plebei+a+patribus+sl

1) брак, бракосочетание, как гражданское установление (compar. c. L; conubia plebĕi cum patribus C)

2) любовная связь ( cupĕre conubia alicujus O)

3) прививка (растений) PM

1) расхождение, разделение ( populi in duas partes AG); уход ( plebei a patribus Sl); удаление ( stellarum AG); развод, расторжение брака Ter

2) воен. выступление T

3) дисцессия, голосование в порядке перехода сенаторов на ту или другую сторону ( без прений)

cōnūbium (connubium), ī, n. (con u. nubo), die Eingehung eines matrimonium iustum, d.i. einer mit allen rechtlichen Folgen gültigen Ehe in bestimmter Form zwischen Gleichberechtigten (in Rom anfangs nur zwischen Bürgern desselben Standes, dann auch zwischen Patriziern u. Plebejern), die förmliche Vermählung, I) als gesetzmäßige, streng bürgerliche Eheverbindung, a) eig.: conubii societas, Liv.: conubia promiscua, Liv.: conubium dirimere, Liv.: Sabinorum conubia coniungere, Cic.: per conubia Gaetulos secum miscere, Sall.: sequuntur conubia et affinitates, Cic. – Bei Dichtern im Plur. v. einer Eheverbindung, conubia nostra (mit mir), Ov.: Pyrrhi conubia servare, Verg.: conubiis ambire Latinum, mit Heiratsanträgen umwerben (= die Tochter des L. zur Ehe begehren), Verg. – b) übtr.: α) (poet.) der Beischlaf, ad conubia Veneris praesto esse, Lucr.: cupere conubia Daphnes, Ov.: Veneris conubia inire, Ov. – β) von Bäumen, illae (pomiferae arbores) ultro ab homine didicere blandos sapores adoptione et conubio, durch Pfropfen u. anderweitige Verbindung, Okulieren, Plin. 16, 1. – II) als Recht, ein matrimonium iustum einzugehen, das Eherecht, compar conubium, Liv.: societatem conubiumque novo populo petere, Liv.: conubium finitumis negare, Liv.: mulier, cum fuisset nupta cum eo, quicum conubium non esset,

————

Liv.: quibus conubia cum finitumis non essent, Liv.: etiam disiunctis populis conubia tribuere, Cic.: conubia ut ne plebei cum patribus essent sancire, Cic.: Samnites foedere primum, deinde conubio, atque inde cognationibus, postremo civitate sibi coniunxisse, Liv.: Persas et Macedones conubio iungi, Curt. – ⇒ Bei Dichtern aus prosodischen Gründen oft dreisilbig, zB. conubio, Verg. Aen. 1, 73. Ov. met. 6, 428: conubiis, Verg. Aen. 7, 96.

discessio, ōnis, f. (discedo), I) das Auseinandergehen, die Trennung, zweier Eheleute, Ter. Andr. 568: populi in duas partes, Gell. 2, 12 in: discessio plebei a patribus et aliae dissensiones, Sall. hist. fr. 1, 9 (10): stellarum et discessiones et coetus (Vereinigungen), Gell. 14, 1, 8. – II) das Fortgehen, ni tempus noctis iam propinquantis necessariae discessionis nos admoneret, an das Nachhausegehen, Macr. sat. 1, 5, 3. – Insbes., a) als milit. t.t. = der Abmarsch, Tac. ann. 1, 30. – b) als publiz. t.t., das Abtreten der Senatoren auf die eine od. die andere Seite, das Abstimmen, senatus consultum facere per discessionem, nur durch A., ohne Diskussion, Cic. u. Tac.: discessionem facere, abstimmen lassen, Cic.: fit d., es wird abgestimmt, Cic.: facta est d. in sententiam alcis, Cic.

* * *

discessĭo, ōnis, f. [discedo].

(Very rarely), a separation of married persons, Ter. And. 3, 3, 36;

of the people into parties (with seditio),

Gell. 2, 12:

stellarum et discessiones et coetus,

separations and conjunctions, id. 14, 1, 8; cf.:

plebei a patribus, et aliae dissensiones,

Sall. H. Fragm. 1, 9 Dietsch.—

A going away, departure, removal.

In gen. (very rarely; cf.

discessus): Nonanus desolatus aliorum discessione,

Tac. A. 1, 30 fin.:

necessaria,

Macr. S. 1, 5, 3.—Far more freq.,

In partic.

Polit. t. t., a going over to any one in voting:

senatusconsultum de supplicatione per discessionem fecit,

Cic. Phil. 3, 9 fin.; Tac. A. 6, 12; Suet. Tib. 31; cf. Varr. ap. Gell. 14, 7, 12.—Esp.: discessionem facere, to make a division, i. e. to get the vote of the house by dividing it, Cic. Phil. 14, 7 fin.; Hirt. B. G. 8, 52 fin.; 8, 53; Cic. Sest. 34, 74; Tac. A. 3, 69 fin. al.—

In the church, a separation, schism (eccl. Lat.), Vulg. Act. 21, 21; id. 2 Thes. 2, 3.

scisco, scīvi, scītum, 3 ( dep. collat. form sciscor, acc. to Prisc. p. 799 P.), v. inch. a. [scio], to seek to know; to search, inquire.

Lit. (ante-class. and very rare; cf., on the other hand, the deriv. sciscitor): praefestinamus, quae sit causa, sciscere, Afran. ap. Charis. p. 186 P.: ibo ad eam, ut sciscam, quid velint, Att. ap. Non. 505, 12; cf. Plaut. Am. 5, 1, 17.—

Transf.

Publicists' t. t., of the people, after inquiry or examination, to accept, approve, assent to something proposed; hence, to appoint, enact, decree, ordain, = rem cognitam jubere (cf. sancio):

nullam illi (majores nostri) vim contionis esse voluerunt: quae scisceret plebes aut quae populus juberet summota contione, distributis partibus... auditis auctoribus, re multos dies promulgatā et cognitā, juberi vetarique voluerunt,

Cic. Fl. 7, 15:

illa legitima: consules populum jure rogaverunt populusque jure scivit,

id. Phil. 1, 10, 26; cf.:

rogationes plurimas propter vos populus scivit,

Plaut. Curc. 4, 2, 23:

rogationem Marciam de Liguribus magno consensu plebes scivit jussitque. Ex eo plebiscito, etc.,

Liv. 42, 21 fin.:

adeo id gratum plebi fuit ut id modo sciscerent juberentque, ut senatus decerneret, qui Romae regnaret,

id. 1, 17 fin.:

ad sciscendum plebi,

id. 6, 35:

si Gaditani sciverint nominatim de aliquo cive Romano, ut sit is civis Gaditanus,

Cic. Balb. 11, 27; cf.:

qui (Athenienses) sciverunt, ut, etc.,

id. Off. 3, 11, 46.— Pass.:

multa perniciose sciscuntur in populis (with sancire),

Cic. Leg. 2, 5, 13; cf.:

illud stultissimum, existimare omnia justa esse, quae scita sint in populorum institutis aut legibus,

id. ib. 1, 15, 42 (v. also under P. a.).— Poet., with obj.-clause:

munera Martis Aequent imperio et solem concedere nocti Sciscant,

Sil. 7, 545.—

Transf., in gen. (like decerno), of an individual, to approve, assent to, vote for any thing:

qui ulteriorem (Galliam decernit), ostendit, eam se sciscere legem, quam esse legem neget,

Cic. Prov. Cons. 15, 36:

quod primus scivit legem de publicanis, etc.,

id. Planc. 14, 35. —

To learn, ascertain, know:

ut illi id factum sciscerent,

Plaut. Bacch. 2, 3, 68: praefestinamus quae sit causa sciscere, quod, etc., Afran. ap. Charis. 2, p. 186 P. (Com. Rel. v. 396 Rib.). —

Trop., of nature, to decree, establish:

confirmat antem illud vel maxime quod ipsa natura, ut ait ille, sciscet et probet,

Cic. Fin. 1, 7, 23.—Hence, scī-tus, a, um, P. a.

(Acc. to I.) Mid. (orig., that has informed himself, obtained knowledge, had experience; hence), knowing, shrewd, wise, acute, experienced, skilful, adroit, etc. (of persons; mostly poet.; not in Cic., but cf. 2.; syn.: callidus, versatus): doctu', fidelis... Scitus, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 251 Vahl.):

hominem astutum, doctum, scitum et callidum,

Plaut. Ps. 1, 3, 151:

mulier scita atque prudens,

Gell. 13, 4 fin.: scitus agaso, Enn. ap. Fest. p. 330 Müll. (Ann. v. 217 Vahl.):

sycophanta,

Plaut. Am. 1, 3, 8:

homo,

Ter. Eun. 2, 2, 23:

convivator,

a clever, dexterous host, Liv. 35, 49:

scitus bellum (venereum) init,

Plaut. Truc. 5, 42:

ea mulieris scitae comitas,

Gell. 13, 4, 3.— Comp.:

non sum scitior, quae hos rogem, etc.,

Plaut. Cist. 4, 2, 12.— Poet. and in post - Aug. prose with gen.:

Nessus scitus vadorum,

acquainted with, Ov. M. 9, 108:

Thalia lyrae,

id. F. 5, 54:

Sthenelus pugnandi,

Quint. 9, 3, 10 Spald. N. cr. —With obj.-clause ( poet.):

scitus accendere corda Laudibus,

Sil. 17, 293:

accendere Martem,

id. 15, 594.—

Of things, fit, suitable, proper, judicious, sensible, witty, etc.:

pulcre scripsti: scitum syngraphum!

Plaut. As. 4, 1, 57:

scito illa quidem (scripsit) sermone et Attico,

Cic. N. D. 1, 33, 93; cf.

interrogationes,

Quint. 5, 7, 28.— Sup.:

oratio optima et scitissima,

Plaut. Stich. 1, 3, 30:

si quid (dictum) est, quod mihi scitum esse videatur et homini ingenuo dignum atque docto, non aspernor,

Cic. Planc. 14, 35; cf. id. Or. 16, 51:

oratoris dictum,

Tac. A. 6, 20.—Esp. in the phrase scitum est, it is a witty or acute saying; shrewd, clever: vetus illud Catonis admodum scitum est, qui mirari se aiebat, quod non rideret haruspex, haruspicem cum vidisset, Cic. Div. 2, 24, 51; cf.:

scitum est illud Catonis, ut multa: Melius, etc.,

id. Lael. 24, 90;

Scytharum legati,

Plin. 14, 22, 28, § 148:

scitum est, inter Protogenem et eum (Apellem) quod accidit,

a clever thing, id. 35, 10, 36, § 81:

hoc Scitum est, periculum ex aliis facere, tibi quod ex usu siet,

Ter. Heaut. 1, 2, 36; cf. id. Phorm. 5, 4, 2:

scitum est causam conferre in tempus,

Cic. de Or. 3, 61, 228.—

Transf., beautiful, elegant, fine, etc. (mostly ante- and post-class.;

syn.: venustus, bellus): satis scitum filum mulieris,

Plaut. Merc. 4, 4, 15; cf.

Iphis,

Petr. 63, 3:

mulierculae formae scitioris,

Lampr. Commod. 2 fin. (v. perscitus):

vox admodum scita et canora,

Gell. 18, 5, 2:

haec nox scita'st exercendo scorto,

Plaut. Am. 1, 1, 132; cf. scitamenta.—

(Acc. to II. A.) Subst.: scītum, i. n., an ordinance, statute, decree; esp. in connection with plebis (plebei, v. plebs), or, in one word, plebiscitum, an ordinance or decree of the people or of the citizens (opp. to senatusconsultum, a decree of the Senate):

scita plebei appellantur ea, quae plebs suo suffragio sine patribus jussit, plebeio magistratu rogante,

Fest. p. 293 Müll.; cf. Lael. Felix ap. Gell. 15, 27, 4:

quo plebiscito decreta a senatu est quaestio, etc.,

Cic. Fin. 2, 16, 54:

quae (lex) postea plebiscito Canuleio abrogata est,

id. Rep. 2, 37, 63:

plebiscitis consularem potestatem minuere,

id. de Or. 2, 48, 199 et saep. (v. 2. scitus).—In a lusus verbb. with scitus, A.: Ps. Ecquid is homo scitus est? Ch. Plebiscitum non est scitius, Plaut. Ps. 2, 4, 58.—In the order scitum plebis:

de altero aedile scitum plebis est factum rogantibus tribunis,

Liv. 31, 50 fin.; 10, 22 fin.:

scita plebis injuncta patribus,

id. 3, 67; 22, 26;

Populi is used instead of plebis when the decrees of other nations are spoken of: cum lex esset Athenis, ne quis populi scitum faceret, ut quisquam coronā donaretur, etc.,

Cic. Opt. Gen. 7, 19:

Athenienses quibusdam temporibus sublato Areopago nihil nisi populi scitis ac decretis agebant,

id. Rep. 1, 27, 43; so,

in one word, populiscitum,

Nep. Alcib. 5, 4; id. Epam. 7, 4; id. Phoc. 2, 2:

ut nullum de eā re scitum populi fieret aut litteris mandaretur,

Liv. 45, 25. Tacitus is the first who has populi scita for decrees of the Roman people, Tac. A. 3, 58.—Of Roman popular decrees also simply scita:

cum scita ac jussa nostra sua sententia comprobat,

Cic. Balb. 18, 42.—Rarely of other public or official ordinances (cf.:

decreta, edicta, jussa): (Numa) omnia publica privataque sacra Pontificis scitis subjecit,

Liv. 1, 20:

quo minus ferociter aliorum (decemvirorum) scitis adversarentur,

id. 3, 33; Plin. 14, 22, 28, § 146:

regis,

Vulg. Esth. 3, 8.—

Transf. (with decretum and placitum) as a transl. of the Gr. dogma, a maxim, tenet, dogma, Sen. Ep. 95, 10.— Adv.: scītē (acc. to A.), shrewdly, cleverly, skilfully, adroitly, nicely, tastefully, elegantly (class.):

eho, nimium scite scitus es,

Plaut. Cas. 3, 1, 8; cf.:

tondetur nimium scite,

id. Merc. 3, 1, 28:

satis scite et probe,

id. Trin. 3, 3, 56; id. Bacch. 2, 3, 69; id. Mil. 4, 2, 74; id. Trin. 3, 3, 53; Ter. Heaut. 4, 4, 7; Cic. Fam. 11, 16, 1 (with commode):

(rationes) ita sunt perscriptae scite et litterate, ut, etc.,

id. Pis. 25, 61; cf.:

scite et venuste facta,

id. Verr. 2, 2, 35, § 87:

illa ex patellis quae evellerat, ita scite in aureis poculis inligabat, etc.,

id. ib. 2, 4, 24, §

54: non scite (dictum),

id. Att. 14, 20, 3; so,

dictum,

Plin. 36, 22, 48, § 166:

scite loqui,

Liv. 10, 19:

parum scite convivium exornare,

Sall. J. 85, 39; cf. Liv. 4, 44 fin. — Comp.:

scitius,

Gell. 4, 11, 10.— Sup.:

scitissime,

Plaut. Stich. 1, 3, 116; Gell. 10, 11, 6; App. M. 9, p. 212, 16.

scisco, scīvi, scītum, 3 ( dep. collat. form sciscor, acc. to Prisc. p. 799 P.), v. inch. a. [scio], to seek to know; to search, inquire.

Lit. (ante-class. and very rare; cf., on the other hand, the deriv. sciscitor): praefestinamus, quae sit causa, sciscere, Afran. ap. Charis. p. 186 P.: ibo ad eam, ut sciscam, quid velint, Att. ap. Non. 505, 12; cf. Plaut. Am. 5, 1, 17.—

Transf.

Publicists' t. t., of the people, after inquiry or examination, to accept, approve, assent to something proposed; hence, to appoint, enact, decree, ordain, = rem cognitam jubere (cf. sancio):

nullam illi (majores nostri) vim contionis esse voluerunt: quae scisceret plebes aut quae populus juberet summota contione, distributis partibus... auditis auctoribus, re multos dies promulgatā et cognitā, juberi vetarique voluerunt,

Cic. Fl. 7, 15:

illa legitima: consules populum jure rogaverunt populusque jure scivit,

id. Phil. 1, 10, 26; cf.:

rogationes plurimas propter vos populus scivit,

Plaut. Curc. 4, 2, 23:

rogationem Marciam de Liguribus magno consensu plebes scivit jussitque. Ex eo plebiscito, etc.,

Liv. 42, 21 fin.:

adeo id gratum plebi fuit ut id modo sciscerent juberentque, ut senatus decerneret, qui Romae regnaret,

id. 1, 17 fin.:

ad sciscendum plebi,

id. 6, 35:

si Gaditani sciverint nominatim de aliquo cive Romano, ut sit is civis Gaditanus,

Cic. Balb. 11, 27; cf.:

qui (Athenienses) sciverunt, ut, etc.,

id. Off. 3, 11, 46.— Pass.:

multa perniciose sciscuntur in populis (with sancire),

Cic. Leg. 2, 5, 13; cf.:

illud stultissimum, existimare omnia justa esse, quae scita sint in populorum institutis aut legibus,

id. ib. 1, 15, 42 (v. also under P. a.).— Poet., with obj.-clause:

munera Martis Aequent imperio et solem concedere nocti Sciscant,

Sil. 7, 545.—

Transf., in gen. (like decerno), of an individual, to approve, assent to, vote for any thing:

qui ulteriorem (Galliam decernit), ostendit, eam se sciscere legem, quam esse legem neget,

Cic. Prov. Cons. 15, 36:

quod primus scivit legem de publicanis, etc.,

id. Planc. 14, 35. —

To learn, ascertain, know:

ut illi id factum sciscerent,

Plaut. Bacch. 2, 3, 68: praefestinamus quae sit causa sciscere, quod, etc., Afran. ap. Charis. 2, p. 186 P. (Com. Rel. v. 396 Rib.). —

Trop., of nature, to decree, establish:

confirmat antem illud vel maxime quod ipsa natura, ut ait ille, sciscet et probet,

Cic. Fin. 1, 7, 23.—Hence, scī-tus, a, um, P. a.

(Acc. to I.) Mid. (orig., that has informed himself, obtained knowledge, had experience; hence), knowing, shrewd, wise, acute, experienced, skilful, adroit, etc. (of persons; mostly poet.; not in Cic., but cf. 2.; syn.: callidus, versatus): doctu', fidelis... Scitus, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 251 Vahl.):

hominem astutum, doctum, scitum et callidum,

Plaut. Ps. 1, 3, 151:

mulier scita atque prudens,

Gell. 13, 4 fin.: scitus agaso, Enn. ap. Fest. p. 330 Müll. (Ann. v. 217 Vahl.):

sycophanta,

Plaut. Am. 1, 3, 8:

homo,

Ter. Eun. 2, 2, 23:

convivator,

a clever, dexterous host, Liv. 35, 49:

scitus bellum (venereum) init,

Plaut. Truc. 5, 42:

ea mulieris scitae comitas,

Gell. 13, 4, 3.— Comp.:

non sum scitior, quae hos rogem, etc.,

Plaut. Cist. 4, 2, 12.— Poet. and in post - Aug. prose with gen.:

Nessus scitus vadorum,

acquainted with, Ov. M. 9, 108:

Thalia lyrae,

id. F. 5, 54:

Sthenelus pugnandi,

Quint. 9, 3, 10 Spald. N. cr. —With obj.-clause ( poet.):

scitus accendere corda Laudibus,

Sil. 17, 293:

accendere Martem,

id. 15, 594.—

Of things, fit, suitable, proper, judicious, sensible, witty, etc.:

pulcre scripsti: scitum syngraphum!

Plaut. As. 4, 1, 57:

scito illa quidem (scripsit) sermone et Attico,

Cic. N. D. 1, 33, 93; cf.

interrogationes,

Quint. 5, 7, 28.— Sup.:

oratio optima et scitissima,

Plaut. Stich. 1, 3, 30:

si quid (dictum) est, quod mihi scitum esse videatur et homini ingenuo dignum atque docto, non aspernor,

Cic. Planc. 14, 35; cf. id. Or. 16, 51:

oratoris dictum,

Tac. A. 6, 20.—Esp. in the phrase scitum est, it is a witty or acute saying; shrewd, clever: vetus illud Catonis admodum scitum est, qui mirari se aiebat, quod non rideret haruspex, haruspicem cum vidisset, Cic. Div. 2, 24, 51; cf.:

scitum est illud Catonis, ut multa: Melius, etc.,

id. Lael. 24, 90;

Scytharum legati,

Plin. 14, 22, 28, § 148:

scitum est, inter Protogenem et eum (Apellem) quod accidit,

a clever thing, id. 35, 10, 36, § 81:

hoc Scitum est, periculum ex aliis facere, tibi quod ex usu siet,

Ter. Heaut. 1, 2, 36; cf. id. Phorm. 5, 4, 2:

scitum est causam conferre in tempus,

Cic. de Or. 3, 61, 228.—

Transf., beautiful, elegant, fine, etc. (mostly ante- and post-class.;

syn.: venustus, bellus): satis scitum filum mulieris,

Plaut. Merc. 4, 4, 15; cf.

Iphis,

Petr. 63, 3:

mulierculae formae scitioris,

Lampr. Commod. 2 fin. (v. perscitus):

vox admodum scita et canora,

Gell. 18, 5, 2:

haec nox scita'st exercendo scorto,

Plaut. Am. 1, 1, 132; cf. scitamenta.—

(Acc. to II. A.) Subst.: scītum, i. n., an ordinance, statute, decree; esp. in connection with plebis (plebei, v. plebs), or, in one word, plebiscitum, an ordinance or decree of the people or of the citizens (opp. to senatusconsultum, a decree of the Senate):

scita plebei appellantur ea, quae plebs suo suffragio sine patribus jussit, plebeio magistratu rogante,

Fest. p. 293 Müll.; cf. Lael. Felix ap. Gell. 15, 27, 4:

quo plebiscito decreta a senatu est quaestio, etc.,

Cic. Fin. 2, 16, 54:

quae (lex) postea plebiscito Canuleio abrogata est,

id. Rep. 2, 37, 63:

plebiscitis consularem potestatem minuere,

id. de Or. 2, 48, 199 et saep. (v. 2. scitus).—In a lusus verbb. with scitus, A.: Ps. Ecquid is homo scitus est? Ch. Plebiscitum non est scitius, Plaut. Ps. 2, 4, 58.—In the order scitum plebis:

de altero aedile scitum plebis est factum rogantibus tribunis,

Liv. 31, 50 fin.; 10, 22 fin.:

scita plebis injuncta patribus,

id. 3, 67; 22, 26;

Populi is used instead of plebis when the decrees of other nations are spoken of: cum lex esset Athenis, ne quis populi scitum faceret, ut quisquam coronā donaretur, etc.,

Cic. Opt. Gen. 7, 19:

Athenienses quibusdam temporibus sublato Areopago nihil nisi populi scitis ac decretis agebant,

id. Rep. 1, 27, 43; so,

in one word, populiscitum,

Nep. Alcib. 5, 4; id. Epam. 7, 4; id. Phoc. 2, 2:

ut nullum de eā re scitum populi fieret aut litteris mandaretur,

Liv. 45, 25. Tacitus is the first who has populi scita for decrees of the Roman people, Tac. A. 3, 58.—Of Roman popular decrees also simply scita:

cum scita ac jussa nostra sua sententia comprobat,

Cic. Balb. 18, 42.—Rarely of other public or official ordinances (cf.:

decreta, edicta, jussa): (Numa) omnia publica privataque sacra Pontificis scitis subjecit,

Liv. 1, 20:

quo minus ferociter aliorum (decemvirorum) scitis adversarentur,

id. 3, 33; Plin. 14, 22, 28, § 146:

regis,

Vulg. Esth. 3, 8.—

Transf. (with decretum and placitum) as a transl. of the Gr. dogma, a maxim, tenet, dogma, Sen. Ep. 95, 10.— Adv.: scītē (acc. to A.), shrewdly, cleverly, skilfully, adroitly, nicely, tastefully, elegantly (class.):

eho, nimium scite scitus es,

Plaut. Cas. 3, 1, 8; cf.:

tondetur nimium scite,

id. Merc. 3, 1, 28:

satis scite et probe,

id. Trin. 3, 3, 56; id. Bacch. 2, 3, 69; id. Mil. 4, 2, 74; id. Trin. 3, 3, 53; Ter. Heaut. 4, 4, 7; Cic. Fam. 11, 16, 1 (with commode):

(rationes) ita sunt perscriptae scite et litterate, ut, etc.,

id. Pis. 25, 61; cf.:

scite et venuste facta,

id. Verr. 2, 2, 35, § 87:

illa ex patellis quae evellerat, ita scite in aureis poculis inligabat, etc.,

id. ib. 2, 4, 24, §

54: non scite (dictum),

id. Att. 14, 20, 3; so,

dictum,

Plin. 36, 22, 48, § 166:

scite loqui,

Liv. 10, 19:

parum scite convivium exornare,

Sall. J. 85, 39; cf. Liv. 4, 44 fin. — Comp.:

scitius,

Gell. 4, 11, 10.— Sup.:

scitissime,

Plaut. Stich. 1, 3, 116; Gell. 10, 11, 6; App. M. 9, p. 212, 16.

stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).

Corporeally.

To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.

To set up, set in the ground, erect:

ibi arbores pedicino in lapide statuito,

Cato, R. R. 18:

inter parietes arbores ubi statues,

id. ib.:

stipites statuito,

id. ib.:

palis statutis crebris,

Varr. R. R. 1, 14 init.:

pedamenta jacentia statuenda,

are to be raised, Col. 4, 26:

pedamentum inter duas vitis,

Plin. 17, 22, 21, § 194:

hic statui volo primum aquilam,

the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

signifer, statue signum,

plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—

To plant (rare):

eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

Plin. 17, 22, 35, § 198:

agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

Hor. C. 2, 13, 10.—

In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.

Without specifying the place:

ollam statuito cum aqua,

let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

Verg. A. 1, 724; so,

crateras laeti statuunt,

id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

Plaut. Mil. 3, 3, 44:

nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

Liv. 21, 58, 7:

eo die tabernacula statui passus non est,

to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

Sall. J. 52, 6.—

With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

statuite hic lectulos,

Plaut. Pers. 5, 1, 7:

etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

Cic. Or. 3, 46, 180:

statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

tabernacula in foro statuere,

Liv. 39, 46, 3:

in principiis statuit tabernaculum,

Nep. Eum. 7, 1:

in nostris castris tibi tabernaculum statue,

Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

id. 9, 6, 1:

(sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

id. 8, 14, 19:

sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

Tac. A. 2, 83:

donum deae apud Antium statuitur,

id. ib. 3, 71:

pro rigidis calamos columnis,

Ov. F. 3, 529:

jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

Val. Fl. 3, 653:

statuere vas in loco frigido,

Pall. Oct. 22.—Of living beings:

capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

Ter. Ad. 3, 2, 18:

qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

Cic. Or. 1, 57, 245:

captivos vinctos in medio statuit,

Liv. 21, 42, 1:

ubi primum equus Curtium in vado statuit,

id. 1, 13, 5:

quattuor cohortes in fronte statuit,

id. 28, 33, 12:

ante se statuit funditores,

id. 42, 58, 10:

puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

id. 7, 2, 9:

procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

id. 39, 49, 11:

media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

id. 23, 16, 8:

bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

id. 1, 45, 6:

cum Calchanta circa aram statuisset,

Val. Max. 8, 11, ext. 6:

marium si qui eo loci statuisset,

id. 3, 1, 2 fin.:

adulescentes ante Caesarem statuunt,

Tac. A. 4, 8:

in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

id. ib. 3, 45:

puer quis Ad cyathum statuetur?

Hor. C. 1, 29, 8:

tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

id. S. 2, 3, 199:

et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

Verg. A. 9, 627:

clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

Stat. Th. 3, 525.—

Pregn., to construct and place, to set up after constructing, to erect, make.

Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

siquidem mihi aram et statuam statuis,

Plaut. As. 3, 3, 122:

huic statuam statui decet ex auro,

id. Bacch. 4, 4, 1:

ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

id. Curc. 1, 2, 52:

eique statuam equestrem in rostris statui placere,

Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

simulacrum alicui statuere,

Val. Max. 1, 1, 8:

effigiem,

Verg. A. 2, 184:

Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

Plin. 34, 5, 10, § 18:

simulacrum in curia,

Tac. A. 14, 12:

quanam in civitate tempium statueretur,

id. ib. 4, 55:

se primos templum urbis Romae statuisse,

id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

Ov. P. 4, 8, 31:

templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

id. M. 14, 128:

super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

Cic. Leg. 2, 26, 66:

victimas atque aras diis Manibus statuentes,

Tac. A. 3, 2:

statuitque aras e cespite,

Ov. M. 7, 240:

statuantur arae,

Sen. Med. 579:

aeneum statuerunt tropaeum,

Cic. Inv. 2, 23, 69:

monumentum,

id. ib. § 70; so,

in alio orbe tropaea statuere,

Curt. 7, 7, 14;

so,

Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

Plin. 7, 60, 60, § 213:

a miliario in capite Romani fori statuto,

id. 3, 5, 9, § 66:

carceres eo anno in Circo primum statuti,

Liv. 8, 20, 1:

quo molem hanc immanis equi statuere?

Verg. A. 2, 150:

multo altiorem statui crucem jussit,

Suet. Galb. 9:

obeliscam,

Plin. 36, 9, 14, § 71:

at nunc disturba quas statuisti machinas,

Plaut. Ps. 1, 5, 137:

incensis operibus quae statuerat,

Nep. Milt. 7, 4:

si vallum statuitur procul urbis illecebris,

Tac. A. 4, 2:

castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

Just. 22, 6, 9.—

Poet. and in post-class. prose (rare):

aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

Ov. H. 2, 67:

statuarque tumulo hilaris et coronatus,

my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

Mart. 4, 28, 8.—

Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

Agamemnon tres ibi urbes statuit,

Vell. 1, 1, 2:

urbem quam statuo vestra est,

Verg. A. 1, 573:

urbom praeclaram,

id. ib. 4, 655:

Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

ibi civitatem statuerunt,

Just. 23, 1; so,

licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

Stat. S. 4, 5, 12.—

To cause to stand still, to stop (rare; cf.

sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

Prop. 4 (5), 9, 4:

famuli hoc modo statuerunt aquas,

Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—

To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).

Trop.

To establish, constitute (= constituo).

Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

Plaut. Rud. 3, 2, 6:

exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

id. ib. 2, 3, 90, §

210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

Just. 8, 7, 14:

documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—

Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —

In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

(Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

Cic. Rep. 2, 14, 26:

hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

id. Tull. 15, 36:

ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

Sen. Ep. 79, 10:

vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

Liv. 29, 37, 2:

novos statuere fines,

id. 42, 24, 8:

neque eos quos statuit terminos observat,

id. 21, 44, 5:

quibus rebus cum pax statuta esset,

Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

sedesque ibi statuentibus,

id. 18, 5, 11.—

With double acc., to constitute, appoint, create:

Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

Cic. Att. 14, 1, a, 2:

telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

Hor. S. 2, 2, 130:

de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

Plin. 14, 6, 8, § 59:

praefectus his statuitur Andragoras,

Just. 21, 4, 5.—

To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.

Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.

With dat.:

diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

statui mihi tum modum et orationi meae,

imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

cupidinibus statuat natura modum,

Hor. S. 1, 2, 111:

quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

Val. Max. 9, 2 pr.:

modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

Plin. 28, 15, 61, § 216:

modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

Just. 21, 4, 5:

timori quem meo statuam modum?

Sen. Thyest. 483;

and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

id. Herc. Fur. 206. —

With gen.:

honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

Cic. Sull. 17, 48:

ipse modum statuam carminis,

Ov. Tr. 1, 11, 44:

errorisque sui sic statuisse modum,

Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

modum statuunt fellis pondere denarii,

they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—

Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

Cic. Balb. 10, 25:

providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

id. Rab. Post. 6, 15:

alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

pacis legem universae Graeciae statuit,

Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

statutis condicionibus,

Just. 6, 1, 3:

omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

id. 18, 5, 14. —

Finem, to assign or put an end to, make an end of:

haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

Ter. Hec. 1, 2, 21:

et finem statuit cuppedinis atque timoris,

Lucr. 6, 25:

cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

Stat. S. 3, 1, 180:

cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—

Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

quae probast mers, pretium ei statuit,

Plaut. Mil. 3, 1, 132:

numquam avare pretium statui arti meae,

Ter. Heaut. prol. 48:

statuit frumento pretium,

Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

Liv. 45, 42, 7:

pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—

Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

statutus est comitiis dies,

Liv. 24, 27, 1:

diem patrando facinori statuerat,

id. 35, 35, 15:

multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

Sall. C. 36, 2:

dies insidiis statuitur,

id. J. 70, 3:

ad tempus locumque colloquio statuendum,

Liv. 28, 35, 4:

subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

observans quem statuere diem,

Mart. 4, 54, 6:

noctem unam poscit: statuitur nox,

Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

Suet. Claud. 42:

ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

Just. 1, 10, 1:

quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

Plin. 17, 18, 30, § 135:

fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

Curt. 6, 3, 7:

sacrificium non esse redditum statuto tempore,

id. 8, 2, 6:

statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

Just. 16, 4, 9:

cum ad statutam horam omnes convenissent,

id. 1, 10, 8:

intra tempus statutum,

fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—

To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

Ov. P. 2, 7, 29.—

To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.

Of disputes, differences, questions, etc., between others.

With interrog.-clause:

ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

Cic. Balb. 28, 65:

eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

id. Mil. 2, 4:

in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

id. Verr. 1, 16, 47:

vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

id. Caecin. 27, 77:

decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

id. Quint. 4, 17:

magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

id. Off. 3, 17, 70:

mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

id. Mil. 6, 15:

semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

Liv. 42, 23:

nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

decide, dictate, id. 44, 22:

nondum statuerat conservaret eum necne,

Nep. Eum. 11, 2:

statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —

With de:

ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

Cic. Att. 16, 16, B, 8:

et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

id. ib. 4, 2, 4:

ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

Liv. 42, 22:

si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

Sall. C. 52, 17:

satis visum de Vestilia statuere,

to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

jus statuendi de procuratoribus,

id. ib. 12, 54:

facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

Tac. A. 6, 29.—

With de and abl. and interrog.-clause:

si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

Cic. Balb. 8, 22.—

With contra:

consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

Cic. Or. 10, 34. —

With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

Cic. Fl. 12, 27:

dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

id. Mur. 30, 62:

eoque utrique quod statuit contenti sunt,

Caes. B. C. 1, 87:

senatus, ne quid absente rege statueret,

Liv. 39, 24, 13:

maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

id. 8, 13, 17:

id ubi in P. Licinio ita statutum est,

id. 41, 15, 10:

interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

Curt. 8, 14, 43:

quid in futurum statuerim, aperiam,

Tac. A. 4, 37:

utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

Suet. Claud. 12;

qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

Sen. Med. 2, 199:

non ergo quod libet statuere arbiter potest,

Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

Cic. Att. 16, 16, C, 11.—

With de or super and abl.:

vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

Sall. C. 52, 31:

nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

Suet. Tib. 13:

ne quid super tanta re absente principe statueretur,

Tac. H. 4, 9.—

Absol., mostly pass. impers.:

ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

Liv. 8, 14, 1:

tunc ut quaeque causa erit statuetis,

id. 3, 53, 10:

non ex rumore statuendum,

decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—

With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

Caes. B. G. 1, 19:

consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

Liv. 39, 3, 2:

missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

quod causa cognita erit statuendum,

Dig. 2, 11, 2, § 8.—

With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

Cic. Phil. 2, 12, 30:

illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

id. Mur. 12, 27:

neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

id. de Or. 3, 22, 82:

ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

id. Tull. 5, 12:

ut statuerem quid esset faciendum,

id. Att. 7, 26, 3:

statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

id. Ac. 2, 3, 9:

si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

id. Fam. 4, 2, 4:

tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

id. ib. 5, 8, 4:

vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

Liv. 45, 19, 6:

quam satis statuerat, utram foveret partem,

id. 42, 29, 11:

posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

Tac. A. 4, 40:

statue quem poenae extrahas,

Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

Liv. 34, 2, 4:

proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

quidquid nos de communi sententia statuerimus,

Cic. Fam. 4, 1, 2:

sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

Sen. Herc. Fur. 1306.—

To decree, order, prescribe.

With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

id. ib. 2, 2, 71, §

173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

id. ib. 2, 3, 15, §

38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

id. ib. 2, 2, 42, §

103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

id. Phil. 2, 38, 97:

(Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

Tac. A. 14, 28:

statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

Liv. 23, 16, 6:

Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

Cic. Off. 3, 11, 48:

statuunt ut fallere custodes tentent,

Ov. M. 4, 84.—

With acc. (post-Aug.):

remedium statuere,

to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

sic, di, statuistis,

Ov. M. 4, 661.—

With dat. and acc. (not ante-Aug.):

eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

biduum criminibus obiciendis statuitur,

are allowed, id. ib. 3, 13:

itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

Just. 12, 4, 8:

ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

Stat. Th. 6, 300:

non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

id. ib. 7, 219:

statuere alicui munera,

Val. Fl. 2, 566.—

With dat. and interrog.-clause:

cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

Liv. 7, 28, 8.—

In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.

With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

Cic. Inv. 2, 49, 145:

poenam statui par fuisse,

Tac. A. 14, 49:

qui non judicium, sed poenam statui videbant,

id. ib. 11, 6:

eadem poena in Catum Firmium statuitur,

id. ib. 6, 31:

senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

Suet. Caes. 14;

so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

Liv. 39, 55, 3; cf.

also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

Tac. A. 14, 48.— Absol.:

non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

Tac. A. 3, 70.—

With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

Caes. B. G. 1, 20:

fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

Sall. C. 52, 3:

qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

Ov. P. 2, 2, 119:

si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

Just. 2, 15, 10.—

With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

Tac. A. 6, 24 (18).—

De capite, to pass sentence of death:

legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

Cic. Rep. 2, 36, 61.—

Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

Cic. Prov. Cons. 5, 10:

P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

id. Mil. 9, 24:

statuerat excusare,

to decline the office, id. Lig. 7, 21:

cum statuissem scribere ad te aliquid,

id. Off. 1, 2, 4:

quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

id. ib. 2, 5, 40, §

105: nam statueram in perpetuum tacere,

id. Fam. 4, 4, 4:

statueram... nihil de illo dicere,

id. Fragm. Clod. 1, 1:

statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

id. Att. 16, 10, 1:

Pompeius statuerat bello decertare,

Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

triumphare mense Januario statuerat,

id. 39, 15:

immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

id. 39, 48:

rex quamquam dissimulare statuerat,

id. 42, 21:

opperiri ibi hostium adventum statuit,

id. 42, 54, 9:

ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

id. 2, 45, 9:

exaugurare fana statuit,

id. 1, 55, 2:

Delphos mittere statuit,

id. 1, 56, 5:

eos deducere in agros statuerunt,

id. 40, 38, 2:

tradere se, ait, moenia statuisse,

id. 8, 25, 10:

Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

id. 7, 37, 4:

statuit sic adfectos hosti non obicere,

id. 44, 36, 2:

sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

Vell. 1, 12, 2:

statui pauca disserere,

Tac. H. 4, 73:

amoliri juvenem specie honoris statuit,

id. A. 2, 42:

statuerat urbem novam condere,

Curt. 4, 8, 1:

statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

id. 7, 6, 20:

rex statuerat inde abire,

id. 7, 11, 4:

Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

statutum habere cum animo ac deliberatum,

to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

id. Phil. 3, 7, 29.—

To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).

With acc. and inf.

In gen.:

senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

Cic. Phil. 12, 5, 12:

statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

id. ib. 2, 3, 62, §

144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

id. Pis. 13, 29:

tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

we were sure, id. Quint. 30, 92:

non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

assume, id. Off. 3, 6, 28:

cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

id. Planc. 21, 51:

quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

id. Fam. 5, 13, 1:

hoc anno statuit temporis esse satis,

Ov. F. 1, 34:

nolim statuas me mente maligna id facere,

Cat. 67, 37.— So with sic:

velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

Cic. Fam. 7, 33 fin.:

ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

id. ib. 64, 135:

sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

Cic. Att. 1, 5, 4:

qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—

Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

id. Quint. 24, 76:

ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

id. Off. 3, 16, 67:

Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

Cic. Prov. Cons. 6, 14:

quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

hoc si ita statuetis,

id. ib. 16, 47.—

Esp. with gerund.-clause.

To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

id. Fam. 5, 2, 10:

statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

id. Sest. 10, 24:

Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —

To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

id. Fam. 5, 2, 1:

statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

id. Clu. 6, 16:

Caesar statuit exspectandam classem,

Caes. B. G. 3, 14:

non expectandum sibi statuit dum, etc.,

id. ib. 1, 11:

quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

id. B. C. 3, 44:

statuit sibi nihil agitandum,

Sall. J. 39, 5:

Metellus statuit alio more bellum gerendum,

id. ib. 54, 5:

Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

Nep. Alcib. 10, 2:

sororis filios tollendos statuit,

Just. 38, 1.—

With ut:

si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

Cic. Caecin. 24, 69:

ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

Cic. Mur. 14, 32.—

With two acc. (= duco, existimo):

omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

Anaximenes aera deum statuit,

id. N. D. 10, 26:

voluptatem summum bonum statuens,

id. Off. 1, 2, 5:

video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

id. Sest. 69, 144:

si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

id. Lael. 11, 38:

Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

id. Fin. 2, 6, 19:

noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

id. Leg. 3, 2, 5:

decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

Tac. A. 12, 7:

optimum in praesentia statuit reponere odium,

id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

vidistis senem... statutum, ventriosum?

Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

Dei,

Lact. 2, 16, 14:

Parcarum leges ac statuta,

id. 1, 11, 14:

statuta Dei et placita,

id. 7, 25, 8.

gĕnus, ĕris, n. [= genos, root GEN, gigno, gens], birth, descent, origin; and concr., a race, stock, etc. (cf.: familia, gens, stirps).

Lit.

In gen.: bono genere gnati, Cato ap. Gell. 10, 3, 17; cf.:

ii, qui nobili genere nati sunt,

Cic. Verr. 2, 5, 70, § 180:

amplissimo genere natus,

Caes. B. G. 4, 12, 4:

genere regio natus,

Cic. Rep. 1, 33:

C. Laelius, cum ei quidam malo genere natus diceret, indignum esse suis majoribus, at hercule, inquit, tu tuis dignus,

id. de Or. 2, 71, 286:

genere et nobilitate et pecunia sui municipii facile primus,

id. Rosc. Am. 6, 15:

esse genere divino,

id. Rep. 2, 2:

contempsisti L. Murenae genus, extulisti tuum,

id. Mur. 7, 15:

hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia,

id. Leg. 2, 1, 3; cf. id. Brut. 58, 212; id. Rep. 1, 18:

adulescens, cujus spei nihil praeter genus patricium deesset,

Liv. 6, 34, 11:

in famam generis ac familiae,

Quint. 3, 11, 12; 5, 10, 24:

genus Lentulorum,

id. 6, 3, 67:

Atys, genus unde Atii duxere Latini,

Verg. A. 5, 568:

fortuna non mutat genus,

Hor. Epod. 4, 6:

virginem plebei generis petiere juvenes, alter virgini genere par, alter, etc.,

Liv. 4, 9, 4:

qui sibi falsum nomen imposuerit, genus parentesve finxerit, etc.,

Plaut. Sent. 5, 25, 11.— Plur.:

summis gnati generibus,

Plaut. Most. 5, 2, 20.—

In partic., birth, for high or noble birth (mostly poet.):

cum certi propter divitias aut genus aut aliquas opes rem publicam tenent, est factio,

Cic. Rep. 3, 14: pol mihi fortuna magis nunc defit quam genus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 394 Vahl.):

et genus et virtus, nisi cum re vilior alga est,

Hor. S. 2, 5, 8; cf.:

et genus et formam regina pecunia donat,

id. Ep. 1, 6, 37:

non, Torquate, genus, non te facundia, non te Restituet pietas,

id. C. 4, 7, 23:

jactes et genus et nomen inutile,

id. ib. 1, 14, 13; cf.:

cui genus et quondam nomen natique fuissent,

Verg. A. 5, 621:

nunc jam nobis patribus vobisque plebei promiscuus consulatus patet, nec generis, ut ante, sed virtutis est praemium,

Liv. 7, 32, 14; cf. id. 4, 4, 7.

Transf.

Like gens and stirps, a descendant, offspring, child; and collect., descendants, posterity, race ( poet.): neve tu umquam in gremium extollas liberorum ex te genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.):

credo equidem, genus esse deorum,

Verg. A. 4, 12:

Uraniae genus, Hymen,

i. e. her son, Cat. 61, 2:

audax Iapeti,

i. e. his son Prometheus, Hor. C. 1, 3, 27:

Jovis,

i. e. Perseus, Ov. M. 4, 609; cf. also Prop. 2, 2, 9; Hor. C. 2, 14, 18:

genus Adrasti,

i. e. Diomede, grandson of Adrastus, Ov. F. 6, 433;

so of a grandson,

id. M. 2, 743; cf.

nepotum,

Hor. C. 3, 17, 4:

Tantali genus,

id. ib. 2, 18, 37:

Danai,

id. ib. 2, 14, 18:

Messi clarum genus Osci,

id. S. 1, 5, 54:

ab alto Demissum genus Aenea,

i. e. Octavianus, as the adopted son of Julius Cœsar, id. ib. 2, 5, 63:

sive neglectum genus et nepotes Respicis auctor,

i. e. the Romans, id. C. 1, 2, 35; cf. ib. 3, 6, 18:

regium genus,

id. ib. 2, 4, 15. —

Of an assemblage of objects (persons, animals, plants, inanimate or abstract things) which are related or belong together in consequence of a resemblance in natural qualities; a race, stock, class, sort, species, kind (in this signif. most freq. in all periods and kinds of writing).

In gen.

Of living things: ne genus humanum temporis longinquitate occideret, propter hoc marem cum femina esse coniunctum, Cic. ap. Col. 12, 1 (Fragm. Cic. 1, 5 Baiter):

quod ex infinita societate generis humani ita contracta res est, etc.,

of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf. id. Rep. 1, 2 fin.:

o deorum quicquid in caelo regit Terras et humanum genus,

Hor. Epod. 5, 2;

for which: consulere generi hominum,

Cic. Rep. 3, 12; cf.:

cum omni hominum genere,

id. ib. 2, 26; Hor. Ep. 2, 1, 7:

solivagum genus,

Cic. Rep. 1, 25: potens vir cum inter sui corporis homines tum etiam ad plebem, quod haudquaquam inter id genus contemptor ejus habebatur, i. e. among the Plebeians, Liv. 6, 34, 5: Graium genus, the Grecian race, Enn. ap. Prob. ad Verg. E. 6, 31 (Ann. v. 149 Vahl.):

virtus est propria Romani generis atque seminis,

Cic. Phil. 4, 5, 13; cf. id. Ac. 2, 27, 86:

Ubii, paulo quam sunt ejusdem generis et ceteris humaniores,

Caes. B. G. 4, 3, 3; cf.

also: impellit alios (Aeduos) iracundia et temeritas, quae maxime illi hominum generi est innata,

race of men, id. ib. 7, 42, 2; so, like gens, of nations, peoples, tribes: ferox, Sall. Fragm. ap. Arus. Mess. s. v. insolens, p. 241 Lind. (Hist. 1, 14 Gerl.); Liv. 34, 7, 6:

implacidum (Genauni),

Hor. C. 4, 14, 10:

durum ac velox (Ligures),

Flor. 2, 3, 4:

omne in paludes diffugerat,

id. 3, 10, 14:

Graecorum,

Cic. Fl. 4, 9:

Numidarum,

Liv. 30, 12, 18:

genus omne nomenque Macedonum,

id. 13, 44, 6; Nep. Reg. 2:

Italici generis multi mortales,

Sall. J. 47, 1:

Illyriorum,

Liv. 27, 32, 4; 27, 48, 10; 42, 47 fin.:

Scytharum,

Just. 2, 3, 16; Tac. H. 2, 4; Suet. Ner. 37; Vell. 2, 118, 1.—In plur.:

conventus is, qui ex variis generibus constaret,

Caes. B. C. 2, 36, 1:

olim isti fuit generi quondam quaestus apud saeclum prius... est genus hominum, qui se primos esse omnium rerum volunt,

class of men, profession, Ter. Eun. 2, 2, 15 and 17:

firmi et stabiles et constantes (amici), cujus generis est magna penuria,

Cic. Lael. 17, 62:

saepius genus ejus hominis (sc. procuratoris rei publicae) erit in reliqua nobis oratione tractandum,

id. Rep. 2, 29 fin.; cf.:

genus aliud tyrannorum,

id. ib. 1, 44:

judicum genus et forma,

id. Phil. 5, 5, 13:

istius generis asoti,

id. Fin. 2, 8, 23; cf.:

omnium ejus generis poëtarum haud dubie proximus,

Quint. 10, 1, 85:

liberrimum hominum,

id. 10, 12, 2, § 22:

irritabile vatum,

Hor. Ep. 2, 2, 102:

hoc omne (ambubajarum, etc.),

id. S. 1, 2, 2:

hominum virile, muliebre,

Cic. Inv. 1, 24, 35:

equidem fabulam et fictam rem ducebam esse, virorum omne genus in aliqua insula conjuratione muliebri ab stirpe sublatum esse,

Liv. 34, 2, 3:

cedat consulari generi praetorium,

Cic. Planc. 6, 15:

ad militare genus = ad milites,

Liv. 24, 32, 2:

alia militaris generis turba,

id. 44, 45, 13:

castellani, agreste genus,

id. 34, 27, 9 Weissenb. ad loc.— Sing. with plur. predicate:

Ministrantibus sibi omni genere turpium personarum,

Capitol. Ver. 4.—In plur.:

eorum hominum... genera sunt duo,

Caes. B. G. 6, 13, 1:

tria auditorum,

Quint. 3, 4, 6.— Repeated in the relative-clause:

duo genera semper in hac civitate fuerunt... quibus ex generibus,

Cic. Sest. 45, 96.—In the acc., of description (v. Roby's Gram. 2, p. 42 sq.):

quot et quod genus pastores habendi,

of what kind, Varr. R. R. 2, 10, 1:

quod genus ii sunt, etc.,

Auct. Her. 2, 30, 48; cf. in the foll.—

Of animals, plants, etc.: genus altivolantum, the race of birds, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 84 Vahl.); cf.: genu' pennis condecoratum, id. Fragm. ap. Varr. L. L. 5, § 59:

lanigerum, id. Fragm. ap. Paul. ex Fest. s. v. Cyprio, p. 59 Müll.: squamigerum,

Lucr. 1, 162; cf.

piscium,

Hor. C. 1, 2, 9:

silvestre,

Lucr. 5, 1411:

omne ferarum,

id. 5, 1338:

acre leonum,

id. 5, 862:

malefici generis plurima animalia,

Sall. J. 17, 6:

diversum confusa genus panthera camelo,

Hor. Ep. 2, 1, 195:

animantūm propagare genus,

to propagate the race, Lucr. 1, 195:

ad genus faciendum,

Just. 2, 9 fin.:

juxta genus suum,

Vulg. Gen. 1, 11 saep.— Plur.:

quae vero et quam varia genera bestiarum vel cicurum vel ferarum!

Cic. N. D. 2, 39, 99:

piscium genera,

Quint. 5, 10, 21.—In the acc., of description:

porticus avibus omne genus oppletae,

Varr. R. R. 3, 5, 11:

pascuntur omne genus objecto frumento,

id. ib. 3, 6:

boves et id genus pecua,

App. M. 2, p. 115, 4; id. Flor. p. 37. —

Of inanim. and abstr. things, kind, sort, description, class, order, character:

genus ullum materiaï,

Lucr. 2, 304:

cum is (sol) quoque efficiat, ut omnia floreant et in suo quaeque genere pubescant,

Cic. N. D. 2, 15, 41:

naves omni genere armorum ornatissimae,

Caes. B. G. 3, 14, 2:

cibi genus,

id. ib. 4, 1, 9:

cum omni genere commeatus,

Liv. 30, 36, 2:

frugum,

id. 38, 15, 9:

hoc sphaerae genus,

Cic. Rep. 1, 14:

hoc triplex rerum publicarum genus,

id. ib. 2, 23:

regale civitatis,

id. ib.; cf.:

totum regiae civitatis,

id. ib. 2, 29:

novum imperii,

id. ib. 2, 32:

ipsum istud genus orationis exspecto,

id. ib. 1, 24 fin.; cf.: dulce orationis, id. Or. 13, 42:

qua re esset hoc bellum genere ipso necessarium,

id. de Imp. Pomp. 10, 27; cf.:

genus hoc erat pugnae, quo, etc.,

Caes. B. G. 1, 48, 4:

potestas annua (consulum) genere ipso ac jure regia,

Cic. Rep. 2, 32:

genus vitae... genus aetatis,

id. Off. 1, 32, 117:

optimum emendandi,

Quint. 10, 4, 2:

dicendi,

Cic. Off. 1, 1, 3; Quint. 8, 3, 56; 12, 10, 69:

simplex rectumque loquendi,

id. 9, 3, 3:

omnis generis tormenta,

Liv. 32, 16, 10:

praeda ingens omnis generis,

id. 27, 5, 9; so,

omnis generis, with tela,

id. 38, 26, 4;

with naves,

id. 34, 8, 5;

with eloquentia,

id. 39, 40, 7, etc.—Repeated in the relative-clause:

erat haec (ratio) ex eodem genere, quod ego maxime genus ex sociorum litteris reperire cupiebam,

Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183.—In plur.:

Caesar haec genera munitionis instituit,

Caes. B. G. 7, 72, 1:

disserere de generibus et de rationibus civitatum,

Cic. Rep. 2, 11; cf. id. ib. 1, 26;

28: genera juris institutorum, morum consuetudinumque describere,

id. ib. 3, 10:

genera furandi,

id. Verr. 2, 2, 7, § 18.—In the acc., of description: omne, hoc, id, quod genus, for omnis, ejus, hujus, cujus generis, of every, of this, of which kind:

sub urbe hortum omne genus, coronamenta omne genus,

Cato, R. R. 8, 2; Varr. R. R. 1, 29, 1:

omne genus simulacra feruntur,

Lucr. 4, 735:

si hoc genus rebus non proficitur,

Varr. R. R. 2, 1, 23; id. L. L. 9, § 110 Müll.; Lucr. 6, 917 and Hor. S. 2, 6, 44:

in id genus verbis,

Varr. L. L. 10, § 79; 8, 7, 108, § 17:

in id genus libris,

Gell. 3, 8, 1:

scis me ante orationes aut aliquid id genus solitum scribere,

Cic. Att. 13, 12, 3:

vitanda sunt illa, quae propinqua videntur: quod genus, fidentiae contrarium est diffidentia, etc.,

for example, id. Inv. 2, 54, 165; so ib. 2, 52, 157; 2, 54, 162; 2, 57, 172; Lucr. 4, 271; 6, 1058:

lege jus est id quod populi jussu sanctum est, quod genus: ut in jus eas cum voceris,

Auct. Her. 2, 13, 19; cf.

ib. sqq.— In gen.: i. q. res or aliquid: ut in omni genere hujus populi (Graeci) consuetudinem videretur imitatus,

in all respects, in everything, Cic. Rep. 2, 20; cf.:

innumerabiles res sunt, in quibus te quotidie in omni genere desiderem,

id. Q. Fr. 2, 2 fin.:

incredibile est, quam me in omni genere delectarit,

id. Att. 16, 5, 2:

medici assiduitas et tota domus in omni genere diligens,

id. ib. 12, 33, 2;

7, 1, 2: qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est, is ineptus dicitur,

in any respect whatever, id. de Or. 2, 4, 17:

qua de re et de hoc genere toto pauca cognosce,

id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 4.—Adverb.: in genus, in general, generally:

sermones in genus communes,

Gell. 4, 1 fin. —

In partic.

In philos. lang., opp. partes, and comprising them within itself, a general term, logical genus:

genus est id, quod sui similes communione quadam, specie autem differentes, duas aut plures complectitur partes,

Cic. de Or. 1, 42, 189; cf.: genus est, quod plures partes amplectitur, ut animal;

pars est, quae subest generi, ut equus. Sed saepe eadem res alii genus, alii pars est: nam homo animalis pars est, Thebani aut Trojani genus,

id. de Inv. 1, 22, 32: genus est, quod partes aliquas amplectitur, ut cupiditas;

pars est, quae subest generi, ut cupiditati amor, avaritia,

id. ib. 1, 28, 42; cf.

also: genus est notio ad plures differentias pertinens,

id. Top. 7, 31:

nec vero sine philosophorum disciplina genus et speciem cujusque rei cernere neque eam definiendo explicare nec tribuere in partes possumus, etc.,

id. Or. 4, 16; cf. ib. 33, 117:

formae dicendi specie dispares, genere laudabiles,

id. de Or. 3, 9, 34:

perturbationes sunt genere quatuor, partibus plures,

id. Tusc. 3, 11, 24; cf. ib. 5, 25, 71:

et conjuncta quaeremus, et genera et partes generibus subjectas, et similitudines, etc.,

id. de Or. 2, 39, 166;

opp. species and pars,

Varr. R. R. 3, 3, 3.—

In gram., gender: transversi sunt (ordines) qui ab recto casu obliqui declinantur, ut albus, albi, albo;

directi sunt, qui ab recto casu in rectos declinantur, ut albus, alba, album. Transversorum ordinum partes appellantur casus, directorum genera: utrisque inter se implicatis forma,

Varr. L. L. 10, § 22 Müll.:

quod ad verborum temporalium rationem attinet, cum partes sint quatuor: temporum, personarum, generum, divisionum, etc.,

ib. 9, § 95:

in nominibus tria genera,

Quint. 1, 4, 23:

barbarismum fieri per numeros aut genera,

id. 1, 5, [p. 811] 16;

9, 3, 6: in verbis quoque quis est adeo imperitus, ut ignoret genera et qualitates, etc.,

id. 1, 4, 27.

gĕnus, ūs, v. genu.

plebs (in inscriptions often PLEPS), -bis, and archaic plēbēs (‡ plēbis), is and ĕi (plebium, Prud. steph. 10, 709:

plebibus,

Aug. Ep. 166), f. [root ple-, fill; whence Gr. pimplêmi, plêrês; cf. plê thos, multitude].

Lit., the common people, the commons or commonalty, the plebeians (opp. the patricians, senators, and knights;

whereas populus signifies the collective people, including, therefore, the Senate),

Cic. Leg. 3, 3, 10: plebes in hoc regi antistat loco, licet Lacrumare plebi, regi honeste non licet, Enn. ap. Hier. Epit. Nep. p. 590 Mign. (Trag. v. 271 Vahl.):

plebs a populo eo differt quo species a genere: nam appellatione populi universi cives significantur, connumeratis etiam patriciis et senatoribus: plebis autem appellatione sine patribus et senatu ceteri cives significantur,

Just. Inst. 1, 2, 4; cf. Gai. Inst. 1, 3:

plebes dominandi studio permota a patribus secessit,

Sall. C. 33, 3:

ita tribuni plebei creati duo,

Liv. 2, 33, 2:

dum decem tribunos plebi faceret,

id. 3, 65, 4:

non enim populi, sed plebis eum (sc.: tribunum plebis) magistratum esse,

Liv. 2, 56:

populo plebique Romanae,

Cic. Mur. 1, 1:

in duas partes ego civitatem divisam arbitror in patres, et plebem,

Sall. Or. ad Caes. 2, 5; Liv. 2, 56:

Martia Roma triplex equitatu, plebe, senatu,

Aus. Idyll. 11, 78.—

Transf., in gen.

The great mass, the multitude:

in Hyrcaniā, plebs publicos alit canes, optimates domesticos,

Cic. Tusc. 1, 45, 108:

plebem et infimam multitudinem delinire,

id. Mil. 35, 95.—

With accessory notion of contempt, the populace, the lower class or order, the mass ( poet. and in post-Aug. prose):

multitudo de plebe,

Liv. 5, 39:

si quadringentis sex septem millia desunt, Plebs eris,

you shall be plebeian, Hor. Ep. 1, 1, 59:

misera,

id. S. 1, 8, 10:

ventosa,

id. Ep. 1, 19, 37:

immensa nimiaque,

Juv. 11, 194.—Among the gods:

plebs Superūm, Fauni, Satyrique, Laresque, Fluminaque, et Nymphae, Semideūmque genus,

Ov. Ib. 81.—Of bees, a stock, swarm, hive (meaning the great mass, opp. to the queen); in plur. (rare):

tres alveorum plebes,

Col. 9, 11, 1: corona plebium, Prud. steph. 10, 709.—

The whole people, nation, community, = populus (late Lat.), Vulg. Gen. 23, 13:

plebs tua Israel,

id. Luc. 2, 32 et saep.

cōnūbĭum (less correctly connū-bĭum; cf. Rib. prol. Verg. p. 393), ii (m the poets often trisyl., thus:

conubio,

Verg. A. 1, 73; 4, 126; 7, 253; Ov. M. 6, 428:

conubia,

Lucr. 3, 777:

conubiis,

Verg. A. 3, 136; 4, 168; v. Wagn. and Forbig. ad Verg. A. 1, 73; and cf. conubialis), n. [nubo], marriage, wedlock (considered as a civil institution; while conjugium had regard to the physical union, cf. Dict. of. Antiq.).

Prop. (very freq. in prose and poetry), Cic. de Or. 1, 9, 37; id. Off. 1, 17, 54; Sall. J. 18, 6; Liv. 4, 5, 6; 4, 6, 2 sq.; Cat. 62, 57; 64, 141; Verg. A. 1, 73; 3, 136; v. the passages cited, init., from Verg. and Ov.— Plur., of a single marriage ( poet.):

Pyrrhin' conubia servas?

Verg. A. 3, 319; Val. Fl. 8, 421.—

Meton.

= jus conubii or conubii societas, the right to intermarry, according to Roman principles:

conubia illi (sc. decemviri) ut ne plebi et patribus essent, inhumanissimā lege sanxerunt, quae postea plebei scito Canulejo abrogatast,

Cic. Rep. 2, 37, 63; cf. Liv. 4, 1, 1 sq.; 8, 14, 10; 9, 43, 23 and 24; Curt. 8, 4, 25; cf. Gai Inst. 1, § 55 sq. al.—

Poet., sexual union (cf. conjugium, II. B. 1.), Lucr. 3, 777; 5, 1011; Ov. Am. 2, 7, 21.—

Of plants, an ingrafting, Plin. 16, pr. § 1.