-
81 sum
I 1. fuī, esse1) быть, существовать (pericla, quae non sunt PS)omnes qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt C — все (те), которые существуют, которые существовали которые будут существовать2) происходить, совершаться, приключаться, бывать, случатьсяsenatus hodie fuerat futurus C — сенат должен был собраться (заседание сената должно было состояться) сегодняsolis defectio fuit C — произошло солнечное затмение3)а) быть налицо, быть в наличии, иметьсяflumen est Arar, quod in Rhodanum influit Cs — есть река Арар, которая впадает в Роданut nunc quidem est C — при нынешних, по крайней мере, обстоятельствахsunt, qui, quod sentiunt, non audent dicere C — есть (люди), которые (т. е. некоторые) не решаются высказывать то, что думают; или с conjct.sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem possis H — существуют слова и звуки, посредством которых ты мог бы унять это страданиеб) редко est = suntest, quibus Eleae concurrit palma quadrigae Prp — есть (такие), которые в Элее оспаривают первенство в состязании квадриг4) быть верным, действительнымsunt ista C — да, это такest, ut dicis C — ты правильно говоришь(verum) esto C — но, допустим5) быть, находиться (Romae, ruri, in foro, apud exercitum, ante oculos C)mons Jura est inter Sequanos et Helvetios Cs — гора Юра находится между областями секванов и гельветовcertum non habeo, ubi sis aut ubi futurus sis C — я точно не знаю, ни где ты находишься, ни куда собираешьсяapud aliquem esse C — быть у кого-л. в гостяхtotum in eo est (ut) C — всё дело в том (что, чтобы)ab aliquo esse Ter etc. — происходить от кого-л. или C держать чью-л. сторонуpro aliquo esse C — считаться кем-л.6) пребывать, тж. состоять в браке, находиться в связи ( cum aliquā Ter)est ubi... C — бывает, случается, что...est quod T, C или cur... C — есть причина тому, что...7) содержаться, быть написаннымexemplum litterarum, in quo erat illas undĕcim esse legiones C — копия письма, в котором было сказано, что этих легионов было одиннадцать8) изредка являться, приходить9) состоятьcreticus est ex longā et brevi et longā C — кретик (критский стих) состоит из (слогов) долгого, краткого и долгого10) длиться, продолжаться (obsidio triginta dies fuit L)11) принадлежать, быть присущим, свойственнымei morbo nomen est avaritia C — имя этой болезни — алчностьalicujus militiae vacatio est C — кто-л. свободен от военной службы12) находиться в зависимости, зависетьnon est in medico semper, relevetur ut aeger O — не всегда во власти врача исцелить больного13) обстоятьres ita est Sl etc. — так обстоит дело14) значить15) с dat. быть, служить, способствовать, приноситьaliquid alicui est laudi Nep — что-л. кому-либо приносит славуsaluti esse C, Cs — способствовать спасению, быть на благо16) относиться, касаться17) с dat. gerundii быть (при)годным, подходящимsolvendo C (или aeri alieno L) esse — быть платёжеспособным18) в pf. больше не существовать, погибнутьfuimus Troes, fuit Ilium V — нет уж нас, троянцев, нет больше Илионаsive erimus, seu nos fata fuisse volent Tib (pl. = sg.) — буду ли я жив, или судьбе будет угодно, чтобы я погиб2. как глагол-связка (verbum copulativum)1) быть, служить, являться, представлять собойnos numerus sumus H — мы представляем собой массу (толпу)2) с gen. poss. принадлежать, быть присущим, быть признаком, свойством ( domus est patris C)temeritas est florentis aetatis C — отвага — свойство цветущего возрастаquid hoc sit hominis? Pl (негодующе) — что это за человек такой?hominum, non causarum toti erant L — (римляне в то время) были преданы личностям, а не делам (принципам)4) надлежать, подобать, быть обязанностьюadulescentis est majores natu revereri C — юноше надлежит почитать старших по возрасту5) с gen. gerundivi служить, способствоватьea, quae diutinae obsidionis tolerandae erant L — то, что помогало (могло помочь) выдержать длительную осаду6) с gen. и abl. qualit. иметь, обладать7) в sg. + gen. составлять, образовывать, состоять8) стоитьager nunc multo pluris est, quam tunc fuit C — (это) поле стоит теперь много дороже, чем стоило тогдаvestimenta, quae vix fuissent decem sestertiorum Pt — носильные вещи, которые стоили никак не больше 10 сестерциев9) быть важным, иметь значениеest, ubi damnum praestet facere, quam lucrum Pl — бывает, что (бывают такие случаи, когда) убыток приходится предпочесть прибыли. — см. тж. futurusII sum Enn = eum III sum- приставка = sub- -
82 superficialis
superficiālis, e [ superficies ]1) мат. плоскостной, двухмерный ( numerus Eccl)2) поверхностный, неопределённый ( officium Tert) -
83 ternarius
ternārius, a, um [ terni ]тройной, троичный (numerus Macr, Aug); трёхфутовый ( scrobis Col) -
84 tricenarius
trīcēnārius, a, um [ triceni ]содержащий тридцать ( numerus Tert); тридцатилетний ( homo Sen); имеющий 30 дюймов в окружности ( fistula Frontin) -
85 undenarius
ūndēnārius, a, um [ undeni ] -
86 Fruges consumere nati
Рожденные, чтоб кормиться плодами земными.Гораций, "Послания", I, 2, 27-31:Nós numerús sumus, ét frugés consúmere náti,Spónsi Pénelopáe nebulónes, Álcinoíque.Ín cute cúrandá plus áequ(o) operáta juvéntus;Ád strepitúm citharáe cessántem dúcere sómnum.Мы ведь ничто: рождены чтоб кормиться плодами земными;Мы - ветрогоны, мы все - женихи Пенелопы; подобныЮношам мы Алкиноя, что заняты были не в меру.Холею кожи и спать до полудня считая приличным,Сон, что лениво к ним шел, навевали звоном кифары.(Перевод Н. Гинцбурга)Промышленный капиталист [ утверждают мальтузианцы ] должен часть своего продукта уступать таким классам, которые только потребляют "fruges consumere nati", дабы последние снова обменяли с промышленным капиталистом на невыгодных для себя условиях то, что он уступил им. (К. Маркс, Теории прибавочной стоимости (IV том Капитала).)Так они [ земельные собственники ] кладут в свой частный карман то, что является результатом общественного развития, получающимся без содействия с их стороны, они как бы "fruges consumere nati". (Он же, Капитал. Критика политической экономии.)Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Fruges consumere nati
-
87 Hodiéque manént vestígia rúris
И поныне остаются следы деревни.Гораций, "Послания", II, 1, 156-60:Íntulit ágrestí Latió; sic hórridus ílleMúnditiáe pepulére: sed ín longúm tamen áevumГреция, взятая в плен, победителей диких пленила,В Лаций суровый внеся искусства; и так пресловутыйСтих сатурнийский исчез, неуклюжий, - противную грубостьСмыло изящество; все же остались на долгие годы,Да и по нынешний день деревни следы остаются.(Перевод Н. Гинцбурга)- О римской литературе, в которой и после усвоений греческой стихотворной формы, остались следы первоначальной грубости.О, если бы во Франции не было никаких законов, тогда бы люди создали новые, благие законы. Когда строится новый город, улицы делаются прямыми, как струнка. Единственное, что можно сделать в старых городах, - это понемногу их выпрямлять. Относительно законов, в нашем кругу, можем сказать: Hodieque manent vestigia ruris. (Вольтер - В. Дюпати, 27.III 1769.)Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Hodiéque manént vestígia rúris
-
88 Число глупцов бесконечно
Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Число глупцов бесконечно
-
89 excusare
1) извинять, оправдывать: а) сложить с кого вину, освободить от наказания: excusatum esse прот. teneri (1. 27 § 29 D. 9, 2. 1. 14 pr. D. 48, 10);tenebitur, nec ignorantia eius erit excusata (1. 19 § 1 D. 19, 2); (1. 12 D. 48, 8);
doli non capaces etc. excusati sunt (1. 3 § 1 D. 47, 12), excusata ignorantia, inopia (1. 8 § 8 D. 17, 1); (1. 2 § l D. 18, 6); (1. 22 D. 34, 9): (1. 15 § 3 D. 48, 10);
incestum excusari solet sexu vel aetate (1. 38 § 7 D. 48, 5);
excusari maiore poena (1. 68 D. 23, 2);
excusatio, извинение, mulieres in adulterio commisso nullam habere possunt excusationem (1. 38 § 4. D. 48, 5), aetas excusationem meretur (1. 1 § 32 D. 29, 5); (1. 37 § 1 D. 4, 4);
vani timoris excusatio non est (1. 184 D. 50, 17);
excusabilis, извинительный;
excusabili necessitate impediri (1. 6 C. 10, 63);
b) извинять кого по поводу должности;
se excusare, отказаться от чего;
excusatio, отказ, увольнение;
excusatio munerum (tit. D. 50, 5);
munera talia, ut neque aetas ea excuset, neque numerus liberorum (l. 6 § 4 eod.);
excusari a civilibus muneribus (1. 17 pr. D. 50, 1), a dicendo testimonio (1. 1 § 1 D. 22, 5), a compromisso (1. 16 § 1 D. 4, 8);
excusatio, se excusare - относительно отказа от должности опекуна (tit. J. 1, 25. D. 27, 1. C. 5, 62 - 68); (1. 11 § 2 D. 4, 4. 1. 16 D. 27, 1), a tutela (1. 11. 21. 25. 27. 46 eod.), ex tutela (1. 45 § 1 eod.);
habere ius excusationis (1. 26 eod);
tutelam excusationis iure suscipere nolle (1. 28 pr. D. 26, 2); (1. 20 pr. D. 49, 1);
2) приводить что-нибудь в извинение: iustam causam litteris excus. (1. 6§ 9 D. 28, 3). 3) защищать: innocentiam excusantem audiri aequum est (1. 33 § 2 D. 3, 3);partis bonorum se excus., отказаться от управления известною частью имущества малолетнего (1. 111 D. 30).
4) исключать (1. l § 3 D. 3, 1. 1. 11 D. 50, 2).exc. sententiam magistri (I. 19 § 2 D. 4, 8).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > excusare
-
90 exponere
1) выставлять (1. 5 § 8. 12 D. 9, 3). 2) a) подвергать, consilium multorum insidiis expositum (1. 1 pr. D. 4, 4, § 2 J. 3, 19);b) подкидывать (tit. C. 8, 52. 1. 1 § 2 D. 22, 6);
3) выкладывать, выгружать: exp. merces, onus (1. 10 § 1 D. 14, 2. 1. 16 § 8 D. 39, 4); в пер. см. exponi matrum visceribus = nasci (1. 42 C. 7, 16). 4) давать, предоставлять: exp. cautionem (1. 25 § 4 D. 22, 3. 1. 43 D. 26, 7. 1. 8 C. 4, 30), iudicalum solvi (1. 8. § 3 D. 3, 3), satisdationem (§ 4 J. 4, 11), epistolam (1. 31 D. 13, 5. 1. 25 C. 5, 16. 1. 22. C. 4, 35);partum publicis locis exp. (1. 4 D. 25, 3).
5) oбъяснять, определять: iudici rem exp. (1. 1 D. 1. 2. 1. 1 § 2 D. 3. 1);expositio securitatis, выдача расписки (1. 14 § 2 C. 4, 30).
summatim res exp. (1. 40 D. 9, 2);
exp. dolfinitionem (1. 6 D. 5, 1);
expositio, изложение: expos. criminum (1. 20 C. 9. 1); исчисление: numerus et personarum expos. (l. 10 § 17. D. 38, 10).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > exponere
-
91 minor
1) меньший, меньше, lanx minor (1. 31 D. 34, 2);min. pondera (1. 18 § 3 D. 4, 3. 1. 1 C. 1, 55);
min. dies. прот. amplior numerus dierum (1. 4 § 5 D. 42, 1. 1. 69 D. 5, 1);
m. crimen (1. 7 § 5 D. 48, 2);
capitis deminutio m. (см. caput s. 5);
m. honor, magistratus (1. 7 § 22 D. 48, 22. 1. 4 pr. 1. 14 § 5 D. 50, 4);
min. iudicem appellare (1. 1 § 3 D. 49, 1);
minor centenario (см.);
min. usurae (1. 9 § 1. 1. 13 pr. D. 22, 1. 1. 5 D. 33, 4);
reditus min. facti (1. 38 D. 33, 2. 1. 35 § 2 D. 28, 5);
in peculio, legato (1. 8 § 3 D. 33, 8. 1. 41 § 2 D. 21, 2. 1. 7 § 2 D. 14, 4. 1. 18 pr. 1. 47 pr. D. 21, 1. 1. 25 D. 26, 7. 1. 4 § 3 D. 12, 3. 1. 9 § 3 D. 11, 3. 1. 36 D. 21, 1. 1. 3 § 3 D. 19, 1);
minoris emere (1. 13 pr. eod. 1. 6 D. 40, 5);
venire (1. 32 § 26 D. 24, 1. 1. 63 D. 46, 1);
locata venditave res (1. 2 D. 3, 6. 1. 12 § 1 D. 50, 17. 1. 32 cf. 1. 82 eod. 1. 1 § 43 D. 16, 3. 1. 110 pr. cf. 1. 21 D. 50, 17);
minus (adv.) б) меньше, менее, m. delinquere (1. 1 § 7 D. 3, 1);
m. solvendo esse (1. 9 § 1 D. 4, 3);
m. frequentari (1. 1 § 1 D. 11, 1);
m. audiens (1. 11 D. 26, 4. 1. 27 § § 2 D. 4, 8. 1. 5 § 10 D. 27, 9. 1. 192 § 1 D. 50, 17); в) недостаточно, мало (1. 88 § 17 D. 31. 1. 3 § 3 D. 26, 7. 1. 1 § 11 D. 37, 10. 1. 1 § 5 D. 27, 8); г) не, напр. si - si minus (1. 6 § 9 D. 2, 13. 1. 73 § 3 D. 5, 1);
quo minus = ut non s. ne, напр. dolo facere, quo m. etc. (1. 9 pr. D. 10, 4. 1. 7 § 2 D. 14, 4);
moram facere, quo m. (1. 4 pr. D. 2, 7);
2) младший, sc. aetate, напр. nec (debet arrogare) maiorem minor (1. 15 § 3 D. 1, 7);impediri, quo m. (1. 3 § 2. 3 D. 2, 10).
minor LX annis (§ 2 eod.);
m. XX annis dominus (§ 4 I. 1, 6. 1. 102 D. 30. 1. 1 D. 40, 1);
m. XVIII annis (1. 13 D. 40, 2. 1. 57 D. 42, 1);
min. XXV annis (tit. D. 4, 4. 1. 1 § 1 eod.);
cp. Gai. II. 163. IV. 57. 1. 6 eod. cf. 1. 15 § 6 D. 48, 5); тк. прямо minor в смысле m. ХХV annis, несовершеннолетний, напр. Praetor minoribus auxilium promisit, non maioribus (1. 3 § 4 h. t.); (§ 1 eod. 1. 3. cf. 1. 2 C. 2, 43. 1. 6 D. 4, 1. 1. 13 D. 26, 5. 1. 39 § 6 D. 3, 3);
m. iudex, Praetor, Consul (1. 57 D. 42, 1);
m. aetas, несовершеннолетие (1. 2 C. 2, 30).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > minor
-
92 singularis
, singulare (m = f,n)1) одиночный, единственный, единичный, отдельный, уединённый;2) замечательный, исключительный;3) грам. (sg. numerus) единственное число
См. также в других словарях:
numerus — (izg. nȕmerus) m DEFINICIJA broj, numer SINTAGMA numerus clausus (izg. numerus klȁuzus) zatvoren broj, tj. odredba da se u neku školu ili službu prima točno određen, ograničen, propisan broj osoba u određenom razdoblju; numerus currens (izg.… … Hrvatski jezični portal
Numerus — (Latin: number ) may refer to one of the following Grammatical number A military unit of 200–400 men, in the Roman Empire See also Roman numerals This disambiguation page lists articles associated with the same title. If an … Wikipedia
Numĕrus — (lat.), 1) Zahl, Anzahl, Zahlform; z.B. N. virginĕus, so v.w. Sieben; 2) Nummer, Zahlzeichen; 3) so v.w. Logarithmus, s.u. Logarithmen; 4) (Mus.), Takt; Numĕri, in Takte gefaßte Musik, Töne, Melodie; 5) Wohlklang; 6) (N. oratorius), in der Prosa… … Pierer's Universal-Lexikon
Numĕrus — (lat.), Zahl (s. Logarithmus), Takt; in der prosaischen Rede das Ebenmaß zwischen den Sätzen und ihren Gliedern, das dem mündlichen Vortrag Wohlklang gibt; in der Grammatik Zahlform, in den meisten Sprachen nur eine zweifache, Singularis… … Meyers Großes Konversations-Lexikon
Numerus — Numĕrus (lat.), Zahl, Ziffer; in der Grammatik die Unterscheidungsform der Einzahl (Singular), der Zweizahl (Dual) und Mehrzahl (Plural); die melanes. Sprachen haben auch einen Ausdruck für die Dreizahl (Trial). N. aurĕus, s. Goldene Zahl … Kleines Konversations-Lexikon
Numerus — Numerus, lat., Zahl, Zahlform (daher Nummer, No.); in der Prosa das Maß der Wort und Satzfügung, von welchem der Wohlklang der prosaischen Rede abhängt, von Isokrates u. Cicero am meisten ausgebildet. Numeros, zahlreich; ebenmäßig … Herders Conversations-Lexikon
numerus — index quantity Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 … Law dictionary
Numerus — Der Numerus (Plural: Numeri) ist in der Grammatik eine Zählform zur Bestimmung von Mengenwertigkeiten, also zur Festlegung beziehungsweise Unterscheidung der Anzahl. Es gibt je nach Sprache folgende Formen: Singular, Dual, Paral, Trial, Quadral,… … Deutsch Wikipedia
Numerus — Nu|me|rus 〈m.; , me|ri〉 1. 〈Math.〉 Zahl, zu der der Logarithmus gesucht wird 2. 〈Gramm.〉 grammatische Kategorie, die angibt, ob die durch Nomen, Pronomen od. Verbum ausgedrückten Begriffe einfach (zweifach usw.) od. mehrfach aufzufassen sind,… … Universal-Lexikon
Numerus — Nu|me|rus [auch nu:...] der; , ...ri <aus lat. numerus »(An)zahl, Menge«>: 1. Zahl; Numerus clausus [ klau...]: zahlenmäßig beschränkte Zulassung (bes. zum Studium); Numerus currens [ ku...]: (veraltet) laufende Nummer, mit der ein neu… … Das große Fremdwörterbuch
Numerus — El numerus (término de origen latino) es, con el metro, una de las dos leyes que regían la medida de las secuencias en griego y latín. A través del numerus se regularizaba la sucesión de sílabas largas y breves en los textos en prosa. Esta medida … Wikipedia Español