optionally

авто карман на внутренней поверхности двери для хранения различных вещей

* * *

m 1. < Geschäft> ambition, request; 2. <V&M> desire ■ auf allgemeinen Wunsch < Geschäft> by popular request

* * *

until prep conj hasta / hasta que

tr[ʌn'tɪl]

preposition

1 hasta

■ restaurants are open until very late in Spain en España los restaurantes abren hasta muy tarde

conjunction

1 hasta que

■ she won't stop until she gets what she wants no parará hasta que consiga lo que quiere

until [.ʌn'tɪl] prep

: hasta

until now: hasta ahora

until conj

: hasta que

until they left: hasta que salieron

don't answer until you're sure: no contestes hasta que (no) estés seguro

• hasta conj.

• hasta que conj.

• ínterin conj.

• hasta prep.

conjunction hasta que

preposition hasta

PREP hasta

2. CONJ

1) (in future) hasta que + subjun

2) (in past) hasta que + indic

* * *

conjunction hasta que

preposition hasta

Adj. optional

* * *

adj (geh) optional

* * *

optional adj optional

* * *

optionally adv.

Kann·kauf·mann, -kauf·frau

m, f HANDEL optionally registrable trader

- pracownicy otrzymają wynagrodzenie za godziny przepracowane nadprogramowo employees will be paid for the additional hours worked

- piosenkarz wystąpił nadprogramowo the singer made an unscheduled appearance

* * *

additionally.

अज् 1 P. (optionally replaced by the root वी in non-conjugational tenses; अजति, आजीत्, अजितुम्)

1 To go.

-2 To drive, lead.

-3 To throw, cast (used with prepositions found only in Vedic literature). [cf. L. ago; Gr. ago; Zend az].

अन्तर a. [अन्तं राति ददाति, रा-क]

1 Being in the inside, interior, inward, internal (opp. बाह्य); योन्तरो यमयति Śat. Br.; ˚र आत्मा Tait. Up.; कश्चनान्तरो धर्मः S. D. अन्तरापणवीथ्यश्च नानापण्योपशोभिताः अनुगच्छन्तु Rām.7.64.3.

-2 Near, proximate (आसन्न); कृष्वा युजश्चिदन्तरम् Rv.1. 1.9.

-3 Related, intimate, dear, closely connected (आत्मीय) (opp. पर); तदेतत्प्रेयः पुत्रात्...... प्रेयो$न्यस्मात्सर्व- स्मादन्तरतरं यदयमात्मा Śat. Br.; अयमत्यन्तरो मम Bharata.

-4 Similar (also अन्तरतम) (of sounds and words); स्थाने$न्तरतमः P.I.1.5; हकारस्य घकारोन्तरतमः Śabdak.; सर्वस्य पदस्य स्थाने शब्दतो$र्थतश्चान्तरतमे द्वे शब्दस्वरूपे भवतः P. VIII.1.1. Com.

-5 (a) Different from, other than (with abl.); यो$प्सु तिष्ठन्नद्भ्यो$न्तरः Bṛi. Ār. Up.; आत्मा स्वभावो$न्तरो$न्यो यस्य स आत्मान्तरः अन्यस्वभावः व्यवसायिनो$न्तरम् P.VI.2.166 Sk. ततो$न्तराणि सत्त्वानि स्वादते स महाबलः Rām.7. 62.5. (b) The other; उदधेरन्तरं पारम् Rām.

-6 Exterior, outer, situated outside, or to be worn outside (अन्तरं बहिर्योगोपसंव्यानयोः P.I.1.36) (In this sense it is declined optionally like सर्व in nom. pl. and abl. and loc. sing.) अन्तरे-रा वा गृहाः बाह्या इत्यर्थः (चण्डालादिगृहाः); अन्तरे-रा वा शाटकाः परिधानीया इत्यर्थः Sk.; so अन्तरायां पुरि, अन्तरायै नगर्यै, नमो$न्तरस्मै अमेधसाम् Vop.

-रम् 1 (a) The interior, inside; ततान्तरं सान्तरवारिशीकरैः Ki.4.29,5.5; जालान्तरगते भानौ Ms.8.132; विमानान्तरलम्बिनीनाम् R.13.33; Mk.8.5, Ku. 7.62; अपि वनान्तरं श्रयति V.4.24; लीयन्ते मुकुलान्तरेषु Ratn. 1.26, Ki.3.58; अन्तरात् from inside, from out of; प्राकारपरिखान्तरान्निर्ययुः Rām.; अन्तरे in, into; वन˚, कानन˚, प्रविश्यान्तरे &c. (b) Hence, the interior of any thing, contents; purport, tenor; अत्रान्तरं ब्रह्मविदो विदित्वा Śvet. Up. (c) A hole, an opening; तस्य बाणान्तरेभ्यस्तु बहु सुस्राव शोणितम्.

-2 Soul, heart; mind; सततमसुतरं वर्णयन्त्यन्तरम् Ki.5.18 the inmost or secret nature (lit. middle space or region); लब्धप्रतिष्ठान्तरैः भृत्यैः Mu.3.13 having enter- ed the heart; सदृशं पुरुषान्तरविदो महेन्द्रस्य V.3.

-3 The Supreme Soul.

-4 Interval, intermediate time or space, distance; रम्यान्तरः Ś.4.11; किंचिदन्तरमगमम् Dk.6; अल्प- कुचान्तरा V.4.49; क्रोशान्तरेण पथि स्थिताः H.4 at the distance of; बृहद् भुजान्तरम् R.3.54; अन्तरे oft. trans- lated by between, betwixt; गीतान्तरेषु Ku.3.38 in the intervals of singing; मरणजीवितयोरन्तरे वर्ते betwixt life and death; अस्त्रयोगान्तरेषु Rām.; तन्मुहूर्तकं बाष्पसलिलान्तरेषु प्रेक्षे तावदार्यपुत्रम् U.3 in the intervals of weeping; बाष्पविश्रामो$प्यन्तरे कर्तव्य एव U.4 at intervals; स्मर्तव्योस्मि कथान्तरेषु भवता Mk.7.7 in the course of conversation; कालान्तरावर्तिशुभाशुभानि H.1 v. l. See कालान्तरम्; सरस्वतीदृषद्वत्योर्यदन्तरम् Ms.2.17,22; द्यावापृथिव्यो- रिदमन्तरं हि व्याप्तं त्वयैकेन Bg.11.2; न मृणालसूत्रं रचितं स्तनान्तरे Ś.6.18 between the breasts; Bg.5.27; अस्य खलु ते बाणपथवर्तिनः कृष्णसारस्यान्तरे तपस्विन उपस्थिताः Ś.1; तदन्तरे सा विरराज धेनुः R.2.2;12.29. (b) Intervention (व्यवधान) oft. in the sense of 'through'; मेघान्तरालक्ष्यमि- वेन्दुबिम्बम् R.13.38 through the clouds; वस्त्रं अन्तरं व्यवधायकं यस्य स वस्त्रान्तरः P.VI.2.166 Sk.; महानद्यन्तरं यत्र तद्देशान्त- रमुच्यते; जालान्तरप्रेषितदृष्टिः R.7.9 peeping through a window; विटपान्तरेण अवलोकयामि Ś.1; क्षणमपि विलम्बमन्तरीकर्तु- मक्षमा K.36 to allow to come between or intervene; कियच्चिरं वा मैघान्तरेण पूर्णिमाचन्द्रस्य दर्शनम् U.3.

-5 Room, place, space in general; मृणालसूत्रान्तरमप्यलभ्यम् Ku.1.4; न ह्यविद्धं तयोर्गात्रे बभूवाङ्गुलमन्तरम् Rām.; मूषिकैः कृते$न्तरे Y.1. 147; गुणाः कृतान्तराः K.4 finding or making room for themselves; न यस्य कस्यचिदन्तरं दातव्यम् K.266; देहि दर्शना- न्तरम् 84. room; पौरुषं श्रय शोकस्य नान्तरं दातुमर्हसि Rām. do not give way to sorrow; तस्यान्तरं मार्गते Mk.7.2 waits till it finds room; अन्तरं अन्तरम् Mk.2 make way, make way.

-6 Access, entrance, admission, footing; लेभेन्तरं चेतसि नोपदेशः R.6.66 found no admission into (was not impressed on) the mind; 17.75; लब्धान्तरा सावरणे$पि गेहे 16.7.

-7 Period (of time), term; मासान्तरे देयम् Ak.; सप्तैते मनवः । स्वे स्वेन्तरे सर्वमिदमुत्पाद्यापुश्चराचरम् Ms.1.63, see मन्वन्तरम्; इति तौ विरहान्तरक्षमौ R.8.56 the term or period of separation; क्षणान्तरे -रात् within the period of a moment.

-8 Opportunity, occasion, time; देवी चित्रलेखामव- लोकयन्ती तिष्ठति । तस्मिन्नन्तरे भर्तोपस्थितः M.1. अत्रान्तरे प्रणम्याग्रे समुपविष्टः; Pt.1 on that occasion, at that time; अस्मिन्नन्तरे Dk.164; केन पुनरुपायेन मरणनिर्वाणस्यान्तरं संभावयिष्ये Māl.6; कृतकृत्यता लब्धान्तरा भेत्स्यति Mu.2.22 getting an opportunity; 9; यावत्त्वामिन्द्रगुरवे निवेदयितुं अन्तरान्वेषी भवामि Ś.7. find a fit or opportune time; शक्तेनापि सता जनेन विदुषा कालान्तरप्रेक्षिणा वस्तव्यम् Pt.3.12; waiting for a suitable opportunity or time; सारणस्यान्तरं दृष्ट्वा शुको रावणमब्रवीत् Rām.

-9 Difference (between two things), (with gen. or in comp.) शरीरस्य गुणानां च दूरमत्यन्तमन्तरम् H.1.46; उभयोः पश्यतान्तरम् H.1.64, नारीपुरुषतोयानामन्तरं महदन्तरम् 2.39; तव मम च समुद्रपल्वलयोरिवान्तरम् M.1; Bg.13.34; यदन्तरं सर्षपशैलराजयोर्यदन्तरं वायसवैनतेययोः Rām.; द्रुमसानुमतां किमन्तरम् R.8.9;18.15; rarely with instr.; त्वया समुद्रेण च महदन्तरम् H.2; स्वामिनि गुणान्तरज्ञे Pt.1.11; difference; सैव विशिनष्टि पुनः प्रधानपुरषान्तरं सूक्ष्मम् Sāṅ. K.

-1 (Math.) Difference, remainder also subtraction, cf. योगोन्तरेणोनयुतो$र्धितस्तौ राशी स्मृतौ संक्रमणाख्यमेतत् ॥ Līlā.

-11 (a) Different, another, other, changed, altered (manner, kind, way &c.); (Note:- that in this sense अन्तर always forms the latter part of a compound and its gender remains unaffected i. e. neuter, whatever be the gender of the noun forming the first part; कन्यान्तरम् (अन्या कन्या), राजान्तरम् (अन्यो राजा), गृहान्तरम् (अन्यद् गृहम्); in most cases it may be rendered by the English word 'another'.); इदमवस्थान्तरमारोपिता Ś.3 changed condition; K.154; Mu.5; शुभाशुभफलं सद्यो नृपाद्देवाद्भवान्तरे Pt.1.121; जननान्तरसौहृदानि &Sacute.5.2 friendships of another (former) existence; नैवं वारान्तरं विधास्यते H.3 I shall not do so again; आमोदान् हरिदन्तराणि नेतुम् Bv.1.15, so दिगन्तराणि; पक्षान्तरे in the other case; देश˚, राज˚, क्रिया˚ &c. (b) Various, different, manifold (used in pl.); लोको नियम्यत इवात्मदशान्तरेषु Ś.4.2; मन्निमित्तान्यवस्थान्तराण्यवर्णयत् Dk.118 various or different states; 16; sometimes used pleonastically with अन्यत् &c.; अन्यत्स्थानान्तरं गत्वा Pt.1.

-12 Distance (in space); व्यामो बाह्वोः सकरयोस्ततयोस्ति- र्यगन्तरम् Ak.; प्रयातस्य कथंचिद् दूरमन्तरम् Ks.5.8.

-13 Absence; तासामन्तरमासाद्य राक्षरीनां वराङ्गना Rām.; तस्यान्तरं च विदित्वा ibid.

-14 Intermediate member, remove, step, gradation (of a generation &c.); एकान्तरम् Ms.1.13; द्वयेकान्तरासु जातानाम् 7; एकान्तरमामन्त्रितम् P.VIII.1.55; तत्स्रष्टुरेकान्तरम् Ś.7.27 separated by one remove, See एकान्तर also.

-15 Peculiarity, peculiar or characteristic possession or property; a (peculiar) sort, variety, or kind; व्रीह्यन्तरेप्यणुः Trik.; मीनो राश्यन्तरे, वेणुर्नृपान्तरे ibid.; प्रासङ्गो युगान्तरम् cf. also प्रधानपुरुषान्तरं सूक्ष्मम् Sāṅ. K.37. &c.

-16 Weakness, weak or vulnerable point; a failing, defect, or defective point; प्रहरेदन्तरे रिपुम्, Śabdak. सुजयः खलु तादृगन्तरे Ki.2.52; असहद्भिर्माममिमित्रैर्नित्यमन्तरदर्शिभिः Rām; परस्यान्तरदर्शिना ibid.; कीटकेनेवान्तरं मार्गयमाणेन प्राप्तं मया महदन्तरम् Mk.9; अथास्य द्वादशे वर्षे ददर्श कलिरन्तरम् Nala.7.2.; हनूमतो वेत्ति न राक्षसो$न्तरं न मारुतिस्तस्य च राक्षसो$न्तरम् Rām.

-17 Surety, guarantee, security; तेन तव विरूपकरणे सुकृतमन्तरे धृतम् Pt.4 he has pledged his honour that he will not harm you; आत्मान- मन्तरे$र्पितवान् K.247; अन्तरे च तयोर्यः स्यात् Y.2.239; भुवः संज्ञान्तरयोः P.III.2.179; धनिकाधमर्णयोरन्तरे यस्तिष्ठति विश्वासार्थं स प्रतिभूः Sk.

-18 Regard, reference, account; न चैतदिष्टं माता मे यदवोचन्मदन्तरम् Rām. with reference to me; त्वदन्तरेण ऋणमेतत्.

-19 Excellence, as in गुणान्तरं व्रजति शिल्पमाधातुः M.1.6 (this meaning may be deduced from 11).

-2 A garment (परिधान).

-21 Purpose, object, (तादर्थ्य) तौ वृषाविव नर्दन्तौ बलिनौ वासितान्तरे Mb.1.12.41; (Malli. on R.16.82).

-22 Concealment, hiding; पर्व- तान्तरितो रविः (this sense properly belongs to अन्तर्-इ q. v.).

-23 Representative, substitution. क्षात्रमाचरतो मार्गमपि बन्धोस्त्वदन्तरे Mb.12.1.3.

-24 Destitution, being without (विना) which belongs to अन्तरेण. (अन्तरमवकाशाव- धिपरिधानान्तर्धिभेदतादर्थ्ये । छिद्रात्मीर्यावेनाबहिरवसरमध्येन्तरात्मनि च Ak.) [cf. L. alter]

-25 Space (अवकाश); प्रेक्षतामृषि- सङ्घानां बभूव न तदान्तरम् Rām.7.14.19.

-26 Separation (वियोग); भार्यापत्योरन्तरम् Mb.5.35.43.

-27 A move or skilful play in wrestling; अन्योन्यस्थान्तरप्रेप्सू प्रचक्राते$न्तरं प्रति Mb.9.57.11.

-28 A moulding of the pedestal and the base; षडंशं चान्तरे कर्णे उत्तरांशं तदूर्ध्वके । Māna.13.121; cf. स्थानात्मीयान्यतादर्थ्यरन्ध्रान्तर्धिषु चान्तरम् । परिधाने$वधौ मध्ये$- न्तरात्मनि नपुंसके । Nm.

-Comp. -अपत्या a pregnant woman.

-चक्रम् a technical term in augury Bṛi. S. chap.86.

-ज्ञ a. knowing the interior, prudent, wise, foreseeing; नान्तरज्ञाः श्रियो जातु प्रियैरासां न भूयते Ki.11.24 not knowing the difference.

-तत् a. spreading havoc.

-द a. cutting the interior or heart.

-दिशा, अन्तरा दिक् intermediate region or quarter of the compass.

-दृश् a. realizing the Supreme Soul (परमात्मानुसंधायिन्).

-पु(पू)रुषः the internal man, soul (the deity that resides in man and witnesses all his deeds); तांस्तु देवाः प्रपश्यन्ति स्वस्यैवान्तरपूरुषः; Ms.8.85.

-पूजा = अन्तर-पूजा.

-प्रभवः [अन्तराभ्यां भिन्नवर्णमातापितृभ्यां प्रभवति] one of a mixed origin or caste. (अम्बष्ठ, क्षत्तृ, करण, इ.); अन्तरप्रभवाणां च धर्मान्नो वक्तुमर्हसि Ms.1.2.

-प्रश्नः an inner question, one contained in and arising out of what has been previously mentioned.

-शायिन् -स्थ, -स्थायिन् -स्थित a.

1 inward, internal, inherent; ˚स्थैर्गुणैः शुभ्रैर्लक्ष्यते नैव केन चित् Pt. 1.221.

-2 interposed, intervening, separate.

-3 seated in the heart, an epithet of जीव.

अन्यतर a. (declined like a pronoun) One of the two (persons or things), either of the two (with gen.); तयोर्मुनिकुमारयोरन्यतरः K.151; सन्तः परीक्ष्यान्यतरद् भजन्ते M.1.2. the one or the other; अन्यतरा युवयोरागच्छतु Ś.3; Ms.2.111;9.171; other, different; अन्यतर-अन्यतर the one-the other; अन्यतरस्याम् (loc. of ˚रा) either way, in both ways, optionally; frequently used by Pāṇini in his Sūtras in the sense of वा or विभाषा; हृक्रोरन्यतरस्याम्, आत्मनेपदेष्वन्यतरस्याम् &c. &c.

अन्वाजे ind. [अनु आजयत्यनेन, अनु आजि-डे Tv.] (Used like उपाजे only with कृ) So as to assist or support the weak (दुर्बलस्य बलाधाने); optionally regarded as a preposition; ˚कृत्य or °reeकृत्वा supporting, assisting (a weak person); दुर्बलस्य बलमाधाय P.I.4.73 Sk.

आसन् n. Mouth; (a word optionally substituted for आस्य in all cases after acc. dual).

ओष्ठः [उष्यते उष्णाहारेण, उष्-कर्मणि थन् Uṇ.2.4.] A lip (lower or upper); द्वावोष्ठौ छेदयेन्नृपः Ms.8.282; अधर˚, बिम्ब˚.

-ष्ठी A creeper bearing a red fruit to which the lip is commonly compared (बिम्बफल; Mar. तोण्डली). (In comp. the अ or आ of words before ओष्ठ may be optionally dropped, and the fem. may end in आ or ई as बिम्बो (म्बौ) ष्ठा-ष्ठी. [Vārt. ओत्वोष्ठयोः समासे वा Sk. on P.VI.1.94.] [cf. L. ostium].

-Comp. -अधरौ, -रम् the upper and lower lip.

-अवलोप्य a. Which could be eaten with lips; मांसान्योष्ठावलोप्यानि साधनीयानि, देवताः । अश्नन्ति... ॥ Bk.5. 14.

-उपमफला, -भा -फला the creeper Bryonia Gran- dis (whose fruit resembles a lip. Mar. तोंडली).

-कोपः, -प्रकोपः a disease of the lips.

-ज a. labial (produced by the lips).

-जाहम् the root of the lip.

-पल्लवः, -वम् a sprout-like or tender lip.

-पाकः The cracking of lips due to cold &c.

-पुटम् the cavity made by opening the lips.

-पुष्पः -पुष्पम् the tree वन्धुक (Mar. दुपारी).

-रोगः any disease of the lips.

क्रोष्टु ष्टृ m. (

-ष्ट्री f.) [क्रुश्-तुन् Uṇ.1.69] A jackal (the strong cases of this word are necessarily formed from क्रोष्टृ and the weak ones optionally); so क्रोष्टुक Y.1.148. कोष्टारो$भ्यद्रवन्सर्वे संरब्धा हतबान्धवाः Bhāg.1.15.36.... त्रस्यत् क्रोष्ट्रुकुलाकुला Śiva. B.22.68.

-Comp. -शीर्षम्, -क्रोष्टुक- शिरस् a disease of the knee; Suśr.2.1.75.

जरा [जॄ-अङ् गुणः] (The word जरस् is optionally substituted for जरा before vowel terminations after acc. dual.)

1 Old age; कैकेयीशङ्कयेवाह पलितच्छद्मना जरा R.12. 2; तस्य धर्मरतेरासीद् वृद्धत्वं जरया (जरसा) विना 1.23.

-2 De- crepitude, infirmity, general debility consequent on old age.

-3 Praise.

-4 Digestion.

-5 N. of a female demon; see जरासन्ध below.

-6 Invoking, greeting.

-Comp. -अवस्था decrepitude.

-आतुर a.

1 infirm.

-2 old.

-जीर्ण a. old through age, debilitated, infirm; Bh.3.17.

-पुष्ट =

-जरासन्ध. -भीरुः the god of love, Cupid.

-सन्धः N. of a celebrated king and warrior, son of Bṛihadratha. [According to a legend, he was born divided in two halves which were put together by a Rākṣasī called Jara, whence the boy was called Jarāsandha. He became king of Magadha and Chedi after his father's death. When he heard that Krisna had slain his son-in-law Kaṁsa, he gathered a large army and besieged Mathurā eighteen times, but was as often repulsed. When Yudhiṣṭhira performed the great Rājasuya sacrifice, Krisna, Arjuna and Bhīma went to the capital of Jarāsandha disguised as Brāh- maṇas, chiefly with the object of slaying their enemy and liberating the kings imprisoned by him. He, how- ever, refused to release the kings, whereupon Bhīma challenged him to a single combat. The challenge was accepted; a hard fight ensued, but Jarāsandha was at last overpowered and slain by Bhīma.]

-सुतः Jarāsandha; जरासुतस्तावभिसृत्य माधवौ Bhāg.1.5.21.

दत् m. A tooth; (a word optionally substituted for दन्त in all the case-forms after the acc. dual. It has no forms for the first five inflections).

-Comp. -छदः (-दच्छदः) a lip; रभसा दष्ठदच्छदम् Bhāg.7.2.3.

दोस् m., n. [दम्यते अनेन दम् दो$सि अर्धर्चा˚; Uṇ.2.69] (दोषन् is optionally substituted for this word after acc. dual.)

1 The forearm, the arm; तमुपाद्रवदुद्यम्य दक्षिणं दोर्निशाचरः R.15.23; हेमपात्रगतं दोर्भ्यामादधानं पयश्चरुम् 1.51; Ku.3.76.

-2 The part of an arc defining its sine.

-3 The side of a triangle or square.

-4 A measure of eighteen inches; Mātaṅga. L.1.14.

-Comp. -गडु (दोर्गडु) a. crooked-armed.

-ग्रह (दोर्ग्रह) a. strong, powerful. (

-हः) pain in the arm.

-ज्या (दोर्ज्या) the sine of the base.

-दण़्डः (दोर्दण्डः) a stick-like arm, strong arm; दोर्दण्डाञ्चितमहिमा Mv.7.8.; Bv.1.128.

-निकर्तनम् (दोर्निकर्तनम्) amputation of the arm.

-मूलम् (दोर्मूलम्) the armpit.

-युद्धम् (दोर्युद्धम्) a duel; (अभ्युद्यतं) दोर्युद्धाय दशास्यमिन्द्रतनयः प्रक्षिप्य कक्षान्तरे Mv.5.37.

-शालिन् (दोःशालिन्) possessed of strong arms, warlike, brave; इयं परिसमाप्यते रणकथाद्य दोःशालिनाम् Ve.3.34.

-शिखरम् (दोःशिखरम्) the shoulder.

-सहस्रभृत् (दोःसहस्रभृत्) m.

1 an epithet of the demon Bāṇa.

-2 an epithet of Sahasrārjuna.

-स्थः (दोःस्थः)

1 a servant.

-2 service.

-3 a player.

-4 play, sport.

द्वि num. a. (Nom. du. द्वौ m., द्वे f., द्वे n.) Two, both; सद्यः परस्परतुलामधिरोहतां द्वे R.5.68. (N. B. In comp. द्वा is sub- stituted for द्वि necessarily before दशन्, विंशति and त्रिंशत् and optionally before चत्वारिंशत्, पञ्चाशत्, षष्टि, सप्तति and नवति, द्वि remaining unchanged before अशीति.) [cf. L. duo, bis or bi in comp.; Gr. duo, dis; Zend dva; A. S. twi.]

-Comp. -अक्ष a. two-eyed, binocular. द्व्यक्षीं त्र्यक्षीं ललाटाक्षीम् Mb.

-अक्षर a. dissyllabic. (

-रः) a word of two syllables.

-अङ्गुल a. two fingers long. (

-लम्) two fingers' length.

-अणुकम् an aggregate or molecule of two atoms, a diad. विषयो द्व्यणुकादिस्तु ब्रह्माण्डान्त उदाहृतः Bhāṣāparichchheda.

-अन्तर a. separated by two inter- mediate links.

-अर्थ a.

1 having two senses.

-2 ambi- guous, equivocal.

-3 having two objects in view. ˚कर a. accomplishing two objects; आम्रश्च सिक्तः पितरश्च तृप्ता एका क्रिया द्व्यर्थकरीह लोके Vāyu P. ˚त्वम् the state of having to convey two senses; द्व्यर्थत्वं विप्रतिषिद्धम् MS.7.1.6.

-अर्ध a. 1<?>.

- अवर a. at least two; द्व्यवरान् भोजयेद् विप्रान् पायसेन यथोचितम् Bhāg.8.16.43.

-अशीत a. eighty-second.

-अशीतिः f. eighty-two.

-अष्टम् copper. ˚सहस्रम् 16.

-अहः a period of two days.

-आत्मक a.

1 having a double nature.

-2 being two.

-आत्मकाः m. (pl.) the signs of the zodiac Gemini, Virgo, Sagittarius and Pisces.

-आमुष्यायणः 'a son of two persons or fathers', an adopted son who remains heir to his natural father though adopted by another.

-आम्नात a. twice men- tioned.

-आहिक a. recurring every day (fever).

-ऋचम् (द्वृचम् or द्व्यर्चम्) a collection of two verses or riks.

-एकान्तर a. separated by two or by one (degree); द्व्येकान्तरासु जातानां धर्म्यं विद्यादिमं विधिम् Ms.1.7.

कः, -ककारः 1 crow (there being two 'Ka's in the word काक).

-2 the ruddy goose (there being two 'Ka's in the word कोक).

-ककुद् m. a camel.

-कर a. Yielding two senses, serving two purposes; तत्र द्विकरः शब्दः स्यात् । न च सकृदुच्चरितः शक्तो ŚB. on MS.12.1.4.

-कार्षापणिक a. worth two कार्षापणs

-कौडविक a. containing or worth two कुडवs.

-गत a ambiguous.

-गु a. exchanged or bartered for two cows. (

-गुः) a subdivision of the Tatpuruṣa compound in which the first member is a numeral; द्वन्द्वो द्विगुरपि चाहम् Udb.

-गुण a. double, twofold; पितुर्वधव्यसनमिदं हि येन मे चिरादपि द्विगुणमिवाद्य वर्धते Mu.5.6 (द्रिगुणाकृ to plough twice; द्विगुणीकृ to double, increase; द्विगुणीभूत a. double, augmented).

-गुणित a.

1 doubled, multiplied by two; वैरोचनैर्द्विगुणिताः सहसा मयूखैः Ki.5.46.

-2 folded double.

-3 enveloped.

-4 doubly increased, doubled.

- चरण a. having two legs, two-legged; द्विचरणपशूनां क्षितिभुजाम् Śānti.4.15.

-चत्वारिंश a. (द्वि-द्वा-चत्वारिंश) fortysecond.

-चत्वारिंशत् f. (द्वि-द्वा चत्वारिंशत्) forty-two.

-चन्द्रधी, -मतिः The illusion of seeing two moons due to an eye disease called Timira; N.13.42.

-जः 'twice-born'

1 a man of any of the first three castes of the Hindus (a Brāh- maṇa, Kṣatriya or Vaiśya); मातुर्यदग्रे जायन्ते द्वितीयं मौञ्जिबन्धनात् । ब्राह्मणक्षत्रियविशस्तस्मादेते द्विजाः स्मृताः Y.1.39.

-2 Brāhmaṇa (over whom the Saṁskāras or purifi- catory rites are performed); जन्मना ब्राह्मणो ज्ञेयः संस्कारै- र्द्विज उच्यते.

-3 any oviparous animal, such as a bird, snake, fish &c.; Mb.12.361.5. (द्विजश्रेष्ठ = द्विजाना- मण्डजानां सर्पाणां श्रेष्ठ); स तमानन्दमविन्दत द्विजः N.2.1; Ś.5.22; R.12.22; Mu.1.11; Ms.5.17.

-4 a tooth; कीर्णं द्विजानां गणैः Bh.1.13. (where द्विज means 'a Brāhmaṇa' also).

-5 A star; L. D. B.

-6 A kind of horse; जलोद्भवा द्विजा ज्ञेयाः Aśvachikitsā.

-7 A Brahmachārī; Bhāg.11.18.42. ˚अग्ऱ्य a Brāhmaṇa. ˚अयनी the sacred thread worn by the first three castes of the Hindus. ˚आलयः

1 the house of a dvija.

-2 a nest. ˚इन्द्रः, ˚ईशः

1 the moon; द्विजेन्द्रकान्तं श्रितवक्षसं श्रिया Śi.12.3.

-2 an epithet of Garuḍa.

-3 camphor. ˚दासः a Sūdra. ˚देवः

1 a Brāhmaṇa; Bhāg.8.15.37.

-2 a sage; Bhāg.3.1.23.

-3 N. of Brahmadeva; Bhāg. 5.2.16. ˚पतिः, ˚राजः an epithet of

1 the moon; इत्थं द्विजेन द्विजराजकान्तिः R.5.23.

-2 Garuḍa.

-3 camphor. ˚प्रपा

1 a trench or basin round the root of a tree for holding water.

-2 a trough near a well for watering birds, cattle &c. ˚प्रियः kind of khadira. ˚प्रिया the Soma plant. ˚बन्धुः, ˚ब्रुवः

1 a man who pretends to be a Brāh- maṇa.

-2 one who is 'twice-born' or a Brāhmaṇa by name and birth only and not by acts; cf. ब्रह्मबन्धु. ˚मुख्यः a Brāhmaṇa. ˚लिङ्गिन् m.

1 a Kṣatriya.

-2 a pseudo- Brāhmaṇa, one disguised as a Brāhmaṇa. ˚वाहनः an epithet of Viṣṇu (having Garuḍa for his vehicle). ˚सेवकः a Sūdra.

-जन्मन् a.

1 having two natures.

-2 regenerated.

-3 oviparous (-m.).

-जातिः m.

1 a man of any of the first three castes of the Hindus; एतान् द्विजातयो देशान् संश्रयेरन् प्रयत्नतः Ms.2.24.

-2 a Brāhmaṇa. Ki.1.39; Ku.5.4. गुरुरग्निर्द्विजातीनां वर्णानां ब्राह्मणो गुरुः H.

-3 a bird.

-4 a tooth.

-5 A kind of horse; लक्षणद्वयसम्बन्धाद् द्विजातिः स्यात् तुरङ्गमः Yuktikalpataru.

-जातीय a.

1 belonging to the first three castes of the Hindus.

-2 of a twofold nature.

-3 of mixed origin, mongrel. (

-यः) a mule.

-जानि a having two wives.

-जिह्व a. double-tongued (fig. also).

-2 insincere.

(-ह्वः) 1 a snake; परस्य मर्माविधमुज्झतां निजं द्विजिह्वतादोषमजिह्मगामिभिः Śi.1.63; R.11.64;14.41; Bv.1.2.

-2 an informer, a slan- derer, tale-bearer.

-3 an insincere person

-4 a thief.

-5 particular disease of the tongue.

-ज्या the sine of an arc.

-ठः 1 the sign visarga consisting of two dots.

-2 N. of Svāhā, wife of Agni.

-त्र a. (pl.) two or three; द्वित्राण्यहान्यर्हसि सोढुमर्हन् R.5.25; सूक्ष्मा एव पतन्ति चातकमुखे द्वित्राः पयोबिन्दवः Bh.2.121.

-त्रिंश (द्वात्रिंश) a.

1 thirty second.

-2 consisting of thirty two.

-त्रिंशत् (द्वात्रिंशत्) f. thirty-two. ˚लक्षण a. having thirty-two auspicious marks upon the body.

-दण्डि ind. stick against stick.

-दत् a. having two teeth (as a mark of age).

-दन्तः an elephant.

-दल a. having two parts, two-leafed.

-दश a. (pl.) twenty.

-दश a.

(द्वादश) 1 twelfth; गर्भात् तु द्वादशे विशः Ms.2.36.

-2 consisting of twelve.

-दशन् (द्वादशन्) a. (pl.) twelve. ˚अंशुः, ˚अर्चिस् m. an epithet of

1 the planet Jupiter.

-2 Bṛihaspati, the preceptor of the gods. ˚अक्षः, ˚करः, ˚लोचनः epithets of Kārtikeya ˚अक्षरमन्त्रः- विद्या the mantra ऊँ नमो भगवते वासुदेवाय; गन्धधूपादिभिश्चार्चेद्वाद- शाक्षरविद्यया Bhāg.8.16.39. ˚अङ्गुल a measure of twelve fingers. ˚अध्यायी N. of Jaimini's Mimāṁsā in twelve Adhyāyas. ˚अन्यिक a. committing twelve mistakes in reading. ˚अस्र a dodecagon. ˚अहः

1 a period of twelve days; शुध्येद् विप्रो दशाहेन द्वादशाहेन भूमिपः Ms.5.83;11.168.

-2 a sacrifice lasting for or completed in twelve days. ˚अक्षः, ˚आख्यः a Buddha. ˚आत्मन् m. the sun; N.1.52. ˚आदित्याः (pl.) the twelve suns; see आदित्य. ˚आयुस् m. a dog. ˚लक्षणी f. the मीमांसासूत्र of जैमिनि (so called because it comprises twelve chapters); धर्मो द्वादशलक्षण्या व्युत्पाद्यः ŚB. on MS. ˚वार्षिक a.

1 twelve years old, lasting for twelve years; Pt.1. ˚विध a. twelve-fold. ˚सहस्र a. consisting of 12.

-दशी (द्वादशी) the twelfth day of a lunar fortnight.

-द्वादशान्यिक (द्वादशापपाठा यस्य जाताः द्वादशान्यिकः).

-दशम् (द्वादशम्)) a collection of twelve, ˚आदित्याः Twelve Ādityas:- विवस्वान्, अर्यमा, पूषन्, त्वष्टा, सविता, 3भग, धाता, विधाता, वरुण, मित्र, रुद्र, विष्णु. ˚पुत्रा Twelve types of sons according to Dharmaśāstra:-- औरस, क्षेत्रज, दत्तक, कृत्रिम, गूढोत्पन्न, अपविद्ध, कानीन, सहोढ, क्रीत, पौनर्भव, स्वयंदत्त, पारशव.

-दाम्नी a cow tied with two ropes.

-दिवः a ceremony lasting for two days.

-देवतम् the constel- lation विशाखा.

-देहः an epithet of Gaṇesa.

-धातुः an epithet of Gaṇeśa.

-नग्नकः a circumcised man.

-नवत (द्वि-द्वा-नवत) a. ninety-second.

-नवतिः(द्वि-द्वा-नवतिः) f. ninety-two.

-पः an elephant; यदा किञ्चिज्ज्ञो$हं द्विप इव मदान्धः समभवम् Bh.3.31; विपूर्यमाणश्रवणोदरं द्विपाः Śi. ˚अधिपः Indra's elephant. ˚आस्य an epithet of Gaṇesa.

-पक्षः 1 a bird.

-2 a month.

-पञ्चाश (द्वि-द्वा-पञ्चाश) a. fifty-second.

-पञ्चाशत् f. (

द्वि-द्वा-पञ्चाशत्) fifty-two.

-पथम् 1 two ways.

-2 a cross-way, a place where two roads meet.

-पद् see द्विपाद् below.

-पद a. having two feet (as a verse).

-पदः a biped man.

-पदिका, -पदी a kind of Prākṛita metre.

-पाद्, a. two footed; द्विपाद बहुपादानि तिर्यग् गतिमतीनि च Mb.14.37.

-पादः 1 a biped, man.

-2 a bird.

-3 a god.

-पाद्यः, -द्यम् a double penalty.

-पायिन् m. an elephant.

-फालबद्धः hair parted in two; N.1.16.

-बाहुः man; Ks.53.94.

-बिन्दुः a Visarga (:).

-भातम् twilight.

-भुजः an angle.

-भूम a. having two floors (as a palace).

-भौतिकः a horse possessing two ele- ments out of the five; द्वयोर्लक्षणसंबन्धात् तुरगः स्याद् द्विभौतिकः Yuktikalpataru.

-मातृ, -मातृजः an epithet of

1 Gaṇesa.

-2 king Jarāsandha.

-मात्रः a long vowel (having two syllabic instants); एकमात्रो भवेद् ह्रस्वो द्विमात्रो दीर्घ उच्यते Śikṣā.

-मार्गी a cross-away.

-मुखा 1 a leech.

-2 kind of water-vessel; ˚अहिः, ˚उरगः a double- mouthed snake.

-रः 1 a bee; cf. द्विरेफ.

-2 = बर्बर q. v.

-मुनि ind. the two Munis, Pāṇini and Kātyāyana; द्विमुनि व्याकरणस्य, विद्याविद्यावतारभेदाद् द्विमुनिव्याकरणमित्यपि साधु Sk.

-मूर्वा N. of a plant, presumably some hemp. Mātaṅga. L.9.2.

-यामी Two night-watches = 6 hours.

-रदः an elephant; सममेव समाक्रान्तं द्वयं द्विरदगामिना R.4.4; Me.61. ˚अन्तकः, ˚अराति, ˚अशनः

1 a lion.

-2 the Śarabha.

-रसनः a snake.

-रात्रम् two nights.

-रूप a.

1 biform.

-2 written in two ways.

-3 having a different shape.

-4 bi-colour, bipartite.

(-पः) 1 a variety of interpre- tation or reading.

-2 a word correctly written in two ways.

-रेतस् m. a mule.

-रेफः a large black bee (there being two 'Ra's in the word भ्रमर); अनन्तपुष्पस्य मधोर्हि चूते द्विरेफमाला सविशेषसङ्गा Ku.1.27;3.27,36.

-लयः (in music) double time (?); साम्य of two things (like गीत and वाद्य); द्विलयान्ते चर्चरी V.4.35/36.

-वक्त्रः 1 a double-mouthed serpent.

-2 a kind of demon; एकवक्त्रो महावक्त्रो द्विवक्त्रो कालसंनिभः Hariv.

-वचनम् the dual num- ber in grammar.

-वज्रकः a kind of house or structure with 16 angles (sides).

-वर्गः The pair of प्रकृति and पुरुष, or of काम and क्रोध; जज्ञे द्विवर्गं प्रजहौ द्विवर्गम् Bu. Ch.2.41.

-वाहिका a wing.

-विंश (द्वाविंश) a. twenty-second.

-विंशतिः f. (

द्वाविंशति) twenty-two.

-विध a. of two kinds or sorts; द्विविधः संश्रयः स्मृतः Ms.7.162.

-वेश(स)रा a kind of light carriage drawn by mules.

-व्याम, -व्यायाम a. two fathoms long.

-शतम् 1 two hundred.

-2 one hundred and two.

-शत्य a. worth or bought for two hundred.

-शफ a. clovenfooted. (

-फः) any cloven-footed animal.

-शीर्षः an epithet of Agni; also द्विशीर्षकः; सप्तहस्तः चतुःशृङ्गः सप्तजिह्वो द्विशीर्षकः Vaiśvadeva.

-श्रुति a. comprehending two intervals.

-षष् a. (pl.) twice six, twelve.

-षष्ट (द्विषष्ट, द्वाषष्ट) a. sixty-second.

-षष्टिः f. (

-द्विषष्टिः, द्वाषष्टिः) sixty-two.

-सन्ध्य a. having a morning and evening twi-light.

-सप्तत (द्वि-द्वा-सप्तत) a. seventy-second.

-सप्ततिः f. (

द्वि-द्वा सप्ततिः) seventy two.

-सप्ताहः a fortnight.

-सम a. having two equal sides.

-समत्रिभुजः an isosceles triangle.

-सहस्राक्षः the great serpent Śeṣa.

-सहस्र, -साहस्र a. consisting of 2. (

-स्रम्) 2.

-सीत्य, -हल्य a. ploughed in two ways, i. e. first length-wise and then breadth-wise.

-सुवर्ण a. worth or bought for two golden coins.

-स्थ (ष्ठ) a. conveying two senses; भवन्ति चद्विष्ठानि वाक्यानि यथा श्वेतो धावति अलम्बुसानां यातेति ŚB. on MS.4.3.4.

-हन् m. an elephant.

-हायन, -वर्ष a. two years old; शुके द्विहायनं कत्सं क्रौञ्चं हत्वा त्रिहायनम् Ms.11.134.

-हीन a. of the neuter gender.

-हृदया a pregnant woman.

-होतृ m. an epithet of Agni.

नस् 1 Ā. (नसते) Ved.

1 To approach, go towards.

-2 To copulate.

-3 To be crooked or curved, to bend.

नस् f. The nose. (a word optionally substituted for नासिका after acc. dual); यथा गावो नसि प्रोताः Bhāg. 1.13.41.

-Comp. -क्षुद्र a. small-nosed.

निश् 1 P. (नेशति) To lose oneself in abstract meditation, meditate upon.

निश् f. (This word is optionally substituted for निशा in all cases after acc. dual; it has no forms for the first five inflections).

1 Night.

-2 Turmeric.