spiritus Siciliensis,
id. Verr. 2, 3, 9, § 22:
tantum fiduciae ac spiritūs,
Caes. B. C. 3, 72:
filia Hieronis, inflata adhuc regiis animis ac muliebri spiritu,
Liv. 24, 22:
patricii spiritūs animus,
id. 4, 42, 5:
ex magnitudine rerum spiritum ducat,
Quint. 1, 8, 5:
corpore majorem rides Turbonis in armis Spiritum et incessum,
Hor. S. 2, 3, 311:
cecidit spiritus ille tuus,
Prop. 2, 3, 2:
spiritu divino tactus,
Liv. 5, 22, 5:
non negaverim fuisse alti spiritūs viros,
Sen. Ep. 90, 14.—
(β).
Plur.:
res gestae, credo, meae me nimis extulerunt ac mihi nescio quos spiritus attulerunt,
Cic. Sull. 9, 27:
noratis animos ejus ac spiritus tribunicios, etc.,
id. Clu. 39, 109; cf.:
unius tribuni militum animos ac spiritus,
id. Imp. Pomp. 22, 66:
tantos sibi spiritus, sumpserat, ut ferendus non videretur,
Caes. B. G. 1, 33 fin. in re militari sumere, id. ib. 2, 4:
nam Dion regios spiritus repressit,
Nep. Dion, 5, 5:
cum spiritus plebes sumpsisset,
Liv. 4, 54:
si cui honores subdere spiritus potuerunt,
id. 7, 40:
remittant spiritus, comprimant animos suos, sedent arrogantiam, etc.,
Cic. Fl. 22, 53:
spiritus feroces,
Liv. 1, 31:
quorum se vim ac spiritus fregisse,
id. 26, 24:
cohibuit spiritus ejus Thrasea,
Tac. A. 16, 26:
Antipater, qui probe nosset spiritus ejus,
Curt. 6, 1, 19.—
B.
(Mostly poet. and in post-Aug. prose.) Spirit, soul, mind.
(α).
Sing.:
quoslibet occupat artus Spiritus,
Ov. M. 15, 167; Tac. A. 16, 34: spiritum Phoebus mihi, Phoebus artem Carminis dedit, poetic spirit or inspiration, Hor. C. 4, 6, 29; cf.:
mihi Spiritum Graiae tenuem Camenae Parca non mendax dedit,
id. ib. 2, 16, 38:
qualis Pindarico spiritus ore tonat,
Prop. 3, 17 (4, 16), 40:
imperator generosi spiritŭs,
Plin. 8, 40, 61, § 149: avidus (i. e. to epithumêtikon, the desiring, coveting soul), Hor. C. 2, 2, 10:
quidam comoedia necne poëma Esset, quaesivere: quod acer spiritus ac vis Nec verbis nec rebus inest,
Hor. S. 1, 4, 46:
majoris operis ac spiritūs,
Quint. 1, 9, 15:
alti spiritūs plena,
id. 10, 1, 44:
virtus magni spiritus est et recti,
Sen. Ep. 74, 29:
qui spiritus illi, Quis vultus vocisque sonus,
Verg. A. 5, 648.—
(β).
Plur.: Coriolanus hostiles jam tum spiritus gerens, Liv. 2, 35; Curt. 5, 8, 17.—
* b.
Transf. (like anima, and the Engl. soul), a beloved object, Vell. 2, 123 fin. —
2.
Spiritus, personified, a spirit (late Lat.); so,
esp., Spiritus Sanctus or simply Spiritus,
the Holy Ghost, Holy Spirit, Cod. Just. 1, 1, 1; Aus. Ephem. 2, 18:
jurare per Deum et per Christum et per Spiritum Sanctum,
Veg. 2, 5:
nocens ille Spiritus,
an evil spirit, Lact. 4, 27, 12:
Spiritus nigri,
evil spirits, Sedul. Carm. 3, 41.

Lewis & Short latin dictionary > spiritus
80 tum

tum, adv. demonstr., of time [pronom. demonstr. stems to-, ta-; Gr. to, seen in ita, tam, etc.; cf. quom or cum], then.
I.
Absol.
A.
Referring to a time previously specified.
1.
To a definite past time.
(α).
To a period of time in which something was or happened (opp. later periods) = illis temporibus:
is dictu'st ollis popularibus olim Qui tum vivebant homines,
Enn. Ann. v. 308 Vahl.:
quod tum erat res in pecore et locorum possessionibus, i. e. Romuli temporibus,
Cic. Rep. 2, 9, 16:
cum illi male dicerent, quod tum fieri licebat, i. e. Periclis temporibus,
id. de Or. 3, 34, 138:
erat omnino tum mos ut faciles essent in suum cuique tribuendo,
id. Brut. 21, 85; cf. id. Tusc. 1, 46, 111:
vastae tum in his locis solitudines erant,
Liv. 1, 4, 6; 2, 6, 8; 3, 29, 3; 4, 6, 12; 42, 62, 11;
44, 9, 4: ut tum erant tempora,
Nep. Att. 1, 2; 12, 3; Liv. 1, 3, 3; 1, 8, 4; 2, 7, 4; 2, 9, 8; 2, 50, 2; 2, 63, 6;
39, 6, 7 and 9.—With illis temporibus: nam jam tum illis temporibus fortius... loquebantur quam pugnabant,
Nep. Thras. 2, 4.—
(β).
Referring to a point of time, then, at that time:
insigneita fere tum milia militum octo Duxit,
Enn. Ann. v. 336 Vahl.: ut jacui exsurgo;
ardere censui aedis: ita tum confulgebant,
Plaut. Am. 5, 1, 15:
jam duo restabant fata tum,
id. Bacch. 4, 9, 35; id. Cist. 1, 3, 14: quot eras annos gnatus tum, quom, etc.? Me Septuennis, nam tum dentes mihi cadebant primulum, id. Men. 5, 9, 56; id. Merc. prol. 66; id. Most. 1, 2, 49; id. Am. 2, 1, 56; Ter. And. 1, 1, 82: sic igitur tum se levis ac diffusilis aether... undique flexit. Lucr. 5, 467; 5, 837; 5, 911; 5, 432;
5, 942: atque huic anno proximus Sulla consule et Pompejo fuit. Tum P. Sulpicii in tribunatu, cottidie contionantis, totum genus dicendi cognovimus,
Cic. Brut. 89, 306; id. Ac. 2, 22, 69:
scribit Eudemum Pheras venisse, quae erat urbs in Thessalia tum admodum nobilis,
id. Div. 1, 25, 53; id. Rep. 2, 37, 63:
hi tum in Asia rhetorum principes,
id. Brut. 91, 316; id. Sest. 11, 26; id. Planc. 37, 90; id. Quint. 61, 170; id. Fam. 9, 21, 2:
hoc tum veritus Caesar Pharum prehendit,
Caes. B. C. 3, 112:
eodem anno a Campanis Cumae, quam Graeci tum urbem tenebant, capiuntur,
Liv. 4, 44, 13; 1, 7, 14; 2, 9, 5;
2, 37, 7: praetores tum duos Latium habebat,
id. 8, 3, 9:
Aemilius, cujus tum fasces erant, dictatorem dixit,
id. 8, 12, 13; 5, 8, 4; 22, 46, 6;
1, 7, 12: tum Athenis perpetui archontes esse desierunt,
Vell. 1, 8, 3:
tum Cimbri et Teutoni transcendere Rhenum,
id. 2, 8, 3; Val. Max. 1, 5, 3; Tac. H. 4, 49; 3, 57:
non timido, non ignavo cessare tum licuit,
Curt. 3, 11, 5:
Archiae, qui tum maximum magistratum Thebis obtinebat,
Nep. Pelop. 3, 2; id. Phoc. 3, 3.—With in eo tempore: eum quem virile secus tum in eo tempore habebat, Asell. ap. Gell. 2, 13, 5.—Repeated by anaphora:
quae nox omnium temporum conjurationis acerrima fuit. Tum Catilinae dies exeundi, tum ceteris manendi condicio, tum descriptio... constituta est, tum tuus pater, etc.,
Cic. Sull. 18, 52; cf. Lucr. 5, 1377; 5, 1399.—
(γ).
Esp., referring to a former state, implying that it no longer exists:
quaesivit ex lege illa Cornelia quae tum erat,
Cic. Clu. 20, 55:
cum sententias Oppianicus, quae tum erat potestas, palam ferri velle dixisset,
id. ib. 27, 75:
Caere, opulento tum oppido,
Liv. 1, 2, 3; 3, 52, 3:
praetores aerarii (nam tum a praetoribus tractabatur aerarium), etc.,
Tac. H. 4, 9.—
(δ).
Expressly opposed to present time (hodie, nunc, hoc tempore, etc.; class. and very freq.; but in post-Aug. writers tunc is regularly used): prius non is eras qui eras;
nunc is factu's qui tum non eras,
Plaut. Trin. 4, 2, 138:
tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopia?
Ter. Ad. 1, 2, 25; id. Hec. 3, 3, 48:
quae tabula, tum imperio tuo revulsa, nunc a me tamen reportata est,
Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112:
tum imperator populi Romani deos patrios reportabat, nunc praetor ejusdem populi eosdem illos deos... auferebat,
id. ib. 2, 4, 35, § 77; cf. id. ib. 2, 4, 35, § 78; 2, 5, 20, § 51; id. Clu. 31, 86; id. Planc. 9, 22; id. Quint. 22, 71; id. Phil. 14, 8, 21; id. Leg. 2, 22, 57; Caes. B. C. 3, 17; Liv. 5, 3, 5; 6, 15, 11; 10, 9, 6.—
(ε).
Opposed to another time specified:
itaque tum eos exire jussit. Post autem e provincia litteras ad conlegium misit, se, etc.,
Cic. N. D. 2, 4, 11:
itaque ut tum carere rege, sic pulso Tarquinio nomen regis audire non poterat,
id. Rep. 2, 30, 53; id. Mil. 21, 55:
sicut legatorum antea, ita tum novorum colonorum caede imbutis armis,
Liv. 4, 31, 7; 39, 22, 10; 9, 36, 1; 2, 52, 7; 4, 2, 10; 4, 57, 11;
21, 17, 1: et tum sicca, prius celeberrima fontibus, Ide,
Ov. M. 2, 218; Verg. A. 11, 33; Nep. Arist. 2, 3; id. Ham. 11, 7.—
(ζ).
In the historians in applying general statements or truths to the state of affairs spoken of: communi enim fit vitio naturae ut invisis atque incognitis rebus... vehementius exterreamur;
ut tum accidit,
Caes. B. C. 2, 4; 3, 68; id. B. G. 7, 3; 2, 6; id. B. C. 1, 80:
foedera alia aliis legibus, ceterum eodem modo omnia fiunt. Tum ita factum accepimus,
Liv. 1, 24, 4; 1, 32, 14; 21, 31, 12.—
(η).
Denoting coincidence or inner connection with an action before mentioned = a temporal clause (tum = cum hoc fieret), then, on that occasion:
quis tum non ingemuit?
Cic. Vatin. 13, 31:
ne tum quidem hominum venustatem et facetias perspicere potuisti? i. e. cum coronam auream imponebant,
id. Fl. 31, 76: apud imperitos tum illa dicta sunt;
nunc agendum est subtilius,
id. Fin. 4, 27, 74:
itaque tum Stajenus condemnatus est,
i. e. in that trial, id. Clu. 36, 101; id. Sen. 7, 22:
M. Porcius Cato qui, asper ingenio, tum lenem mitemque senatorem egit,
Liv. 45, 25; Val. Max. 8, 3, 3:
sed tum supplicia dis... decernuntur,
Tac. A. 3, 64; 3, 72:
Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri,
Ov. M. 14, 474.—
With the occasion referred to specified in the same clause: Manlius... ex petulanti scurra in discordiis civitatis ad eam columnam tum suffragiis populi pervenerat,
Cic. Clu. 13, 39:
emisti tum in naufragio hujus urbis... tum, inquam, emisti ut, etc.,
id. Prov. Cons. 4, 7.—Repeated by anaphora: et Capitolinis injecit sedibus ignes. Tum statua Nattae, tum simulacra deorum, Romulusque et Remus cum altrice belua vi fulminis icti conciderunt, Cic. Div. 2, 20, 45;
so repeated seven times,
id. Rep. 1, 40, 62.—
(θ).
Redundant, the time of the action being clear without it (esp. in Cic.):
atque hoc tum judicio facto... tamen Avitus Oppianicum reum statim non facit,
Cic. Clu. 20, 56:
itaque tum ille inopia et necessitate coactus ad Caepasios confugit,
id. ib. 20, 57; id. Brut. 23, 90; 39, 145; 43, 161; cf. id. Sull. 18, 51, where tum redundant occurs six times successively.—
2.
In oblique discourse, referring to the time of the speaker, = nunc in direct discourse:
quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore?
if they were not now so, Liv. 3, 62, 1:
(dixit Sempronius)... nec tum agrum plebi, sed sibi invidiam quaeri,
id. 4, 44, 9; 4, 57, 4:
moenia eos tum transcendere non Italiae modo, sed etiam urbis Romanae,
id. 21, 35, 9; 5, 21, 7 (in this use nunc is also freq.).—
3.
Referring to indefinite time.
(α).
Then, at such a time of the year, day, etc., at such a season:
tum denique tauros in gregem redigo (after Lyra rises),
Varr. R. R. 2, 5, 12; 1, 35 fin.; Col. 11, 2, 87.—
(β).
With the force of an indefinite temporal clause, at such a time, in such circumstances, i. e. when such a thing happens as has happened:
qui (porci) a partu decimo die habentur puri, ab eo appellantur sacres, quod tum ad sacrificium idonei habentur primum,
Varr. R. R. 2, 4, 16; 2, 7, 13:
deinde cibum sequitur somnus... quia plurima tum se corpora conturbant (i. e. cum cibum ceperunt),
Lucr. 4, 957; 3, 599; 4, 892; 4, 919;
4, 1030: quam regionem cum superavit animus... finem altius se efferendi facit. Tum enim sui similem et levitatem et calorem adeptus... nullam in partem movetur,
Cic. Tusc. 1, 19, 43; 1, 31, 75; 3, 23, 55; 4, 24, 54; Tac. Dial. 7.—
(γ).
With the force of a conditional clause, then, in this instance, if so: immo res omnis relictas habeo prae quod tu velis. Ph. Tum tu igitur, qua causa missus es ad portum, id expedi (i. e. si ita est), Plaut. Stich. 2, 2, 39; id. Most. 5, 1, 55; id. As. 1, 1, 93; 2, 2, 64; 3, 3, 36; id. Aul. 3, 6, 31; id. Capt. 3, 4, 108; 4, 2, 78: non potitus essem;
fuisset tum illos mi aegre aliquot dies,
Ter. Phorm. 1, 3, 7; id. Eun. 2, 2, 50; 5, 1, 23; id. Hec. 3, 5, 12:
ego C. Caesaris laudibus desim, quas, etc.? Tum hercule me confitear non judicium aliquod habuisse,
Cic. Planc. 39, 93: scribant aliquid Isocrateo more...;
tum illos existimabo non desperatione formidavisse genus hoc,
id. Or. 70, 235; id. Font. 21, 49 (17, 39); id. Tusc. 1, 35, 85; id. Fam. 9, 8, 2; Ov. H. 18 (19), 81: vellem tam ferax saeculum haberemus...;
tum ego te primus hortarer, etc.,
Plin. Ep. 4, 15, 8.—
4.
Referring to future time.
(α).
To a definite time before mentioned:
ut sit satius perdere Quam aut nunc manere tam diu, aut tum persequi,
i. e. after my future return, Ter. Ad. 2, 2, 27:
jam nunc mente prospicio quae tum studia hominum, qui concursus futuri sint,
Cic. Div. in Caecin. 13, 42; id. Verr. 1, 13, 37; 1, 10, 30; id. Prov. Cons. 7, 17; id. Marcell. 9, 30:
tum meae... Vocis accedet bona pars,
Hor. C. 4, 2, 45.—
(β).
With the force of a conditional clause (cf. 3. b, supra), then, in this instance, if so: specta, tum scies. Plaut. Bacch. 4, 9, 100; cf.:
quom videbis, tum scies,
id. ib. 1, 2, 37: tuom incendes genus;
Tum igitur aquae erit tibi cupido, etc.,
id. Trin. 3, 2, 50; id. Curc. 2, 3, 17:
confer sudantes, ructantes, refertos epulis... tum intelleges, etc.,
Cic. Tusc. 5, 34, 100; id. Planc. 18, 45; id. Phil. 2, 45, 115:
agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem qui sciet, etc.,
Liv. 2, 29, 12; Cic. Phil. 10, 3, 6; id. Or. 23, 78; 71, 235; Liv. 4, 22, 11; 5, 16, 10; 9, 11, 4.—
B.
Referring to a time subsequent to a time mentioned, then, thereupon.
1.
Simple sequence in time.
(α).
Time proper (only of an immediate sequence;
otherwise deinde, postea, etc., are used): tum cum corde suo divum pater atque hominum rex Effatur, etc.,
Enn. Ann. 179:
dico ei quo pactod eam viderim erilem nostram filiam sustollere. Extimuit tum illa,
Plaut. Cist. 2, 3, 9; id. Bacch. 3, 3, 29; id. As. 4, 1, 58: tum ille egens forte adplicat Primum ad Chrysidis patrem se. Ter. And. 5, 4, 21; id. Eun. 3, 1, 17; Cato, R. R. 48 (49); 135 (136); so id. ib. 112 (113): equos quinto anno... amittere binos (dentes);
tum renascentes eis sexto anno impleri,
Varr. R. R. 2, 7, 2 sq.: collo [p. 1909] cari jussit hominem in aureo lecto, abacosque complures ornavit... Tum ad mensam eximia forma pueros jussit consistere, eosque, etc., Cic. Tusc. 5, 21, 61:
dixerat hoc ille, cum puer nuntiavit venire ad eum Laelium... Tum Scipio e cubiculo est egressus, etc.,
id. Rep. 1, 12, 18; id. Div. 2, 66, 135; id. Clu. 14, 40; id. Cat. 3, 5, 10; id. Ac. 2, 5, 13; id. Div. 1, 35, 77:
hostes suos ab oppugnatione reduxerunt. Tum suo more conclamaverunt ut, etc.,
Caes. B. G. 5, 26; cf. id. ib. 7, 64; 5, 43 fin.;
5, 48: adsurgentem ibi regem cuspide ad terram adfixit. Tum spolia caputque abscisum spiculo gerens... hostes fudit,
Liv. 4, 19, 5; 5, 21, 1; 1, 26, 9; 1, 18, 10; 1, 20, 1; 1, 22, 6; 1, 28, 4; 1, 28, 9; 2, 24, 4;
3, 8, 11, etc.: tum Caesar cum exercitu Thessaliam petit,
Vell. 2, 52, 1; Val. Max. 5, 1, 3; Curt. 4, 3, 7; Tac. A. 3, 28; 11, 35; id. H. 4, 84; Ov. M. 2, 122; 4, 80; 7, 121; 10, 481; 14, 386; Flor. 1, 13, 12; Gell. 1, 19, 5; 1, 23, 5.—
(β).
In partic., foll. by an abl. absol.:
tum, prope jam perculsis aliis tribunis, A. Verginius Caesoni capitis diem dicit,
Liv. 3, 11, 9; 8, 32, 1; 10, 29, 12:
tum omni spe perdita, Meherdates dolo ejus vincitur, traditurque victori,
Tac. A. 12, 15; 12, 16:
tum, ferro extracto, confestim exanimatus est,
Nep. Epam. 9, 4.—
(γ).
Implying a connection between two events, hence, under these circumstances, accordingly, thereupon:
at pater omnipotens ira tum percitus acri... Phaethonta... Deturbavit in terram,
Lucr. 5, 399:
madefactum iri Graeciam sanguine... tum neque te ipsum non esse commotum, Marcumque Varronem et M. Catonem... vehementer esse perterritos,
Cic. Div. 1, 32, 68; cf. id. ib. 1, 34, 76; Caes. B. G. 4, 25; cf. id. ib. 5, 49; 5, 51;
7, 59: quippe quibus nec domi spes prolis, nec cum finitimis conubia essent. Tum ex consilio patrum Romulus legatos circa vicinas gentes misit,
Liv. 1, 9, 2; 3, 26, 1; 3, 31, 7; 4, 45, 7.—
2.
Enumeration of a series of events; the co-ordinate clauses introduced by tum... tum, or primum (primo)... deinde... tum, etc.
(α).
Succession of time proper:
ducem Hannibali unum e concilio datum (a Jove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.,
Cic. Div. 1, 24, 49; 1, 27, 57; 2, 28, 58 sq.:
primo... deinde... tum... tum,
id. Fin. 1, 16, 50; 5, 23, 65; id. Tusc. 5, 2, 5:
primum... deinde... tum... postremo,
id. N. D. 2, 1, 3; 3, 3, 6: primum colonos inde Romanos expulit: inde in Latinam viam transgressus, etc., inde Lavinium recepit; tum deinceps Corbionem, Vitelliam;
postremum, etc.,
Liv. 2, 39, 4:
primi consules sub jugum missi, tum ut quisque gradu proximus erat, tum deinceps singulae legiones,
id. 9, 6, 1:
primo... deinde... tum... tum,
id. 21, 22, 8; id. praef. 9; 3, 28, 8: 5, 39, 7;
23, 23, 6: deinde... deinde... Tum... post quas, etc.,
Curt. 3, 3, 24: primum... deinde... deinde... tum... postea, Masur. Gabin. ap. Gell. 5, 13, 5; Gai. Inst. 4, 60.—
(β).
So in partic.: tum (also hic, et;
not deinde or postea), to denote the succession of speakers in dialogue: immo duas dabo, inquit adulescens... Tum senex ille: Si vis, inquit, quattuor sane dato,
Plaut. Stich. 4, 1, 46 dub.:
tum Piso... inquit, etc. Tum Quintus... inquit, etc. Hic ego... inquam, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Piso... inquit, etc. Et ille ridens... inquit, etc. Tum Piso exorsus est, etc.,
Cic. Fin. 5, 1, 2 sqq.:
tum Atticus... inquit, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Brutus, etc. Tum ille, etc. Tum Atticus, etc. Tum Pomponius... inquit, etc.,
id. Brut. 3, 11 sqq., and through the whole treatise; cf. id. Ac. 1, 2, 4; 1, 3, 9; 1, 4, 13; 1, 12, 43 and 44; 2, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 15 sqq.; id. Rep. 1, 13, 19 sqq.; Liv. 7, 10, 2 sqq.; 23, 12, 8; Tac. Dial. 3; 15; 25; 42; Gell. 3, 1, 11 sqq.; 18, 1, 9 sqq.; Ov. M. 14, 594.—
(γ).
Transf., of sequence or succession of thought, passing into mere co-ordination (v. C. 2. b, g), then... again... furthermore:
qui mi in cursu obstiterit, faxo vitae is obstiterit suae. Prius edico ne quis, etc. Tum pistores scrofipasci qui, etc. Tum piscatores.... Tum lanii autem qui, etc.,
Plaut. Capt. 4, 2, 28; 4, 2, 34; 4, 2, 39: (res familiaris) primum bene parta sit, tum quam plurimis se utilem praebeat, deinde augeatur ratione, diligentia, etc., Cic. Off. 1, 26, 92; id. Ac. 2, 47, 146; id. Tusc. 1, 28, 68 sq.; 5, 40, 117; id. Ac. 2, 10, 30; id. de Or. 1, 42, 190; id. Cat. 4, 3, 5; id. Agr. 1, 2, 5; id. Clu. 2, 6; Liv. 3, 26, 11.—
C.
Hence, as co-ordinating conjunction, introducing an additional assertion, or thought.
1.
Alone, = praeterea, and then, besides, also, moreover, on the other hand (freq. in ante-class. style and in Cic.;
rare in Livy and post-Aug. prose): argenti aurique advexit multum, lanam purpuramque multam... tum Babylonica peristromata, etc.,
Plaut. Stich. 2, 3, 54; id. Rud. 2, 4, 10; id. Bacch. 4, 3, 71; 4, 8, 17; id. Ps. 3, 2, 78; id. Aul. 1, 2, 6; 1, 3, 16; id. Men. 5, 5, 41; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 1, 3, 15; 4, 2, 3; Ter. And. 1, 5, 27; 1, 2, 21; 2, 3, 7; id. Eun. prol. 4; 5, 6, 15; id. Heaut. 2, 1, 16; Lucr. 4, 680; cf. id. 1, 494; 4, 1152:
magnum ingenium L. Luculli, magnumque optimarum artium studium, tum omnis ab eo percepta doctrina... caruit omnino rebus urbanis,
Cic. Ac. 2, 1, 1; 2, 14, 43; id. Div. 1, 24, 50; 1, 42, 94; id. de Or. 1, 46, 201; id. Off. 1, 6, 19; id. Fin. 1, 6, 21; 2, 16, 53; id. Leg. 1, 5, 17; 1, 9, 26; id. Rab. Post. 14, 40; id. Phil. 13, 12, 26:
altera ex parte Bellovaci instabant, alteram Camulogenus tenebat: tum legiones a praesidio interclusas maximum flumen distinebat,
Caes. B. G. 7, 59; id. B. C. 3, 49: naves convenerunt duae Punicae quinqueremes;
duae ab Heraclea triremes... tum quinque Rhodiae quadriremes,
Liv. 42, 56, 6; 1, 40, 4; Sen. Vit. Beat. 3, 4; Just. 5, 10, 3.—Sometimes connecting two terms of the same clause, with the force of cum... tum (v. infra, 3. d.):
quot me censes homines jam deverberasse, hospites tum civis?
Ter. Phorm. 2, 2, 14:
faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur,
Cic. Phil. 3, 3, 7; Liv. 28, 43, 1 (in co-ordination often with etiam, autem, and sometimes with praeterea and porro; v. III. infra).—
2.
Tum as correlative of a preceding tum.
(α).
With an added assertion or thought: ita est haec hominum natio: voluptarii atque potatores, Tum sycophantae... plurimi In urbe habitant;
tum meretrices mulieres Nusquam perhibentur blandiores gentium,
Plaut. Men. 2, 1, 35; id. Ep. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 100; 3, 1, 102.—
(β).
Tum... tum = nunc... nunc (modo... modo), sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another (freq. in Cic., not in Caes., rare in Liv., and very rare in postAug. writers):
tum huc, tum illuc inretitos impedit piscis,
Plaut. Truc. 1, 1, 17:
tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur,
Cic. Ac. 2, 43, 134:
mihi... tum hoc tum illud probabilius videtur,
id. Off. 3, 7, 33; so id. Am. 4, 13; id. Sen. 13, 45; id. Top. 7, 31; id. N. D. 2, 19, 49:
(alvus) tum restringitur, tum relaxatur,
id. ib. 2, 54, 136; id. Rep. 3, 13 (14), 23; id. Leg. 2, 7, 16; id. Or. 63, 212; id. Sen. 3, 7; id. Inv. 1, 37, 66:
dictator tum appellare tum adhortari milites,
Liv. 8, 39, 4; Suet. Ner. 1; Gell. 1, 11, 15.—Tum may be repeated several times:
plerique propter voluptatem tum in morbos graves, tum in damna, tum in dedecora incurrunt,
Cic. Fin. 1, 14, 47; 3, 7, 26;
so three times,
id. N. D. 1, 12, 29; 1, 14, 37; 1, 15, 39; id. Inv. 1, 52, 98; id. Or. 3, 45, 177; id. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 2, 17, 43; id. Top. 25, 96;
four times,
id. N. D. 1, 43, 120; 2, 20, 52; 2, 39, 101; id. Verr. 2, 4, 34, § 75;
five times,
id. N. D. 2, 5, 14; id. Inv. 1, 13, 17; 1, 41, 76; id. Verr. 2, 5, 36, § 94;
six times,
id. ib. 1, 53, 120;
seven times,
Quint. 9, 4, 133;
nine times,
Cic. N. D. 2, 50, 51.—And in chronological order (to be distinguished from the instances B. 2. a and g):
Atheniensium (rem publicam constituerunt) tum Theseus, tum Draco, tum Solo, tum Clisthenes, tum multi alii,
at different times, successively, Cic. Rep. 2, 1, 2.—
(γ).
Preceded or followed by other co-ordinate words (alias, modo, aliquando, aut... aut, nunc... nunc):
ex quo intellegitur qualis ille sit quem tum moderatum, alias modestum, tum temperantem, alias constantem continentemque dicimus,
Cic. Tusc. 4, 16, 36:
tum... tum... aliquando,
id. Div. 2, 2, 6:
tum... tum... aut... aut,
id. Or. 61, 204:
modo... tum autem,
id. N. D. 2, 40, 142:
nunc... nunc... tum... tum,
Flor. 1, 17, 5.—
(δ).
Tum... tum = et... et, both... and, not only... but also, partly... partly, without regard to time, the second term being frequently strengthened by etiam (mostly post-Aug.):
Milo Compsam oppugnans, ictusque lapide tum Clodio, tum patriae, quam armis petebat, poenas dedit,
Vell. 2, 68, 3:
Muciam et Fulviam, tum a patre, tum a viro utramque inclitam,
Val. Max. 9, 1, 8:
Caesar Pompejo tum proprias, tum etiam filiae lacrimas reddidit,
id. 5, 1, 10; Quint. 7, 3, 18; Sen. Q. N. 4, 2, 28; id. Clem. 1, 19, 2; Front. Aquaed. 1; Tac. A. 12, 33; Suet. Tit. 3; Nep. praef. 8;
and with etiam,
Val. Max. 2, 2, 8; 5, 9, 1; 7, 6 prooem.; Nep. Them. 2, 3.—
3.
As correlative with a preceding cum, introducing particular after a universal or a stronger or more important assertion after a weaker or less important.
a.
Connecting complete sentences with different predicates, cum... tum = as... so, while... (tum being not translated; ante-class. cum always with indic.; class. with subj. or indic.):
quom antehac te amavi, et mihi amicam esse crevi... tum id mihi hodie aperuisti,
Plaut. Cist. 1, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6:
quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere,
Ter. And. 1, 1, 69; id. Phorm. 1, 4, 10:
quae cum res tota ficta sit pueriliter, tum ne efficit quidem quod vult,
Cic. Fin. 1, 6, 19; id. Tusc. 5, 39, 13; id. Fam. 13, 16, 1; and so with subj., id. N. D. 1, 1, 1; id. Off. 3, 2, 5; id. Lael. 7, 23; id. Brut. 39, 145; 11, 250:
cum omnium rerum simulatio est vitiosa, tum amicitiae repugnat maxime,
id. Lael. 25, 91; id. Div. 2, 27, 58; and so with indic., id. Planc. 33, 80; id. Tull. 4, 8; id. Div. in Caecil. 20, 65; id. Sest. 1, 2; id. Fam. 16, 4, 4:
haec cum merito ejus fieri intellegebat, tum magni interesse arbitrabatur, etc.,
Caes. B. G. 5, 4; 3, 16; id. B. C. 1, 58; Liv. 3, 34, 1; 4, 53, 4.—
b.
Clauses with the same predicate, which is placed after the first clause (always with indic.):
nam mihi, cum multa eximie divineque videntur Athenae tuae peperisse, tum nihil melius illis mysteriis quibus, etc.,
Cic. Leg. 2, 14, 36; id. Tusc. 4, 18, 42; id. Phil. 2, 5, 12; Liv. 4, 46, 10; 6, 38, 10.—
c.
Clauses with a common predicate placed before both co-ordinate terms, cum... tum = not only, but also; as... so especially:
visa est Arcesilae cum vera sententia, tum honesta et digna sapiente,
Cic. Ac. 2, 24, 77; id. Fin. 1, 16, 51; 2, 35, 119; 3, 1, 3:
movit patres conscriptos cum causa tum auctor,
Liv. 9, 10, 1; 4, 57, 2; Suet. Ner. 46 init. —
d.
With a common predicate after both co-ordinate terms:
quom virum tum uxorem, di vos perdant,
Plaut. Men. 4, 2, 103:
luxuria cum omni aetati turpis tum senectuti foedissima est,
Cic. Off. 1, 34, 123; id. Clu. 59, 161; id. Verr. 2, 1, 34, § 86; id. N. D. 1, 21, 57; id. Deiot. 9, 26; id. Clu. 16, 46:
concitatos animos flecti quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse,
Liv. 2, 23, 15; 6, 9, 8; 1, 57, 1; 10, 26, 13; Tac. Dial. 5.—With tum several times repeated:
quem pater moriens cum tutoribus et propinquis, tum legibus, tum aequitati magistratuum, tum judiciis vestris commendatum putavit,
Cic. Verr. 2, 1, 58, § 151; cf. esp. id. Planc. 40, 95. —
e.
Tum, in this construction, is freq. strengthened,
(α).
By vero:
cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.,
in particular, Cic. Clu. 58, 159; id. Mur. 27, 55; id. Phil. 3, 5, 12; 7, 3, 9; cf. id. Or. 1, 23, 106; 3, 16, 60; Liv. 34, 39, 9; Quint. 12, 1, 25.—
(β).
By maxime, above all, most of all, especially, chiefly:
cum omnibus in rebus temeritas in adsentando turpis est, tum in eo loco maxime in quo ju dicandum est quantum, etc.,
Cic. Div. 1, 4, 7; id. Tusc. 4, 1, 1; 5, 12, 36; id. Rosc. Am. 25, 69:
cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc.,
Caes. B. G. 7, 56; Sall. J. 43, 5; Liv. 1, 8, 2; Suet. Claud. 30; Quint. 6, 1, 29.—
(γ).
By praecipue, especially, chiefly, above all:
cum omnium sociorum provinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum praecipue Siciliae,
Cic. Verr. 2, 2, 1, § 2; id. Fam. 13, 11, 3:
fortuna quae plurimum potest cum in reliquis rebus, tum praecipue in bello,
Caes. B. C. 3, 68; Liv. 22, 43, 11; 1, 40, 3; Quint. 1, 1, 29; 1, 10, 13; 5, 10, 106; Plin. Ep. 4, 3, 2.—
(δ).
By inprimis, chiefly, principally:
cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.,
Cic. Fin. 1, 6, 18; id. Fam. 12, 22, 3.—
(ε).
By cumprimis, chiefly, principally: quapropter bene cum superis de rebus habenda Nobis est ratio... tum cumprimis Unde anima atque animi constet [p. 1910] natura videndum, Lucr. 1, 131.—
(ζ).
By certe, especially, at least, assuredly:
at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis,
Cic. Fin. 4, 5, 13; id. Fam. 7, 4; cf. Quint. 2, 1, 10.—
(η).
By nimirum, assuredly, undoubtedly:
cum plurimas... commoditates amicitia contineat, tum illa nimirum praestat omnibus quod, etc.,
Cic. Am. 7, 23. —
(θ).
By etiam, besides, as well:
cum omnes omnibus ex terris homines improbos audacesque collegerat, tum etiam multos fortes viros et bonos... tenebat,
Cic. Cael. 6, 14; id. Ac. 2, 10, 31; id. Tusc. 1, 1, 2:
quos tu cum memoriter, tum etiam erga nos amice et benevole collegisti,
id. Fin. 1, 10, 34; id. Verr. 2, 3, 23, § 56:
cum sua virtute, tum etiam alienis vitiis,
id. Leg. 23, 67; id. Fin. 2, 12, 38; id. N. D. 2, 37, 95; id. de Or. 3, 60, 225; Liv. 1, 21, 2; 7, 23, 6; 7, 32, 10; Val. Max. 7, 2, 3; 3, 2, 10; 9, 6, 3; Quint. 9, 1, 20; 9, 4, 143.—
(ι).
By quoque, also, besides, as well:
cum potestas major, tum vir quoque potestati par hostes trans Anienem submovere,
Liv. 4, 17, 11; 1, 22, 2; cf. Quint. 12, 10, 72.—
(κ).
By et, also, besides, too:
cujus mortem cum luctus civitatis, tum et dictaturae undecim insignem fecere,
Just. 19, 1, 7.—
(λ).
By praeterea, moreover, besides:
dicimus C. Verrem cum multa libidinose fecerit, tum praeterea quadringentiens sestertium ex Sicilia abstulisse,
Cic. Verr. 1, 18, 56.
II.
Tum as correlative of dependent clauses (freq. in ante - class. writings and Cic., rare in post-Aug. writings).
A.
With temporal clauses, introduced by cum, = at the time when, at a time when.
1.
Referring to definite past time.
a.
Tum as antecedent of cum:
jam tum cum primum jussit me ad se arcessier, Roget quis, Quid tibi cum illa?
Ter. Eun. 3, 3, 4; id. Heaut. 2, 3, 21:
qui (Hercules) tum dolore frangebatur cum immortalitatem ipsa morte quaerebat,
Cic. Tusc. 2, 8, 20:
bene apud majores nostros senatus tum cum florebat imperium decrevit ut, etc.,
id. Div. 1, 41, 91; id. Phil. 2, 44, 114; id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 2, 66, § 160; id. Clu. 33, 89; id. Verr. 1, 2, 5; id. Brut. 2, 7; 23, 89; id. Off. 3, 27, 100; id. Agr. 2, 24, 64; id. Phil. 2, 39, 100; 3, 4, 11:
tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret,
Liv. 45, 3, 7:
tum cum Vipereos sparsi... dentes,
Ov. M. 4, 572; id. H. 3, 23; Val. Max. 6, 1, 12.—After pluperf.:
nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant scimus Romae solutione impedita fidem concidisse,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19; Val. Max. 3, 6, 1; 2, 8, 15 fin. —Tum inserted in the temporal clause:
cum Davo egomet vidi jurgantem ancillam... quom ibi me adesse neuter tum praesenserat,
Ter. And. 5, 1, 20.—
b.
Tum, introducing the apodosis of the temporal clause (generally not transl. in Engl.).
(α).
Of coincident events, cum... tum = while: quom genui tum morituros scivi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. Rel. v. 361 Vahl.); Ter. Phorm. 3, 2, 18:
cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,
Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Agr. 2, 11, 26; id. Cael. 26, 63; id. Phil. 3, 5, 13:
cum pavida mulier nullam opem videret, tum Tarquinius fateri amorem, orare, etc.,
Liv. 1, 58, 3; 5, 11, 4. —
(β).
Tum = deinde, usu. after a pluperf.:
id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit,
Cic. Div. 1, 33, 72; id. Brut. 92, 319; id. Ac. 2, 3, 9; 2, 3, 15; id. Fin. 1, 8, 26; id. Tusc. 4, 20, 45; id. Div. 1, 25, 53; 2, 2, 7; id. Rep. 2, 25, 47; Liv. 21, 11, 8; cf. id. 1, 26, 7; 23, 22, 4.—Inserted in the apodosis:
cum jam humanae opes egestae a Veis essent, amoliri tum deum dona,
Liv. 5, 22, 3.—
2.
Referring to definite present time:
quem esse negas, eundem esse dicis. Cum enim miserum esse dicis, tum eum qui non sit, dicis esse,
Cic. Tusc. 1, 6, 12.—
3.
Referring to indefinite time.
a.
As antecedent of the clause, = at the time when, at a time when, whenever: hominum inmortalis est infamia;
etiam tum vivit quom esse credas mortuam,
Plaut. Pers. 3, 1, 28; id. As. 1, 3, 55; id. Merc. 3, 2, 7; Cato, R. R. 31:
nec sibi enim quisquam tum se vitamque requirit Cum pariter mens et corpus sopita quiescunt,
Lucr. 3, 919; 4, 444; 4, 455;
4, 1166: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adjungitur,
Cic. Div. 2, 25, 54; id. Fin. 2, 32, 104; id. N. D. 2, 3, 9: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, Ov. H. 5, 109; Cic. Ac. 1, 12, 44; 2, 27, 88; id. Fin. 4, 8, 20; id. Tusc. 3, 9, 20; 5, 26, 73; id. N. D. 1, 4, 9; id. Off. 1, 27, 93.—Tum maxime... cum plurimum = eo magis quo magis:
eam (partem animi) tum maxime vigere cum plurimum absit a corpore,
Cic. Div. 1, 32, 70; so, cum maxime... tum maxime; v. b. a foll.—
b.
Tum introducing the apodosis.
(α).
As coincident:
quom amamus, tum perimus,
Plaut. Truc. 1, 2, 94:
ulmus, cum folia cadunt, tum iterum tempestiva est,
Cato, R. R. 17; so id. ib. 155 (156):
cum ea quae quasi involuta fuerunt, aperti sunt, tum inventa dicuntur,
Cic. Ac. 2, 8, 26; id. Fin. 5, 10, 29; 1, 17, 57; id. N. D. 2, 52, 129; 1, 19, 49; id. Imp. Pomp. 6, 15.—Cum maxime... tum maxime = quo magis eo magis:
nam quom pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume,
Plaut. Am. 1, 1, 45:
quamobrem omnes, cum secundae res sunt maxume, tum maxume Meditari secum oportet, etc.,
Cic. Tusc. 3, 14, 30 poet. —
(β).
As subsequent:
ad legionem quom itum, adminiculum eis danunt tum jam aliquem cognatum suum,
Plaut. Most. 1, 2, 47:
eo cum accessit ratio argumentique conclusio... tum et perceptio eorum omnium apparet,
Cic. Ac. 2, 10, 30; 2, 41, 128; id. Fin. 5, 9, 24; 1, 20, 69; 5, 15, 41; id. Tusc. 1, 4, 8; 1, 24, 58; 3, 2, 3; id. N. D. 2, 48, 123; id. Div. 2, 19, 44.—
4.
Referring to future time.
(α).
Tum as antecedent of cum:
quom mi haec dicentur dicta, tum tu, furcifer, quasi mus in medio pariete vorsabere,
Plaut. Cas. 1, 51; id. Bacch. 3, 4, 20:
non committam ut tum haec res judicetur cum haec frequentia Roma discesserit,
Cic. Verr. 1, 18, 54; id. Agr. 2, 17, 44; 2, 25, 67; id. Fin. 4, 22, 62; id. Tusc. 1, 20, 46; Liv. 23, 13, 4; 41, 10, 7; Ov. M. 2, 651; id. H. 15, 293; Nep. Them. 6, 5.—
(β).
Tum introducing the apodosis:
quom videbis, tum scies,
Plaut. Bacch. 1, 2, 37; 4, 6, 30:
de quo cum perpauca dixero, tum ad jus civile veniam,
Cic. Leg. 1, 12, 34; id. Clu. 2, 6; 4, 9; Liv. 3, 56, 10.—
B.
With temporal clause, introduced by ubi.
1.
Tum as antecedent of the clause (very rare):
vitem novellam resecare tum erit tempus ubi valebit,
Cato, R. R. 33:
tum tu igitur demum id adulescenti aurum dabis, ubi erit locata virgo in matrimonium?
Plaut. Trin. 3, 3, 52.—
2.
Tum introducing the apodosis.
(α).
Referring to definite past time (tum always = deinde):
ubi eorum dolorem majorem quam ceterorum cognovi, tum meum animum in illos, tum mei consilii causam proposui, tum eos hortatus sum, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140; Sall. J. 94, 3:
ubi illuxit, et Romanis Punica et Gallica arma cognita, tum dubitationem exemere,
Liv. 25, 10, 5; 1, 9, 10; 4, 57, 3; 9, 43, 16; 21, 25, 12; 23, 11, 4.—
(β).
Referring to indefinite time:
post ubi tempust promissa jam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt,
Ter. And. 4, 1, 8: Cato, R. R. 3 init.; 17:
ubi jam morbi se flexit causa... Tum quasi vaccillans primum consurgit,
Lucr. 3, 503; 6, 129; 6, 526.—
(γ).
Referring to future time:
otium ubi erit, tum tibi operam ludo et deliciae dabo,
Plaut. Rud. 2, 4, 13; id. Stich. 4, 2, 14:
ubi tu voles, Ubi tempus erit, sat habet si tum recipitur,
Ter. Eun. 3, 2, 32; Plaut. Truc. 4, 4, 18; id. Bacch. 4, 3, 72; id. Pers. 4, 7, 19; id. Cas. 3, 2, 27:
ut ubi id interrogando argumentis firmavero, tum testes ad crimen accommodem,
Cic. Verr. 1, 18, 55:
ubi haerere jam aciem videris, tum terrorem equestrem infer,
Liv. 6, 12, 10; 22, 55, 8.—
C.
With a temporal clause introduced by postquam.
1.
Tum as antecedent of the clause (very rare):
Flaminius qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc.,
Liv. 22, 3, 7; Val. Max. 3, 8, 1 (v. infra, III. A. 2. a. b).—
2.
Tum introducing the apodosis (always = deinde).
(α).
Referring to definite past time:
posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 38, § 100; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40 (al. tunc):
postquam satis virium collectum videbat, tum ex suis unum sciscitatum Romam ad patrem misit,
Liv. 1, 54, 5; 3, 66, 5; 6, 13, 4; 22, 48, 4; 25, 10, 6; Gell. 5, 3, 6.—
(β).
Referring to indefinite time: postquam vero commoditas quaedam... dicendi copiam consecuta est, tum ingenio freta malitia pervertere urbes adsuevit, Cic. Inv. 1, 2, 3.—
D.
With a temporal clause introduced by ut.
1.
Tum as antecedent of the clause (very rare):
tum vero ingentem gemitum dat Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici... conspexit,
Verg. A. 1, 485; cf. id. ib. 12, 218.—
2.
Tum introducing the apodosis.
(α).
Of definite past time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi, puto, prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46:
sed ut intellectum est quantam vim haberet accurata... oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt,
Cic. Brut. 8, 30; id. Phil. 9, 4, 9; Liv. 24, 44, 10; id. 21, 54, 9; 23, 34, 6.—
(β).
Referring to future time:
neque ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. de Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum, si eam Romanus rite emisisset, victoriam de Vejentibus dari (= si quando),
Liv. 5, 15, 11 Weissenb. ad loc.—
E.
With a temporal clause introduced by quando.
1.
Tum as antecedent of the clause.
(α).
Of definite past time:
auctoritatem senatus exstare sentio, tum, quando Alexandro mortuo, legatos Tyrum misimus,
Cic. Agr. 2, 16, 41.—
(β).
Of future time:
at scire tum memento quando id quod voles habebis,
Plaut. Capt. 2, 1, 41; id. Mil. 3, 1, 213; id. Most. 3, 1, 136; id. Men. 5, 7, 57:
utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent,
Cic. Off. 2, 21, 75.—
2.
Tum introducing the apodosis.
(α).
Of indefinite time (quando = whenever):
quando esurio tum crepant (intestina),
Plaut. Men. 5, 5, 27; id. Truc. 1, 1, 15; id. Ps. 4, 7, 85:
quando mulier dotem marito dabat, tum quae ex suis bonis retinebat reciperare dicebatur,
Gell. 17, 6, 6; 7 (6), 14, 4.—
(β).
Of future time:
at tu, quando habebis, tum dato,
Plaut. Men. 3, 3, 23:
quando ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit, tum signis omnibus ad principium revocatis, expletum annum habeto,
Cic. Rep. 6, 22, 24:
quando mihi usus venerit, tum quaeram ex te atque discam,
Gell. 6 (7), 17, 4.—
F.
In the apodosis after simul ac:
an simul ac nubes successere, ipse in eas tum Descendit (Juppiter), prope ut hinc teli determinet ictus?
Lucr. 6, 402.—
G.
With a temporal clause introduced by dum.
1.
Tum as antecedent:
sanctius visum est nomen Augusti, ut scilicet jam tum dum colit terras, ipso numine ac titulo consecretur,
Flor. 2, 33, 66 (4, 12, 66).—
2.
Tum introducing the apodosis:
dum habeat, tum amet,
Plaut. Truc. 2, 1, 23:
dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit,
Verg. A. 9, 540.—
H.
As antecedent of quamdiu:
qui cum tibi amicus non modo tum fuerit quamdiu tecum in provincia fuerit, verum etiam nunc sit cum, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 24, § 58.—
K.
Denoting a logical consequence after quando and cum:
quando ergo erga te benignus fui... tum te mihi benigne itidem addecet... referre gratiam,
Plaut. Rud. 5, 3, 35:
cum magnus numerus deesset, tum iste homo nefarius in eorum locum... substituere coepit cives Romanos,
Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72.—
L.
After relative clauses denoting time: qua tempestate Paris Helenam innuptis junxit nuptiis, Ego tum gravida expletis jam fere ad pariendum mensibus, Poet. ap. Cic. de Or. 3, 58, 219 (Trag. Rel. p. 246 Rib.).—
M.
With conditional clauses.
1.
With a conditional clause introduced by si, sin, ni (not nisi).
(α).
Tum as antecedent of clause:
tum pol ego interii, homo si ille abiit,
Plaut. Ps. 4, 1, 6; id. Men. 2, 2, 71; Ter. Heaut. 4, 3, 40:
si tenuis causa est, tum etiam argumentandi tenue filum,
Cic. Or. 36, 124; id. Rep. 1, 40, 62; 2, 9, 15; id. Fin. 1, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 13; id. Verr. 2, 3, 47, § 112:
tum vero ego nequiquam Capitolium servaverim si civem in servitutem duci videam,
Liv. 6, 14, 4; 3, 9, 11; 6, 14, 4; 7, 34, 14; Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14; Gell. 2, 12, 1 sq.; 4, 13, 1; 14, 2, 21.—
(β).
Tum introducing the apodosis:
si triduum hoc hic erimus, tum arbores in te cadent,
Plaut. Men. 2, 3, 30; id. Rud. 5, 2, 59; 3, 4, 49; id. As. 1, 3, 89; id. Rud. 1, 3, 13; id. Ps. 4, 1, 1; 4, 1, 48 (39); Ter. Eun. 2, 3, 64; 3, 1, 17; id. Phorm. 1, 3, 19; Cato, R. R. 26; cf. id. ib. 27:
quod si, ut spero, cepero, tum vero litteras publice mittam,
Cic. Fam. 2, 10, 3; id. Div. 1, 44, 100; cf. id. Ac. 2, 10, 32; id. Fin. 2, 4, 79; id. N. D. 3, 36, 87; id. Rep. 1, 43, 66: id. [p. 1911] Rosc. Am. 49, 142:
si dimicandum erit, tum tu in novissimos te recipito,
Liv. 7, 40, 13; 8, 10, 12; Hor. S. 1, 2, 97; Ov. M. 7, 32.—
Esp., denoting the consequences of perjury in ancient formulas of oaths: si ego injuste illos homines dedier mihi exposco, tum patriae compotem me numquam siris esse,
Liv. 1, 32, 7; 1, 24, 8; 22, 53, 11; hence, quid si falles? Me. Tum Mercurius Sosiae iratus siet, Plaut. Am. 1, 1, 239; 3, 2, 52; id. Aul. 4, 10, 50; cf. also Liv. 3, 64, 10.—
2.
With a condition contrary to fact.
(α).
Tum, antecedent of clause:
tum esset ostentum, si anguem vectis circumplicavisset,
Cic. Div. 2, 28, 62; id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
tum id audirem si tibi soli viveres,
id. Marcell. 8, 25; id. Fin. 4, 13, 33; id. Div. 2, 35, 73.—
(β).
Tum introducing the apodosis:
si quidem me amaret, tum istuc prodesset,
Ter. Eun. 3, 1, 56:
quodsi omnia nobis quae ad victum pertinent. suppeditarentur, tum optimo quisque ingenio, totum se in cognitione et scientia collocaret,
Cic. Off. 1, 44, 158. —
N.
After an abl. absol.
1.
With perfect participles (= postquam or cum... tum), mostly with denique, vero, demum.
(α).
Referring to definite past time:
ut morte ejus nuntiata tum denique bellum confectum arbitraretur,
Cic. Mur. 16, 34:
sed confecto proelio tum vero cerneres quanta vis animi fuisset in exercitu Catilinae,
Sall. C. 61, 1:
ita rebus divinis peractis tum de bello deque republica dictator rettulit,
Liv. 22, 11, 1; 2, 29, 1; 2, 29, 3; 3, 56, 1; 5, 50, 8; Plin. 11, 20, 22, § 68.—
(β).
Referring to indefinite time:
hisce omnibus rebus consideratis, tum denique id quod primum est dicendum, postremum soleo cogitare, quo utar exordio,
Cic. Or. 2, 77, 315.—
(γ).
Referring to future time (the abl. absol. = a fut. perf.):
ita prope XL. diebus interpositis tum denique se responsuros esse arbitrantur,
Cic. Verr. 1, 10, 31; 1, 18, 54; id. Fin. 4, 13, 32; id. Scaur. Fragm. 10, 22.—
2.
With pres. participles (post-class.):
tacentibus cunctis, tum ipse (dixit), etc.,
Just. 12, 15, 6.
III.
Particular connections.
A.
With other particles of time.
1.
Jam tum, already at that time, i. e. earlier than might be anticipated:
jam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri,
Ter. Eun. 3, 3, 8; cf. id. ib. 4, 4, 58; id. Phorm. 5, 8, 34:
quippe etenim jam tum divom mortalia saecla Egregias animo facies vigilante videbant,
Lucr. 5, 1169; 5, 1037:
ut mihi jam tum divinasse ille (Romulus) videatur hanc urbem sedem aliquando summo esse imperio praebituram,
Cic. Rep. 2, 5, 10; 2, 7, 12; id. Div. 2, 57, 118; id. Tusc. 4, 2, 4:
jam tum in Palatio monte Lupercal hoc fuisse ludicrum ferunt,
Liv. 1, 5, 1; 1, 7, 16; 1, 41, 7; 10, 21, 14;
24, 49, 1: ut jam tum qualis futurus esset ostenderet,
Suet. Dom. 1; Curt. 4, 6, 29.—
2.
Tum demum and tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, i. e. later than might be expected, implying delayed action.
a.
Tum demum.
(α).
In gen.:
adversisque in rebus noscere qui sit. Nam verae voces tum demum pectore ab imo Eiciuntur,
Lucr. 3, 58:
tum demum Liscus, oratione Caesaris adductus, quod antea tacuerat proponit,
Caes. B. G. 1, 17; 5, 33; Sall. J. 46, 1:
nec ante in campum degressi sunt quam, etc. Tum demum castra Etruscorum pro moenibus Fidenarum posita,
Liv. 4, 17, 12; 45, 12, 6; 2, 20, 11; 5, 39, 2; 23, 19, 15 et saep.; Val. Max. 1, 6, 10; 1, 7, 4; Curt. 3, 12, 12; Tac. A. 3, 18; 3, 47.—
(β).
In partic., referring to clauses introduced by cum, ubi, si, or abl. absol. (v. II. A. B. L. M.), denoting absolute restriction to the terms of the clause:
imo etiam ubi expolivero, magis hoc tum demum dices,
Plaut. Poen. 1, 1, 60:
tum demum mihi procax Academia videbitur si aut consenserint omnes, aut, etc.,
Cic. N. D. 1, 6, 13:
cum is Casilini eo die mansurum dixisset, tum demum cognitus est error,
Liv. 22, 13, 8; Vell. 2, 115, 4; Val. Max. 3, 8, 1 fin.; 7, 2, 4; Curt. 3, 11, 6; Plin. Ep. 8, 20, 7.—
(γ).
Sometimes = nunc demum (anteclass.): victus es, Chaline. St. Tum nos demum vivere. Olympio. Gaudeo, Plaut. Cas. 2, 6, 65.—
b.
Tum denique.
(α).
In gen.:
tum denique tauros in gregem redigo,
Varr. R. R. 2, 5:
injecta glaeba tumulus is (locus) ubi humatus est vocatur, ac tum denique multa religiosa jura complectitur,
Cic. Leg. 2, 22, 57; id. Fin. 3, 22, 76; id. Tusc. 3, 26, 61: nequiquam temptati ut tum denique desisterent impediendo bello, Liv. 4, 55, 5; Ov. M. 4, 519; 7, 857; 10, 664.—
(β).
Referring to clauses with cum, etc. (v. II. A. B. L. M.):
tum denique homines nostra intellegimus bona quom quae in potestate habuimus ea amisimus,
Plaut. Capt. 1, 2, 33:
quo cum venerimus, tum denique vivemus,
Cic. Tusc. 1, 31, 75; 3, 31, 75; id. Leg. 2, 4, 10; id. Rep. 1, 6, 11; so,
tum denique si,
id. Fam. 14, 2, 3; id. Q. Fr. 1, 1, 10, § 29; id. Verr. 2, 2, 1, § 1:
indicandum primum fuisse, dein petendum praesidium, postremo ni impetraretur, tum denique querendum,
Liv. 23, 43, 2; Cato ap. Plin. 17, 18, 29, § 126 (for tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9, v. II. D. 2. a).—
3.
Tum primum (rarely primo), then for the first time:
tum genus humanum primum mollescere coepit,
Lucr. 5, 1014:
ludorum gratia quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset,
Cic. Rep. 2, 7, 12; id. Sen. 21, 78; Caes. B. G. 7, 11:
ponte sublicio tum primum in Tiberi facto,
Liv. 1, 33, 6; 2, 41, 3; 39, 22, 2; 2, 20, 6; 39, 49, 4; Vell. 2, 37, 5; Tac. A. 2, 27; id. H. 4, 57; Curt. 3, 12, 26. —
4.
With deinde, hic, postea, with consecutive force emphatic.
a.
Deinde tum (very rare):
primum ea quae sumus acturi cogitare debemus, deinde tum dicere ac facere,
Varr. L. L. 6, 6, 62.—
b.
Tum deinde.
(α).
= tum demum or tum denique, then at length, not till then, then only:
nonne optime patronus occurrat prius conviciis luxuriae, etc., tum deinde narret de bonis Pallae? etc.,
Quint. 4, 2, 27; 12, 10, 11:
emam, aedificabo, credam, exigam, honores geram: tum deinde lassam senectutem in otium referam,
Sen. Ep. 101, 4; Plin. 16, 44, 95, § 251.—So corresp. with cum:
quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia collegae subrogando habuit,
Liv. 2, 8, 3 (Weissenb. demum, by conj.); Col. R. R. 1, 6, 13. —
(β).
= an emphatic deinde: nam praetermisit quod in prima parte sumere debuit;
tum deinde eodem ipso quod omiserat quasi proposito ad confirmandum aliud utitur,
Gell. 2, 8, 3; 13, 24 (23), 1; Just. 2, 1, 19.—
c.
With hic:
hic tum repente Pacilius quidam accedit, ait, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:
hic ego tum ad respondendum surrexi,
id. Clu. 18, 51; 27, 73:
hic tum injectus est hominibus scrupulus,
id. ib. 28, 76; id. Sest. 11, 25.—
d.
Tum postea:
tum postea complorantibus nostris, dies quidem tandem inluxit,
Gell. 19, 1, 3; so id. 14, 3, 10 (for quid tum postea, v. D. 1.).—
5.
With interim:
unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat... Tum interim, Q. Hortensio, Q. Metello coss.... despondet ei filiam suam,
Cic. Clu. 64, 179.—
B.
With particles of emphasis.
1.
Tum vero (sometimes tum enimvero or enimvero tum), then indeed, at that crisis, then if not before, etc., or merely = emphatic then, denoting either coincidence or sequence of action.
(α).
In gen.:
discedit a Melino Cluentia. Tum vero illa egregia mater palam exsultare... coepit,
Cic. Clu. 5, 14; 22, 61; id. Agr. 1, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 41, § 107:
semper equidem magno cum metu incipio dicere... tum vero ita sum perturbatus ut, etc.,
id. Clu. 18, 51:
tum vero dubitandum non existimavit quin ad eos proficisceretur,
Caes. B. G. 2, 8; 5, 37; id. B. C. 1, 82; 2, 42:
Aruns Tarquinius et Tullia minor... junguntur nuptiis. Tum vero in dies infestior Tulli senectus... coepit esse,
Liv. 1, 47, 1; 2, 22, 6; 4, 49, 13; 10, 19, 12; 21, 45, 9; 21, 58, 5; Ov. M. 2, 227; 7, 685; Curt. 4, 13, 1; 3, 11, 5; Tac. Agr. 37.—And in enumerations:
deinde... post autem... tum vero ipsam veterem Karthaginem vendunt,
Cic. Agr. 1, 2, 5.—
(β).
As correlative of temporal or conditional clauses, and after abl. absol.:
quod ubi Romam est nuntiatum, senatui metum injecit ne tum vero sustineri nec in urbe seditio, nec in castris posset,
Liv. 5, 7, 4; Sall. J. 94, 3:
tum vero... si,
Cic. Fin. 1, 19, 63; Liv. 6, 14, 4 (v. II. M. 1. a, b).—With cum, Liv. 32, 12, 1:
quae postquam frustra temptata rogumque parari... vidit, Tum vero gemitus... Edidit,
Ov. M. 2, 621; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40; v. C. 1. b. (so, tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9; v. II. D. 2. and M. 1.).—
2.
Tum quidem, at that time, thereupon, then at least (usu. opposed to a later time): dixit sibi in somnis visum esse, etc. Et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem devovit se, etc., Cic. Div. 1, 24, 51; so,
actum quidem,
id. Fl. 25, 59; id. Lael. 11, 39:
et tum quidem ab Dio Perseus in interiora regni recepit se... post dies paucos, etc.,
Liv. 42, 39, 1; 1, 57, 10; 3, 2, 10;
7, 17, 3.—Often in resuming the narrative after a digression: ac tum quidem regem... filium appellat,
Curt. 4, 7, 25.—Merely emphatic:
Duillio Cornelioque coss. etiam mari congredi ausus est. Tum quidem ipsa velocitas classis comparatae victoriae auspicium fuit,
Flor. 1, 18 (2, 2), 7; so id. 1, 22 (2, 6), 20; 1, 40 (3, 5), 12.—With cum, Tac. Dial. 11.—
3.
Ne tum quidem, not even then:
num quis horum miser hodie? Ne tum quidem, post spiritum extremum,
Cic. Tusc. 1, 37, 89; id. Div. 1, 26, 55; id. Verr. 2, 2, 40, § 98:
ubi ne tum quidem eos prodire intellexit,
Caes. B. G. 1, 50; 7, 53; Tac. H. 5, 21; Curt. 3, 2, 18.—With cum:
ille vere ne tum quidem miser cum ab Oroete in crucem actus est,
Cic. Fin. 5, 30, 92; so id. Tusc. 5, 20, 57; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; Liv. praef. 12; 39, 39, 11.—
4.
Tum maxime (sometimes tum cummaxime).
(α).
Especially at that time, chiefly then: illi sumposia, nos convivia quod tum maxime simul vivitur, Cic. Fam. 9, 24, 35; id. Leg. 2, 11, 26.—With cum:
quae quidem vis tum maxime cognita est cum... M. Cato, legem suadens, in Galbam multa dixit,
Cic. Brut. 23, 89; id. Sest. 21, 47; id. Par. 4, 1, 29.—
(β).
Just then, just at that moment (not ante-Aug.):
regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti,
Liv. 43, 20, 3; 1, 10, 1:
per totam aciem vulgatum est, castra amissa esse, et tum cummaxime ardere,
id. 40, 32, 1; so,
tum cummaxime,
id. 43, 7, 8:
corpus enim suum a caupone trucidatum tum maxime plaustro ad portam ferri,
Val. Max. 1, 7, ext. 10; 2, 10, 2; 3, 2, 2 fin.; Curt. 3, 4, 14; 6, 6, 10; Plin. 2, 63, 63, § 154; Quint. 2, 15, 30; 2, 61, 31; Suet. Caes. 65; id. Calig. 53.—So with cum:
et quod tum maxime Abydum oppugnaret cum rex ab Attalo et Rhodiis ultro se bello lacessitum diceret,
Liv. 31, 18, 2; Sen. Ira, 1, 15, 2.—
(γ).
Strengthening the co-ordinate tum after cum, so especially; v. I. C. 3. e. b (for cum maxime... tum maxime and tum maxime... cum plurimum, v. II. A. 3. a. b.).—
5.
Tum potissimum = tum maxime, just then (rare):
C. Caesar... tum potissimum acie commissa impeditos religione hostes vicit,
Front. Strat. 2, 1, 16.—
6.
Etiam tum.
(α).
Even then:
etiam tum vivit cum esse credas mortuam,
Plaut. Pers. 3, 1, 28:
totum se Servilio etiam tum tradidit,
even then, at so late a time, Cic. Sest. 62, 130:
etiam tum cum verisimile erit,
id. Rosc. Am. 20, 57.— So with cum, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; id. Dom. 13, 23; id. Sest. 38, 81.—
(β).
Still, as yet (also as one word; cf. etiamtum, and v. the foll. additional passages), Cic. Verr. 2, 4, 19, § 41; id. Fin. 3, 14, 48; id. Rep. 2, 12, 24; id. Arch. 3, 5; id. de Or. 2, 3, 12; id. Brut. 20, 80; id. Off. 2, 14, 47; Caes. B. C. 3, 93; Liv. 5, 40, 10; Val. Max. 9, 6, 3; Tac. A. 3, 72; Suet. Claud. 27 fin.; id. Dom. 22.—
And with a negation, = nondum: ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos,
not yet long, Ov. H. 8, 79.—
7.
Tum etiam.
(α).
Followed by si or cum, even if, even when:
atque equidem filium Tum etiam si nolit, cogam,
Ter. Ad. 5, 3, 65:
qui tum etiam cum... circumfusi erant caligine,
Cic. Tusc. 1, 19, 45.—
(β).
Then also, then too, besides:
tum etiam illud cogitatote, sic vivere Cornelium ut, etc.,
Cic. Balb. 28, 65; id. N. D. 1, 16, 43; so id. Leg. 1, 13, 35; id. Fin. 2, 16, 53; Col. 12 praef.—
8.
Tum quoque.
(α).
Also then, then likewise, then as before, then as on another occasion mentioned before: ceu lapidem si Percutiat lapis aut ferrum;
nam tum quoque lumen Exsilit,
Lucr. 6, 162:
tum quoque homini plus tribui quam nescio cui necessitati,
Cic. Prov. Cons. 11, 28:
tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis,
Liv. 1, 33, 5; 2, 52, 2; 21, 22, 4; Caes. B. C. 3, 37; Ov. M. 14, 369.—
(β).
Even then, = etiam tum (rare):
et tamen tum quoque se absentes triumphare credunt,
Liv. 45, 38, 13; 39, 41, 3; 39, 47, 11; Ov. H. 17 (18), 190.—
(γ).
In orat. obliq. (v. I. A. 2.), even now:
quod si Romani tum quoque aequa aspernarentur,
Liv. 42, 62, 7. —
(δ).
= sic quoque, even under the circumstances, even as it was, etc. (v. sic, V. 3.): ut si effugium patuisset in publicum, impleturae urbem tumultu fuerint. Tum quoque [p. 1912] aliquotiens integro corpore evaserunt, Liv. 24, 26, 13; 40, 16, 6; 43, 4, 1;
9, 13, 9: tum quoque, amputata dextra, navem sinistra comprehendit,
Just. 2, 9, 18.—
9.
Tum ipsum = eo ipso tempore, at the very time, just then, even then (only in Cic. in four passages; cf.:
nunc ipsum): tota igitur ratio talium largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum... moderanda est,
Cic. Off. 2, 17, 60:
quem quidem cum sua voluntate ex patria Karthaginem revertisset, tum ipsum cum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse quam Thorium,
id. Fin. 2, 20, 65 Madv. ad loc.:
tum ipsum cum immolare velis extorum fieri mutatio potest,
id. Div. 1, 52, 118:
ita (oratores), non injuria, quotienscunque dicerent, id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,
id. Or. 1, 27, 123.—
C.
Tum with co-ordinating particles.
1.
Tum autem.
(α).
= praeterea, and then, besides (v. I. C. 1.): turpilucricupidum te vocant cives tui;
tum autem sunt alii qui te volturium vocant,
Plaut. Trin. 1, 2, 64:
oves scabrae sunt... Tum autem Surorum nemo exstat qui ibi sex menses vixerit,
id. ib. 2, 4, 141; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 4, 2, 3; id. Poen. 5, 5, 34; 5, 7, 22; Ter. And. 1, 5, 34; id. Eun. 5, 9, 7; id. Hec. 2, 1, 14; 3, 2, 10:
tum autem qui non ipso honesto movemur... callidi sumus, non boni,
Cic. Leg. 1, 14, 41; id. Or. 1, 58, 247; 2, 19, 80.—
(β).
= tum... tum:
visne igitur inter hos populos inambulantes, tum autem residentes quaeramus eisdem de rebus?
Cic. Leg. 1, 5, 15.—
(γ).
= eo tempore, with autem as connective:
tum illic autem Lemnius... uxorem duxit, etc.,
Plaut. Cist. 1, 3, 25:
tum autem ex omnibus montibus nives proluit,
Caes. B. C. 1, 48.—
(δ).
But in this instance:
uxori emunda ancilla'st: tum autem pluscula Supellectile opus est,
Ter. Phorm. 4, 3, 60; 5, 7, 25 sq.—
2.
For tum etiam, v. B. 7. b.—
3.
Tum praeterea:
nam tui similis est probe. Tum praeterea talem, nisi tu, nulla pareret filium,
Ter. Heaut. 5, 3, 20; so id. Ad. 3, 2, 47; id. Phorm. 3, 2, 33; Cic. Verr. 1, 18, 56 (v. I. C. 3. e. l).—
4.
Tum porro:
tum porro venti magnam quoque tollere partem Umoris possunt,
Lucr. 6, 623; 4, 829 (827).—
D.
Quid tum?
1.
In dialogue, what then? what next? what further? novi ego hos pugnos meos. Ca. Quid tum? Th. Quid tum? Rogitas? Hisce ego, si tu me inritaveris, placidum te hodie reddam, Plaut. Curc. 5, 3, 49; so id. As. 2, 2, 83; Ter. Eun. 2, 2, 47; 3, 5, 66; id. Phorm. 3, 3, 8.—And strengthened:
quid tum postea?
Plaut. Trin. 3, 3, 41; id. As. 2, 2, 68; 2, 2, 79; Ter. Eun. 2, 3, 78; 4, 2, 9; 4, 7, 23; id. Ad. 4, 5, 15; id. Hec. 4, 1, 36: videsne abundare me otio? A. Quid tum? Cic. Tusc. 2, 11, 26.—
2.
In imitation of a dialogue:
at mulctantur bonis exsules. Quid tum? Parumne multa de toleranda paupertate dicuntur?
Cic. Tusc. 5, 37, 107; so id. Quint. 22, 72; 27, 84; id. Verr. 2, 4, 59, § 132; id. Dom. 47, 123; id. Dejot. 7, 22; id. Phil. 1, 10, 26; Hor. S. 2, 3, 230.—
3.
As emphatic co-ordinative in quoting the different items of a document, law, etc.: quive in senatu sententiam dixit, dixerit. Quid tum? Qui eorum coiit, coierit, etc., what next? i. e. and then, listen! Cic. Clu. 54, 148; so id. Agr. 1, 5, 16; 3, 3, 11; id. Mur. 12, 26; id. Fl. 23, 55.—
E.
Tum temporis = eo tempore (post class. and rare; cf.:
tunc temporis): postera die civitas principem suum, ac tum temporis consulem in foro expectabat,
Just. 31, 2, 6.

Lewis & Short latin dictionary > tum

Страницы

См. также в других словарях:

REFERENDARIUS — Graecobarbar. Ρ῾αιφερενδάριος, idem qui magis Latine Relator dicitur. In palatio Romani Imperii Referendarii dicti sunt, qui supplicum desideria referunt et exponunt, iussionesque Principis Iudicibus insinuant, Novell. 10. 113. 124. Officii… … Hofmann J. Lexicon universale
ALEXANDER III — I. ALEXANDER III cognomentô Magnus, (ob quam causam Graeci ἀλεξανδρῶδες pro ςθαυμαςτόν, admirabile, dixerunt, quod ad l. 13. Silii Heinsius observat p. 132) Philippi Macedonum Regis, et Olympiadis fil. quamlibet Olympias nobiliorem ei patrem… … Hofmann J. Lexicon universale
QSSS — quae supra scripta sunt, quae supra sripta sunt, qui supra scripti sunt, quos supra scripti sunt … Abbreviations in Latin Inscriptions
LECTICA — ex lectus, quod in co pulvinar et lectulus stratus erat: Gr. φορεῖον, κλίνη, in vario antiquis usu fuit: Bithynorum inventum, ut ex Cic. l. 5. in Verrem colligitur, Nam, ut mos fuit Bithyniae Regibus, Lectica octophoro ferebatur. Adhibita volupta … Hofmann J. Lexicon universale
CENTO — cum cilicio, confunditur Servio ad haec Virgiliana, l. 3. Georg. v. 312. Setasque comantes Castrorum in morem et miseris velamina nautis. Ait enim, quia de ciliciis poliuntur loricae et tegumtur tabulaeta turrium, ne iactis facibus ignis possit… … Hofmann J. Lexicon universale
CILICICIUM — vestis gehus ex hircorum sive caprarum pilis contextum, quae tonsura quod primum in Cilicia instituta, facta inde appellatio est, ut Varro auctor est, l. 2. de R. R. in fine. Usus eorum potissimum in castris, item in navibus. Quo illud virgilii… … Hofmann J. Lexicon universale
CALAMUS Indicus — seu Arundo Indica, in versibus Varronis, qui apud Isidorum citantur, Indica non magnâ nimis arbore crescit harundo: Illius e lentu premitur radicibus humor, Dulcia cui nequeant succo contendere mella. Dionysio Afro dicitur κάλαμος Ε᾿ρυθραῖος, in… … Hofmann J. Lexicon universale
TUBRUCUS — apud Isidorum, l. 19. c. 32. lanea est ocrea, ocreis aut calceis coriaceis superimponi solita; Ita enim is, Tubruci dicti, quod tibias braccasque tegant: ubi bracae sunt crurum tegumenta. Nempe tubruci dicebantur, quos supra hosas accipiebant.… … Hofmann J. Lexicon universale
NQSSS — nummum qui supra scripti sunt, nummum quos supra scripti sunt … Abbreviations in Latin Inscriptions
BRACCAE — apud Ael. Lamprid. in Alexandro Sever. c. 46. extr. Fasiis semper usus est, braccas semper habuit; ἀναξυρίδες Graecorum sunt; quâ utrâque voce feminalia, tibialia et pedulia, h. e. feminales et crurales et pedules fascias, non raro comprehendunt… … Hofmann J. Lexicon universale
RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… … Hofmann J. Lexicon universale

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

quos+supra

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

quos+supra

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: