Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

nut+plant

  • 1 орехоплодное растение

    Русско-английский биологический словарь > орехоплодное растение

  • 2 अर्शस् _arśas

    अर्शस् n. [ऋ-असुन् व्याधौ शुट् च Uṇ.4.195] Piles; नाशयित्री बलासस्यार्शस$उपचितामसि Vāj.12.97.
    -Comp. -घ्न a. destroying piles.
    (-घ्नः) 1 N. of the plant शुरण (Mar. सुरण), so called because it is said to cure piles.
    -2 one part of buttermilk with three parts of water.
    (-घ्नी) 1 N. of the plant Curculigo Archioides Lin. (Mar. देव़डंगरी).
    -2 the marking nut plant (भल्लातक).
    -युज् a. afflicted with piles.
    -हित a. curing piles. (
    -तः) the marking nut plant; (Mar. बिब्बा).

    Sanskrit-English dictionary > अर्शस् _arśas

  • 3 महा _mahā

    1
    महा A cow.
    2
    महा The substitute of महत् at the beginning of Karmadhāraya and Bahuvrīhi compounds, and also at the beginning of some other irregular words. (Note: The number of compounds of which महा is the first mem- ber is very large, and may be multiplied ad infinitum. The more important of them, or such as have peculiar significations, are given below.)
    -Comp. -अक्षः an epithet of Śiva. ˚पटलिक a chief keeper of archives.
    -अङ्ग a. huge, bulky.
    -(ङ्गः) 1 a camel.
    -2 a kind of rat.
    -3 N. of Śiva.
    -अञ्जनः N. of a mountain.
    -अत्ययः a great danger or calamity.
    -अध्वनिक a. 'having gone a long way', dead.
    -अध्वरः a great sacrifice.
    -अनसम् 1 a heavy carriage.
    -2 cooking utensils. (
    -सी) a kitchen-maid. (
    -सः, -सम्) a kitchen; सूपानस्य करिष्यामि कुशलो$स्मि महानसे Mb.4.2.2.
    -अनिलः a whirl- wind; महानिलेनेव निदाघजं रजः Ki.14.59.
    -अनुभाव a.
    1 of great prowess, dignified, noble, glorious, magnanimous, exalted, illustrious; ग्रहीतुमार्यान् परिचर्यया मुहुर्महानु- भावा हि नितान्तमर्थिनः Śi.1.17; Ś.3.
    -2 virtuous, righteous, just.
    (-वः) 1 a worthy or respectable person.
    -2 (pl.) people of a religious sect in Mahārāṣtra founded by Chakradhara in the 13th century.
    -अन्तकः 1 death.
    -2 an epithet of Śiva.
    -अन्धकारः 1 thick darkness.
    -2 gross (spiritual) ignorance.
    -अन्ध्राः (pl.) N. of a people and their country.
    -अन्वय, -अभिजन a. nobly-born, of noble birth. (
    -यः, -नः) noble birth, high descent.
    -अभिषवः the great extraction of Soma.
    -अमात्यः the chief or prime minister (of a king).
    -अम्बुकः an epithet of Śiva.
    -अम्बुजम् a billion.
    -अम्ल a. very sour. (
    -म्लम्) the fruit of the tamarind tree. अरण्यम् a great (dreary) forest, large forest.
    -अर्घ a. very costly, costing a high price; महार्घस्तीर्थानामिव हि महतां को$प्यतिशयः U.6.11. (
    -र्घः) a kind of quail.
    -अर्घ्य a.
    1 valuable, precious.
    -2 invaluable; ines- timable; see महार्ह below.
    -अर्चिस् a. flaming high.
    -अर्णवः 1 the great ocean.
    -2 N. of Śiva.
    -अर्थ a.
    1 rich.
    -2 great, noble, dignified.
    -3 important, weighty.
    -4 significant.
    -अर्बुदम् one thousand millions.
    -अर्ह a.
    1 very valuable, very costly; महार्हशय्यापरिवर्तनच्युतैः स्वकेशपुष्पैरपि या स्म दूयते Ku.5.12.
    -2 invaluable, inestimable; महार्हशयनोपेत किं शेषे निहतो भुवि Rām.6.19. 2. (
    -र्हम्) white sandal-wood.
    -अवरोहः the fig-tree.
    -अशनिध्वजः a great banner in the form of the thunderbolt; जहार चान्येन मयूरपत्रिणा शरेण शक्रस्य महाशनि- ध्वजम् R.3.56.
    - अशन a. voracious, gluttonous; Mb. 4.
    -अश्मन् m. a precious stone, ruby.
    -अष्टमी the eighth day in the bright half of Āśvina sacred to Durgā; आश्विने शुक्लपक्षस्य भवेद् या तिथिरष्टमी । महाष्टमीति सा प्रोक्ता......
    -असिः a large sword.
    -असुरी N. of Durgā.
    -अह्नः the afternoon.
    -आकार a. extensive, large, great.
    -आचार्यः 1 a great teacher.
    -2 an epithet of Śiva.
    -आढ्य a. wealthy, very rich. (
    -ढ्यः) the Kadamba tree.
    -आत्मन् a.
    1 high-souled, high-minded, magnanimous, noble; अयं दुरात्मा अथवा महात्मा कौटिल्यः Mu.7; द्विषन्ति मन्दाश्चरितं महात्मनाम् Ku.5.75; U.1.49; प्रकृतिसिद्धमिदं हि महात्मनाम् Bh.1.63.
    -2 illustrious, distinguished, exalted, eminent; किमाचाराः किमाहाराः क्व च वासो महात्मनाम् Mb.3. 1.4.
    -3 mighty (महाबल); अथायमस्यां कृतवान् महात्मा लङ्केश्वरः कष्टमनार्यकर्म Rām.5.9.74. (-m.)
    1 the Supreme Spirit; युगपत्तु प्रलीयन्ते यदा तस्मिन् महात्मनि Ms.1.54.
    -2 the great principle, i. e. intellect of the Sāṅkhyas. (महात्मवत् means the same as महात्मन्).
    -आनकः a kind of large drum.
    -आनन्दः, -नन्दः 1 great joy or bliss.
    -2 espe- cially, the great bliss of final beatitude.
    (-न्दा) 1 spirituous liquor.
    -2 a festival on the ninth day in the bright half of Māgha.
    -आपगा a great river.
    -आयुधः an epithet of Śiva.
    -आरम्भ a. undertaking great works, enterprizing. (
    -म्भः) any great enterprize.
    -आलयः 1 a temple in general.
    -2 a sanctuary, an asylum.
    -3 a great dwelling.
    -4 a place of pilgrimage.
    -5 the world of Brahman.
    -6 the Supreme Spirit.
    -7 a tree &c. sacred to a deity.
    -8 N. of a particular dark fortnight.
    -9 पितृश्राद्ध in the month of Bhādra- pada. (
    -या) N. of a particular deity.
    - आशय a. high- souled, nobleminded, magnanimous, noble; दैवात् प्रबुद्धः शुश्राव वराहो हि महाशयः Ks; राजा हिरण्यगर्भो महाशयः H.4; see महात्मन्.
    (-यः) 1 a noble-minded or magnanimous person; महाशयचक्रवर्ती Bv.1.7.
    -2 the ocean.
    -आस्पद a.
    1 occupying a great position.
    -2 mighty, powerful.
    -आहवः a great or tumultuous fight.
    -इच्छ a.
    1 magnanimous, noble-minded, high-souled, noble; मही महेच्छः परिकीर्य सूनौ R.18.33.
    -2 having lofty aims or aspirations, ambitious; विद्यावतां महेच्छानां...... नाश्रयः पार्थिवं विना Pt.1.37.
    -इन्द्रः 1 'the great Indra', N. of Indra; इयं महेन्द्रप्रभृतीनधिश्रियः Ku.5.53; R.13.2; Ms.7.7.
    -2 a chief or leader in general.
    -3 N. of a mountain range; पतिर्महेन्द्रस्य महोदधेश्च R.6.54;4.39,43. ˚चापः rain-bow. ˚नगरी N. of Amarāvatī, the capital of Indra. ˚मन्त्रिन् m. an epithet of Bṛihaspati. ˚वाहः the elephant Airāvata; महेन्द्रवाहप्रतिमो महात्मा Mb.9.17.52.
    -इभ्य a. very rich.
    -इषुः a great archer; अधिरोहति गाण्डीवं महेषौ Ki.13.16.
    -इष्वासः a great archer, a great warrior; अत्र शूरा महेष्वासा भामार्जुनसमा युधि Bg.1.4.
    -ईशः, -ईशानः N. of Śiva; महेशस्त्वां धत्ते शिरसि रसराजस्य जयिनीम् Udb. ˚बन्धुः the Bilva tree.
    -ईशानी N. of Pārvatī.
    -ईश्वरः 1 a great lord, sovereign; महेश्वरस्त्र्यम्बक एव नापरः R.; गोप्तारं न निधीनां कथयन्ति महेश्वरं विबुधाः Pt.2.74.
    -2 N. of Śiva.
    -3 of Viṣṇu.
    -4 a god (opp. प्रकृति).
    -5 the Supreme Being (परमात्मा); मायां तु प्रकृतिं विद्यान्मायिनं तु महेश्वरम् Śvet. Up.4.1. ˚सखः N. of Kubera; यया कैलासभवने महेश्वरसखं बली Mb.9.11.55.
    (-री) 1 N. of Durgā.
    -2 a kind of bell-metal.
    -उक्षः (for उक्षन्) a large bull; a full grown or strong bull; महोक्षतां वत्सतरः स्पृशन्निव R.3.32;4.22;6.72; Śi.5.63.
    -उत्पलम् a large blue lotus. (
    -लः) the Sārasa bird.
    -उत्सवः 1 a great festival or occasion of joy; नयनविषयं जन्मन्येकः स एव महोत्सवः Māl.1.36.
    -2 the god of love.
    -उत्साह a. possessed of great energy, energetic, persevering; अहं च कर्णं जानामि...... सत्यसंधं महोत्साहं...... Mb.3.91.2.
    (-हः) 1 perseverance.
    -2 great pride; ये जात्यादिमहो- त्साहान्नरेन्द्रान्नोपयान्ति च । तेषामामरणं भिक्षा प्रायश्चितं विनिर्मितम् ॥ Pt.1.38.
    -उदधिः 1 the great ocean; महोदधेः पूर इवेन्दु- दर्शनात् R.3.17.
    -2 an epithet of Indra. ˚जः a conch- shell, shell.
    - उदय a. very prosperous or lucky, very glorious or splendid, of great prosperity.
    (-यः) 1 (a) great elevation or rise, greatness, prosperity; नन्दस्त्वतीन्द्रियं दृष्ट्वा लोकपालमहोदयम् Bhāg.1.28.1; अपवर्ग- महोदयार्थयोर्भुवमंशाविव धर्मयोर्गतौ R.8.16. (b) great fortune or good luck. (c) greatness, pre-eminence.
    -2 final beatitude.
    -3 a lord, master.
    -4 N. of the district called Kānyakubja or Kanouja; see App.
    -5 N. of the capital of Kanouja.
    -6 sour milk mixed with honey.
    -7 = महात्मन् q. v.; संसक्तौ किमसुलभं महोदयानाम Ki.7.27. ˚पर्वन् a time of union of the middle of श्रवण नक्षत्र and the end of व्यतिपात (generally in the month of माघ or पौष at the beginning of अमावास्या).
    - उदर a. big-bellied, corpulent.
    -(रम्) 1 a big belly.
    -2 dropsy.
    -उदार a.
    1 very generous or magnanimous.
    -2 mighty, powerful.
    -उद्यम a. = महोत्साह q. v; महोद्यमाः कर्म समा- रभन्ते.
    -उद्योग a. very industrious or diligent, hard- working.
    -उद्रेकः a particular measure (= 4 प्रस्थs).
    -उन्नत a. exceedingly lofty. (
    -तः) the palmyra tree.
    -उन्नतिः f. great rise or elevation (fig. also), high rank.
    -उपकारः a great obligation.
    -उपाध्यायः a great preceptor, a learned teacher.
    -उरगः a great serpent; वपुर्महोरगस्येव करालफणमण्डलम् R.12.98.
    -उरस्क a. broad-chested. (
    -स्कः) an epithet of Śiva.
    -उर्मिन् m. the ocean; ततः सागरमासाद्य कुक्षौ तस्य महोर्मिणः Mb.3.2.17.
    -उल्का 1 a great meteor.
    -2 a great fire-brand.
    -ऋत्विज् m. 'great priest', N. of the four chief sacri- ficial priests.
    -ऋद्धि a. very prosperous, opulent. (-f.) great prosperity or affluence.
    -ऋषभः a great bull.
    -ऋषिः 1 a great sage or saint; यस्मादृषिः परत्वेन महांस्त- स्मान्महर्षयः; (the term is applied in Ms.1.34 to the ten Prajāpatis or patriarchs of mankind, but it is also used in the general sense of 'a great sage').
    -2 N. of Sacute;iva.
    -3 of Buddha.
    -ओघ a. having a strong current.
    -घः a very large number; शतं खर्व- सहस्राणां समुद्रमभिधीयते । शतं समुद्रसाहस्रं महौघमिति विश्रुतम् ॥ Rām.6.28.37.
    -ओष्ठ (महोष्ठ) a. having large lips. (
    -ष्ठः) an epithet of Śiva.
    -ओजस् a. very mighty or powerful, possessed of great splendour or glory; महौजसा मानधना धनार्चिताः Ki.1.19. (-m.) a great hero or warrior, a champion. (-n.) great vigour.
    -ओजसम् the discus of Viṣṇu (सुदर्शन). (
    -सी) N. of plant (Mar. कांगणी).
    -ओदनी Asparagus Racemosus (Mar. शतावरी).
    -ओषधिः f.
    1 a very efficacious medicinal plant, a sovereign drug.
    -2 the Dūrvā grass.
    -3 N. of various plants ब्राह्मी, श्वेतकण्टकारी, कटुका, अतिविष &c. ˚गणः a collection of great or medicinal herbs:-- पृश्निपर्णी श्यामलता भृङ्गराजः शतावरी । गुड्चा सहदेवी च महौषधिगणः स्मृतः ॥ cf. also सहदेवी तथा व्याघ्री बला चातिबला त्वचा । शङ्खपुष्पी तथा सिंही अष्टमी च सुवर्चला ॥ महौषध्यष्टकं प्रोक्तं....
    -औषधम् 1 a sovereign remedy, panacea.
    -2 ginger.
    -3 garlic.
    -4 a kind of poison (वत्सनाभ).
    -कच्छः 1 the sea.
    -2 N. of Varuṇa.
    -3 a mountain.
    -कन्दः garlic.
    -कपर्दः a kind of shell.
    -कपित्थः 1 the Bilva tree.
    -2 red garlic.
    -कम्बु a. stark naked. (
    -म्बुः) an epithet of Śiva.
    -कर a.
    1 large-handed.
    -2 having a large revenue.
    -कर्णः an epithet of Śiva.
    -कर्मन् a. doing great works. (-m.) an epithet of Śiva.
    -कला the night of the new moon.
    -कल्पः a great cycle of time (1 years of Brahman); Bhāg.7.15.69.
    -कविः 1 a great poet, a classical poet, such as कालिदास, भवभूति, बाण, भारवि &c.
    -2 an epithet of Śukra.
    -कषायः N. of a plant (Mar. कायफळ).
    -कान्तः an epithet of Śiva. (
    -ता) the earth.
    -काय a. big-bodied, big, gigantic, bulky.
    (-यः) 1 an elephant.
    -2 an epithet of Śiva.
    -3 of Viṣṇu.
    -4 of a being attending on Śiva (= नन्दि).
    -कारुणिक a. exceedingly compassionate.
    -कार्तिकी the night of full-moon in the month of Kārtika.
    -कालः 1 a form of Śiva in his character as the destroyer of the world; महाकालं यजेद्देव्या दक्षिणे धूम्रवर्णकम् Kālītantram.
    -2 N. of a cele- brated shrine or temple of Śiva (Mahākāla) (one of the 12 celebrated Jyotirliṅgas) established at Ujjayinī (immortalized by Kālidāsa in his Meghadūta, which gives a very beautiful description of the god, his temple, worship &c., together with a graphic picture of the city; cf. Me.3-38; also R.6.34); महाकालनिवासिनं कालीविलासिनमनश्वरं महेश्वरं समाराध्य Dk.1.1.
    -3 an epithet of Viṣṇu.
    -4 N. of a kind of gourd.
    -5 N. of Śiva's servant (नन्दि). ˚पुरम् the city of Ujjayinī. ˚फलम् a red fruit with black seeds; पक्वं महाकालफलं किलासीत् N.22.29.
    -काली an epithet of Durgā in her terrific form.
    -काव्यम् a great or classical poem; (for a full description of its nature, contents &c., according to Rhetoricians see S. D.559). (The number of Mahākāvyas is usually said to be five:-- रघुवंश, कुमारसंभव, किरातार्जुनीय, शिशुपालवध and नैषधचरित or six, if मेघदूत-- a very small poem or खण़्डकाव्य-- be added to the list. But this enumeration is apparently only traditional, as there are several other poems, such as the भट्टिकाव्य, विक्रमाङ्कदेवचरित, हरविजय &c. which have an equal claim to be considered as Mahākāvyas).
    -कीर्तनम् a house.
    -कुमारः the eldest son of a reigning prince, heir-apparent.
    -कुल, -कुलीन a. of noble birth or descent, sprung from a noble family, nobly born. (
    -लम्) a noble birth or family, high descent.
    -कुहः a species of parasitical worm.
    -कृच्छ्रम् a great penance.
    -केतुः N. of Śiva.
    -केशः, -कोशः 1 an epithet of Śiva.
    -2 a large sheath.
    -क्रतुः a great sacrifice; e. g. a horse-sacrifice; तदङ्गमग्ऱ्यं मघवन् महाक्रतोरमुं तुरङ्गं प्रतिमोक्तुमर्हसि R.3.46.
    -क्रमः an epithet of Viṣṇu.
    -क्रोधः an epithet of Śiva.
    -क्षत्रपः a great satrap.
    -क्षीरः sugar-cane.
    -क्षीरा f. a She-buffalo; Nighaṇṭaratnākara.
    -खर्वः, -र्वम् a high number (ten billions ?).
    -गजः a great elephant; see दिक्करिन्.
    -गणपतिः a form of the god Gaṇeśa.
    -गदः fever.
    -गन्ध a. exceedingly fragrant. (
    -न्धः) a kind of cane. (
    -न्धम्) a kind of sandal- wood. (
    -न्धा) N. of Chāmuṇḍā.
    -गर्तः, -गर्भः -गीतः N. of Śiva.
    -गर्दभगन्धिका N. of a plant, भारङ्गी.
    -गल a. longnecked.
    -गवः Bos gavaeus.
    -गुण a. very efficacious, sovereign (as a medicine); त्वया ममैष संबन्धः कपिमुख्य महागुणः Rām.5.1.12. (
    -णः) a chief quality, cardinal virtue.
    -गुरुः a highly respectable or venerable person; (these are three, the father, mother and preceptor; पिता माता तथाचार्यो महागुरुरिति स्मृतः).
    -गुल्मा the Soma plant.
    -गृष्टिः f. a cow with a large hump.
    -ग्रहः 1 an epithet of Rāhu.
    -2 the sun; महाग्रहग्राहविनष्टपङ्कः Rām.5.5.6.
    -ग्रामः N. of the ancient capital of Ceylon, the modern Māgama.
    -ग्रीवः 1 a camel.
    -2 an epithet of Śiva.
    -ग्रीविन् m. a camel.
    -घूर्णा spirituous liquor.
    -घृतम् ghee kept for a long time (for medicinal purposes).
    -घोष a. noisy, loud-sounding. (
    -षम्) a market, fair. (
    -षः) a loud noise, clamour.
    -चक्रम् the mystic circle in the शाक्त ceremonial.
    -चक्रवर्तिन् m. a universal monarch.
    -चण्डा N. of Chāmuṇḍā.
    -चपला a kind of metre.
    -चमूः f. a large army.
    -छायः the fig-tree.
    -जङ्घः a camel.
    -जटः an epithet of Śiva.
    -जटा 1 a great braid of hair.
    -2 the matted hair of Śiva.
    -जत्रु a. having a great collar-bone. (
    -त्रुः) an epithet of Śiva.
    -जनः 1 a multitude of men, a great many beings, the general populace or public; महाजनो येन गतः स पन्थाः Mb.3.313. 117; आगम्य तु ततो राजा विसृज्य च महाजनम् 6.98.25.
    -2 the populace, mob; विलोक्य वृद्धोक्षमधिष्ठितं त्वया महाजनः स्मेरमुखो भविष्यति Ku.5.7.
    -3 a great man, a distinguished or eminent man; महाजनस्य संसर्गः कस्य नोन्नतिकारकः । पद्मपत्रस्थितं तोयं धत्ते मुक्ताफलश्रियम् Pt.3.6.
    -4 the chief of a caste or trade.
    -5 a merchant, tradesman.
    -जवः an antelope.
    -जातीय a.
    1 rather large.
    -2 of an excellent kind.
    -जालिः, -ली N. of a plant (Mar. सोनामुखी)
    -जिह्वः an epithet of Śiva.
    -ज्ञानिन् m.
    1 a very learned man.
    -2 a great sage.
    -3 N. of Śiva.
    -ज्यैष्ठी the day of fullmoon in the month of Jyeṣṭha; ताभिर्दृश्यत एष यान् पथि महाज्यैष्ठीमहे मन्महे N.15.89; पूर्णिमा रविवारेण महाज्यैष्ठी प्रकीर्तिता Agni P.121.63.
    -ज्योतिस् m. an epithet of Śiva.
    -ज्वरः great affliction.
    -ज्वाल a. very brilliant or shining.
    (-लः) 1 N. of Śiva.
    -2 a sacrificial fire.
    -डीनम् a kind of flight; 'यानं महाडीनमाहुः पवित्रामूर्जितां गतिम्' Mb.8.41.27 (com.).
    -तपस् m.
    1 a great ascetic.
    -2 an epithet of Viṣṇu.
    -तलम् N. of one of the seven lower regions; see पाताल.
    -तारा N. of a Buddhist goddess.
    -तिक्तः the Nimba tree.
    -तिथिः the 6th day of a lunation.
    -तीक्ष्ण a. exceedingly sharp or pungent. (
    -क्ष्णा) the marking- nut plant.
    -तेजस् a.
    1 possessed of great lustre or splendour.
    -2 very vigorous or powerful, heroic. (-m.)
    1 a hero, warrior.
    -2 fire.
    -3 an epithet of Kārtikeya. (-n.) quick-silver.
    -त्याग, -त्यागिन् a. very generous. (-m.) N. of Śiva.
    -दंष्ट्रः a species of big tiger.
    -दन्तः 1 an elephant with large tusks.
    -2 an epithet of Śiva.
    -दण्डः 1 a long arm.
    -2 a severe punishment.
    -दम्भः an epithet of Śiva.
    -दशा the influence exercised (over a man's destiny) by a predominant planet.
    -दानम् the gift of gold equal to one's own weight; अथातः संप्रवक्ष्यामि महादानस्य लक्षणम्.
    -दारु n. the devadāru tree.
    -दुर्गम् a great calamity; Pt.
    -दूषकः a kind of grain.
    -देवः N. of Śiva.
    (-वी) 1 N. of Pārvatī.
    -2 the chief queen.
    -द्रुमः the sacred fig-tree.
    -द्वारम् a large gate, the chief or outer gate of a temple.
    -धन a.
    1 rich.
    -2 expensive, costly; हेमदण्डैर्महाधनैः Rām.7. 77.13.
    (-नम्) 1 gold.
    -2 incense.
    -3 a costly or rich dress.
    -4 agriculture, husbandry.
    -5 anything costly or precious.
    -6 great booty.
    -7 a great battle (Ved.).
    -धनुस् m. an epithet of Śiva.
    -धातुः 1 gold.
    -2 an epithet of Śiva.
    -3 lymph.
    -4 N. of Meru.
    -धी a. having a great understanding.
    -धुर्यः a full-grown draught ox.
    -ध्वजः a camel.
    -ध्वनिक a. dead.
    -नग्नः an athlete; Buddh.
    -नटः an epithet of Śiva; महानटः किं नु...... तनोति...... साम्प्रतमङ्गहारम् N.22.7; महानटबाहुनेव बद्धभुजाङ्केन Vās.
    -नदः a great river.
    -नदी 1 a great river, such as Gaṅgā, Kṛiṣṇā; मन्दरः पर्वतश्चाक्षो जङ्घा तस्य महानदी Mb.8.34.2; संभूयाम्भोधिमभ्येति महानद्या नगापगा Śi.2.1.
    -2 N. of a river falling into the bay of Bengal.
    -नन्दा 1 spirituous liquor.
    -2 N. of a river.
    -3 ninth day of the bright half of the month of Māgha; माघमासस्य या शुक्ला नवमी लोकपूजिचा । महानन्देति सा प्रोक्ता....
    -नरकः N. of one of the 21 hells.
    -नलः a kind of reed.
    -नवमी the ninth day in the bright half of Āśvina, sacred to the worship of Durgā ततो$नु नवमी यस्मात् सा महानवमी स्मृता.
    -नाटकम् 'the great drama', N. of a drama, also called Hanumannāṭaka, (being popularly ascribed to Hanumat); thus defined by S. D.:-- एतदेव यदा सर्वैः पताकास्थानकैर्युतम् । अङ्कैश्च दशभिर्धीरा महानाटकमूचिरे ॥
    -नाडी sinew, tendon.
    -नादः 1 a loud sound, uproar.
    -2 a great drum.
    -3 a thunder-cloud.
    -4 a shell.
    -5 an elephant.
    -6 a lion.
    -7 the ear.
    -8 a camel.
    -9 an epithet of Śiva. (
    -दम्) a musical instrument.
    -नाम्नी 1 N. of a परिशिष्ट of Sāmaveda.
    -2 (pl.) N. of 9 verses of Sāmaveda beginning with विदा मघवन् विदा.
    -नायकः 1 a great gem in the centre of a string of pearls.
    -2 a great head or chief.
    -नासः an epithet of Śiva.
    -निद्र a. fast asleep. (
    -द्रा) 'the great sleep', death.
    -निम्नम् intestines, abdomen.
    -नियमः an epithet of Viṣṇu.
    -निर्वाणम् total extinction of individuality (according to the Buddhists).
    -निशा 1 the dead of night, the second and third watches of the night; महानिशा तु विज्ञेया मध्यमं प्रहरद्वयम्
    -2 an epithet of Durgā.
    -नीचः a washerman.
    -नील a. dark-blue. (
    -लः) a kind of sapphire or emerald; इन्द्रनीलमहानीलमणिप्रवरवेदिकम् Rām.5.9.16; महा- महानीलशिलारुचः Śi.1.16;4.44; R.18.42; Kau. A.2.11. 29. ˚उपलः a sapphire.
    -नृत्यः, -नेत्रः an epithet of Śiva.
    -नेमिः a crow.
    -न्यायः the chief rule.
    -पक्ष a.
    1 having many adherents.
    -2 having a large family or retinue; महापक्षे धनिन्यार्थे निक्षेपं निक्षिपेद् बुधः Ms.8.179.
    (-क्षः) 1 an epithet of Garuḍa.
    -2 a kind of duck. (
    -क्षी) an owl.
    -पङ्क्तिः, -पदपङ्क्तिः a kind of metre.
    -पञ्चमूलम् the five great roots:-- बिल्वो$ग्निमन्थः श्योनाकः काश्मरी पाटला तथा । सर्वैस्तु मिलितैरेतैः स्यान्महापञ्चमूलकम् ॥
    -पञ्चविषम् the five great or deadly poisons:-- शृङ्गी च कालकूटश्च मुस्तको वत्सनाभकः । शङ्खकर्णीति योगो$यं महापञ्चविषाभिधः ॥
    -पटः the skin.
    -पथः 1 chief road, principal street, high or main road; संतानकाकीर्णमहापथं तत् Ku.7.3.
    -2 the passage into the next world, i. e. death.
    -3 N. of certain mountain-tops from which devout persons used to throw themselves down to secure entrance into heaven.
    -4 an epithet of Śiva.
    -5 the long pilgrimage to mount Ke- dāra.
    -6 the way to heaven.
    -7 the knowledge of the essence of Śiva acquired in the pilgrimage to Kedāra.
    -पथिक a.
    1 undertaking great journeys.
    -2 one receiving Śulka (toll) on the high way; cf. Mb.12.76.6 (com. महापथिकः समुद्रे नौयानेन गच्छन् यद्वा महापथि शुल्कग्राहकः)
    -पद्मः 1 a particular high number.
    -2 N. of Nārada.
    -3 N. of one of the nine treasures of Kubera.
    -4 N. of the southernmost elephant supporting the world.
    -5 an epithet of Nanda.
    -6 a Kinnara attendant on Kubera.
    (-द्मम्) 1 a white lotus.
    -2 N. of a city. ˚पतिः N. of Nanda.
    -पराकः a. a particular penance; Hch.
    -पराङ्णः a late hour in the afternoon.
    -पवित्रः an epithet of Viṣṇu.
    -पशुः large cattle; महापशूनां हरणे... दण्डं प्रकल्पयेत् Ms.8.324.
    -पातः a long flight; Pt.2.58.
    -पातकम् 1 a great sin, a heinous crime; ब्रह्महत्या सुरापानं स्तेयं गुर्वङ्गनागमः । महान्ति पातकान्याहुस्तत्संसर्गश्च पञ्चमम् ॥ Ms.1154.
    -2 any great sin or transgression.
    -पात्रः a prime minister.
    -पादः an epithet of Śiva.
    -पाप्मन् a. very sinful or wicked.
    -पुराणम् N. of a Purāṇa; महापुराणं विज्ञेयमेकादशकलक्षणम् Brav. P.
    -पुंसः a great man.
    -पुरुषः 1 a great man, an eminent or distinguished personage; शब्दं महापुरुषसंविहितं निशम्य U. 6.7.
    -2 the Supreme Spirit.
    -3 an epithet of Viṣṇu.
    -पौरुषिकः a worshipper of Viṣṇu; तदहं ते$भिधास्यामि महापौरुषिको भवान् Bhāg.2.1.1.
    -पुष्पः a kind of worm.
    -पूजा great worship; any solemn worship performed on extraordinary occasions.
    -पृष्ठः a camel.
    -पोटगलः a kind of large reed.
    -प्रजापतिः N. of Viṣṇu.
    -प्रतीहारः a chief door-keeper.
    -प्रपञ्चः the great universe.
    -प्रभ a. of great lustre. (
    -भः) the light of a lamp.
    -प्रभुः 1 a great lord.
    -2 a king, sovereign.
    -3 a chief.
    -4 an epithet of Indra.
    -5 of Śiva
    -6 of Viṣṇu.
    -7 a great saint or holy man.
    -प्रलयः 'the great dissolution', the total annihilation of the universe at the end of the life of Brahman, when all the lokas with their inha- bitants, the gods, saints &c. including Brahman himself are annihilated; महाप्रलयमारुत...... Ve.3.4.
    -प्रश्नः a knotty question.
    -प्रसादः 1 a great favour.
    -2 a great present (of food offered to an idol); पादोदकं च निर्माल्यं नैवेद्यं च विशेषतः । महाप्रसाद इत्युक्त्वा ग्राह्यं विष्णोः प्रयत्नतः
    -प्रस्थानम् 1 departing this life, death.
    -2 setting out on a great journey for ending life; इहैव निधनं याम महाप्रस्थानमेव वा Rām.2.47.7 (com. महाप्रस्थानं मरणदीक्षा- पूर्वकमुत्तराभिमुखगमनम्); Mb.1.2.365.
    -प्राणः 1 the hard breathing or aspirate sound made in the pronunciation of the aspirates.
    -2 the aspirated letters themselves (pl.); they are:-- ख्, घ्, छ्, झ्, ठ्, ढ्, थ्, ध्, फ्, भ्, श्, ष्, स्, ह्.
    -3 a raven.
    -प्राणता possession of great strength or essence; अन्यांश्च जीवत एव महाप्राणतया स्फुरतो जग्राह K.
    -प्रेतः a noble departed spirit.
    -प्लवः a great flood, deluge;... क्षिप्तसागरमहाप्लवामयम् Śi.14.71.
    -फल a.
    1 bearing much fruit.
    -2 bringing much reward.
    (-ला) 1 a bitter gourd.
    -2 a kind of spear.
    (-लम्) 1 a great fruit or reward.
    -2 a testicle.
    -फेना the cuttle-fish bone.
    -बन्धः a peculiar position of hands or feet.
    -बभ्रुः a kind of animal living in holes.
    -बल a. very strong; नियुज्यमानो राज्याय नैच्छद्राज्यं महाबलः Rām
    (-लः) 1 wind, storm.
    -2 a Buddha.
    -3 a solid bamboo.
    -4 a palm.
    -5 a crocodile.
    -बला N. of a plant; महाबला च पीतपुष्पा सहदेवी च सा स्मृता Bhāva. P. (
    -लम्) lead. ˚ईश्वरः N. of a Liṅga of Śiva near the modern Mahābaleśwara.
    -बाध a. causing great pain or damage.
    -बाहु a. long-armed, powerful. (
    -हुः) an epithet of Viṣṇu.
    -बि(वि)लम् 1 the atmosphere.
    -2 the heart.
    -3 a water-jar, pitcher.
    -4 a hole, cave.
    -बिसी a variety of skin (चर्म), a product of द्वादशग्राम in the Himālayas.
    -बी(वी)जः an epithet of Śiva.
    -बी (वी)ज्यम् the perinæum.
    -बुध्न a. having a great bottom or base (as a mountain).
    -बुशः barley.
    -बृहती a kind of metre.
    -बोधिः 1 the great intelligence of a Buddha.
    -2 a Buddha.
    -ब्रह्मम्, -ब्रह्मन् n. the Supreme Spirit.
    -ब्राह्मणः 1 a great or learned Brāhmaṇa.
    -2 a low or contemptible Brāhmaṇa.
    -भटः a great warrior; तदोजसा दैत्यमहाभटार्पितम् Bhāg.
    -भद्रा N. of the river Gaṅgā.
    -भाग a.
    1 very fortunate or blessed, very lucky or prosperous.
    -2 illustrious, distinguished, glo- rious; उभौ धर्मौ महाभागौ Mb.12.268.3; महाभागः कामं नरपतिरभिन्नस्थितिरसौ Ś.5.1; Ms.3.192.
    -3 very pure or holy, highly virtuous; पतिव्रता महाभागा कथं नु विचरिष्यति Mb.4.3.16.
    -भागता, -त्वम्, -भाग्यम् 1 extreme good fortune, great good luck, prosperity.
    -2 great excel- lence or merit.
    -भागवतम् the great Bhāgavata, one of the 18 Purāṇas. (
    -तः) a great worshipper of Viṣṇu.
    -भागिन् a. very fortunate or prosperous.
    -भाण्डम् a chief treasury.
    -भारतम् N. of the celebrated epic which describes the rivalries and contests of the sons of Dhṛitarāṣṭra and Pāṇḍu. (It consists of 18 Parvans or books, and is said to be the composition of Vyāsa; cf. the word भारत also); महत्त्वाद्भारतत्वाच्च महाभारतमुच्यते
    -भाष्यम् 1 a great commentary.
    -2 particularly, the great commentary of Patañjali on the Sūtras of Pāṇini.
    -भासुरः an epithet of Viṣṇu.
    -भिक्षुः N. of Śākyamuni.
    -भीता a kind of sensitive plant (लाजाळू).
    -भीमः an epithet of king Śantanu.
    -भीरुः a sort of beetle or fly.
    -भुज a. long-armed, powerful.
    -भूतम् a great or primary element; see भूत; तस्यैतस्य महाभूतस्य निःश्वसितमेतद्यदृग्वेदः Up.; तं वेधा विदधे नूनं महाभूतसमाधिना R.1. 29; Ms.1.6.
    (-तः) 1 the Supreme Being.
    -2 a great creature.
    -भोगः 1 a great enjoyment.
    -2 a great coil or hood; great winding.
    -3 a serpent. (
    -गा) an epi- thet of Durgā.
    -मणिः 1 a costly or precious jewel; संस्कारोल्लिखितो महामणिरिव क्षीणो$पि नालक्ष्यते Ś.6.5.
    -2 N. of Śiva.
    -मति a.
    1 high-minded.
    -2 clever. (
    -तिः) N. of Bṛihaspati or Jupiter.
    -मत्स्यः a large fish, sea-monster.
    -मद a. greatly intoxicated. (
    -दः) an elephant in rut.
    -मनस्, -मनस्क a.
    1 high-minded, noble- minded, magnanimous; ततो युधिष्ठिरो राजा धर्मपुत्रो महामनाः Mb.4.1.7.
    -2 liberal.
    -3 proud, haughty. (-m) a fabulous animal called शरभ q. v.
    -मन्त्रः 1 any sacred text of the Vedas.
    -2 a great or efficacious charm, a powerful spell.
    -मन्त्रिन् m. the prime-minister, premier.
    -मयूरी N. of Buddhist goddess.
    -मलहारी a kind of Rāgiṇi.
    -महः a great festive procession; Sinhās.
    -महस् n. a great light (seen in the sky).
    -महोपाध्यायः 1 a very great preceptor.
    -2 a title given to learned men and reputed scholars; e. g. महामहो- पाध्यायमल्लिनाथसूरि &c.
    -मांसम् 'costly flesh', especially human flesh; न खलु महामांसविक्रयादन्यमुपायं पश्यामि Māl.4; अशस्त्रपूतं निर्व्याजं पुरुषाङ्गोपकल्पितम् । विक्रीयते महामांसं गृह्यतां गृह्यतामिदम् 5.12 (see Jagaddhara ad loc.).
    -माघी the full-moon day in the month of Māgha.
    -मात्र a.
    1 great in measure, very great or large.
    -2 most excellent, best; वृष्ण्यन्धकमहामात्रैः सह Mb.1.221.27; 5.22.37.
    (-त्रः) 1 a great officer of state, high state- official, a chief minister; (मन्त्रे कर्मणि भूषायां वित्ते माने परिच्छदे । मात्रा च महती येषां महामात्रास्तु ते स्मृताः); Ms. 9.259; गूढपुरुषप्रणिधिः कृतमहामात्रापसर्पः (v. l. महामात्यापसर्पः) पौरजानपदानपसर्पयेत् Kau. A.1.13.9; Rām.2.37.1.
    -2 an elephant-driver or keeper; मदोन्मत्तस्य भूपस्य कुञ्जरस्य च गच्छतः । उन्मार्गं वाच्यतां यान्ति महामात्राः समीपगाः ॥ Pt.1.161.
    -3 a superintendent of elephants.
    (-त्री) 1 the wife of a chief minister.
    -2 the wife of a spiritual teacher.
    -मानसी N. of a Jain goddess.
    -मान्य a. being in great honour with; मकरन्दतुन्दिलानामरविन्दानामयं महामान्यः Bv.1.6.
    -मायः 1 an epithet of Śiva.
    -2 of Viṣṇu.
    -माया 1 worldly illusion, which makes the material world appear really existent.
    -2 N. of Durgā; महामाया हरेश्चैषा यया संमोह्यते जगत् Devīmāhātmya.
    -मायूरम् a particular drug. (
    -री) N. of an amulet and a goddess; Buddh.
    -मारी 1 cholera, an epidemic.
    -2 an epithet of Durgā.
    -मार्गः high road, main street. ˚पतिः a superintendent of roads.
    -मालः N. of Śiva.
    -माहेश्वरः a great worshipper of Maheśvara or Śiva.
    -मुखः a crocodile.
    -मुद्रा a parti- cular position of hands or feet (in practice of yoga).
    -मुनिः 1 a great sage.
    -2 N. of Vyāsa.
    -3 an epithet of Buddha.
    -4 of Agastya.
    -5 the coriander plant. (
    -नि n.)
    1 coriander seed.
    -2 any medicinal herb or drug.
    -मूर्तिः N. of Viṣṇu.
    -मूर्धन् m. an epithet of Śiva.
    -मूलम् a large radish. (
    -लः) a kind of onion.
    -मूल्य a. very costly. (
    -ल्यः) a ruby.
    -मृगः 1 any large animal.
    -2 an elephant,
    -3 the fabulous animal called शरभ.
    -मृत्युः, -मेधः N. of Śiva.
    -मृत्युंजयः a kind of drug.
    -मृधम् a great battle.
    -मेदः the coral tree; महामेदाभिधो ज्ञेयः Bhāva. P.
    -मेधा an epithet of Durgā.
    -मोहः great infatuation or confusion of mind. (ससर्ज) महामोहं च मोहं च तमश्चाज्ञानवृत्तयः Bhāg.3.12.2. (
    -हा) an epithet of Durgā.
    -यज्ञः 'a great sacrifice', a term applied to the five daily sacrifices or acts of piety to be performed by a house-holder; अध्यापनं ब्रह्मयज्ञः पितृयज्ञस्तु तर्पणम् । होमो दैवो (or देवयज्ञः) बलिर्भौतो (or भूतयज्ञः) नृयज्ञो$तिथिपूजनम् ॥ Ms.3.7,71, (for explanation, see the words s. v.).
    -2 N. of Viṣṇu.
    -यमकम् 'a great Yamaka', i. e. a stanza all the four lines of which have exactly the same words, though different in sense; e. g. see Ki.15.52, where विकाशमीयुर्जगतीशमार्गणाः has four different senses; cf. also बभौ मरुत्वान् विकृतः समुद्रः Bk.1.19.
    -यशस् a. very famous, renowned, celebrated.
    -यात्रा 'the great pilgrimage', the pilgrimage to Benares.
    -यानम् N. of the later system of Buddhist teaching, firstly promul- gated by Nāgārjuna (opp. हीनयान).
    -याम्यः an epi- thet of Viṣṇu.
    -युगम् 'a great Yuga', consisting of the four Yugas of mortals, or comprising 4,32, years of men.
    -योगिन् m.
    1 an epithet of Śiva.
    -2 of Viṣṇu.
    -3 a cock.
    -योनिः f. excessive dilation of the female organ.
    -रक्तम् coral.
    -रङ्गः a large stage.
    -रजतम् 1 gold; उच्चैर्महारजतराजिविराजितासौ Śi.4.28.
    -2 the thorn-apple.
    -रजनम् 1 safflower.
    -2 gold.
    -3 turmeric; तस्य हैतस्य पुरुषस्य रूपं यथा महारजनं वासः Bṛi. Up.2.3.6.
    -रत्नम् 1 a precious jewel; वज्रं मुक्ता प्रवालं च गोमेदश्चेन्द्रनीलकः ॥ वैडूर्यः पुष्करागश्च पाचिर्माणिक्यमेव च । महारत्नानि चैतानि नव प्रोक्तानि सूरिभिः ॥ Śukra.4.155-56.
    -रथः 1 a great chariot.
    -2 a great warrior or hero; द्रुपदश्च महारथः Bg.1.4; कुतः प्रभावो धनंजयस्य महारथजयद्रथस्य विपत्तिमुत्पादयितुम् Ve.2; दशरथः प्रशशास महारथः R.9.1; Śi.3.22; (a महारथ is thus defined:-- एको दशसहस्राणि योधयेद्यस्तु धन्विनाम् ॥ शस्त्रशास्त्र- प्रवीणश्च विज्ञेयः स महारथः ॥).
    -3 desire, longing; cf. मनोरथ.
    -रवः a frog.
    -रस a. very savoury.
    (-सः) 1 a sugar- cane.
    -2 quicksilver.
    -3 a precious mineral.
    -4 the fruit of the date tree.
    -5 any one of the eight substan- ces given below:-- दरदः पारदं शस्ये वैक्रान्तं कान्तमभ्रकम् । माक्षिकं विमलश्चेति स्युरेते$ष्टौ महारसाः ॥ (
    -सम्) sour ricewater.
    -राजः 1 a great king, sovereign or supreme ruler; पञ्चाशल्लक्षपर्यन्तो महाराजः प्रकीर्तितः Śukra.1.184.
    -2 a respect- ful mode of addressing kings or other great personages (my lord, your majesty, your highness); इति सत्यं महाराज बद्धो$स्म्यर्थेन कौरवैः Mb.
    -3 a deified Jaina teacher.
    -4 a fingernail. ˚अधिराजः a universal emperor, para- mount sovereign. ˚चूतः a kind of mango tree.
    -राजिकः N. of Viṣṇu.
    -राजिकाः (m. pl.) an epithet of a class of gods (said to be 22 or 236 in number.).
    -राज्यम् the rank or title of a reigning sovereign.
    -राज्ञी 1 the reigning or chief queen, principal wife of a king.
    -2 N. of Durgā.
    -रात्रम् midnight, dead of night.
    -रात्रिः, -त्री f.
    1 see महाप्रलय; ब्रह्मणश्च निपाते च महाकल्पो भवेन्नृप । प्रकीर्तिता महारात्रिः.
    -2 midnight.
    -3 the eighth night in the bright half of Āśvina.
    -राष्ट्रः 'the great kingdom', N. of a country in the west of India, the country of the Marāṭhās.
    -2 the people of Mahārāṣṭra; the Marāṭhās (pl.). (
    -ष्ट्री) N. of the principal Prākṛita; dialect, the language of the people of the Mahārāṣṭra; cf. Daṇḍin:-- महाराष्ट्राश्रयां भाषां प्रकृष्टं प्राकृतं विदुः Kāv.1.34.
    -रिष्टः a kind of Nimba tree growing on mountains.
    -रुज्, -ज a. very painful.
    -रुद्रः a form of Śiva.
    -रुरुः a species of antelope.
    -रूप a. mighty in form.
    (-पः) 1 an epithet of Śiva.
    -2 resin.
    -रूपकम् a kind of drama.
    -रेतस् m. an epithet of Śiva.
    -रोगः a dangerous illness, grievous malady; (these are eight:-- उन्मादो राजयक्ष्मा च श्वासस्त्वग्दोष एव च । मधुमेहश्चाश्मरी च तथो- दरभगन्दरौ ॥).
    -रौद्र a. very dreadful. (
    -द्री) an epithet of Durgā.
    -रौरवः N. of one of the 21 hells; Ms.4.88-9.
    -लक्ष्मी 1 the great Lakṣmī, or Śakti of Nārāyaṇa; सेवे सैरिभमर्दिनीमिह महालक्ष्मीं सरोजस्थिताम्.
    -2 a young girl who represents the goddess Durgā at the Durgā festival.
    -लयः 1 a great world destruction.
    -2 the Supreme Being (महदादीनां लयो यस्मिन्).
    -लिङ्गम् the great Liṅga or Phallus. (
    -ङ्गः) an epithet of Śiva.
    -लोलः a crow.
    -लोहम् a magnet.
    -वंशः N. of a wellknown work in Pali (of the 5th century).
    -वक्षस् m. epithet of Śiva.
    -वनम् a large forest in Vṛindāvana.
    -वरा Dūrvā grass.
    -वराहः 'the great boar', an epithet of Viṣṇu in his third or boar incarnation.
    -वर्तनम् high wages;
    -वल्ली 1 the Mādhavī creeper.
    -2 a large creeping plant.
    -वसः the porpoise.
    -वसुः silver; Gīrvāṇa.
    -वाक्यम् 1 a long sentence.
    -2 any continuous composition or literary work.
    -3 a great proposition, principal sentence; such as तत्त्वमसि, ब्रह्मैवेदं सर्वम् &c.
    -4 a complete sentence (opp. अवान्तरवाक्य q. v.); न च महावाक्ये सति अवान्तरवाक्यं प्रमाणं भवति ŚB. on MS.6.4.25.
    -वातः a stormy wind, violent wind; महावाता<?>तैर्महिषकुलनीलैर्जलधरैः Mk.5.22.
    -वादिन् m. a great or powerful disputant.
    -वायुः 1 air (as an element).
    -2 stormy wind, hur- ricane, tempest.
    -वार्तिकम् N. of the Vārtikas of Kātyāyana on Pāṇini's Sūtras.
    -विडम् a kind of factitious salt.
    -विदेहा N. of a certain वृत्ति or condition of the mind in the Yoga system of philosophy.
    -विद्या the great lores; काली तारा महाविद्या षोडशी भुवनेश्वरी । भैरवी छिन्नमस्ता च विद्या धूमवती तथा । बगला सिद्धविद्या च मातङ्गी कमला- त्मिका । एता दश महाविद्याः... ॥
    -विपुला a kind of metre.
    -विभाषा a rule giving a general option or alternative; इति महाविभाषया साधुः.
    -विभूतिः an epithet of Śiva.
    -विषः a serpent having two mouths.
    -विषुवम् the vernal equinox. ˚संक्रान्तिः f. the vernal equinox (the sun's entering the sign Aries).
    -विस्तर a. very extensive or copious.
    -वीचिः N. of a hell.
    -वीरः 1 a great hero or warrior.
    -2 a lion.
    -3 the thunderbolt of Indra.
    -4 an epithet of Viṣṇu.
    -5 of Garuḍa.
    -6 of Hanumat.
    -7 a cuckoo.
    -8 a white horse.
    -9 a sacrificial fire.
    -1 a sacrificial vessel.
    -11 a kind of hawk. ˚चरितम् N. of a celebrated drama by Bhavabhūti.
    -वीर्य a. of great valour, very powerful.
    (-र्यः) 1 N. of Brah- man.
    -2 the Supreme Being. (
    -र्या) the wild cotton shrub.
    -2 an epithet of संज्ञा, the wife of the sun.
    -वृषः a great bull.
    -वेग a.
    1 very swift or fleet.
    (-गः) 1 great speed, excessive velocity.
    -2 an ape.
    -3 the bird Garuḍa.
    -वेघः a particular position of hands or feet (in the practice of Yoga).
    -वेल a. billowy.
    -व्याधिः f.
    1 a great disease.
    -2 a very bad kind of leprosy (black leprosy).
    -व्याहृतिः f. a great mystical word, i. e. भूर्, भुवस् and स्वर्.
    -व्रत a. very devotional, rigidly observing vows.
    (-तम्) 1 a great vow, a great reli- gious observance; a vow for not taking even water for a month; महाव्रतं चरेद्यस्तु Mb.12.35.22 (com. महाव्रतं मासमात्रं जलस्यापि त्यागः).
    -2 any great or funda- mental duty; प्राणैरपि हिता वृत्तिरद्रोहो व्याजवर्जनम् । आत्मनीव प्रियाधानमेतन्मैत्रीमहाव्रतम् Mv.5.59; क्रतौ महाव्रते पश्यन् ब्रह्मचारी- त्वरीरतम् N.17.23.
    -व्रतिन् m.
    1 a devotee, an ascetic.
    -2 an epithet of Śiva.
    -शक्तिः 1 an epithet of Śiva.
    -2 of Kārtikeya.
    -शङ्कुः the sine of the sun's eleva- tion.
    -शङ्खः 1 a great conch-shell; पौण्ड्रं दध्मौ महाशङ्खं Bg.1.15; महाशङ्खमयी माला ताराविद्याजपे प्रिया Tantra.
    -2 the temporal bone, forehead.
    -3 a human bone.
    -4 a particular high number.
    -5 one of Kubera's treasures.
    -शठः a kind of thorn-apple.
    -शब्द a. making a loud sound, very noisy, boisterous.
    -शल्कः a kind of sea- crab or prawn; Ms.3.272.
    -शालः a great householder.
    -शालिः a kind of large and sweetsmelling rice.
    -शाल्वणम् ('great fomentation') N. of a remedy; Suśr.
    -शासन a.
    1 exercising great power.
    -2 whose commands are great; त्रैलोक्यघिपतित्वमेव विरसं यस्मिन् महा- शासने Bh.3.8.
    (-नम्) 1 the knowledge of Brahma as expounded in the Upaniṣadas.
    -2 great order of government.
    -शिरस् m. a kind of serpent.
    -शिवरात्रिः N. of a festival on the 14th day of the dark half of Māgha,
    -शुक्तिः f. a pearl-shell.
    -शुक्ला an epithet of Sarasvatī.
    -शुभ्रम् silver.
    -शूद्रः (-द्री f.)
    1 a Sūdra in a high position.
    -2 a cowherd.
    -3 an upper servant. (
    -द्री) a female cow-keeper. (
    -द्रा) a Śudra woman in a high position.
    -शून्यम् a particular mental condi- tion of a Yogin.
    -शृङ्गः 1 a species of stag.
    -2 the शरभ animal.
    -श्मशानम् an epithet of Benares.
    -श्यामा the Sissoo tree. (Mar. शिसवी).
    -श्रमणः 1 an epithet of Buddha.
    -2 a Jain monk.
    -श्लक्ष्णा sand.
    -श्वासः a kind of asthma.
    -श्वेता 1 an epithet of Sarasvatī.
    -2 of Durgā.
    -3 white sugar.
    -संहिता great combi- nation.
    -संक्रान्तिः f. the winter solstice.
    -सती a very chaste woman.
    -सत्ता absolute existence.
    -सत्यः an epithet of Yama.
    -सत्त्व a.
    1 noble.
    -2 very strong or powerful.
    -3 just, righteous.
    (-त्त्वः) 1 a large animal.
    -2 N. of Sākyamuni.
    -3 an epithet of Kubera.
    -संधिविग्रहः the office of the minister of peace and war.
    -सन्नः an epithet of Kubera.
    -सन्निः m. (in music) a kind of measure.
    -समुद्रः the great ocean.
    -सर्गः a great or completely new creation (after a complete destruction of the world).
    -सर्जः the bread- fruit or jack-tree.
    -साधनभागः a great executive officer.
    -सांतपनः a kind of very rigid penance; see Ms.11. 218.
    -सांधिविग्रहिकः a minister of peace and war.
    -सामन्तः a great vassal.
    -सामान्यम् the widest genera- lity.
    -सारः a kind of Khadira tree.
    -सारथिः an epithet of Aruṇa.
    -साहसम् great violence or outrage, great audacity.
    -साहसिकः a dacoit, highwayman, a daring robber.
    -सिंहः the fabulous animal called Śarabha.
    -सिद्धिः f. a kind of magical power.
    -सुखम् 1 great pleasure.
    -2 copulation. (
    -खः) a Buddha.
    -सुगन्धम् a fragrant unguent.
    -सुगन्धिः a kind of antidote.
    -सुधा silver; Gīrvāṇa.
    -सुभिक्षम् good times.
    -सूक्तः the composer of the great Sūktas or hymns of the 1th Maṇḍala of the Ṛigveda.
    -सूक्ष्मा sand.
    -सूतः a mili- tary drum.
    -सेनः 1 an epithet of Kārtikeya; महासेन- प्रसूतिं तद्ययौ शरवणं महत् Rām.7.16.1.
    -2 the commander of a large army. (
    -ना) a great army.
    -स्कन्धः a camel.
    -स्थली the earth.
    -स्थानम् a great position.
    -स्नेहः a combination of the 4 kinds of fat.
    -स्मृतिः the Ṣaḍaṅgas and Smṛitis; महास्मृतिं पठेद्यस्तु तथैवानुस्मृतिं शुभाम् Mb.12.2.3.
    -स्रोतस् n. the bowels.
    -स्रग्विन् m. an epithet of Śiva.
    -स्वनः a kind of drum.
    -हंसः an epithet of Viṣṇu.
    -हविस् n. clarified butter.
    -हस्तः an epithet of Śiva.
    -हासः a loud or boisterous laughter, cachinnation.
    -हिमवत् m. N. of a mountain.
    -ह्रस्वा N. of a plant (Mar. कुहिली).

    Sanskrit-English dictionary > महा _mahā

  • 4 अहि _ahi

    अहि a. Killing; pervaded, pervading.
    -हिः [आहन्ति, आ-हन्-इण् स च डित् आङो ह्रस्वश्च Uṇ.4.137]
    1 A serpent, snake; अहयः सविषाः सर्वे निर्विषा डुण्डुमाः स्मृताः Ks. 14.84.
    -2 The sun.
    -3 The planet Rāhu.
    -4 A traveller
    -5 The demon Vṛitra; रोमहर्षणमत्युग्रं शक्रस्य त्वहिना यथा (युद्धमासीत्) Mb.11.23.12.
    -6 A wicked man.
    -7 A cheat, rogue.
    -8 The Āśleṣā Nakṣatra.
    -9 Water.
    -1 Earth.
    -11 A milch cow.
    -12 Lead.
    -13 The navel.
    -14 A cloud. अहिर्वृत्रासुरे सर्पे... च दुर्जने । Nm.
    -ही (du.) Heaven and earth. [cf., L. anguis, Gr. ehis].
    -Comp. -अर्षु a. gliding away like a snake, not facing the enemy.
    -कान्तः air, wind.
    -कोषः the slough of a snake.
    -क्षत्रः, -क्षेत्रः N. of a country in the east.
    -गोप a. Ved. guarded by a serpent; दासपत्नीरहिगोपा अतिष्ठन् Rv.1.32.11.
    -घ्नम् the slaying of the serpent or demon Vṛitra. अनु त्वाहिघ्ने अध देव देवा Rv.6.18.14.
    -घ्नी m. killing snakes.
    -चक्रम् A certain Tantric diagram.
    -च्छत्रः 1 N. of a country, conquered by Arjuna and given to Droṇa.
    -2 a kind of vegetable poison.
    (-त्रः) 1 sugar.
    -2 the plant मेषशृङ्गी.
    -3 (Mar. बडीशेप)
    -4 N. of the city अहिच्छत्र.
    -छत्रकम् a mushroom; Nir.5.16.
    -च्छत्रकः A variety of inferior gems. Kau. A.2.11.
    -जित् m.
    1 N. of Kṛiṣṇa (the slayer of the serpent Kāliyā).
    -2 N. of Indra.
    -जिह्वा N. of a plant (नागजिह्वालता; Mar. महाशतावरी or श्वेत उपळसरी)
    -तुण्डिकः [अहेस्तुण्ड मुखं तेन दीव्यति ठन्, ठञ् वा] a snake- catcher, conjurer, juggler. कुसीदवृत्तयः काण्डकारिणश्चाहि- तुण्डिकाः Śiva. B.31.22.
    -देवम् N. of the Nakṣatra आश्लेषा.
    -द्विष्, -द्रुह्, -मार, -रिपु, -विद्विष् m.
    1 N. of Garuḍa.
    -2 an ichneumon.
    -3 a peacock.
    -4 Indra. द्रुतं धनुष्खण्डमिवाहिविद्विषः Ki.4.27; अहिद्विषस्तद्भवता निशम्य- ताम् Śi.1.41.
    -5 Kṛiṣṇa.
    -नकुलम् snakes and ichneu- mons.
    -नकुलिका [अहिनकुलयोर्वैरम् वुन् P.II.4.9, P.IV. 3.125] the natural antipathy between a serpent and an ichneumon.
    -नामभृत् m. N. of Baladeva.
    -निर्मोकः, -निर्व्लयनी the slough of a snake.
    -पताकः a kind of snake (not venomous).
    -पतिः 1 'the lord of snakes', Vāsuki; सज्जं धनुर्वहति यो$हिपतिस्थवीयः Ki.14.71.
    -2 any large serpent.
    -पुत्रकः a kind of boat (serpent shaped).
    -पुष्पः The plant Mesua Roxbur- ghii (Mar. नागकेशर).
    -पूतनम्, -ना a kind of disease.
    -फेनः, -नम् 'the saliva or venom of a snake', opium. जातीफलं मातुलानीमहिफेनं च पत्रकम् Śiva. B.3.15.
    -बु (वु) ध्नः, -ब्रध्नः, -अहिर्बुध्नः, -ध्न्यः 1 one of the Rudras.
    -2 Śiva.
    -3 Uttarābhādrapadā Nakṣatra.
    -4 a name of a Muhūrta. ˚देवता the twenty-sixth lunar mansion.
    -द्विष् N. of a plant (Mar. मुंगुसवेल).
    -बीजम् (Mar. खसखस).
    -भयम् 1 the fear of a lurking snake.
    -2 appre- hension of treachery, danger arising from one's own allies; ˚दा [अहिं भयं द्यति खण़्डयति दो क] N. of the plant भूम्यामलकी (Mar. भुयआंवळी).
    -भानु a. Ved.
    1 shining like serpents.
    -2 causing the motion of the sun (सूर्यगतिहेतु) as the wind; an epithet of the Maruts; मरुतो अहिभानवः Rv. 1.175.1.
    -भुज् m.
    1 N. of Garuḍa.
    -2 a peacock.
    -3 ichneumon.
    -4 N. of a plant (Mar. मुंगुसवेल). m. Śiva.
    -मन्यु a.
    1 having destructive anger; with unimpaired knowledge.
    -2 enraged like serpents; epithet of the Maruts. (
    -न्युः) the anger of a serpent.
    -मर्दनी N. of a plant (गन्धनाकुली; Mar. मुंगुसवेल).
    -माय a. having multiform or versatile forms like a snake, showing a variety of colour and shape, such as Vṛitra.
    -मारकः, -मेदकः 1 N. of a plant (अरिमेद; Mar. गन्धीहिवर)
    -2 = ˚द्विष् q. v.
    -लता 1 the betel-nut plant.
    -2 N. of a plant (गन्धनाकुली.)
    -विषापहा f. 'Neutralizing the poison of snakes', The ichneumon plant (Mar. मुंगुसवेल).
    -शुष्म a. having all pervading strength; ˚सत्वन् Ved. one whose men hiss like serpents (N. of Indra); आस्माञ्जगम्यादहिशुष्म सत्वा Rv.5.33.5.
    -सक्थ n. having a long thigh like a serpent. (
    -क्थः) N. of a country.
    -हत्यम् Ved. the slaying of the serpent or demon Vṛitra.
    -हन् a. Killing serpents or Vṛitra, Garuḍa, Indra.

    Sanskrit-English dictionary > अहि _ahi

  • 5 वह्निः _vahniḥ

    वह्निः [वह्-निः &Uṇ.4.53]
    1 Fire; अतृणे पतितो वह्निः स्वयमेवोपशाम्यति Subhāṣ.
    -2 The digestive faculty, gastric fluid.
    -3 Digestion, appetite.
    -4 A vehicle.
    -5 The marking-nut plant.
    -6 Lead-wort.
    -7 A sacrificer, priest.
    -8 A god in general.
    -9 An epithet of the Maruts.
    -1 Of Soma.
    -11 A horse.
    -12 A draught animal.
    -13 The number 'three'.
    -14 The mystical N. of the letter र्; रकार.
    -Comp. -उत्पातः an igneous meteor.
    -कर a.
    1 igniting.
    -2 stimulating digestion, stomachic.
    -करी Grislea Tomentosa (Mar. धायटी).
    -काष्ठम् a kind of agallochum.
    -कोणः the south-east quarter.
    -कोपः a conflagration.
    -गन्धः 1 incense.
    -2 resin.
    -गर्भः 1 a bamboo.
    -2 the Śamī tree; cf. अग्नि- गर्भ.
    -दीपकः safflower. (
    -का) = अजमोदा q. v.
    -धौत a. pure like fire.
    -नामन् m.
    1 the marking nut plant.
    -2 lead-wort.
    -पतनम् self-immolation.
    -बीजम् 1 gold.
    -2 a citron tree.
    -3 N. of the mystical syllable रम्.
    -भोग्यम् clarified butter.
    -मन्थः, -मन्थनः Premna Spinosa (Mar. नरवेल).
    -मारकम् water.
    -मित्रः air, wind.
    -रेतस् m.
    1 an epithet of Śiva.
    -2 gold.
    -लोह, -लोहक copper.
    -वधू f.
    1 Svāhā, the wife of Agni.
    -2 The Svāhā Mantra.
    -वर्णम् the red water-lilly.
    -वल्लभः resin.
    -वीजम् 1 gold.
    -2 the common lime.
    -शिखम् 1 saffron.
    -2 saffower; स्यात् कुसुम्भं वह्निशिखं वस्त्ररञ्जकमित्यपि Bhāva P.
    -शेखरम् saffron.
    -संस्कारः the religious rite of cremation.
    -सखः the wind.
    -संझकः the Chitraka tree.
    -साक्षिकम् ind. fire being the witness.
    -सुतः chyle.

    Sanskrit-English dictionary > वह्निः _vahniḥ

  • 6 कतः _katḥ _कतकः _katakḥ

    कतः कतकः [कं जलं शुद्धं तनोति तन् -ड Tv.] The clearing-nut plant, (Mar. निवळी) (the nut of which is said to clear muddy water); फलं कतकवृक्षस्य यद्यप्यम्वु- प्रसादनम् । न नामग्रहणादेव तस्य वारि प्रसीदति ॥ Ms.6.67.
    -तम्, -तकम् The nut of this tree, see अम्बुप्रसादन also.

    Sanskrit-English dictionary > कतः _katḥ _कतकः _katakḥ

  • 7 mbono

    ------------------------------------------------------------
    [Swahili Word] mbono
    [Swahili Plural] mibono
    [English Word] castor-oil plant
    [Part of Speech] noun
    [Class] 3/4
    [Derived Word] ubono N, nyonyo N
    [Swahili Example] mafuta ya mbono
    [English Example] caster-oil
    ------------------------------------------------------------
    [Swahili Word] mbono
    [Swahili Plural] mibono
    [English Word] physic-nut plant
    [Part of Speech] noun
    [Class] 3/4
    ------------------------------------------------------------

    Swahili-english dictionary > mbono

  • 8 कृमि _kṛmi

    कृमि a. [क्रम्-इन् अत इत्वम् Uṇ.4.121] Full of worms, wormy.
    -मिः 1 A worm, an insect in general; कृमिकुल- चितम् Bh.2.9; यदिदं किंचाश्वभ्य आकृमिभ्यः Bṛi. Up.6. 1.14.
    -2 Worms (disease).
    -3 An ass.
    -4 A spider.
    -5 The lac (dye).
    -6 An ant.
    -Comp. -कण्टकम् N. of several plants:- विडङ्ग (Mar. वावडिंग), चित्राङ्ग, उदुम्बर; कृमिकण्टकं तु चित्राङ्गविडङ्गोदुम्बरेषु च Medini.
    -करः a kind of poisonous worm.
    -कर्णः, -कर्णकः 'worms or lice in the ear', a kind of disease of the ear.
    -कोशः, -कोषः the cocoon of a silkworm. ˚उत्थम् silken cloth.
    -ग्रन्थिः a disease of the ear.
    -घ्नः N. of several plants used as vermifuge; as the onion, the root of the jujube, marking-nut plant &c.
    -घ्नी turmeric.
    -जम्, -जग्धम् agallochum, aloe wood.
    -जा lac, the red dye produced by insects.
    -जलजः, -वारिरुहः a shell-fish, an animal (fish &c.) living in a shell.
    -दन्तकः tooth-ache.
    -द्रवम् cochineal.
    -पर्वतः, -शैलः an ant-hill.
    -फलः the Udumbara tree.
    -भोजनः N. of a hell; Bhāg.5.26.7, 18.
    -रिपुः, -शत्रुः an anthelmintic plant (विडङ्ग).
    -वर्णः red cloth.
    -शङ्खः the fish living in the conch.
    -शुक्तिः f.
    1 a bivalve shell.
    -2 the animal living in it.
    -3 an oyster.

    Sanskrit-English dictionary > कृमि _kṛmi

  • 9 कृमिघ्न


    kṛími-ghna
    mfn. vermifuge, anthelmintic Suṡr. ;

    (as, am) m. n. = - ghātin Bhpr. ;
    m. the onion L. ;
    the root of the jujube L. ;
    the marking-nut plant L. ;
    (ā) f. curcuma Bhpr. ;
    (ī) f. = - ghātin L. ;
    the plant Vernonia anthelminthica L. ;
    = dhūmra-pattrā L.

    Sanskrit-English dictionary > कृमिघ्न

  • 10 орехоплодное растение

    Makarov: nut plant

    Универсальный русско-английский словарь > орехоплодное растение

  • 11 कतफलः _kataphalḥ

    कतफलः The clearing nut plant.

    Sanskrit-English dictionary > कतफलः _kataphalḥ

  • 12 तिक्त _tikta

    तिक्त a. [तिज्-बा˚ कर्तरि क्त]
    1 Bitter, pungent (as one of the six flavours of Rasas); तस्यास्तिक्तैर्वनगजम- दैर्वासितं वान्तवृष्टिः Me.2.
    -2 Fragrant; कटुतिक्तकषायास्तु सौरभ्ये$पि प्रकीर्तिताः' इति केशवः Śi.5.33; तोयक्रीडानिरतयुवति- स्नानतिक्तैर्मरुद्भिः Me.33.
    -क्तः 1 Bitter taste; (see under कटु).
    -2 The Kuṭaja tree.
    -3 Pungency.
    -4 Fragrance.
    -Comp. -गन्धा mustard.
    -तण्डुला long peper (Mar. पिंपळी).
    -धातुः bile.
    -फलः, -मरिचः the clearing-nut plant.
    -शाकम् a bitter (or fragrant) pot-herb (Mar. वायवर्णा); Rāj. T.5.49.

    Sanskrit-English dictionary > तिक्त _tikta

  • 13 दन्तः _dantḥ

    दन्तः [दम्-तन् Uṇ.3.86]
    1 A tooth, tusk, fang (as of serpents, beasts &c.); वदसि यदि किञ्चिदपि दन्तरुचिकौमुदी हरति दरतिमिरमतिघोरम् Gīt.1; सर्पदन्त, वराह˚ &c.
    -2 An elephant's tusk, ivory; ˚पाञ्चालिका Māl.1.5.
    -3 The point of an arrow.
    -4 The peak of a mountain.
    -5 The side or ridge of a mountain.
    -6 The number thirty-two.
    -7 A bower, an arbour (कुञ्ज); 'दन्तो निकुञ्जे दशने' इति विश्वः Śi.4.4.
    -Comp. -अग्रम् the point of a tooth.
    -अन्तरम् the space between the teeth.
    -अरुणः an ele- phant in the ninth year; Mātaṅga. L.5.1.
    -अर्बुदः, -दम् gumboil.
    -आघातः 1 a bite.
    -2 the citron tree.
    -आयुधः a hog.
    -आलयः the month.
    -आलिका, -आली a horse's bridle; दन्तालिकाधरणनिश्चलपाणियुग्मम् Śi.5.56.
    -उच्छिष्टम् the remains of food lodged between the teeth.
    -उद्भेदः dentition.
    -उलूखलिकः, -खलिन् m. one who uses his teeth for a mortar, (grinding grain to be eaten between his teeth), an anchorite; cf. Ms.6.17; Rām.3.6; Mb.13.141.14.
    -कर्षणः a lime of citron tree.
    -कारः an artist who works in ivory; Rām.2.83.13.
    -काष्ठम् a piece of stick or twig used as a tooth-brush.
    -कीलः a kind of tooth-like joinery; Māna.17.177.
    -कूरः fight (कूरमन्नं दन्ताः क्रोधावेशात् कूरवच्चर्व्यन्ते$स्मिन्निति सङ्ग्रामः Com. of नीलकण्ठ); माद्रीपुत्रः सहदेवः कलिङ्गान् समागतानजयद् दन्तकूरे Mb.5.23.24.
    -ग्राहिन् a. injuring the teeth, causing them to decay.
    -घर्षः chattering or grinding the teeth.
    -घातः a bite.
    -चालः looseness of the teeth.
    -छदः a lip; वारंवारमुदारशीत्कृतकृतो दन्तच्छदान् पीडयन् Bh.1.43; Ṛs.4. 12.
    -जन्मन् n. growth of the teeth; आदन्तजन्मनः Y.3.23
    -जात a. (a child) that is teething; Ms.5.58.
    -जाहम् the root of a tooth.
    -धावः, -धावनम् 1 cleaning or washing the teeth; अभ्यङ्गोन्मर्दनादर्शदन्तधावाभिषेचनम् Bhāg.11. 27.35.
    -2 a tooth-brush.
    (-नः) 1 the Bakula tree.
    -2 the Khadira tree.
    -पत्रम् a sort of ear-ornament; विलासिनीविभ्रमदन्तपत्रम् R.6.17; Ku.7.23; (often used in Kādambarī). Den. दन्तपत्रति = represents the ear- ring (दन्तपत्र); पाण्डुच्छत्रति दन्तपत्रति वियल्लक्ष्मीकुरङ्गीदृशः P. R.7.62.
    -पत्रकम् an ear-ornament.
    -2 a Kunda flower.
    -पत्रिका 1 an ear-ornament. विदग्धलीलोचितदन्त- पत्रिका Śi.1.6.
    -2 Kunda.
    -3 a comb; Mb.1.3.157 com.
    -पवनम् 1 a tooth-brush.
    -2 cleaning or washing the teeth.
    -पाञ्चालिका an ivory doll; स्तन्यत्यागात्प्रभृति सुमुखी दन्तपाञ्चालिकेव क्रीडायोगं तदनु विनयं प्रापिता वर्धिता च Māl.1.5.
    -पातः the falling out of the teeth; Bṛi. S.66.5.
    -पालिः f. an ivory hilt (of a sword).
    -पाली 1 the point of a tooth.
    -2 the gums; Bṛi. S.68.97.
    -पुप्पुटः, -टकः gum-boil.
    -पुष्पम् 1 the Kunda flower.
    -2 fruit of the clearing- nut plant (कतकफल).
    -प्रक्षालनम् washing the teeth.
    -प्रवेष्टम् sheath of an elephant's tusk; Mātaṅga L.5.4; ऊर्ध्वार्धासिच्छिन्नदन्तप्रवेष्टम् Śi.18.47.
    -फलः the wood-apple tree. (
    -ला) long pepper.
    -बीजः, बीजकः Pome- granate.
    -भागः 1 the fore-part of an elephant's head (where the tusks appear).
    -2 part of a tooth.
    -मलम्, -रजस् n. the tartar of the teeth.
    -मांसम्, -मूलम्, gums.
    -मूलीयाः (pl.) the dental letters, viz.
    -लृ, त्, थ्, द्, ध्, न्, ल्, and
    स्. -रोगः tooth-ache.
    -लेखकः one who earns his bread by painting or mar- king the teeth.
    -वर्ण a. brilliant.
    -वल्कम् the enamel of the teeth.
    -वस्त्रम्, -वासस् n. the lip; तुलां यदारोहति दन्तवाससा Ku.5.34; Śi.1.86.
    -वीजः, -वीजकः the pomegranate tree.
    -वीणा 1 a kind of musical instrument or harp.
    -2 chattering of the teeth; दन्तवीणां वादयन् Pt.1.
    -वेष्टः 1 the gums; Y.3.96.
    -2 a ring round the tusk of an elephant; Mb.7.9.19.
    -3 a tumor of the gums.
    -वैदर्भः loosening of the teeth through external injury.
    -व्यसनम् fracture of the teeth.
    -व्यापारः ivory work; K.
    -शङ्कुः a pair of pincers for drawing out teeth.
    -शठ a. sour, acid.
    (-ठः) 1 sourness, acidity.
    -2 N. of several trees with acid fruit like the citron, tamarind, wood-apple.
    -शर्करा tartar of the teeth.
    -शाणः a kind of tooth-powder, denti- frice.
    -शिरा 1 a back or double tooth.
    -2 the gum
    -शूलः, -लम् tooth-ache.
    -शोधनिः f. a tooth-pick.
    -शोफः swelling of the gums.
    -संघर्षः gnashing or rub- bing together the teeth.
    -हर्षः morbid sensitiveness of the teeth (as when they are set on edge).
    -हर्षकः the citron tree.

    Sanskrit-English dictionary > दन्तः _dantḥ

  • 14 दारणम् _dāraṇam

    दारणम् [दॄ-णिच् युच्]
    1 Splitting, tearing, rending, opening, cleaving.
    -2 The fruit of the clearing-nut plant.
    -णी N. of Durgā.

    Sanskrit-English dictionary > दारणम् _dāraṇam

  • 15 भल्लः _bhallḥ _ल्ली _llī _ल्लम् _llam

    भल्लः ल्ली ल्लम् [भल्ल्-अच्] A kind of crescent- shaped missile or arrow; क्षुरार्धचन्द्रोत्तमकर्णभल्लैः शरांश्च चिच्छेद Rām.6.59.99; क्वचिदाकर्णविकृष्टभल्लवर्षी R.9.66;4.63;7. 58.
    -2 A particular part of an arrow; विष्णुं सोमं हुताशं च तस्येषुं समकल्पयन् । शृङ्गमग्निर्बभूवास्य भल्लः सोमो विशांपते ॥ Mb.8. 34.18.
    -ल्लः 1 A bear.
    -2 An epithet of Śiva.
    -3 The marking-nut-plant (भल्ली also).

    Sanskrit-English dictionary > भल्लः _bhallḥ _ल्ली _llī _ल्लम् _llam

  • 16 भल्लातः _bhallātḥ _भल्लातकः _bhallātakḥ

    भल्लातः भल्लातकः The marking-nut-plant. (Mar. बिब्बा); भल्लातकं फलं पक्वं स्वादुपाकरसं लघु । कषायं पाचनं स्निग्धं तीक्ष्णोष्णं छेदि भेदनम् । मेध्यं वह्निकरं हन्ति कफवातव्रणोदरम् Bhāva. P.; Bhāg.8.2.14; (also n.).

    Sanskrit-English dictionary > भल्लातः _bhallātḥ _भल्लातकः _bhallātakḥ

  • 17 भूत _bhūta

    भूत p. p. [भू-क्त]
    1 Become, being, existing.
    -2 Produced, formed.
    -3 Actually being, really happened, true; भूताश्चार्था विरुद्ध्यन्ति देशकालविरोधिताः Rām.5.3.37.
    -4 Right, proper, fit; अभूतेनापवादेन कीर्तीं निपतितामिव Rām. 5.15.34; भूतार्थव्याहृतिः सा हि न स्तुतिः परमेष्ठिनः R.1.33.
    -5 Past, gone.
    -6 Obtained.
    -7 Mixed or joined with.
    -8 Being like, similar, (see भू); मग्नां द्विषच्छद्मनि पङ्कभूते Ki.3.39.
    -तः 1 A son, child.
    -2 An epithet of Śiva.
    -3 The fourteenth day of the dark half of a lunar month (also भूता).
    -4 A great devotee.
    -5 N. of a priest of the gods.
    -6 The dark fortnight of a month (कृष्णपक्ष).
    -7 see भूतगण.
    -तम् 1 Any being (human, divine or even inanimate); इत्थं रतेः किमपि भूतमदृश्यरूपं मन्दीचकार मरणव्यवसायबुद्धिम् Ku.4.45; Pt.2. 87.
    -2 A living being, an animal, a creature; क्षरः सर्वाणि भूतानि कूटस्थो$क्षर उच्यते Bg.15.16; भूतेषु किं च करुणां बहुली- करोति Bv.1.122; U.4.6.
    -3 A spirit, ghost, an imp, a devil (m. also in these senses); ततो रक्षां महातेजः कुरु भूतविनाशिनीम् Rām.7.66.3.
    -4 An element; (they are five, i. e. पृथ्वी, अप्, तेजस्, वायु, and आकाश); तं वेधा विदधे नूनं महाभूतसमाधिना R.1.29.
    -5 An actual occurrence, a fact, a matter of fact.
    -6 The past, past time.
    -7 The world.
    -8 Well-being, welfare.
    -9 A symbolical expression for the number 'five'.
    -1 Fitness, propriety.
    -Comp. -अनुकम्पा compassion for all beings; भूतानुकम्पा तव चेत् R.2.48.
    -अनुवादः a mention of established facts, a variety of अर्थवाद (q. v.); भूतानुवादमात्रमनर्थकम् ŚB. on MS.1.2.4.
    -अन्तकः the god of death, Yama.
    -अभिषङ्गः possession by evil spirits.
    -अरिः Asa Fœtida.
    -अर्थः 1 the fact, real fact, true state, truth, reality; आर्ये कथयामि ते भूतार्थम् Ś.1; भूतार्थशोभाह्नियमाणनेत्रा Ku.7.13; कः श्रद्धास्यति भूतार्थं सर्वो मां तुलयिष्यति Mk.3.24.
    -2 an element of life. ˚कथनम्, ˚व्याहृतिः f. a statement of facts; भूतार्थव्याहृतिः सा हि न स्तुतिः परमेष्ठिनः R.1.33.
    -अवमानिन् m. despiser of all; भूतावमानी हैहयश्चार्जुनः Kau. A.1.6.
    -आत्मक a. consisting or composed of the elements.
    -आत्मन् 1 one whose soul is purified.
    -2 composed of the five elements (as the body); cf. Ms.12.12. (-m.)
    1 the individual (as opposed to the Supreme Soul); विद्यातपोभ्यां भूतात्मा बुद्धिर्ज्ञानेन शुद्ध्यति Ms.5.19; विधमिष्यति ते देहे भूतात्मानं चिरोषितम् Rām.6.59. 55.
    -2 an epithet of Brahman.
    -3 of Śiva.
    -4 of Viṣṇu; भूतात्मा भूतभावनः V. Sah.
    -5 an elementary substance.
    -6 the body.
    -7 war, conflict.
    -8 the elementary or vital principle.
    -9 a soul which clings to the elements, a carnal mind; भूतात्मनस्तपोविद्ये बुद्धेर्ज्ञानं विशोधनम् Y.3.34.
    -आदिः 1 the Supreme Spirit.
    -2 an epithet of Ahaṁkāra (in Sāṅkhya phil.).
    -आर्त a. possessed by a devil.
    -आवासः 1 the body.
    -2 an epithet of &Scute;iva.
    -3 of Viṣṇu; वसन्ति त्वयि भूतानि भूतावासस्ततो हरिः Hariv.
    -आविष्ट a. possessed by a devil or evil spirit.
    -आवेशः demoniac possession.
    -इज्यम्, -इज्या making oblations to the Bhūtas.
    -इन्द्रियजयिन् m. a kind of ascetic.
    -इष्टा the fourteenth day of a lunar fortnight.
    -ईशः 1 an epithet of Brahman.
    -2 of Viṣṇu.
    -3 of Śiva; भूतेशस्य भुजङ्गवल्लिवलयस्रङ्नद्धजूटा जटाः Māl.1.2; भूतेशप्रीति- हेतोः Udb.
    -ईश्वरः an epithet of Śiva; भूयः स भूतेश्वर- पार्श्ववर्ती R.2.46.
    -उन्मादः demoniac possession.
    -उपदेशः a reference to past things or such as already exist.
    -उपसृष्ट, -उपहत a. possessed by a devil.
    -ओदनः a dish of rice (eaten to counteract the influence of demons).
    -कर्तृ, -कृत् m. an epithet of Brahman; सर्वलोकप्रभुर्ब्रह्मा भूतकर्तृ तथर्षयः Rām.2.25.25; ततस्थानाह भूत- कृत् 7.4.12.
    -कला f. a power which produces the five elements; धरादिपञ्चभूतानां निवृत्त्याद्याः कलाः स्मृताः Śāradātilakam.
    -कालः 1 past time.
    -2 (in gram.) the past or preterite time.
    -केशी the holy basil.
    -कोटिः absolute non-entity; Bhddh.
    -क्रान्तिः f. possession by a devil.
    -गणः 1 the collection of created beings.
    -2 the whole class of spirits or devils; प्रेतान् भूतागणांश्चान्ये यजन्ते तामसा जनाः Bg.17.4.
    -गत्या truthfully; तदखिलमिह भूतं भूतगत्या...... अभिलषति स्म N.9.159.
    -गुणः a quality of the elements; शब्दस्पर्शरूपरसगन्धा भूतगुणाः स्मृताः Śāradātilakam.
    -ग्रस्त possessed by a devil.
    -ग्रामः 1 the whole multitude or aggregate of living beings; U.7; भूतग्रामः स एवायं भूत्वा भूत्वा प्रलीयते Bg.8.19.
    -2 a multitude of spirits.
    -3 the body.
    -घ्नः 1 a kind of birch tree.
    -2 a camel.
    -3 garlic. (
    -घ्नी) the holy basil.
    -चतुर्दशी the fourteenth day of the dark half of Kārtika.
    -चारिन् m. an epithet of Śiva.
    -चिन्तकः = स्वभाववादिन् q. v.; दैवमित्यपरे विप्राः स्वभावं भूतचिन्तकाः Mb.12.232.19.
    -चिन्तनिकः an adherent to the doctrine that the mind or intellect is produced from material elements.
    -चिन्ता an enquiry into the ele- ments, investigation into their nature.
    -चैतन्यम् intellect- uality of matter.
    -जननी the mother of all beings.
    -जयः victory over the elements.
    -तन्त्रम् the doctrine of spirits.
    -तन्मात्रम् a subtle element.
    -दया compassion towards all beings, universal benevolence.
    -द्रुमः Cordia Latifolia (Mar. भोंकर).
    -द्रुह्, -ध्रुक् a. injurious, mali- cious.
    -धरा, -धात्री, -धारिणी the earth.
    -धात्री sleep.
    -नाथः an epithet of Śiva; तद् भूतनाथानुग नार्हसि त्वम् R.2.58.
    -नायिका an epithet of Durgā.
    -नाशनः 1 the marking-nut plant.
    -2 mustard.
    -3 pepper.
    (-नम्) 1 Asa Fœtida.
    -2 a bead used for rosaries (रुद्राक्ष).
    -निचयः the body.
    -पक्षः the dark fortnight.
    -पतिः 1 an epithet of Śiva; ध्यानास्पदं भूतपतेर्विवश Ku.3.43,74.
    -2 of Agni.
    -3 the sacred basil.
    -4 the sky; ज्वलसि यन्निशि भूतपतिं श्रितः N.4.55.
    -पत्री the holy basil.
    -पालः the guardian of living beings.
    -पूर्णिमा the day of full- moon in the month of Āśvina.
    -पूर्वम् ind. formerly. a.
    1 former, ancient, old; पश्यामि च जनस्थानं भूतपूर्वखरा- लयम् U.2.17.
    -2 deceased.
    -प्रकृतिः f. the origin of all beings; यामाहुः सर्वभूतप्रकृतिरिति Ś.1.1 (v. l.).
    -बलिः = भूतयज्ञ q. v.
    -ब्रह्मन् m. a low Brāhmaṇa who maintains himself with the offerings made to an idol; see देवल.
    -भर्तृ a. sustaining all beings; भूतभर्तृ च तज्ज्ञेयं ग्रसिष्णु प्रभविष्णु च Bg.13.16. -m. an epithet of Śiva.
    -भव a. existing in all beings.
    -भव्यम् past and future.
    -भावनः 1 an epithet of Brahman.
    -2 of Viṣṇu.
    -भाविन् a.
    1 creating living beings.
    -भाषा, -भाषितम् the language of devils.
    -भृत् a. sustaining the elements or creatures; भूतभृन्न च भूतस्थो ममात्मा भूतभावनः Bg.9.5.
    -भौतिक a. consisting of the elements.
    -महेश्वरः an epithet of Śiva.
    -मातृ f. an epithet of Gaurī.
    -मातृका the earth.
    -मात्रम्, -त्रा the rudiment of an element.
    -मात्रा f. pl. the coarse and subtile elements; तास्वेव भूतमात्रासु प्रलीयन्ते विभागशः Ms.12.17.
    -यज्ञः an oblation or offering to all created beings, one of the five daily Yajñas to be perfo- rmed by a householder.
    -योनिः the origin of all created beings.
    -रयाः a. a class of gods under the 5th Manu; Bhāg.
    -राज् m. an epithet of Śiva.
    -लिपिः a particular magic formula.
    -वर्गः the whole class of spirits.
    -वादिन् a. telling the real fact or truth.
    -वासः the Bibhītaka tree.
    -वाहनः an epithet of Śiva.
    -विक्रिया 1 epilepsy.
    -2 possession by a devil.
    -विज्ञान, -विद्या demonology (भूतविद्या); Ch. Up.7.1.2.
    -विनायकः a leader of evil beings; Bhāg.
    -विभुः a king; शाहभूविभुः Śāhendra. 2.93.
    -वृक्षः the Bibhītaka tree.
    -वेशी a white flowering Vitex Negundo (Mar. निर्गुडी).
    -शुद्धिः f. purifica- tion of the elements (of the body).
    -संसारः 1 the world of mortals.
    -2 the course of existence; घोरे$स्मिन् भूतसंसारे नित्यं सततयायिनि Ms.1.5.
    -संघः the totality of beings or of the elements.
    -संचारः demoniac possession.
    -संचारिन् m. a forest conflagration.
    -संप्लवः universal deluge or destruction; आभूतसंप्लवस्थानममृतत्वं हि भाषते.
    -समागमः the meeting of mortals; यथा काष्ठं च... समेत्य च व्यपेयातां तद्वद् भूतसमागमः Mb.12.28.36.
    -सर्गः 1 the creation of the world, the class or order of created beings.
    -2 creation of the elements.
    -साक्षिन् m. 'all- seeing', an eye-witness of created beings.
    -साधनी the earth.
    -सूक्ष्मम् a subtle element.
    -सृज् m. an epithet of Brahman; बहुधा गतां जगति भूतसृजा कमनीयतां समभिहृत्य पुरा Ki.6.42.
    -सृष्टिः f.
    1 the illusion effected by the power of Bhūtas.
    -2 the whole class of Bhūtas taken collectively.
    -स्थानम् 1 the abode of living beings.
    -2 the abode of demons.
    -हत्या destruction of living beings.
    -हन्त्री a species of Dūrvā grass.
    -हरः bdellium.
    -हासः a kind of fever.

    Sanskrit-English dictionary > भूत _bhūta

  • 18 विषम् _viṣam

    विषम् [विष्-क]
    1 Poison, venom (said to be m. also in this sense); विषं भवतु मा भूद्वा फटाटोपो भयंकरः Pt.1.24.
    -2 Water; विषं जलधरैः पीतं मूर्च्छिताः पथिकाङ्गनाः Chandr.5. 82 (where both senses are intended).
    -3 The fibres of a lotus-stalk.
    -4 Gum-myrrh.
    -5 A poisonous weapon; विमोक्ष्यन्ति विष क्रुद्धाः कौरवेयेषु भारत Mb.3.8.3.
    -Comp. -अक्त, -दिग्ध a. poisoned, envenomed.
    -अङ्कुरः 1 a spear.
    -2 a poisoned arrow.
    -अन्तक a. antidotal. (
    -कः) an epithet of Śiva.
    -अपह, -घ्न a. repelling poison, antidotic.
    -आननः, -आयुधः, -आस्यः a snake.
    -आस्या the marking-nut plant.
    -आस्वाद a. tasting poison; मध्वापातो विषास्वादः स धर्मप्रतिरूपकः Ms.11.9.
    -उदम्, -जलम् poi- sonous water; आस्फोट्य गाढरशनो न्यपतद्विषोदे Bhāg 1. 16.6.
    -कण्ठः N. of Śiva.
    -कुम्भः a jar filled with poi- son.
    -कृत a. poisoned; तव भार्या महावाहो भक्ष्यं विषकृतं यथा Rām.4.6.8.
    -कृमिः a worm bred in poison. ˚न्याय see under न्याय.
    -घटिका N. of a solar month.
    -घातिन् m. Śirīṣa tree.
    -घ्न a.*** antidotal, serving as an antidote; इति चिन्ताविषघ्नो$यमगदः किं न पीयते H.1.
    (-घ्नः) 1 an anti- dote.
    -2 the शिरीष and चम्पक trees.
    (-घ्नी) 1 turmeric.
    -2 colocynth.
    -जुष्ट a.
    1 poisonous.
    -2 poisoned, affec- ted by poison.
    -ज्वरः a buffalo.
    -तन्त्रम् toxicology.
    -दः a cloud; जगदन्तकालसमवेतविषद... Śi.15.73. (
    -दम्) green vitriol.
    -दन्तकः a snake.
    -दर्शनमृत्युकः, -मृत्यु a kind of bird (said to be Chakora).
    -दिग्ध a. poisoned.
    -द्रुमः = ˚वृक्ष, q. v.
    -धरः a snake; वहति विषधरान् पटीरजन्मा Bv.1.74. ˚निलयः the lower regions, the abode of snakes.
    -पुष्पम् the blue lotus.
    -नाडी a particular inauspi- cious period of time.
    -पुष्पकः a disease caused by eating poisonous flowers.
    -प्रयोगः use of poison, administering poison.
    -भिषज् m.,
    -वैद्यः a dealer in antidotes, a curer of snake-bites; संप्रति विषवैद्यानां कर्म M.4.
    -मन्त्रः 1 a spell for curing snake-bites.
    -2 a snake-charmer, conjurer.
    -मुच् m. a serpent.
    -रसः a poisoned potion, poison- liquid; चिराद्वेगारम्भी प्रसृत इव तीव्रो विषरसः U.2.26.
    -विद्या cure of poison.
    -विधानम् administering poison judicially.
    -वृक्षः, -द्रुमः a poisonous tree; विषवृक्षो$पि संवर्ध्य स्वयं छेत्तुम- सांप्रतम् Ku.2.55; श्रितासि चन्दनभ्रान्त्या दुर्विपाकं विषद्रुमम् U.1. 46. ˚न्याय see under न्याय.
    -वेगः the circulation or effect of poison.
    -व्यवस्था 1 the state of being poisoned.
    -2 the effect of the poison; मन्त्रबलेन विषव्यवस्थामपनेतुमक्षमः Dk.1.1.
    -शालूकः the root of the lotus.
    -शूकः, -शृङ्गिन्, -सृक्कन् m. a wasp.
    -सूचकः the Chakora bird.
    -हरा, -री An epithet of the goddess Manasā.
    -हृदय a. 'poi- son-hearted', malicious.
    -हेतिः a serpent.

    Sanskrit-English dictionary > विषम् _viṣam

  • 19 वीर _vīra

    वीर [अजेः रक् वीभावश्च Uṇ.2.13] a.
    1 Heroic, brave.
    -2 Mighty, powerful.
    -3 Excellent, eminent.
    -रः 1 A hero, warrior, champion; को$प्येष संप्रति नवः पुरुषावतारो वीरो न यस्य भगवान् भृगुनन्दनो$पि U.5.33.
    -2 The sentiment of heroism (in rhetoric); अस्तोक- वीरगुरुसाहसमद्भुतं च Mv.1.6; it is distinguished under four heads; दानवीर, धर्मवीर, दयावीर and युद्धवीर; for explanation see these words s. v.).
    -3 An actor.
    -4 Fire.
    -5 The sacrificial fire.
    -6 A son; अस्य कुले वीरो जायते Ch. Up.3.13.6; वीरं मे दत्त पितरः Śrādha- mantras.
    -7 A husband.
    -8 The Arjuna tree.
    -9 A Jaina.
    -1 The Karavīra tree.
    -11 N. of Viṣṇu.
    -रम् 1 A reed.
    -2 Pepper.
    -3 Rice-gruel.
    -4 The root of Uśīra q. v.
    -5 Iron; Gīrvāṇa.
    -Comp. -अध्वन्, -मार्गः a heroic death.
    -अम्लः a kind of sorrel.
    -आशंसनम् 1 keeping watch.
    -2 the post of danger in battle.
    -3 a forlorn hope.
    -4 a field of battle; पयोदजालमिव तद्वीरा- शंसनमाबभौ Śi.19.79.
    -आसनम् 1 a kind of posture pract- ised in meditation; एकं पादमथैकस्मिन् विन्यस्योरौ तु संस्थितम् । इतरस्मिंस्तथैवोरुं वीरासनमिति स्मृतम् ॥ cf. पर्यङ्क.
    -2 kneeling on one knee.
    -3 a field of battle.
    -4 the station of a sentinel.
    -ईशः, -ईश्वरः 1 epithets of Śiva.
    -2 a great hero.
    -उञ्झः a Brahmaṇa who omits to offer oblations to the sacrificial fire.
    -काम a. desirous of male off- spring.
    -कीटः an insignificant or contemptible warrior.
    -गतिः Indra's heaven.
    -जयन्तिका 1 a war-dance.
    -2 war, battle.
    -तरुः 1 the Bilva tree.
    -2 the Arjuna tree.
    -धन्वन् m. an epithet of the god of love.
    -पट्टः a sort of military dress.
    -पट्टिका a gold band worn by men across the forehead; नलस्य भाले मणिवीरपट्टिकानिभेव लग्नः परिधिर्विधोर्बभौ N.15.61.
    -पत्नी the wife of a hero.
    -पानम् (णम्) an exciting or refreshing drink taken by soldiers either before or after a battle; मदो$यं संप्रहारे$स्मिन् वीरपानं समर्थ्यताम् Rām.4.11.38.
    -बाहुः N. of Viṣṇu.
    -भद्रः 1 N. of a powerful hero created by Śiva from his matted hair; see दक्ष; महावीरो$पि रे भद्र मम सर्वगणेष्विह । वीरभद्राख्यया हि त्वं प्रथितिं परमं व्रज । कुरु मे सत्वरं कर्म दक्षयज्ञं क्षयं नय ॥ Kāśīkhaṇḍa.
    -2 a distinguished hero.
    -3 a horse fit for the Aśvamedha sacrifice.
    -4 a kind of fragrant grass.
    -भवन्ती the elder sister; Gīrvāṇa.
    -भावः heroic nature.
    -मर्दलः a war-drum.
    -मुद्रिका a ring worn on the middle toe.
    -रजस् n. red lead.
    -रसः 1 the sentiment of heroism.
    -2 a warlike feeling.
    -रेणुः N. of Bhīmasena.
    -लोकः Indra's heaven.
    -वादः glory.
    -विप्लावकः a Brāhmaṇa who performs sacrifices by means of money got from the lowest castes.
    -वृक्षः 1 the Arjuna tree.
    -2 the marking-nut plant.
    -व्रत a. adhering to one's purpose; पूर्णः श्रुतधरो राजन्नाह वीरव्रतो मुनिः Bhāg.1.87.45.
    -तम् heroism.
    -शङ्कुः an arrow.
    -शयः, -शयनम्, -शय्या the couch of a dead or wounded hero in a battle; battlefield; कलेवरं योगरतो विजह्याद्यदग्रेणीर्वीरशये$निवृत्तः Bhāg.6.1.33.
    -2 a particular posture.
    -सूः f. the mother of a hero; (so
    -वीरप्रसवा, -प्रसूः, -प्रसविनी); तस्यात्मनो$र्धं पत्न्यास्ते नान्वगाद्वीरसूः कृपी Bhāg.1.7.45.
    -2 the mother of a male child.
    -सेनः N. of the father of Nala.
    -सैन्यम् garlic.
    -स्कन्धः a buffalo.
    -स्थानम् = वीरासन (1); स्थाणु- भूतो महातेजा वीरस्थानेन पाण्डव Mb.3.122.2;13.142.8; (= स्वर्ग) heaven; वीरासनं वीरशय्यां वीरस्थानमुपागतम् । अक्षया- स्तस्य वै लोकाः सर्वकामगमास्तथा ॥ Mb.13.7.13.
    -हत्या the killing of a man; murder of a son; चान्द्रायणं चरेन्मासं वीरत्यासमं हि तत् Ms.11.41; वीरहत्यामवाप्तो$सि वह्नीनुद्वास्य यत्नतः Śāṅkaradigvijaya 8.26.
    -हन् m. a Brāhmaṇa who has neglected his domestic fire; तेनादृश्यन्त वीरघ्ना न तु वीरहणो जनाः N.17.197; (cf. Note on N.17.197 given by the English translator Handiqui, P.63.).
    -2 A child- murderer; वीरहा वा एष देवानां भवति यो$ग्निमुद्वासयते Ts.1.5.2.
    -3 N. of Viṣṇu.

    Sanskrit-English dictionary > वीर _vīra

  • 20 वृषः _vṛṣḥ

    वृषः 1 A bull; असंपदस्तस्य वृषेण गच्छतः Ku.5.8; Me.54; R.2.35; Ms.9.123.
    -2 The sign Taurus of the zodiac.
    -3 The chief or best of a class, the best of its kind; (often at the end of comp.); मुनिवृषः, कपिवृषः &c.
    -4 The god of love.
    -5 A strong or athletic man.
    -6 A lust- ful man, a man of one of the four classes into which men are divided in erotic works; बहुगुणबहुबन्धः शीघ्रकामो नताङ्गः । सकलरुचिरदेहः सत्यवादी वृषो ना ॥ Ratimañjarī 37.
    -7 An enemy, adversary.
    -8 A rat.
    -9 The bull of Śiva.
    -1 Morality, justice; justice personified; वृषो हि भगवान् धर्मः Ms.8.16.
    -11 Virtue, a pious or meritorious act; न सद्गतिः स्याद् वृषवर्जितानां Kīr. K.9.62 (where वृष means a 'bull' also).
    -12 N. of Karṇa.
    -13 N. of Viṣṇu.
    -14 N. of a particular drug.
    -15 The prin- cipal die.
    -16 Water.
    -17 A particular form of a temple.
    -18 Ground suitable for the foundation of a house.
    -19 A male, any male animal.
    -षम् 1 A peacock's plumage.
    -2 A woman's apartment.
    -Comp. -अङ्कः 1 an epithet of Śiva; उमावृषाङ्कौ शरजन्मना यथा (ननन्दतुः) R.3.23.
    -2 a pious or virtuous man.
    -3 the marking-nut plant.
    -4 a eunuch. ˚जः a small drum.
    -अञ़्चनः an epithet of Śiva.
    -अन्तकः an epithet of Viṣṇu.
    -आहारः a cat.
    -इन्द्रः an excellent bull.
    -उत्सर्गः setting free a bull on the occasion of a funeral rite, or as a religious act generally; एकादशाहे प्रेतस्य यस्य चोत्सृज्यते वृषः । प्रेतलोकं परित्यज्य स्वर्गलोकं च गच्छति ॥
    -दंशः, -दंशकः a cat; अन्तरिक्षे वराहस्य वृषदंशस्य चोभयोः (प्रणादम्) Mb.6.2.25.
    -दर्भ a. lowering the pride of Indra (इन्द्रदर्पहन्ता); वृषदर्भो वृषाकपिः Mb.12.43.1.
    -ध्वजः 1 an epithet of Śiva; येन बाणमसृजद्वृषध्वजः R.11.44.
    -2 an epithet of Gaṇeśa.
    -3 a pious or virtuous man.
    -नाशनः N. of Kṛiṣṇa.
    -पतिः 1 an epithet of Śiva.
    -2 a bull set at liberty.
    -पर्वन् m.
    1 an epithet of Śiva.
    -2 N. of a demon who with the aid of Śukra, preceptor of the Asuras, maintained struggle with the gods for a long time. His daughter Śarmiṣṭhā was married by Yayāti; see Yayāti and Devayānī.
    -भासा the residence of Indra and the gods; i. e. Amarāvatī.
    -राजकेतनः N. of Śiva.
    -लक्षणा a masculine girl (unfit for mar- riage).
    -लोचनः a cat.
    -वाहनः an epithet of Śiva.
    -शत्रुः N. of Viṣṇu.
    -सानुः 1 man.
    -2 death.
    -सृक्किन् m. A wasp.
    -सेनः N. of Karṇa; Mb.12.27.2.
    -स्कन्ध a. having shoulders as lusty as those of a bull; वपुर्वष- स्कन्धसुबन्धुरांसकम् U.6.25; R.12.34.

    Sanskrit-English dictionary > वृषः _vṛṣḥ

Страницы

См. также в других словарях:

  • Nut Island effect — The Nut Island effect describes a human resources condition in which a team of skilled employees becomes isolated from distracted top managers resulting in a catastrophic loss of the ability of the team to perform an important mission. The term… …   Wikipedia

  • Plant milk — A cup of amazake (traditional Japanese rice milk) …   Wikipedia

  • Nut (fruit) — Hazelnuts from the Common Hazel Chestnuts …   Wikipedia

  • Nut Island — Location of Nut Island with respect to Hough s Neck and Boston Harbor (inset). Nut Island is a former island in Boston Harbor, part of the Boston Harbor Islands National Recreation Area. The island has been connected through a short causeway to… …   Wikipedia

  • Nut rush — Rush Rush, n. [OE. rusche, rische, resche, AS. risce, akin to LG. rusk, risch, D. & G. rusch; all probably fr. L. ruscum butcher s broom; akin to Goth. raus reed, G. rohr.] 1. (Bot.) A name given to many aquatic or marsh growing endogenous plants …   The Collaborative International Dictionary of English

  • nut grass — nutgrass ut grass , nut grass ut grass , n.(Bot.), A widely distributed perennial plant of the Sedge family ({Cyperus rotundus}, var. Hydra), which has slender rootstocks bearing small, edible, nutlike tubers, by which the plant multiplies… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Plant Structures — bark: (L): cortex, cortici ; (G): phloeo , phloeus berry: (L): acini , acinus; (G): cocco , coccus; (L): bacca, bacci bramble: (G): bato , batus branch: (G): clado , cladus; (L): ram , rami , ramo , ramus bud: (L): gemm , gemma flower: (G):… …   Dictionary of word roots and combining forms

  • Kola nut — pods and seeds Scientific classification Kingdom: Plantae (unranked) …   Wikipedia

  • dika nut — ▪ plant       edible nut of the dika tree, which is also called the dika bread, or Gabon chocolate, tree (species Irvingia barteri), and is native to western Africa. The nut is used principally for food and oil.       The fruit of the dika is a… …   Universalium

  • Mauna Loa Macadamia Nut Corporation — The Mauna Loa Macadamia Nut Corporation is the world s largest processor of macadamia nuts. The American company has been a subsidiary of The Hershey Company since 2004. The company takes its name from the volcano Mauna Loa. Their headquarters… …   Wikipedia

  • Fly nut — Fly Fly, n.; pl. {Flies} (fl[imac]z). [OE. flie, flege, AS. fl[=y]ge, fle[ o]ge, fr. fle[ o]gan to fly; akin to D. vlieg, OHG. flioga, G. fliege, Icel. & Sw. fluga, Dan. flue. [root] 84. See {Fly}, v. i.] 1. (Zo[ o]l.) (a) Any winged insect; esp …   The Collaborative International Dictionary of English

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»