Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

locus+su

  • 81 forum piscarium

    fŏrum, i, (archaic form fŏrus, i, m., to accord with locus, Lucil. ap. Charis. p. 55 P., and ap. Non. 206, 15; Pompon. ib.), n. [etym. dub.; perh. root Sanscr. dhar-, support; dhar-as, mountain, etc.; Lat. forma, fortis, frenum, etc.; lit., a place or space with set bounds, Corss. Ausspr. 1, 149], what is out of doors, an outside space or place; in partic., as opp. the house, a public place, a market-place, market (cf.: macellum, emporium, velabrum): forum sex modis intelligitur. Primo, negotiationis locus, ut forum Flaminium, forum Julium, ab eorum nominibus, qui ea fora constituenda curarunt, quod etiam locis privatis et in viis et in agris fieri solet. Alio, in quo judicia fieri, cum populo agi, contiones haberi solent. Tertio, cum is, qui provinciae praeest, forum agere dicitur, cum civitates vocat et de controversiis eorum cognoscit. Quarto, cum id forum antiqui appellabant, quod nunc vestibulum sepulcri dicari solet. Quinto, locus in navi, sed tum masculini generis est et plurale (v. forus). Sexto, fori significant et Circensia spectacula, ex quibus etiam minores forulos dicimus. Inde et forare, foras dare, et fores, foras et foriculae, id est ostiola dicuntur, [p. 774] Paul. ex Fest. p. 84 Müll.
    I.
    In gen., an open space.
    A.
    The area before a tomb, fore-court:

    quod (lex XII. Tabularum de sepulcris) FORUM, id est, vestibulum sepulcri, BUSTUMVE USUCAPI vetat, tuetur jus sepulcrorum,

    Cic. Leg. 2, 24, 61.—
    B.
    The part of the wine-press in which the grapes were laid, Varr. R. R. 1, 54, 2; Col. 11, 2, 71; 12, 18, 3.—
    C.
    Plur.: fora = fori, the gangways of a ship, Gell. ap. Charis. 55 P.—
    II.
    In partic., a public place, market-place.
    A.
    A market, as a place for buying and selling:

    quae vendere vellent quo conferrent, forum appellarunt. Ubi quid generatim (i. e. secundum singula genera), additum ab eo cognomen, ut forum boarium, forum olitorium, cupedinis, etc.... Haec omnia posteaquam contracta in unum locum quae ad victum pertinebant et aedificatus locus: appellatum macellum, etc.,

    Varr. L. L. 5, § 145 sq. Müll.— Esp.
    (α).
    forum boarium, the cattlemarket, between the Circus Maximus and the Tiber, Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Paul. ex Fest. p. 30, 5; Liv. 21, 62, 2; Plin. 34, 2, 5, § 10; Tac. A. 12, 24; cf. Ov. F. 6, 477. A part of this was probably the forum suarium, Dig. 1, 12, 1, § 11.—
    (β).
    forum olitorium, the vegetable-market, south of the theatre of Marcellus, between the Tiber and the Capitoline hill;

    here stood the columna lactaria, at which infants were exposed,

    Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Liv. 21, 63, 3; Tac. A. 2, 49; Paul. ex Fest. p. 118, 6. Here was probably the forum coquinum also, in which professional cooks offered their services in preparing special entertainments, Plaut. Ps. 3, 2, 1.—
    (γ).
    forum piscarium (or piscatorium), the fish-market, between the basilica Porcia and the Temple of Vesta, Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Plaut. Curc. 4, 1, 13; Liv. 26, 27, 3; 40, 51, 5; Col. 8, 17, 15.—
    (δ).
    forum cuppedinis, the market for dainties, between the via sacra and the macellum, Varr. L. L. 5, § 186 Müll. Cf. the similar market in another town, App. M. 1, p. 113, 30 (dub. Hildebr. cupidinis).—Of places where markets were held, a market-town, market-place:

    L. Clodius, pharmacopola circumforaneus, qui properaret, cui fora multa restarent, simul atque introductus est, rem confecit,

    Cic. Clu. 14, 40:

    oppidum Numidarum, nomine Vaga, forum rerum venalium totius regni maxime celebratum,

    Sall. J. 47, 1.—Prov.: Scisti uti foro, you knew how to make your market, i. e. how to act for your advantage, Ter. Phorm. 1, 2, 29; v. Don. ad loc.—
    B.
    The market-place, forum, in each city, as the principal place of meeting, where public affairs were discussed, courts of justice held, money transactions carried on:

    statua ejus (Anicii) Praeneste in foro statuta,

    Liv. 23, 19, 18; hence also, transf., to denote affairs of state, administration of justice, or banking business. In Rome esp. the forum Romanum, Plin. 3, 5, 9, § 66; Tac. A. 12, 24; called also forum magnum, vetus, or, oftener, absol., forum, Liv. 1, 12, 8; 9, 40, 16; Cic. Att. 4, 16, 14 et saep.; a low, open artificial level, about six hundred and thirty Parisian feet long, and rather more than a hundred wide, between the Capitoline and Palatine hills, surrounded by porticos (basilicae) and the shops of money-changers (argentariae), in later times surrounded with fine buildings, and adorned with numberless statues (cf. on it Becker's Antiq. 1, p. 281 sq., and Dict. of Antiq. p. 451):

    in foro infumo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14:

    in foro turbaque,

    Cic. Rep. 1, 17:

    arripere verba de foro,

    to pick them up in the street, id. Fin. 3, 2, 4:

    in vulgus et in foro dicere,

    id. Rep. 3, 30 (Fragm. ap. Non. 262, 24):

    cum Decimus quidam Verginius virginem filiam in foro sua manu interemisset,

    id. Rep. 2, 37:

    in forum descendere,

    id. ib. 6, 2 (Fragm. ap. Non. 501, 28):

    foro nimium distare Carinas,

    Hor. Ep. 1, 7, 48:

    fallacem Circum vespertinumque pererro Saepe forum,

    id. S. 1, 6, 114:

    forumque litibus orbum,

    id. C. 4, 2, 44:

    Hostes in foro ac locis patentioribus cuneatim constiterunt,

    Caes. B. G. 7, 28, 1:

    gladiatores ad forum producti,

    id. B. C. 1, 14, 4:

    ut primum forum attigerim,

    i. e. engaged in public affairs, Cic. Fam. 5, 8, 3:

    studia fori,

    Tac. Agr. 39: forum putealque Libonis Mandabo siccis, adimam cantare severis, i. e. the grave affairs of state, Hor. Ep. 1, 19, 8.—Of administering justice in the forum: NI PAGVNT, IN COMITIO AVT IN FORO ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. Her. 2, 13, 20:

    ut pacem cum bello, leges cum vi, forum et juris dictionem cum ferro et armis conferatis,

    Cic. Verr. 2, 4, 54 fin.:

    quod (tempus) in judiciis ac foro datur,

    Quint. 10, 7, 20:

    nec ferrea jura Insanumque forum aut populi tabularia vidit,

    Verg. G. 2, 502:

    forum agere,

    to hold a court, hold an assize, Cic. Att. 5, 16, 4; cf. id. Fam. 3, 6, 4:

    lenta fori pugnamus harena,

    Juv. 16, 47; cf. vv. sqq.— Poet. transf.:

    indicitque forum et patribus dat jura vocatis,

    Verg. A. 5, 758:

    civitates, quae in id forum convenerant,

    to that court - district, Cic. Verr. 2, 2, 15, § 38:

    extra suum forum vadimonium promittere,

    beyond his district, id. ib. 2, 3, 15, §

    38.—Prov.: egomet video rem vorti in meo foro,

    is pending in my own court, affects me nearly, Plaut. Most. 5, 1, 10:

    in alieno foro litigare,

    i. e. not to know what to do, which way to turn, Mart. 12 praef. —Of the transaction of business in the forum:

    haec fides atque haec ratio pecuniarum, quae Romae, quae in foro versatur,

    Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:

    quousque negotiabere? annos jam triginta in foro versaris,

    id. Fl. 29, 70:

    sublata erat de foro fides,

    id. Agr. 2, 3 fin.:

    nisi, etc.... nos hunc Postumum jam pridem in foro non haberemus,

    i. e. he would have been a bankrupt long ago, id. Rab. Post. 15, 41: cedere foro, to quit the market, i. e. to become bankrupt, Sen. Ben. 4, 39; Dig. 16, 3, 7, § 2; Juv. 11, 50; cf. Plaut. Ep. 1, 2, 16. Justice was administered in Rome not only in the forum Romanum, but also, in the times of the emperors, in the forum (Julii) Caesaris (erected by Julius Caesar, Suet. Caes. 26; Plin. 36, 15, 24, § 103; 16, 44, 86, § 236) and in the forum Augusti (erected by the Emperor Augustus, Suet. Aug. 29, and adorned with a fine ivory statue of Apollo, Plin. 7, 53, 54, § 183; Ov. F. 5, 552; id. Tr. 3, 1, 27);

    called simply forum,

    Juv. 1, 128 (where Apollo is called juris peritus, in allusion to the judicial proceedings held here); hence, circumscriptiones, furta, fraudes, quibus trina non sufficiunt fora, Sen. de Ira, 2, 9, 1; so,

    quae (verba) trino juvenis foro tonabas,

    Stat. S. 4, 9, 15; and:

    erit in triplici par mihi nemo foro,

    Mart. 3, 38, 4:

    vacuo clausoque sonant fora sola theatro,

    Juv. 6, 68.—
    C.
    Nom. propr. Fŏrum, a name of many market and assize towns, nine of which, in Etruria, are named, Plin. 3, 15, 20, § 116. The most celebrated are,
    1.
    Forum Ăliēni, a town in Gallia Transpadana, now Ferrara, Tac. H. 3, 6.—
    2.
    Forum Appii, a market-town in Latium, on the Via Appia, near Tres Tavernae, now Foro Appio, Cic. Att. 2, 10; Plin. 3, 5, 9, § 64; Hor. S. 1, 5, 3; Inscr. Orell. 780 al.—
    3.
    Forum Aurēlium, a small city near Rome, on the Via Aurelia, now Montalto, Cic. Cat. 1, 9, 24.—
    4.
    Forum Cornēlium, a town in Gallia Cispadana, now Imola, Cic. Fam. 12, 5, 2.—Hence, Forocorneliensis, e, adj.:

    ager,

    Plin. 3, 16, 20, § 120.—
    5.
    Forum Gallōrum, a town in Gallia Cispadana, between Mutina and Bononia, now Castel Franco, Cic. Fam. 10, 30, 2.—
    6.
    Forum Jūlii, a town in Gallia Narbonensis, a colony of the eighth legion, now Frejus, Mel. 2, 5, 3; Plin. 3, 4, 5, § 35; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 15, 3; 10, 17, 1; Tac. H. 3, 43.—Deriv.: Forojuliensis, e, adj., of or belonging to Forum Julii, Forojulian:

    colonia,

    i. e. Forum Julii, Tac. H. 2, 14; 3, 43.—In plur.: Forojulienses, inhabitants of Forum Julii, Forojulians, Tac. Agr. 4.—
    7.
    Forum Vŏcōnii, 24 miles from Forum Julii, in the Pyrenees, now, acc. to some, Le Canet; acc. to others, Luc, Cic. Fam. 10, 17, 1; 10, 34, 1; Plin. 3, 4, 5, § 36.

    Lewis & Short latin dictionary > forum piscarium

  • 82 forum suarium

    fŏrum, i, (archaic form fŏrus, i, m., to accord with locus, Lucil. ap. Charis. p. 55 P., and ap. Non. 206, 15; Pompon. ib.), n. [etym. dub.; perh. root Sanscr. dhar-, support; dhar-as, mountain, etc.; Lat. forma, fortis, frenum, etc.; lit., a place or space with set bounds, Corss. Ausspr. 1, 149], what is out of doors, an outside space or place; in partic., as opp. the house, a public place, a market-place, market (cf.: macellum, emporium, velabrum): forum sex modis intelligitur. Primo, negotiationis locus, ut forum Flaminium, forum Julium, ab eorum nominibus, qui ea fora constituenda curarunt, quod etiam locis privatis et in viis et in agris fieri solet. Alio, in quo judicia fieri, cum populo agi, contiones haberi solent. Tertio, cum is, qui provinciae praeest, forum agere dicitur, cum civitates vocat et de controversiis eorum cognoscit. Quarto, cum id forum antiqui appellabant, quod nunc vestibulum sepulcri dicari solet. Quinto, locus in navi, sed tum masculini generis est et plurale (v. forus). Sexto, fori significant et Circensia spectacula, ex quibus etiam minores forulos dicimus. Inde et forare, foras dare, et fores, foras et foriculae, id est ostiola dicuntur, [p. 774] Paul. ex Fest. p. 84 Müll.
    I.
    In gen., an open space.
    A.
    The area before a tomb, fore-court:

    quod (lex XII. Tabularum de sepulcris) FORUM, id est, vestibulum sepulcri, BUSTUMVE USUCAPI vetat, tuetur jus sepulcrorum,

    Cic. Leg. 2, 24, 61.—
    B.
    The part of the wine-press in which the grapes were laid, Varr. R. R. 1, 54, 2; Col. 11, 2, 71; 12, 18, 3.—
    C.
    Plur.: fora = fori, the gangways of a ship, Gell. ap. Charis. 55 P.—
    II.
    In partic., a public place, market-place.
    A.
    A market, as a place for buying and selling:

    quae vendere vellent quo conferrent, forum appellarunt. Ubi quid generatim (i. e. secundum singula genera), additum ab eo cognomen, ut forum boarium, forum olitorium, cupedinis, etc.... Haec omnia posteaquam contracta in unum locum quae ad victum pertinebant et aedificatus locus: appellatum macellum, etc.,

    Varr. L. L. 5, § 145 sq. Müll.— Esp.
    (α).
    forum boarium, the cattlemarket, between the Circus Maximus and the Tiber, Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Paul. ex Fest. p. 30, 5; Liv. 21, 62, 2; Plin. 34, 2, 5, § 10; Tac. A. 12, 24; cf. Ov. F. 6, 477. A part of this was probably the forum suarium, Dig. 1, 12, 1, § 11.—
    (β).
    forum olitorium, the vegetable-market, south of the theatre of Marcellus, between the Tiber and the Capitoline hill;

    here stood the columna lactaria, at which infants were exposed,

    Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Liv. 21, 63, 3; Tac. A. 2, 49; Paul. ex Fest. p. 118, 6. Here was probably the forum coquinum also, in which professional cooks offered their services in preparing special entertainments, Plaut. Ps. 3, 2, 1.—
    (γ).
    forum piscarium (or piscatorium), the fish-market, between the basilica Porcia and the Temple of Vesta, Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Plaut. Curc. 4, 1, 13; Liv. 26, 27, 3; 40, 51, 5; Col. 8, 17, 15.—
    (δ).
    forum cuppedinis, the market for dainties, between the via sacra and the macellum, Varr. L. L. 5, § 186 Müll. Cf. the similar market in another town, App. M. 1, p. 113, 30 (dub. Hildebr. cupidinis).—Of places where markets were held, a market-town, market-place:

    L. Clodius, pharmacopola circumforaneus, qui properaret, cui fora multa restarent, simul atque introductus est, rem confecit,

    Cic. Clu. 14, 40:

    oppidum Numidarum, nomine Vaga, forum rerum venalium totius regni maxime celebratum,

    Sall. J. 47, 1.—Prov.: Scisti uti foro, you knew how to make your market, i. e. how to act for your advantage, Ter. Phorm. 1, 2, 29; v. Don. ad loc.—
    B.
    The market-place, forum, in each city, as the principal place of meeting, where public affairs were discussed, courts of justice held, money transactions carried on:

    statua ejus (Anicii) Praeneste in foro statuta,

    Liv. 23, 19, 18; hence also, transf., to denote affairs of state, administration of justice, or banking business. In Rome esp. the forum Romanum, Plin. 3, 5, 9, § 66; Tac. A. 12, 24; called also forum magnum, vetus, or, oftener, absol., forum, Liv. 1, 12, 8; 9, 40, 16; Cic. Att. 4, 16, 14 et saep.; a low, open artificial level, about six hundred and thirty Parisian feet long, and rather more than a hundred wide, between the Capitoline and Palatine hills, surrounded by porticos (basilicae) and the shops of money-changers (argentariae), in later times surrounded with fine buildings, and adorned with numberless statues (cf. on it Becker's Antiq. 1, p. 281 sq., and Dict. of Antiq. p. 451):

    in foro infumo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14:

    in foro turbaque,

    Cic. Rep. 1, 17:

    arripere verba de foro,

    to pick them up in the street, id. Fin. 3, 2, 4:

    in vulgus et in foro dicere,

    id. Rep. 3, 30 (Fragm. ap. Non. 262, 24):

    cum Decimus quidam Verginius virginem filiam in foro sua manu interemisset,

    id. Rep. 2, 37:

    in forum descendere,

    id. ib. 6, 2 (Fragm. ap. Non. 501, 28):

    foro nimium distare Carinas,

    Hor. Ep. 1, 7, 48:

    fallacem Circum vespertinumque pererro Saepe forum,

    id. S. 1, 6, 114:

    forumque litibus orbum,

    id. C. 4, 2, 44:

    Hostes in foro ac locis patentioribus cuneatim constiterunt,

    Caes. B. G. 7, 28, 1:

    gladiatores ad forum producti,

    id. B. C. 1, 14, 4:

    ut primum forum attigerim,

    i. e. engaged in public affairs, Cic. Fam. 5, 8, 3:

    studia fori,

    Tac. Agr. 39: forum putealque Libonis Mandabo siccis, adimam cantare severis, i. e. the grave affairs of state, Hor. Ep. 1, 19, 8.—Of administering justice in the forum: NI PAGVNT, IN COMITIO AVT IN FORO ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. Her. 2, 13, 20:

    ut pacem cum bello, leges cum vi, forum et juris dictionem cum ferro et armis conferatis,

    Cic. Verr. 2, 4, 54 fin.:

    quod (tempus) in judiciis ac foro datur,

    Quint. 10, 7, 20:

    nec ferrea jura Insanumque forum aut populi tabularia vidit,

    Verg. G. 2, 502:

    forum agere,

    to hold a court, hold an assize, Cic. Att. 5, 16, 4; cf. id. Fam. 3, 6, 4:

    lenta fori pugnamus harena,

    Juv. 16, 47; cf. vv. sqq.— Poet. transf.:

    indicitque forum et patribus dat jura vocatis,

    Verg. A. 5, 758:

    civitates, quae in id forum convenerant,

    to that court - district, Cic. Verr. 2, 2, 15, § 38:

    extra suum forum vadimonium promittere,

    beyond his district, id. ib. 2, 3, 15, §

    38.—Prov.: egomet video rem vorti in meo foro,

    is pending in my own court, affects me nearly, Plaut. Most. 5, 1, 10:

    in alieno foro litigare,

    i. e. not to know what to do, which way to turn, Mart. 12 praef. —Of the transaction of business in the forum:

    haec fides atque haec ratio pecuniarum, quae Romae, quae in foro versatur,

    Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:

    quousque negotiabere? annos jam triginta in foro versaris,

    id. Fl. 29, 70:

    sublata erat de foro fides,

    id. Agr. 2, 3 fin.:

    nisi, etc.... nos hunc Postumum jam pridem in foro non haberemus,

    i. e. he would have been a bankrupt long ago, id. Rab. Post. 15, 41: cedere foro, to quit the market, i. e. to become bankrupt, Sen. Ben. 4, 39; Dig. 16, 3, 7, § 2; Juv. 11, 50; cf. Plaut. Ep. 1, 2, 16. Justice was administered in Rome not only in the forum Romanum, but also, in the times of the emperors, in the forum (Julii) Caesaris (erected by Julius Caesar, Suet. Caes. 26; Plin. 36, 15, 24, § 103; 16, 44, 86, § 236) and in the forum Augusti (erected by the Emperor Augustus, Suet. Aug. 29, and adorned with a fine ivory statue of Apollo, Plin. 7, 53, 54, § 183; Ov. F. 5, 552; id. Tr. 3, 1, 27);

    called simply forum,

    Juv. 1, 128 (where Apollo is called juris peritus, in allusion to the judicial proceedings held here); hence, circumscriptiones, furta, fraudes, quibus trina non sufficiunt fora, Sen. de Ira, 2, 9, 1; so,

    quae (verba) trino juvenis foro tonabas,

    Stat. S. 4, 9, 15; and:

    erit in triplici par mihi nemo foro,

    Mart. 3, 38, 4:

    vacuo clausoque sonant fora sola theatro,

    Juv. 6, 68.—
    C.
    Nom. propr. Fŏrum, a name of many market and assize towns, nine of which, in Etruria, are named, Plin. 3, 15, 20, § 116. The most celebrated are,
    1.
    Forum Ăliēni, a town in Gallia Transpadana, now Ferrara, Tac. H. 3, 6.—
    2.
    Forum Appii, a market-town in Latium, on the Via Appia, near Tres Tavernae, now Foro Appio, Cic. Att. 2, 10; Plin. 3, 5, 9, § 64; Hor. S. 1, 5, 3; Inscr. Orell. 780 al.—
    3.
    Forum Aurēlium, a small city near Rome, on the Via Aurelia, now Montalto, Cic. Cat. 1, 9, 24.—
    4.
    Forum Cornēlium, a town in Gallia Cispadana, now Imola, Cic. Fam. 12, 5, 2.—Hence, Forocorneliensis, e, adj.:

    ager,

    Plin. 3, 16, 20, § 120.—
    5.
    Forum Gallōrum, a town in Gallia Cispadana, between Mutina and Bononia, now Castel Franco, Cic. Fam. 10, 30, 2.—
    6.
    Forum Jūlii, a town in Gallia Narbonensis, a colony of the eighth legion, now Frejus, Mel. 2, 5, 3; Plin. 3, 4, 5, § 35; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 15, 3; 10, 17, 1; Tac. H. 3, 43.—Deriv.: Forojuliensis, e, adj., of or belonging to Forum Julii, Forojulian:

    colonia,

    i. e. Forum Julii, Tac. H. 2, 14; 3, 43.—In plur.: Forojulienses, inhabitants of Forum Julii, Forojulians, Tac. Agr. 4.—
    7.
    Forum Vŏcōnii, 24 miles from Forum Julii, in the Pyrenees, now, acc. to some, Le Canet; acc. to others, Luc, Cic. Fam. 10, 17, 1; 10, 34, 1; Plin. 3, 4, 5, § 36.

    Lewis & Short latin dictionary > forum suarium

  • 83 Forum Voconii

    fŏrum, i, (archaic form fŏrus, i, m., to accord with locus, Lucil. ap. Charis. p. 55 P., and ap. Non. 206, 15; Pompon. ib.), n. [etym. dub.; perh. root Sanscr. dhar-, support; dhar-as, mountain, etc.; Lat. forma, fortis, frenum, etc.; lit., a place or space with set bounds, Corss. Ausspr. 1, 149], what is out of doors, an outside space or place; in partic., as opp. the house, a public place, a market-place, market (cf.: macellum, emporium, velabrum): forum sex modis intelligitur. Primo, negotiationis locus, ut forum Flaminium, forum Julium, ab eorum nominibus, qui ea fora constituenda curarunt, quod etiam locis privatis et in viis et in agris fieri solet. Alio, in quo judicia fieri, cum populo agi, contiones haberi solent. Tertio, cum is, qui provinciae praeest, forum agere dicitur, cum civitates vocat et de controversiis eorum cognoscit. Quarto, cum id forum antiqui appellabant, quod nunc vestibulum sepulcri dicari solet. Quinto, locus in navi, sed tum masculini generis est et plurale (v. forus). Sexto, fori significant et Circensia spectacula, ex quibus etiam minores forulos dicimus. Inde et forare, foras dare, et fores, foras et foriculae, id est ostiola dicuntur, [p. 774] Paul. ex Fest. p. 84 Müll.
    I.
    In gen., an open space.
    A.
    The area before a tomb, fore-court:

    quod (lex XII. Tabularum de sepulcris) FORUM, id est, vestibulum sepulcri, BUSTUMVE USUCAPI vetat, tuetur jus sepulcrorum,

    Cic. Leg. 2, 24, 61.—
    B.
    The part of the wine-press in which the grapes were laid, Varr. R. R. 1, 54, 2; Col. 11, 2, 71; 12, 18, 3.—
    C.
    Plur.: fora = fori, the gangways of a ship, Gell. ap. Charis. 55 P.—
    II.
    In partic., a public place, market-place.
    A.
    A market, as a place for buying and selling:

    quae vendere vellent quo conferrent, forum appellarunt. Ubi quid generatim (i. e. secundum singula genera), additum ab eo cognomen, ut forum boarium, forum olitorium, cupedinis, etc.... Haec omnia posteaquam contracta in unum locum quae ad victum pertinebant et aedificatus locus: appellatum macellum, etc.,

    Varr. L. L. 5, § 145 sq. Müll.— Esp.
    (α).
    forum boarium, the cattlemarket, between the Circus Maximus and the Tiber, Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Paul. ex Fest. p. 30, 5; Liv. 21, 62, 2; Plin. 34, 2, 5, § 10; Tac. A. 12, 24; cf. Ov. F. 6, 477. A part of this was probably the forum suarium, Dig. 1, 12, 1, § 11.—
    (β).
    forum olitorium, the vegetable-market, south of the theatre of Marcellus, between the Tiber and the Capitoline hill;

    here stood the columna lactaria, at which infants were exposed,

    Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Liv. 21, 63, 3; Tac. A. 2, 49; Paul. ex Fest. p. 118, 6. Here was probably the forum coquinum also, in which professional cooks offered their services in preparing special entertainments, Plaut. Ps. 3, 2, 1.—
    (γ).
    forum piscarium (or piscatorium), the fish-market, between the basilica Porcia and the Temple of Vesta, Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Plaut. Curc. 4, 1, 13; Liv. 26, 27, 3; 40, 51, 5; Col. 8, 17, 15.—
    (δ).
    forum cuppedinis, the market for dainties, between the via sacra and the macellum, Varr. L. L. 5, § 186 Müll. Cf. the similar market in another town, App. M. 1, p. 113, 30 (dub. Hildebr. cupidinis).—Of places where markets were held, a market-town, market-place:

    L. Clodius, pharmacopola circumforaneus, qui properaret, cui fora multa restarent, simul atque introductus est, rem confecit,

    Cic. Clu. 14, 40:

    oppidum Numidarum, nomine Vaga, forum rerum venalium totius regni maxime celebratum,

    Sall. J. 47, 1.—Prov.: Scisti uti foro, you knew how to make your market, i. e. how to act for your advantage, Ter. Phorm. 1, 2, 29; v. Don. ad loc.—
    B.
    The market-place, forum, in each city, as the principal place of meeting, where public affairs were discussed, courts of justice held, money transactions carried on:

    statua ejus (Anicii) Praeneste in foro statuta,

    Liv. 23, 19, 18; hence also, transf., to denote affairs of state, administration of justice, or banking business. In Rome esp. the forum Romanum, Plin. 3, 5, 9, § 66; Tac. A. 12, 24; called also forum magnum, vetus, or, oftener, absol., forum, Liv. 1, 12, 8; 9, 40, 16; Cic. Att. 4, 16, 14 et saep.; a low, open artificial level, about six hundred and thirty Parisian feet long, and rather more than a hundred wide, between the Capitoline and Palatine hills, surrounded by porticos (basilicae) and the shops of money-changers (argentariae), in later times surrounded with fine buildings, and adorned with numberless statues (cf. on it Becker's Antiq. 1, p. 281 sq., and Dict. of Antiq. p. 451):

    in foro infumo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14:

    in foro turbaque,

    Cic. Rep. 1, 17:

    arripere verba de foro,

    to pick them up in the street, id. Fin. 3, 2, 4:

    in vulgus et in foro dicere,

    id. Rep. 3, 30 (Fragm. ap. Non. 262, 24):

    cum Decimus quidam Verginius virginem filiam in foro sua manu interemisset,

    id. Rep. 2, 37:

    in forum descendere,

    id. ib. 6, 2 (Fragm. ap. Non. 501, 28):

    foro nimium distare Carinas,

    Hor. Ep. 1, 7, 48:

    fallacem Circum vespertinumque pererro Saepe forum,

    id. S. 1, 6, 114:

    forumque litibus orbum,

    id. C. 4, 2, 44:

    Hostes in foro ac locis patentioribus cuneatim constiterunt,

    Caes. B. G. 7, 28, 1:

    gladiatores ad forum producti,

    id. B. C. 1, 14, 4:

    ut primum forum attigerim,

    i. e. engaged in public affairs, Cic. Fam. 5, 8, 3:

    studia fori,

    Tac. Agr. 39: forum putealque Libonis Mandabo siccis, adimam cantare severis, i. e. the grave affairs of state, Hor. Ep. 1, 19, 8.—Of administering justice in the forum: NI PAGVNT, IN COMITIO AVT IN FORO ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. Her. 2, 13, 20:

    ut pacem cum bello, leges cum vi, forum et juris dictionem cum ferro et armis conferatis,

    Cic. Verr. 2, 4, 54 fin.:

    quod (tempus) in judiciis ac foro datur,

    Quint. 10, 7, 20:

    nec ferrea jura Insanumque forum aut populi tabularia vidit,

    Verg. G. 2, 502:

    forum agere,

    to hold a court, hold an assize, Cic. Att. 5, 16, 4; cf. id. Fam. 3, 6, 4:

    lenta fori pugnamus harena,

    Juv. 16, 47; cf. vv. sqq.— Poet. transf.:

    indicitque forum et patribus dat jura vocatis,

    Verg. A. 5, 758:

    civitates, quae in id forum convenerant,

    to that court - district, Cic. Verr. 2, 2, 15, § 38:

    extra suum forum vadimonium promittere,

    beyond his district, id. ib. 2, 3, 15, §

    38.—Prov.: egomet video rem vorti in meo foro,

    is pending in my own court, affects me nearly, Plaut. Most. 5, 1, 10:

    in alieno foro litigare,

    i. e. not to know what to do, which way to turn, Mart. 12 praef. —Of the transaction of business in the forum:

    haec fides atque haec ratio pecuniarum, quae Romae, quae in foro versatur,

    Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:

    quousque negotiabere? annos jam triginta in foro versaris,

    id. Fl. 29, 70:

    sublata erat de foro fides,

    id. Agr. 2, 3 fin.:

    nisi, etc.... nos hunc Postumum jam pridem in foro non haberemus,

    i. e. he would have been a bankrupt long ago, id. Rab. Post. 15, 41: cedere foro, to quit the market, i. e. to become bankrupt, Sen. Ben. 4, 39; Dig. 16, 3, 7, § 2; Juv. 11, 50; cf. Plaut. Ep. 1, 2, 16. Justice was administered in Rome not only in the forum Romanum, but also, in the times of the emperors, in the forum (Julii) Caesaris (erected by Julius Caesar, Suet. Caes. 26; Plin. 36, 15, 24, § 103; 16, 44, 86, § 236) and in the forum Augusti (erected by the Emperor Augustus, Suet. Aug. 29, and adorned with a fine ivory statue of Apollo, Plin. 7, 53, 54, § 183; Ov. F. 5, 552; id. Tr. 3, 1, 27);

    called simply forum,

    Juv. 1, 128 (where Apollo is called juris peritus, in allusion to the judicial proceedings held here); hence, circumscriptiones, furta, fraudes, quibus trina non sufficiunt fora, Sen. de Ira, 2, 9, 1; so,

    quae (verba) trino juvenis foro tonabas,

    Stat. S. 4, 9, 15; and:

    erit in triplici par mihi nemo foro,

    Mart. 3, 38, 4:

    vacuo clausoque sonant fora sola theatro,

    Juv. 6, 68.—
    C.
    Nom. propr. Fŏrum, a name of many market and assize towns, nine of which, in Etruria, are named, Plin. 3, 15, 20, § 116. The most celebrated are,
    1.
    Forum Ăliēni, a town in Gallia Transpadana, now Ferrara, Tac. H. 3, 6.—
    2.
    Forum Appii, a market-town in Latium, on the Via Appia, near Tres Tavernae, now Foro Appio, Cic. Att. 2, 10; Plin. 3, 5, 9, § 64; Hor. S. 1, 5, 3; Inscr. Orell. 780 al.—
    3.
    Forum Aurēlium, a small city near Rome, on the Via Aurelia, now Montalto, Cic. Cat. 1, 9, 24.—
    4.
    Forum Cornēlium, a town in Gallia Cispadana, now Imola, Cic. Fam. 12, 5, 2.—Hence, Forocorneliensis, e, adj.:

    ager,

    Plin. 3, 16, 20, § 120.—
    5.
    Forum Gallōrum, a town in Gallia Cispadana, between Mutina and Bononia, now Castel Franco, Cic. Fam. 10, 30, 2.—
    6.
    Forum Jūlii, a town in Gallia Narbonensis, a colony of the eighth legion, now Frejus, Mel. 2, 5, 3; Plin. 3, 4, 5, § 35; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 15, 3; 10, 17, 1; Tac. H. 3, 43.—Deriv.: Forojuliensis, e, adj., of or belonging to Forum Julii, Forojulian:

    colonia,

    i. e. Forum Julii, Tac. H. 2, 14; 3, 43.—In plur.: Forojulienses, inhabitants of Forum Julii, Forojulians, Tac. Agr. 4.—
    7.
    Forum Vŏcōnii, 24 miles from Forum Julii, in the Pyrenees, now, acc. to some, Le Canet; acc. to others, Luc, Cic. Fam. 10, 17, 1; 10, 34, 1; Plin. 3, 4, 5, § 36.

    Lewis & Short latin dictionary > Forum Voconii

  • 84 piscatorium

    fŏrum, i, (archaic form fŏrus, i, m., to accord with locus, Lucil. ap. Charis. p. 55 P., and ap. Non. 206, 15; Pompon. ib.), n. [etym. dub.; perh. root Sanscr. dhar-, support; dhar-as, mountain, etc.; Lat. forma, fortis, frenum, etc.; lit., a place or space with set bounds, Corss. Ausspr. 1, 149], what is out of doors, an outside space or place; in partic., as opp. the house, a public place, a market-place, market (cf.: macellum, emporium, velabrum): forum sex modis intelligitur. Primo, negotiationis locus, ut forum Flaminium, forum Julium, ab eorum nominibus, qui ea fora constituenda curarunt, quod etiam locis privatis et in viis et in agris fieri solet. Alio, in quo judicia fieri, cum populo agi, contiones haberi solent. Tertio, cum is, qui provinciae praeest, forum agere dicitur, cum civitates vocat et de controversiis eorum cognoscit. Quarto, cum id forum antiqui appellabant, quod nunc vestibulum sepulcri dicari solet. Quinto, locus in navi, sed tum masculini generis est et plurale (v. forus). Sexto, fori significant et Circensia spectacula, ex quibus etiam minores forulos dicimus. Inde et forare, foras dare, et fores, foras et foriculae, id est ostiola dicuntur, [p. 774] Paul. ex Fest. p. 84 Müll.
    I.
    In gen., an open space.
    A.
    The area before a tomb, fore-court:

    quod (lex XII. Tabularum de sepulcris) FORUM, id est, vestibulum sepulcri, BUSTUMVE USUCAPI vetat, tuetur jus sepulcrorum,

    Cic. Leg. 2, 24, 61.—
    B.
    The part of the wine-press in which the grapes were laid, Varr. R. R. 1, 54, 2; Col. 11, 2, 71; 12, 18, 3.—
    C.
    Plur.: fora = fori, the gangways of a ship, Gell. ap. Charis. 55 P.—
    II.
    In partic., a public place, market-place.
    A.
    A market, as a place for buying and selling:

    quae vendere vellent quo conferrent, forum appellarunt. Ubi quid generatim (i. e. secundum singula genera), additum ab eo cognomen, ut forum boarium, forum olitorium, cupedinis, etc.... Haec omnia posteaquam contracta in unum locum quae ad victum pertinebant et aedificatus locus: appellatum macellum, etc.,

    Varr. L. L. 5, § 145 sq. Müll.— Esp.
    (α).
    forum boarium, the cattlemarket, between the Circus Maximus and the Tiber, Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Paul. ex Fest. p. 30, 5; Liv. 21, 62, 2; Plin. 34, 2, 5, § 10; Tac. A. 12, 24; cf. Ov. F. 6, 477. A part of this was probably the forum suarium, Dig. 1, 12, 1, § 11.—
    (β).
    forum olitorium, the vegetable-market, south of the theatre of Marcellus, between the Tiber and the Capitoline hill;

    here stood the columna lactaria, at which infants were exposed,

    Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Liv. 21, 63, 3; Tac. A. 2, 49; Paul. ex Fest. p. 118, 6. Here was probably the forum coquinum also, in which professional cooks offered their services in preparing special entertainments, Plaut. Ps. 3, 2, 1.—
    (γ).
    forum piscarium (or piscatorium), the fish-market, between the basilica Porcia and the Temple of Vesta, Varr. L. L. 5, § 146 Müll.; Plaut. Curc. 4, 1, 13; Liv. 26, 27, 3; 40, 51, 5; Col. 8, 17, 15.—
    (δ).
    forum cuppedinis, the market for dainties, between the via sacra and the macellum, Varr. L. L. 5, § 186 Müll. Cf. the similar market in another town, App. M. 1, p. 113, 30 (dub. Hildebr. cupidinis).—Of places where markets were held, a market-town, market-place:

    L. Clodius, pharmacopola circumforaneus, qui properaret, cui fora multa restarent, simul atque introductus est, rem confecit,

    Cic. Clu. 14, 40:

    oppidum Numidarum, nomine Vaga, forum rerum venalium totius regni maxime celebratum,

    Sall. J. 47, 1.—Prov.: Scisti uti foro, you knew how to make your market, i. e. how to act for your advantage, Ter. Phorm. 1, 2, 29; v. Don. ad loc.—
    B.
    The market-place, forum, in each city, as the principal place of meeting, where public affairs were discussed, courts of justice held, money transactions carried on:

    statua ejus (Anicii) Praeneste in foro statuta,

    Liv. 23, 19, 18; hence also, transf., to denote affairs of state, administration of justice, or banking business. In Rome esp. the forum Romanum, Plin. 3, 5, 9, § 66; Tac. A. 12, 24; called also forum magnum, vetus, or, oftener, absol., forum, Liv. 1, 12, 8; 9, 40, 16; Cic. Att. 4, 16, 14 et saep.; a low, open artificial level, about six hundred and thirty Parisian feet long, and rather more than a hundred wide, between the Capitoline and Palatine hills, surrounded by porticos (basilicae) and the shops of money-changers (argentariae), in later times surrounded with fine buildings, and adorned with numberless statues (cf. on it Becker's Antiq. 1, p. 281 sq., and Dict. of Antiq. p. 451):

    in foro infumo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14:

    in foro turbaque,

    Cic. Rep. 1, 17:

    arripere verba de foro,

    to pick them up in the street, id. Fin. 3, 2, 4:

    in vulgus et in foro dicere,

    id. Rep. 3, 30 (Fragm. ap. Non. 262, 24):

    cum Decimus quidam Verginius virginem filiam in foro sua manu interemisset,

    id. Rep. 2, 37:

    in forum descendere,

    id. ib. 6, 2 (Fragm. ap. Non. 501, 28):

    foro nimium distare Carinas,

    Hor. Ep. 1, 7, 48:

    fallacem Circum vespertinumque pererro Saepe forum,

    id. S. 1, 6, 114:

    forumque litibus orbum,

    id. C. 4, 2, 44:

    Hostes in foro ac locis patentioribus cuneatim constiterunt,

    Caes. B. G. 7, 28, 1:

    gladiatores ad forum producti,

    id. B. C. 1, 14, 4:

    ut primum forum attigerim,

    i. e. engaged in public affairs, Cic. Fam. 5, 8, 3:

    studia fori,

    Tac. Agr. 39: forum putealque Libonis Mandabo siccis, adimam cantare severis, i. e. the grave affairs of state, Hor. Ep. 1, 19, 8.—Of administering justice in the forum: NI PAGVNT, IN COMITIO AVT IN FORO ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. Her. 2, 13, 20:

    ut pacem cum bello, leges cum vi, forum et juris dictionem cum ferro et armis conferatis,

    Cic. Verr. 2, 4, 54 fin.:

    quod (tempus) in judiciis ac foro datur,

    Quint. 10, 7, 20:

    nec ferrea jura Insanumque forum aut populi tabularia vidit,

    Verg. G. 2, 502:

    forum agere,

    to hold a court, hold an assize, Cic. Att. 5, 16, 4; cf. id. Fam. 3, 6, 4:

    lenta fori pugnamus harena,

    Juv. 16, 47; cf. vv. sqq.— Poet. transf.:

    indicitque forum et patribus dat jura vocatis,

    Verg. A. 5, 758:

    civitates, quae in id forum convenerant,

    to that court - district, Cic. Verr. 2, 2, 15, § 38:

    extra suum forum vadimonium promittere,

    beyond his district, id. ib. 2, 3, 15, §

    38.—Prov.: egomet video rem vorti in meo foro,

    is pending in my own court, affects me nearly, Plaut. Most. 5, 1, 10:

    in alieno foro litigare,

    i. e. not to know what to do, which way to turn, Mart. 12 praef. —Of the transaction of business in the forum:

    haec fides atque haec ratio pecuniarum, quae Romae, quae in foro versatur,

    Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:

    quousque negotiabere? annos jam triginta in foro versaris,

    id. Fl. 29, 70:

    sublata erat de foro fides,

    id. Agr. 2, 3 fin.:

    nisi, etc.... nos hunc Postumum jam pridem in foro non haberemus,

    i. e. he would have been a bankrupt long ago, id. Rab. Post. 15, 41: cedere foro, to quit the market, i. e. to become bankrupt, Sen. Ben. 4, 39; Dig. 16, 3, 7, § 2; Juv. 11, 50; cf. Plaut. Ep. 1, 2, 16. Justice was administered in Rome not only in the forum Romanum, but also, in the times of the emperors, in the forum (Julii) Caesaris (erected by Julius Caesar, Suet. Caes. 26; Plin. 36, 15, 24, § 103; 16, 44, 86, § 236) and in the forum Augusti (erected by the Emperor Augustus, Suet. Aug. 29, and adorned with a fine ivory statue of Apollo, Plin. 7, 53, 54, § 183; Ov. F. 5, 552; id. Tr. 3, 1, 27);

    called simply forum,

    Juv. 1, 128 (where Apollo is called juris peritus, in allusion to the judicial proceedings held here); hence, circumscriptiones, furta, fraudes, quibus trina non sufficiunt fora, Sen. de Ira, 2, 9, 1; so,

    quae (verba) trino juvenis foro tonabas,

    Stat. S. 4, 9, 15; and:

    erit in triplici par mihi nemo foro,

    Mart. 3, 38, 4:

    vacuo clausoque sonant fora sola theatro,

    Juv. 6, 68.—
    C.
    Nom. propr. Fŏrum, a name of many market and assize towns, nine of which, in Etruria, are named, Plin. 3, 15, 20, § 116. The most celebrated are,
    1.
    Forum Ăliēni, a town in Gallia Transpadana, now Ferrara, Tac. H. 3, 6.—
    2.
    Forum Appii, a market-town in Latium, on the Via Appia, near Tres Tavernae, now Foro Appio, Cic. Att. 2, 10; Plin. 3, 5, 9, § 64; Hor. S. 1, 5, 3; Inscr. Orell. 780 al.—
    3.
    Forum Aurēlium, a small city near Rome, on the Via Aurelia, now Montalto, Cic. Cat. 1, 9, 24.—
    4.
    Forum Cornēlium, a town in Gallia Cispadana, now Imola, Cic. Fam. 12, 5, 2.—Hence, Forocorneliensis, e, adj.:

    ager,

    Plin. 3, 16, 20, § 120.—
    5.
    Forum Gallōrum, a town in Gallia Cispadana, between Mutina and Bononia, now Castel Franco, Cic. Fam. 10, 30, 2.—
    6.
    Forum Jūlii, a town in Gallia Narbonensis, a colony of the eighth legion, now Frejus, Mel. 2, 5, 3; Plin. 3, 4, 5, § 35; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 15, 3; 10, 17, 1; Tac. H. 3, 43.—Deriv.: Forojuliensis, e, adj., of or belonging to Forum Julii, Forojulian:

    colonia,

    i. e. Forum Julii, Tac. H. 2, 14; 3, 43.—In plur.: Forojulienses, inhabitants of Forum Julii, Forojulians, Tac. Agr. 4.—
    7.
    Forum Vŏcōnii, 24 miles from Forum Julii, in the Pyrenees, now, acc. to some, Le Canet; acc. to others, Luc, Cic. Fam. 10, 17, 1; 10, 34, 1; Plin. 3, 4, 5, § 36.

    Lewis & Short latin dictionary > piscatorium

  • 85 vacantia

    văco, āvi, ātum, 1 ( perf. vacui, Tert. Pall. 4; id. Pud. 8 fin.; id. adv. Val. 9), v. n. [etym. dub.], to be empty, void, or vacant; to be void of, or without; not to contain (class.; cf.: careo, egeo).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., of space, etc.
    1.
    Absol.:

    quācumque vacat spatium, quod inane vocamus,

    Lucr. 1, 507; so,

    spatium,

    id. 2, 1053; 6, 1029:

    inane,

    id. 1, 520:

    villa ita completa militibus est, ut vix triclinium... vacaret,

    Cic. Att. 13, 52, 1:

    tota domus superior vacat,

    id. ib. 13, 12, 10:

    aedes,

    Plaut. Cas. 3, 1, 7:

    maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,

    to be uninhabited, uncultivated, Caes. B. G. 4, 3:

    locus,

    id. ib. 1, 28; Quint. 8, 6, 18; 9, 4, 118; 10, 3, 33:

    ostia septem Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles,

    Ov. M. 2, 256:

    odi cum late splendida cera vacat,

    id. Am. 1, 11, 20:

    haec fiunt dum vacat harena,

    Sen. Ep. 7, 4.—
    2.
    With abl. (so most freq.):

    illa natura caelestis et terra vacat et umore,

    Cic. Tusc. 1, 26, 65; cf. id. N. D. 2, 24, 64:

    mens vacans corpore,

    id. ib. 1, 10, 25:

    hoste vacare domos,

    Verg. A. 3, 123:

    (domus) quae Igne vacet,

    Ov. M. 2, 764:

    custode vacans,

    id. ib. 2, 422:

    ora vacent epulis,

    i. e. abstain from, id. ib. 15, 478: ea pars oppidi, quae fluminis circuitu vacabat, Auct. B. G. 8, 41. —
    3.
    With ab:

    haec a custodiis classium loca maxime vacabant,

    Caes. B. C. 3, 25.—
    B.
    Transf., to be vacant. free from, without, unoccupied, etc.
    1.
    With abl.:

    ejusmodi (nimiis animi) motibus sermo debet vacare,

    Cic. Off. 1, 38, 136:

    nulla vitae pars vacare officio potest,

    id. ib. 1, 2, 4:

    omni curatione et administratione rerum (dii),

    id. N. D. 1, 1, 2:

    studiis,

    id. de Or. 3, 11, 43:

    curā et negotio,

    id. Leg. 1, 3, 8:

    vitio,

    id. ib. 3, 3, 10:

    culpā,

    id. Fam. 7, 3, 4:

    criminibus,

    Quint. 10, 1, 34:

    febri,

    Cels. 2, 14 med.:

    morbis,

    Dig. 21, 1, 53:

    amplitudo animi pulchrior, si vacet populo,

    keeps free from, remains aloof from, Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    respublica et milite illic et pecuniā vacet,

    be free from the necessity of furnishing, Liv. 2, 48, 9.—
    2.
    With ab and abl.:

    nullum tempus illi umquam vacabat aut a forensi dictione aut a scribendo,

    Cic. Brut. 78, 272:

    (rex) quicquid a bellis populi Romani vacabat, cum hominibus nostris consuetudines jungebat,

    id. Deiot. 9, 27:

    a publico officio et munere,

    id. Div. 2, 2, 7:

    ab opere (milites),

    Caes. B. C. 3, 76:

    ne quando a metu ac periculis vacarent,

    Liv. 7, 1:

    vacant ab imbecillis valetudinaria,

    Col. 12, 3, 8:

    a culpā,

    Sen. Ep. 97, 1:

    a periculo,

    id. Q. N. 6, 1, 1:

    a negotiis,

    Phaedr. 3 prol.—
    II.
    In partic.
    A.
    To be free from labor, not busied, idle, at leisure; to have leisure or time:

    quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes: aut, si ne tu quidem vacas, noli, etc.,

    Cic. Fam. 12, 30, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1; Quint. 10, 3, 27:

    festus in pratis vacat otioso Cum bove pagus,

    Hor. C. 3, 18, 11:

    si vacabis,

    Cic. Att. 12, 38, 2:

    si forte vacas,

    Hor. Ep. 2, 2, 95.—
    2.
    After the Aug. per. esp. freq.
    a.
    Vacare alicui rei, to be free to attend, apply, or devote one's self to something; to have leisure or time for a thing (cf. studeo):

    philosophiae, Quinte, semper vaco,

    Cic. Div. 1, 6, 10:

    in itinere, quasi solutus ceteris curis, huic uni vacaret,

    Plin. Ep. 3, 5, 15:

    huic uni negotio vacare,

    Vell. 2, 114, 1:

    ille non vacasse sermoni suo regem causatus discessit,

    Curt. 6, 7, 21:

    paulum etiam palaestricis,

    Quint. 1, 11, 15:

    studio operis pulcherrimi,

    id. 12, 1, 4:

    foro,

    id. 10, 1, 114:

    clientium negotiis,

    Tac. A. 16, 22:

    non discendo tantum juri, sed etiam docendo,

    Quint. 12, 1, 10:

    libellis legendis ac rescribendis,

    Suet. Aug. 45:

    queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volentibus non vacaverint,

    have no leisure for them, can not attend to them, Sen. Brev. Vit. 2, 5.—Rarely absol.:

    dum perago tecum pauca sed apta, vaca,

    Ov. Am. 2, 2, 2.—
    b.
    Vacare ad aliquid:

    non vaco ad istas ineptias,

    Sen. Ep. 49, 9; cf. ( poet.):

    in grande opus,

    Ov. P. 3, 3, 36; also, with inf.:

    sternere acies,

    Stat. Th. 8, 185.—
    c.
    Vacat (alicui), impers., there is time, room, or leisure for a thing ( poet. and in post-Aug. prose).
    (α).
    With inf. (so most freq.): si primā repetens ab origine pergam Et vacet annales nostrorum audire laborum, Verg. A. 1, 373:

    tunc et elegiam vacabit in manus sumere,

    Quint. 10, 1, 58:

    non vacabit incohare haec studia,

    id. 1, 12, 12: hactenus indulsisse vacat, it is permitted, i. q. licet, Verg. A. 10, 625 Heyne; imitated by Sil. 17, 374.—
    (β).
    With dat., I ( thou, he, etc.) have leisure or time for a thing:

    nobis venari nec vacat nec libet,

    Plin. Ep. 9, 16, 1:

    non vacat exiguis rebus adesse Jovi,

    Ov. Tr. 2, 216:

    nec nostris praebere vacet tibi cantibus aures,

    id. M. 5, 334:

    obstat enim diligentiae scribendi etiam fatigatio et abunde, si vacet, lucis spatia sufficiunt,

    Quint. 10, 3, 27:

    cui esse diserto vacet,

    id. 11, 1, 50:

    quo magis te, cui vacat, hortor, etc.,

    Plin. Ep. 1, 10, 11; 8, 15, 1; Curt. 10, 10, 12; Vell. 1, 15, 1; 2, 124, 1.— Absol.:

    teneri properentur amores, Dum vacat,

    Ov. Am. 3, 1, 70:

    si vacat,

    Juv. 1, 21. —
    B.
    Of possessions, lands, etc., to be unoccupied, vacant, ownerless:

    cum agri Ligustini... aliquantum vacaret, senatūs consultum est factum, ut is ager viritim divideretur,

    Liv. 42, 4, 3:

    fundi possessionem nancisci, quae ex neglegentiā domini vacat,

    Dig. 41, 3, 37:

    si nemo sit, bona vacabunt,

    ib. 38, 7, 2 fin.
    2.
    Esp., of offices, relations, positions, employments, etc., to be vacant, without incumbent, etc.:

    si Piso adesset, nullius philosophiae vacaret locus,

    Cic. N. D. 1, 7, 16: quid enim nostrā victum esse Antonium, si victus est, ut alii vacaret, quod ille obtinuit? may stand open, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 17, 6:

    rogo ut Suram praeturā exornare digneris, cuia locus vacet,

    Plin. Ep. 10, 12 (7), 1:

    rogo dignitati... vel auguratum vel septemviratum, quia vacant, adicere digneris,

    id. ib. 10, 13 (8).— Hence, văcans, antis, P. a.
    A.
    Empty, unoccupied, without an owner, vacant:

    locus,

    Sen. Cons. ad Marc. 16, 8:

    metaphora... vacantem locum occupare debet,

    Quint. 8, 6, 18:

    regnum,

    Just. 42, 4, 2; 25, 2, 4; 27, 3, 1:

    saltus,

    Verg. G. 3, 477:

    balneae,

    Tac. H. 3, 11:

    bona,

    Dig. 30, 1, 93; 30, 1, 111.— Subst.: văcantia, ĭum, n., vacant estates, property without an owner:

    ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret,

    Tac. A. 3, 28.—
    B.
    Of women, single, unmarried, without a husband:

    qui vacantem mulierem rapuit vel nuptam,

    Dig. 48, 6, 5; Quint. Decl. 262 (cf. vacua, Ov. H. 20, 149).—
    C.
    Of persons, at leisure, unoccupied, idle:

    nec petiit animum vacantem,

    Ov. M. 9, 612.— Subst.: văcantĭa, ĭum, n., that which is superfluous, useless (post-class.):

    vacantia ex quāque re ac non necessariā auferre et excidere,

    Gell. 6, 5, 6.—Hence, adv.: vă-canter, superfluously, Gell. 17, 10, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > vacantia

  • 86 vaco

    văco, āvi, ātum, 1 ( perf. vacui, Tert. Pall. 4; id. Pud. 8 fin.; id. adv. Val. 9), v. n. [etym. dub.], to be empty, void, or vacant; to be void of, or without; not to contain (class.; cf.: careo, egeo).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., of space, etc.
    1.
    Absol.:

    quācumque vacat spatium, quod inane vocamus,

    Lucr. 1, 507; so,

    spatium,

    id. 2, 1053; 6, 1029:

    inane,

    id. 1, 520:

    villa ita completa militibus est, ut vix triclinium... vacaret,

    Cic. Att. 13, 52, 1:

    tota domus superior vacat,

    id. ib. 13, 12, 10:

    aedes,

    Plaut. Cas. 3, 1, 7:

    maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,

    to be uninhabited, uncultivated, Caes. B. G. 4, 3:

    locus,

    id. ib. 1, 28; Quint. 8, 6, 18; 9, 4, 118; 10, 3, 33:

    ostia septem Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles,

    Ov. M. 2, 256:

    odi cum late splendida cera vacat,

    id. Am. 1, 11, 20:

    haec fiunt dum vacat harena,

    Sen. Ep. 7, 4.—
    2.
    With abl. (so most freq.):

    illa natura caelestis et terra vacat et umore,

    Cic. Tusc. 1, 26, 65; cf. id. N. D. 2, 24, 64:

    mens vacans corpore,

    id. ib. 1, 10, 25:

    hoste vacare domos,

    Verg. A. 3, 123:

    (domus) quae Igne vacet,

    Ov. M. 2, 764:

    custode vacans,

    id. ib. 2, 422:

    ora vacent epulis,

    i. e. abstain from, id. ib. 15, 478: ea pars oppidi, quae fluminis circuitu vacabat, Auct. B. G. 8, 41. —
    3.
    With ab:

    haec a custodiis classium loca maxime vacabant,

    Caes. B. C. 3, 25.—
    B.
    Transf., to be vacant. free from, without, unoccupied, etc.
    1.
    With abl.:

    ejusmodi (nimiis animi) motibus sermo debet vacare,

    Cic. Off. 1, 38, 136:

    nulla vitae pars vacare officio potest,

    id. ib. 1, 2, 4:

    omni curatione et administratione rerum (dii),

    id. N. D. 1, 1, 2:

    studiis,

    id. de Or. 3, 11, 43:

    curā et negotio,

    id. Leg. 1, 3, 8:

    vitio,

    id. ib. 3, 3, 10:

    culpā,

    id. Fam. 7, 3, 4:

    criminibus,

    Quint. 10, 1, 34:

    febri,

    Cels. 2, 14 med.:

    morbis,

    Dig. 21, 1, 53:

    amplitudo animi pulchrior, si vacet populo,

    keeps free from, remains aloof from, Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    respublica et milite illic et pecuniā vacet,

    be free from the necessity of furnishing, Liv. 2, 48, 9.—
    2.
    With ab and abl.:

    nullum tempus illi umquam vacabat aut a forensi dictione aut a scribendo,

    Cic. Brut. 78, 272:

    (rex) quicquid a bellis populi Romani vacabat, cum hominibus nostris consuetudines jungebat,

    id. Deiot. 9, 27:

    a publico officio et munere,

    id. Div. 2, 2, 7:

    ab opere (milites),

    Caes. B. C. 3, 76:

    ne quando a metu ac periculis vacarent,

    Liv. 7, 1:

    vacant ab imbecillis valetudinaria,

    Col. 12, 3, 8:

    a culpā,

    Sen. Ep. 97, 1:

    a periculo,

    id. Q. N. 6, 1, 1:

    a negotiis,

    Phaedr. 3 prol.—
    II.
    In partic.
    A.
    To be free from labor, not busied, idle, at leisure; to have leisure or time:

    quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes: aut, si ne tu quidem vacas, noli, etc.,

    Cic. Fam. 12, 30, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1; Quint. 10, 3, 27:

    festus in pratis vacat otioso Cum bove pagus,

    Hor. C. 3, 18, 11:

    si vacabis,

    Cic. Att. 12, 38, 2:

    si forte vacas,

    Hor. Ep. 2, 2, 95.—
    2.
    After the Aug. per. esp. freq.
    a.
    Vacare alicui rei, to be free to attend, apply, or devote one's self to something; to have leisure or time for a thing (cf. studeo):

    philosophiae, Quinte, semper vaco,

    Cic. Div. 1, 6, 10:

    in itinere, quasi solutus ceteris curis, huic uni vacaret,

    Plin. Ep. 3, 5, 15:

    huic uni negotio vacare,

    Vell. 2, 114, 1:

    ille non vacasse sermoni suo regem causatus discessit,

    Curt. 6, 7, 21:

    paulum etiam palaestricis,

    Quint. 1, 11, 15:

    studio operis pulcherrimi,

    id. 12, 1, 4:

    foro,

    id. 10, 1, 114:

    clientium negotiis,

    Tac. A. 16, 22:

    non discendo tantum juri, sed etiam docendo,

    Quint. 12, 1, 10:

    libellis legendis ac rescribendis,

    Suet. Aug. 45:

    queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volentibus non vacaverint,

    have no leisure for them, can not attend to them, Sen. Brev. Vit. 2, 5.—Rarely absol.:

    dum perago tecum pauca sed apta, vaca,

    Ov. Am. 2, 2, 2.—
    b.
    Vacare ad aliquid:

    non vaco ad istas ineptias,

    Sen. Ep. 49, 9; cf. ( poet.):

    in grande opus,

    Ov. P. 3, 3, 36; also, with inf.:

    sternere acies,

    Stat. Th. 8, 185.—
    c.
    Vacat (alicui), impers., there is time, room, or leisure for a thing ( poet. and in post-Aug. prose).
    (α).
    With inf. (so most freq.): si primā repetens ab origine pergam Et vacet annales nostrorum audire laborum, Verg. A. 1, 373:

    tunc et elegiam vacabit in manus sumere,

    Quint. 10, 1, 58:

    non vacabit incohare haec studia,

    id. 1, 12, 12: hactenus indulsisse vacat, it is permitted, i. q. licet, Verg. A. 10, 625 Heyne; imitated by Sil. 17, 374.—
    (β).
    With dat., I ( thou, he, etc.) have leisure or time for a thing:

    nobis venari nec vacat nec libet,

    Plin. Ep. 9, 16, 1:

    non vacat exiguis rebus adesse Jovi,

    Ov. Tr. 2, 216:

    nec nostris praebere vacet tibi cantibus aures,

    id. M. 5, 334:

    obstat enim diligentiae scribendi etiam fatigatio et abunde, si vacet, lucis spatia sufficiunt,

    Quint. 10, 3, 27:

    cui esse diserto vacet,

    id. 11, 1, 50:

    quo magis te, cui vacat, hortor, etc.,

    Plin. Ep. 1, 10, 11; 8, 15, 1; Curt. 10, 10, 12; Vell. 1, 15, 1; 2, 124, 1.— Absol.:

    teneri properentur amores, Dum vacat,

    Ov. Am. 3, 1, 70:

    si vacat,

    Juv. 1, 21. —
    B.
    Of possessions, lands, etc., to be unoccupied, vacant, ownerless:

    cum agri Ligustini... aliquantum vacaret, senatūs consultum est factum, ut is ager viritim divideretur,

    Liv. 42, 4, 3:

    fundi possessionem nancisci, quae ex neglegentiā domini vacat,

    Dig. 41, 3, 37:

    si nemo sit, bona vacabunt,

    ib. 38, 7, 2 fin.
    2.
    Esp., of offices, relations, positions, employments, etc., to be vacant, without incumbent, etc.:

    si Piso adesset, nullius philosophiae vacaret locus,

    Cic. N. D. 1, 7, 16: quid enim nostrā victum esse Antonium, si victus est, ut alii vacaret, quod ille obtinuit? may stand open, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 17, 6:

    rogo ut Suram praeturā exornare digneris, cuia locus vacet,

    Plin. Ep. 10, 12 (7), 1:

    rogo dignitati... vel auguratum vel septemviratum, quia vacant, adicere digneris,

    id. ib. 10, 13 (8).— Hence, văcans, antis, P. a.
    A.
    Empty, unoccupied, without an owner, vacant:

    locus,

    Sen. Cons. ad Marc. 16, 8:

    metaphora... vacantem locum occupare debet,

    Quint. 8, 6, 18:

    regnum,

    Just. 42, 4, 2; 25, 2, 4; 27, 3, 1:

    saltus,

    Verg. G. 3, 477:

    balneae,

    Tac. H. 3, 11:

    bona,

    Dig. 30, 1, 93; 30, 1, 111.— Subst.: văcantia, ĭum, n., vacant estates, property without an owner:

    ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret,

    Tac. A. 3, 28.—
    B.
    Of women, single, unmarried, without a husband:

    qui vacantem mulierem rapuit vel nuptam,

    Dig. 48, 6, 5; Quint. Decl. 262 (cf. vacua, Ov. H. 20, 149).—
    C.
    Of persons, at leisure, unoccupied, idle:

    nec petiit animum vacantem,

    Ov. M. 9, 612.— Subst.: văcantĭa, ĭum, n., that which is superfluous, useless (post-class.):

    vacantia ex quāque re ac non necessariā auferre et excidere,

    Gell. 6, 5, 6.—Hence, adv.: vă-canter, superfluously, Gell. 17, 10, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > vaco

  • 87 editus [1]

    1. ēditus, a, um, PAdi. m. Compar. u. Superl. (v. 2. edo), hervorgegeben, -gehoben, I) eig., v. Örtl. = aus der Tiefe emporragend, hoch, collis paululum ex planitie editus, Caes.: locus perexcelsus atque editus, Cic.: loca edita (Ggstz. iacentia), Sen.: locus editior, Caes.: locus editissimus, Auct. bell. Alex.: collis editissimus, Sall. fr. – neutr. subst. = die Höhe, Anhöhe, α) Sing. nur mit Praep., wie: in edito, Suet.: ex edito, Plin. – β) Plur., edita montium, Tac.: u. bl. edita, das hochgelegene Land (Ggstz. plana), Tac. – II) übtr.: viribus editior, hervorragend an Kr., Hor. sat. 1, 3, 110.

    lateinisch-deutsches > editus [1]

  • 88 iniquus

    in-īquus, a, um (in und aequus), I) in sich selbst ungleich, uneben, schief, abschüssig, 1) eig.: dorsum, Verg.: mons, Ov.: locus, Caes. u. Liv.: ascensus, Liv.: locus iniquior, Caes. – 2) übtr.: a) unbequem, ungünstig, nachteilig, gefährlich, locus, Caes.: aequo aut iniquo loco, Liv.: palus iniqua nesciis,Tac.: caelum iniquum ad maturanda semina, Mela: vina iniqua capiti, Plin.: defensio angustior et iniquior, gleichs. auf einem ungünstigen Gelände, Cic. – b) der Zeit nach ungünstig, ungelegen, tempus, Liv. – c) v. Gemüt, sich nicht gleichbleibend, nicht mit Gleichmut, nicht gelassen, iniquae mentis asellus, verdrießlicher, Hor.: animo iniquo ferre, ungehalten sein, m. Acc., über usw., Cic.; m. Acc. u. Infin., darüber, daß usw., Quint.: ebenso animo iniquo pati, Ter. u. Liv.: animo iniquissimo mori, mit dem größten Widerwillen, höchst ungern (Ggstz. animo aequissimo), Cic. de sen. 83: utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refert, Lact. 3, 27, 8. – II) der Beschaffenheit od. Eigenschaft nach einem andern ungleich; dah. 1) eig., das rechte Maß nicht haltend = a) zu groß, pondus, Verg.: sol, Sonnenhitze, Verg.: passus, Val. Flacc.: pretium, ICt. – b) zu klein, pondus, ICt.: hemina, Pers. – 2) übtr.: unbillig, ungerecht, iudex, parteiischer, Ter.: lex, Hor.: causa, Ter.: condicio, Cic.: sors, Verg. u. Liv. fr.: sors iniquissima, Liv.: casus, Verg. (s. Thiel Verg. Aen. 6, 475): quid iniquius dici potest? Cic.: iniquum est (es ist ein unbilliges Verlangen) m. Infin., Plaut. capt. 61: iniquum est u. non iniquum est m. folg. ut u. Konj., Lact. 6, 23, 29. Salv. adv. avar. 3, 4, 17. – subst., α) inīquus, ī, m., der Unbillige, Ungerechte, Catull., Hor. u. Quint.: Plur. (Ggstz. aequi), Cic. u.a. – β) inīquum, ī, n., das Unbillige, die Unbilligkeit, Ter., Hor. u.a.: Plur., per aequa per iniqua, durch billige od. unbillige Zugeständnisse, so od. so, Liv. 2, 32, 7. – c) abgeneigt, ungünstig-, übel gesinnt, ungnädig, feindlich, aufsässig, gehässig, alci, Cic.: in alqm, Ter.: caelestes, Ov.: oculi, scheele, neidische, Ov.: u. so vultus, Ov.: animo iniquissimo infestissimoque alqm intueri, Cic. Verr. 5, 144. – Plur. subst., inīquī, ōrum, m., die Feinde, Widersacher, Ter., Cic. u.a.: oft verb. aequi iniqui; aequi iniquique, Freund u. Feind, Liv. (s. Fabri Liv. 22, 26, 5).

    lateinisch-deutsches > iniquus

  • 89 paluster

    palūster, tris, tre, u. palūstris, e (2. palus), zum Sumpfe gehörig, I) sumpfig, 1) eig.: limus paluster, Liv.: ager paluster, Liv.: ager palustris, Colum.: caelum palustre, Liv.: locus paluster (Ggstz. locus arenosus), Ulp. dig.: locus palustris, Pallad.: herbae palustres, Liv.: loca frigida et palustria (Ggstz. agri sicci et aprici), Cic. – dh. Minturnae palustres, Hor. – Plur. subst., palūstria, ium, n., sumpfige Stellen od. Gegenden, pal. lacus, Plin. 12, 104: eius (dieses Baches) pal., Vulg. Ezech. 47, 11: Aegypti, Plin. 13, 71: Patavinorum, Plin. 14, 110. – 2) bildl., lux, sumpfiges Leben, im Sumpfe der Laster durchlebt, Pers. 5, 60. – II) im Sumpfe befindlich -lebend, Sumpf-, ranae, Hor. sat. 1, 5, 14: aves, Mela 3, 6, 8 (3. § 56). – Plur. subst., palūstria, ium, n., Sumpfpflanzen, Plin. 13, 68.

    lateinisch-deutsches > paluster

  • 90 abnuo

    abnŭo, ĕre, nŭi, nŭĭtum (nūtum) - intr. et tr. - [st2]1 [-] faire un signe négatif (avec la tête ou la main), faire signe que non, dire non, nier, refuser, s'opposer. [st2]2 [-] refuser de prendre, refuser de donner, contester, s'opposer à, repousser.    - si quidpiam orem, abnuunt, Plaut.: si je demande quelque chose, ils font signe que non.    - abnuere aliquid: refuser qqch, nier qqch.    - abnuere + inf.: refuser de.    - non abnuebant parere, Liv.: ils ne refusaient pas d'obéir.    - abnuere + prop. inf.: nier que.    - non abnuere quin: ne pas s’opposer à ce que.    - non abnuere + prop. inf.: ne pas s'opposer à ce que.    - manu abnuit quidquam opis in se esse, Liv. 36, 34, 6: il fit signe de la main qu'il n'y avait rien à espérer de lui.    - nec abnuitur ita fuisse, si ad judices alios itum foret, Liv. 3, 72, 7: et l'on reconnaît qu'il en aurait été ainsi si on s'était adressé à d'autres juges.    - abnuere aliquid alicui: refuser qqch à qqn.    - de nullo negotio abnuere, Sall.: ne rien refuser.    - neque illi senatus de ullo negotio abnuere audebat, Sall. J. 84, 3: et le Sénat n'osait rien lui refuser.    - abnuere alicui de re: opposer à qqn un refus sur un point.    - abnuitur: on nie.    - non abnuitur, Liv.: on ne conteste pas.    - non abnuere quin: ne pas s'opposer à ce que.    - non abnuere se, quin cuncta infelicis domus mala patefierent, Tac. An. 13, 14: (Agrippine) ne refuse pas que l'on expose au grand jour tous les drames d'une maison infortunée.    - regi pacem neque abnuere neque polliceri, Sall. J. 47: il ne refusait pas la paix au roi, ni ne la lui promettait.    - abnuere crimen, Tac.: repousser une accusation.    - subita belli locus abnuit, Tac.: la disposition des lieux s'oppose à un coup de main.    - hoc spes abnuit, Tib.: je ne puis l'espérer.
    * * *
    abnŭo, ĕre, nŭi, nŭĭtum (nūtum) - intr. et tr. - [st2]1 [-] faire un signe négatif (avec la tête ou la main), faire signe que non, dire non, nier, refuser, s'opposer. [st2]2 [-] refuser de prendre, refuser de donner, contester, s'opposer à, repousser.    - si quidpiam orem, abnuunt, Plaut.: si je demande quelque chose, ils font signe que non.    - abnuere aliquid: refuser qqch, nier qqch.    - abnuere + inf.: refuser de.    - non abnuebant parere, Liv.: ils ne refusaient pas d'obéir.    - abnuere + prop. inf.: nier que.    - non abnuere quin: ne pas s’opposer à ce que.    - non abnuere + prop. inf.: ne pas s'opposer à ce que.    - manu abnuit quidquam opis in se esse, Liv. 36, 34, 6: il fit signe de la main qu'il n'y avait rien à espérer de lui.    - nec abnuitur ita fuisse, si ad judices alios itum foret, Liv. 3, 72, 7: et l'on reconnaît qu'il en aurait été ainsi si on s'était adressé à d'autres juges.    - abnuere aliquid alicui: refuser qqch à qqn.    - de nullo negotio abnuere, Sall.: ne rien refuser.    - neque illi senatus de ullo negotio abnuere audebat, Sall. J. 84, 3: et le Sénat n'osait rien lui refuser.    - abnuere alicui de re: opposer à qqn un refus sur un point.    - abnuitur: on nie.    - non abnuitur, Liv.: on ne conteste pas.    - non abnuere quin: ne pas s'opposer à ce que.    - non abnuere se, quin cuncta infelicis domus mala patefierent, Tac. An. 13, 14: (Agrippine) ne refuse pas que l'on expose au grand jour tous les drames d'une maison infortunée.    - regi pacem neque abnuere neque polliceri, Sall. J. 47: il ne refusait pas la paix au roi, ni ne la lui promettait.    - abnuere crimen, Tac.: repousser une accusation.    - subita belli locus abnuit, Tac.: la disposition des lieux s'oppose à un coup de main.    - hoc spes abnuit, Tib.: je ne puis l'espérer.
    * * *
        Abnuo, abnuis, abnui, abnutum, pen. pro. abnuere, Hocher la teste en monstrant signe de non vouloir quelque chose.
    \
        Abnuere, Recusare. Refuser à prendre, ou bailler, Esconduire.
    \
        Imperium abnuere. Liu. Refuser d'obeir.
    \
        Iussa ducis abnuere. Tacit. Ne point vouloir obeir aux commandements du capitaine.
    \
        Abnuere. Colu. Nier, Dire le contraire.
    \
        Aliquid alicui abnuere. Cic. Denier, Refuser.
    \
        Alicui de re aliqua abnuere. Sallust. Refuser.
    \
        Abnuere, Prohibere. Virg. Defendre de faire quelque chose.
    \
        Locus impetum abnuit. Tacit. Le lieu empesche qu'on ne puist, etc. Il ne permet point que, etc.
    \
        Spes hoc abnuit. Tibul. Il ne fault point esperer cela.

    Dictionarium latinogallicum > abnuo

  • 91 lubricus

    lūbrĭcus, a, um [st1]1 [-] glissant, où l'on glisse; lisse, poli; gluant.    - assiduo lubricus imbre lapis, Mart. 4, 18, 2.: pierre que la pluie continuelle a rendue glissante.    - lubrica glacies, Liv.: glace qui fait glisser.    - anceps hic et lubricus locus est, etiam cum illi necessitas lenocinatur, Plin. Ep. 1, 8: dangereux et glissant est ce lieu, alors même que la nécessité nous y presse.    - lubricus anguis ingens, Virg. En. 5: un énorme serpent ondoyant. [st1]2 [-] difficile, dangereux, périlleux, hasardeux, délicat.    - perdifficilis et lubrica defensionis ratio, Cic. Planc. 2, 5: plan de défense bien difficile et bien délicat. [st1]3 [-] mobile, coulant.    - natura lubricos oculos fecit, Cic. Nat. 2, 57, 142: la nature a donné aux yeux la mobilité. [st1]4 [-] qui échappe, qui fuit, inconstant, incertain, décevant, trompeur, séduisant.    - vultus nimium lubricus aspici, Hor. C. 1, 19, 8: visage trop séduisant à regarder.    - nequiquam patrias tentasti lubricus artes, Virg. En. 11, 716: en vain, pour m'échapper, tu as essayé les ruses chères à ta patrie. [st1]5 [-] porté à, disposé à, prêt à.    - flore capi juvenum primaevo lubrica mentem nympha, Sil. 5: nymphe trop portée à s'éprendre de jeunes hommes à la fleur de l'âge.    - aetas, quae magis ad vitium lubrica esse consuevit, Ambr.: âge qui est plus qu'un autre porté au vice.
    * * *
    lūbrĭcus, a, um [st1]1 [-] glissant, où l'on glisse; lisse, poli; gluant.    - assiduo lubricus imbre lapis, Mart. 4, 18, 2.: pierre que la pluie continuelle a rendue glissante.    - lubrica glacies, Liv.: glace qui fait glisser.    - anceps hic et lubricus locus est, etiam cum illi necessitas lenocinatur, Plin. Ep. 1, 8: dangereux et glissant est ce lieu, alors même que la nécessité nous y presse.    - lubricus anguis ingens, Virg. En. 5: un énorme serpent ondoyant. [st1]2 [-] difficile, dangereux, périlleux, hasardeux, délicat.    - perdifficilis et lubrica defensionis ratio, Cic. Planc. 2, 5: plan de défense bien difficile et bien délicat. [st1]3 [-] mobile, coulant.    - natura lubricos oculos fecit, Cic. Nat. 2, 57, 142: la nature a donné aux yeux la mobilité. [st1]4 [-] qui échappe, qui fuit, inconstant, incertain, décevant, trompeur, séduisant.    - vultus nimium lubricus aspici, Hor. C. 1, 19, 8: visage trop séduisant à regarder.    - nequiquam patrias tentasti lubricus artes, Virg. En. 11, 716: en vain, pour m'échapper, tu as essayé les ruses chères à ta patrie. [st1]5 [-] porté à, disposé à, prêt à.    - flore capi juvenum primaevo lubrica mentem nympha, Sil. 5: nymphe trop portée à s'éprendre de jeunes hommes à la fleur de l'âge.    - aetas, quae magis ad vitium lubrica esse consuevit, Ambr.: âge qui est plus qu'un autre porté au vice.
    * * *
        Lubricus, pen. corr. Adiect. vt Lubricus locus. Cic. Glissant ou grillant tellement qu'on ne si peult arrester, Lubrique.
    \
        Lubricus anguis. Virgil. Qui est si glissant qu'on ne le peult tenir és mains qu'il n'eschappe.
    \
        Oculi dicti sunt lubrici. Cic. Qui sont en lieu grillant et sans arrest, Qui facilement se meuvent ca et là.
    \
        Lubricam adolescentiam, per translationem vocamus. Cic. En laquelle on grille et tombe on facilement en peché.
    \
        Lubricus. Virgil. Decevant, Muable, Variable, Incertain.
    \
        Lubricus assensus. Cic. Accord inconstant.

    Dictionarium latinogallicum > lubricus

  • 92 praeses

    praeses, ĭdis, m. ou f. [prae + sedeo] [st2]1 [-] qui se tient devant pour protéger, protecteur, défenseur, protectrice. [st2]2 [-] qui se tient devant pour diriger, celui qui préside, celle qui préside, chef.    - praeses locus, Plaut. Cas. 5: lieu de refuge.    - praeses dextra, Sen. Med. 247: main protectrice.    - di praesides imperii, Tac. H. 4, 53: dieux protecteurs de l'empire.    - praeses provinciae: gouverneur de province.    - praeses belli, Virg. En. 11, 483: déesse de la guerre (= Minerve).
    * * *
    praeses, ĭdis, m. ou f. [prae + sedeo] [st2]1 [-] qui se tient devant pour protéger, protecteur, défenseur, protectrice. [st2]2 [-] qui se tient devant pour diriger, celui qui préside, celle qui préside, chef.    - praeses locus, Plaut. Cas. 5: lieu de refuge.    - praeses dextra, Sen. Med. 247: main protectrice.    - di praesides imperii, Tac. H. 4, 53: dieux protecteurs de l'empire.    - praeses provinciae: gouverneur de province.    - praeses belli, Virg. En. 11, 483: déesse de la guerre (= Minerve).
    * * *
        Praeses, praesidis, pen. corr. com. gen. Vlpian. Le lieutenant pour le Roy en une province.
    \
        Rerum praeses. Caesar. Ouid. Qui ha le gouvernement et superintendence sur toutes choses.
    \
        Libertatis praeses et custos Tribunus plebis. Cic. Le protecteur de la liberté, et defenseur.
    \
        Bellorum praeses, Deus. Quintil. President et gouverneur des guerres, qui en dispose ainsi qu'il luy plaist.
    \
        Praeses. Liu. Qui donne aide et secours.
    \
        Praeses locus. Plaut. Lieu de seureté, Lieu seur.

    Dictionarium latinogallicum > praeses

  • 93 prodigus

    prōdĭgus, a, um [st2]1 [-] qui dépense avec excès, dépensier, prodigue, dissipateur. [st2]2 [-] qui prodigue, qui ne ménage pas. [st2]3 [-] riche, abondant, fertile. [st2]4 [-] coûteux, ruineux, dispendieux. [st2]5 [-] exubérant, trop grand, énorme.    - peculii sui prodigus, Plaut. Most. 4, 1, 19: qui dépense son pécule.    - locus multae prodigus herbae, Hor. Ep. 1, 7, 42: lieu fertile en pâturages.    - prodigis oculis intueri, Auct. Quint. Decl. 292: dévorer des yeux.    - prodiga alvus, Aus. Idyll. 10, 104: ventre énorme.
    * * *
    prōdĭgus, a, um [st2]1 [-] qui dépense avec excès, dépensier, prodigue, dissipateur. [st2]2 [-] qui prodigue, qui ne ménage pas. [st2]3 [-] riche, abondant, fertile. [st2]4 [-] coûteux, ruineux, dispendieux. [st2]5 [-] exubérant, trop grand, énorme.    - peculii sui prodigus, Plaut. Most. 4, 1, 19: qui dépense son pécule.    - locus multae prodigus herbae, Hor. Ep. 1, 7, 42: lieu fertile en pâturages.    - prodigis oculis intueri, Auct. Quint. Decl. 292: dévorer des yeux.    - prodiga alvus, Aus. Idyll. 10, 104: ventre énorme.
    * * *
        Prodigus, pen. corr. Adiectiuum. Cic. Prodigue.
    \
        AEris prodigus. Horat. Un gaspilleur d'argent, Un gaudisseur.
    \
        Animae prodigus. Horat. Prodigue de sa vie, Qui ne fait compte de sa vie.
    \
        Nocendi prodigus. Stat. Trop ardant et affecté à nuire.
    \
        Asinius hoc pisce prodigus, Claudio principe vnum mercatus octo millibus nummum. Pli. Le feist estimer prodigue.
    \
        Fides prodiga arcani. Horat. Desloyale, et qui publie et decele un secret.
    \
        Locus prodigus multae herbae. Horat. Fort abondant et copieux d'herbe.
    \
        Odor prodigus. Plin. Auquel on despend beaucoup.

    Dictionarium latinogallicum > prodigus

  • 94 editus

    1. ēditus, a, um, PAdi. m. Compar. u. Superl. (v. 2. edo), hervorgegeben, -gehoben, I) eig., v. Örtl. = aus der Tiefe emporragend, hoch, collis paululum ex planitie editus, Caes.: locus perexcelsus atque editus, Cic.: loca edita (Ggstz. iacentia), Sen.: locus editior, Caes.: locus editissimus, Auct. bell. Alex.: collis editissimus, Sall. fr. – neutr. subst. = die Höhe, Anhöhe, α) Sing. nur mit Praep., wie: in edito, Suet.: ex edito, Plin. – β) Plur., edita montium, Tac.: u. bl. edita, das hochgelegene Land (Ggstz. plana), Tac. – II) übtr.: viribus editior, hervorragend an Kr., Hor. sat. 1, 3, 110.
    ————————
    2. ēditus, ūs, m. (2. edo), der Auswurf, Kotabgang, bubum (= boum), Ulp. dig. 32, 1, 55. § 6.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > editus

  • 95 iniquus

    in-īquus, a, um (in und aequus), I) in sich selbst ungleich, uneben, schief, abschüssig, 1) eig.: dorsum, Verg.: mons, Ov.: locus, Caes. u. Liv.: ascensus, Liv.: locus iniquior, Caes. – 2) übtr.: a) unbequem, ungünstig, nachteilig, gefährlich, locus, Caes.: aequo aut iniquo loco, Liv.: palus iniqua nesciis,Tac.: caelum iniquum ad maturanda semina, Mela: vina iniqua capiti, Plin.: defensio angustior et iniquior, gleichs. auf einem ungünstigen Gelände, Cic. – b) der Zeit nach ungünstig, ungelegen, tempus, Liv. – c) v. Gemüt, sich nicht gleichbleibend, nicht mit Gleichmut, nicht gelassen, iniquae mentis asellus, verdrießlicher, Hor.: animo iniquo ferre, ungehalten sein, m. Acc., über usw., Cic.; m. Acc. u. Infin., darüber, daß usw., Quint.: ebenso animo iniquo pati, Ter. u. Liv.: animo iniquissimo mori, mit dem größten Widerwillen, höchst ungern (Ggstz. animo aequissimo), Cic. de sen. 83: utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refert, Lact. 3, 27, 8. – II) der Beschaffenheit od. Eigenschaft nach einem andern ungleich; dah. 1) eig., das rechte Maß nicht haltend = a) zu groß, pondus, Verg.: sol, Sonnenhitze, Verg.: passus, Val. Flacc.: pretium, ICt. – b) zu klein, pondus, ICt.: hemina, Pers. – 2) übtr.: unbillig, ungerecht, iudex, parteiischer, Ter.: lex, Hor.: causa, Ter.: condicio, Cic.: sors, Verg. u.
    ————
    Liv. fr.: sors iniquissima, Liv.: casus, Verg. (s. Thiel Verg. Aen. 6, 475): quid iniquius dici potest? Cic.: iniquum est (es ist ein unbilliges Verlangen) m. Infin., Plaut. capt. 61: iniquum est u. non iniquum est m. folg. ut u. Konj., Lact. 6, 23, 29. Salv. adv. avar. 3, 4, 17. – subst., α) inīquus, ī, m., der Unbillige, Ungerechte, Catull., Hor. u. Quint.: Plur. (Ggstz. aequi), Cic. u.a. – β) inīquum, ī, n., das Unbillige, die Unbilligkeit, Ter., Hor. u.a.: Plur., per aequa per iniqua, durch billige od. unbillige Zugeständnisse, so od. so, Liv. 2, 32, 7. – c) abgeneigt, ungünstig-, übel gesinnt, ungnädig, feindlich, aufsässig, gehässig, alci, Cic.: in alqm, Ter.: caelestes, Ov.: oculi, scheele, neidische, Ov.: u. so vultus, Ov.: animo iniquissimo infestissimoque alqm intueri, Cic. Verr. 5, 144. – Plur. subst., inīquī, ōrum, m., die Feinde, Widersacher, Ter., Cic. u.a.: oft verb. aequi iniqui; aequi iniquique, Freund u. Feind, Liv. (s. Fabri Liv. 22, 26, 5).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > iniquus

  • 96 paluster

    palūster, tris, tre, u. palūstris, e (2. palus), zum Sumpfe gehörig, I) sumpfig, 1) eig.: limus paluster, Liv.: ager paluster, Liv.: ager palustris, Colum.: caelum palustre, Liv.: locus paluster (Ggstz. locus arenosus), Ulp. dig.: locus palustris, Pallad.: herbae palustres, Liv.: loca frigida et palustria (Ggstz. agri sicci et aprici), Cic. – dh. Minturnae palustres, Hor. – Plur. subst., palūstria, ium, n., sumpfige Stellen od. Gegenden, pal. lacus, Plin. 12, 104: eius (dieses Baches) pal., Vulg. Ezech. 47, 11: Aegypti, Plin. 13, 71: Patavinorum, Plin. 14, 110. – 2) bildl., lux, sumpfiges Leben, im Sumpfe der Laster durchlebt, Pers. 5, 60. – II) im Sumpfe befindlich -lebend, Sumpf-, ranae, Hor. sat. 1, 5, 14: aves, Mela 3, 6, 8 (3. § 56). – Plur. subst., palūstria, ium, n., Sumpfpflanzen, Plin. 13, 68.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > paluster

  • 97 aequus

        aequus adj. with comp. and sup.    [2 IC-, AIC-], even, plain, level, flat: locus: aequiore loco constiterat, Cs.: campus, V. — Equal: ex provinciā aequam partem sumere: sequitur non passibus aequis, V.: Abietibus iuvenes aequi, as tall as, V. —Even with, on a level with: sive loquitur ex inferiore loco, sive ex aequo, i. e. on the floor of the Senate: pede congredi aequo, i. e. face to face, V. —Favorable, advantageous: locus ad dimicandum, Cs.: locus suis, N.: tempus.—Favorable, friendly, kind, humane: nobis: parvis alumnis, propitious, H.: templum non aequae Palladis, unpropitious, V.: aër non aequus, unwholesome, V.: non aequa fata, hard, O.: aequi iniquique, friends and foes, L.—Equal, proportionate, like: utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. that I had a fair return, T.: aequā manu discedere, after a drawn battle, S.: aequo Marte pugnare, indecisive, L.: aequum volnus utrique dedit, O. — Of persons, fair, equitable, impartial: praetor: aequissimus iudex.—Of things, equitable, reasonable, fair, honorable: postulatio: id, quod aequissimum est, ut, etc.: quae liberum scire aequum est adulescentem, T.: sicut aequum est, dicamus, etc.: ex aequo et bono iure rem iudicari oportere, equitably and kindly: fit reus magis ex aequo et bono, quam ex iure gentium, S.: durus est praeter aequomque et bonum, excessively, T.: id non fieri ex aequo et bono, in a spirit of moderation, T.: qui neque ius neque bonum atque aequom sciunt, have no sense of right or reason, T.: istuc aequi bonique facio, T.: si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, if you propose anything reasonable, T.: animus meus totum istuc aequi boni facit, i. e. is content wich: ‘melius aequius,’ i. e. quid melius et aequius sit iudicatur.—Equable, calm, composed, tranquil: sorti pater aequus utrique est, V.: oculis aspicere aequis, V.: animus: Aequam Servare mentem, H.: aequo animo, with equanimity, patiently, calmly, with indifference: alqd ferre aequo animo: emori: servitutem tolerare, S.: alqd animo aequiore ferre: animo aequissimo nummos adfert: aequissimis animis: audite mentibus aequis, impartially, V.
    * * *
    aequa -um, aequior -or -us, aequissimus -a -um ADJ
    level, even, equal, like; just, kind, impartial, fair; patient, contented

    Latin-English dictionary > aequus

  • 98 medius

        medius adj.    [MED-], in the middle, in the midst, mid, mean, middle: mundi locus: tempus: solio medius consedit, in the middle, V.: medius Polluce et Castore ponar, between, O.: medios ignīs testor, i. e. on the altar between us, V.: medium turba Hunc habet, surrounds, V.: Discessere omnes medii, from the midst, V.: caelestes medio Iove sedent, O.: medium ostendere unguem, point with the middle finger, Iu.: cum inter bellum et pacem medium nihil sit, no middle course: locus medius regionum earum, half-way between, Cs.: locus medius iuguli summique lacerti, between, O.: medius ex tribus, S.: in foro medio, in the middle of the forum: in mediis aedibus: de mediā nocte, midnight, Cs.: mediā aestate, at midsummer: medios dilapsus in hostīs, V.: Phoebus, the sun at noon, O.: (illum) medium adripere, by the middle, T.: iuvenem medium complectitur, L.—Fig., of the middle, middling, medial, moderate: aetatis mediae vir, of middle age, Ph.: nihil medium, sed inmensa omnia volventes animo, L.: gratia non media, extraordinary, L.: ingenium, Ta.: sermones, common, O.— Undetermined, undecided, neutral: medium quendam cursum tenere: medios esse: responsum, ambiguous, L.— Indifferent, not imperative: officium (opp. perfectum).— Intermediate: medium erat in Anco ingenium, et Numae et Romuli memor, like each some respects, L.: consilium, avoiding both extremes, L.— Central, intimate, profound, essential: quae sunt ex mediā laude iustitiae, essential claims to honor: in medio maerore et dolore, buried in: in medio ardore belli, L.: media inter pocula, Iu.: Pacis eras mediusque belli, equally ready for, H.—As subst m., a mediator: paci medium se offert, V.
    * * *
    I
    media, medium ADJ
    middle, middle of, mid; common, neutral, ordinary, moderate; ambiguous
    II
    mediator; one who stands in the middle, one who comes between

    Latin-English dictionary > medius

  • 99 area

    ārĕa (in inscriptions freq. ARIA, Inscr. Orell. 4130, etc.), ae, f [some comp. eraze = on the ground; Germ. Erde; Engl. earth, hearth; others, as Varro and Festus, connected it with areo, as if pr. dry land, as terra may be connected with torreo; so Bopp and Curt.], a piece of level ground, a vacant place, esp. in the town (syn.:

    planities, aequor): in urbe loca pura areae,

    Varr. L. L. 5, § 38 Müll: area proprie dicitur locus vacuus, Paul. ex Fest. p. 11 Müll.: locus sine aedificio in urbe area;

    rure autem ager appellatur,

    Dig. 50, 16, 211.
    I.
    Lit., ground for a house, a building-spot:

    si Ponendae domo quaerenda est area primum,

    Hor. Ep. 1, 10, 13. arearum electio, Vitr. 1, 7, 1:

    pontifices si sustulerint religionem, aream praeclaram habebimus,

    Cic. Att. 4, 1 fin.; Liv. 4, 16; 1, 55; Suet. Vesp. 8; Dig. 7, 4, 10 al.—
    II.
    Transf.
    A.
    A vacant space around or in a house, a court (syn. spatium):

    resedimus in areā domŭs,

    Plin. Ep. 6, 20, 4; so id. ib. 7, 27, 10; Vulg. 3 Reg. 22, 10; Dig. 43, 22, 1; 8, 2, 1 al.—
    B.
    An open space for games, an open play-ground (syn.:

    campus, curriculum),

    Hor. C. 1, 9, 18.— Hence, in gen., a field for effort, etc. (syn.:

    campus, locus, q. v.),

    Ov. Am. 3, 1, 26, and trop.:

    area scelerum,

    i. e. where vices have full scope, Cic. Att. 9, 18.—Also, a raceground, Ov. F. 4, 10 (cf. id. ib. 2, 360); and trop., the course of life:

    vitae tribus areis peractis (i. e. pueritiā, juventute, senectute),

    Mart. 10, 24.—
    C.
    A threshing floor (among the ancients, an open space in the vicinity of the house).
    1.
    Lit.:

    neque in segetibus neque in areis neque in horreis,

    Cic. Verr. 2, 3, 8; Hor. C. 1, 1, 10; id. S. 1, 1, 45; Tib. 1, 5, 22; Vulg. Gen. 50, 10; ib. Isa. 21, 10. Its construction may be learned from Cato, R. R. 91 and 129; Varr. R. R. 1, 51; Verg. G. 1, 178 sqq. Voss; Col. 5, 1, 4; 5, 2, 20; and Pall. 1, 36 al.—
    2.
    Trop., of the body of Christians, as subject to separation, judgment (eccl. Lat.), Vulg. Matt. 3, 12; Aug. Ver. Rel. 5.—
    D.
    The halo around the sun or moon: tales splendores Graeci areas (i. e. halônas) vocavere, Sen. Q. N. 1, 2.—
    E.
    A bed or border in a garden, Varr. L. L. 6, § 64 Müll.; Col. 11, 3; Plin. 19, 4, 20, § 60; Pall. 1, 34.—
    F.
    A fowling-floor, Plaut. As. 1, 3, 64: aedes nobis area est;

    auceps sum ego,

    id. ib. 1, 3, 67.—
    G.
    A burying-ground, church-yard, Tert. ad Scap. 3. —
    H.
    A bald spot upon the head, baldness, Cels. 6, 4; Mart. 5, 50.

    Lewis & Short latin dictionary > area

  • 100 pro

    1.
    prō (archaic collat. form, posi in posimerium; cf. pono, from posino; cf. Gr. poti and pot with pros), adv. and prep. [root in Sanscr. prep. pra-, before, as in prathamas, first; Gr. pro; cf.: proteros, prôtos, etc.; Lat.: prae, prior, priscus, etc.; perh. old abl. form, of which prae is the loc. ], before, in front of; and, transf., for, with the idea of protection, substitution, or proportion.
    I.
    Adv., found only in the transf. comp. signif. (v. infra, II. B. 3.) in connection with quam and ut: pro quam and pro ut (the latter usually written in one word, prout), like prae quam and prae ut.
    * A.
    Pro quam, in proportion as, just as:

    nec satis est, pro quam largos exaestuat aestus,

    Lucr. 2, 1137. —
    B.
    Pro ut or prout, according as, in proportion, accordingly, proportionably as, just as, as (class.):

    compararat argenti bene facti, prout Thermitani hominis facultates ferebant, satis,

    Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83:

    tuas litteras, prout res postulat, exspecto,

    id. Att. 11, 6 fin.:

    id, prout cujusque ingenium erat, interpretabantur,

    Liv. 38, 50:

    prout locus iniquus aequusve his aut illis, prout animus pugnantium est, prout numerus, varia pugnae fortuna est,

    id. 38, 40 fin. —With a corresp. ita:

    ejusque rationem ita haberi, prout haberi lege liceret,

    Cic. Phil. 5, 17, 46:

    prout sedes ipsa est, ita varia genera morborum sunt,

    Cels. 4, 4, 5:

    prout nives satiaverint, ita Nilum increscere,

    Plin. 5, 9, 10, § 51.—
    II.
    Prep. with abl. (late Lat. with acc.:

    PRO SALVTEM SVAM,

    Inscr. Grut. 4, 12; 46, 9; Inscr. Orell. 2360), before, in front of.
    A.
    Lit., of place:

    sedens pro aede Castoris,

    Cic. Phil. 3, 11, 27:

    praesidia, quae pro templis cernitis,

    id. Mil. 1, 2:

    ii qui pro portis castrorum in statione erant,

    Caes. B. G. 4, 32:

    pro castris copias habere,

    id. ib. 7, 66:

    pro castris dimicare,

    id. ib. 5, 16:

    pro oppido,

    id. ib. 7, 71:

    pro opere consistere,

    Sall. J. 92, 9:

    castra pro moenibus locata,

    Liv. 2, 53; 4, 17:

    pro muro,

    id. 30, 10:

    pro castris explicare aciem,

    id. 6, 23:

    pro vallo,

    Plin. 2, 37, 37, § 101; Vell. 2, 19, 1.—With verbs of motion:

    Caesar pro castris suas copias produxit,

    before the camp, Caes. B. G. 1, 48:

    hasce tabulas hic ibidem pro pedibus tuis obicito,

    before your feet, App. Mag. p. 337, 36; id. M. 4, p. 155, 2.—
    2.
    In partic., with the accessory idea of presence on the front part, on the edge or brink of a place, on or in the front of, often to be translated by a simple on or in:

    pro censu classis iuniorum, Serv. Tullius cum dixit, accipi debet in censu, ut ait M. Varro, sicuti pro aede Castoris, pro tribunali, pro testimonio,

    Fest. p. 246 Müll.; cf.: pro significat in, ut pro rostris, pro aede, pro tribunali, Paul. ex Fest. p. 228 Müll.; and:

    pro sententia ac si dicatur in sententiā, ut pro rostris id est in rostris,

    id. p. 226 Müll.: hac re pro suggestu pronunciata, qs. standing on the front part of the tribune, or, as we would say, on the tribune, Caes. B. G. 6, 3: pro tribunali cum aliquid ageretur, was transacted before or at my tribunal, Cic. Fam. 3, 8, 21; so,

    pro tribunali,

    id. Pis. 5, 11; id. Sest. 15, 34: pro contione, before the assembled army; and, in gen., before the assembly:

    laudatus pro contione Jugurtha,

    Sall. J. 8, 2; cf. Curt. 9, 1, 1:

    pro contione laudibus legati militumque tollere animos,

    Liv. 7, 7:

    fortes viros pro contione donantis,

    Curt. 10, 5, 10:

    pro contione litteras recitare,

    id. 4, 10, 16; Liv. 38, 23 fin.:

    pro contione palam utrumque temptavit,

    Suet. Vesp. 7; Tac. A. 3, 9; Front. Strat. 1, 11, 3: [p. 1448] 4, 5, 11; cf.:

    pro comitio,

    Suet. Aug. 43:

    uti pro consilio imperatum erat,

    in the council, Sall. J. 29, 6; cf.:

    supplicatio in triduum pro collegio decemvirūm imperata fuit,

    Liv. 38, 36:

    pontifices pro collegio decrevisse,

    Gell. 11, 3, 2:

    pro collegio pronuntiare,

    Liv. 4, 26, 9:

    suas simultates pro magistratu exercere,

    id. 39, 5:

    pro munimentis castelli manipulos explicat,

    before, on the fortifications, Tac. A. 2, 80; 12, 33: stabat pro litore diversa acies, in front of or upon the shore, id. ib. 14, 30:

    legionem pro ripā componere,

    id. ib. 12, 29:

    velamenta et infulas pro muris ostentant,

    in front of, from the walls, Tac. H. 3, 31; so,

    pro muris,

    id. A. 2, 81:

    ad hoc mulieres puerique pro tectis aedificiorum saxa et alia, quae locus praebebat, certatim mittere,

    standing on the edge of the roofs, from the roofs, Sall. J. 67, 1 Kritz.—
    B.
    Transf.
    1.
    To signify a standing before or in front of, for defence or protection; hence an acting for, in behalf of, in favor of, for the benefit of, on the side of (opp. contra, adversum):

    veri inveniendi causā contra omnia dici oportere et pro omnibus,

    Cic. Ac. 2, 18, 60; cf.:

    hoc non modo non pro me, sed contra me est potius,

    id. de Or. 3, 20, 75:

    partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

    id. Clu. 32, 88:

    difficillimum videtur quod dixi, pro ipsis esse quibus eveniunt ista, quae horremus ac tremimus,

    Sen. Prov. 3, 2:

    haec cum contra legem proque lege dicta essent,

    Liv. 34, 8: pro Romano populo armis certare, Enn. ap. Non. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.); cf.: pro vostrā vitā morti occumbant, id. ap. Serv. ad Verg. A. 2, 62 (Trag. v. 176 Vahl.): quae ego pro re publica fecissem, Cato ap. Front. p. 149:

    nihil ab eo praetermissum est, quod aut pro re publicā conquerendum fuit, aut pro eā disputandum,

    Cic. Sest. 2, 3:

    omnia me semper pro amicorum periculis, nihil umquam pro me ipso deprecatum,

    id. de Or. 2, 49, 201:

    convenit dimicare pro legibus, pro libertate, pro patriā,

    id. Tusc. 4, 19, 43:

    dulce et decorum est pro patriā mori,

    Hor. C. 3, 2, 13; cf. id. ib. 3, 19, 2:

    pro sollicitis non tacitus reis,

    id. ib. 4, 1, 14:

    spondere levi pro paupere,

    id. A. P. 423:

    urbes, quae viris aut loco pro hostibus et advorsum se opportunissumae erant,

    Sall. J. 88, 4:

    nec aliud adversus validissimas gentes pro nobis utilius, quam, etc.,

    Tac. Agr. 12:

    et locus pro vobis et nox erit, Liv 9, 24, 8: et loca sua et genus pugnae pro hoste fuere,

    id. 39, 30, 3:

    pro Corbulone aetas, patrius mos... erant: contra, etc.,

    Tac. A. 3, 31; id. H. 4, 78; Curt. 4, 14, 16.—
    2.
    With the notion of replacement or substitution, in the place of, instead of, for.
    a.
    In gen.: numquam ego argentum pro vino congiario... disdidi, Cato ap. Front. p. 149:

    ego ibo pro te, si tibi non libet,

    Plaut. Most. 5, 2, 10:

    ego pro te molam,

    Ter. And. 1, 2, 29; Cic. Leg. 2, 5, 13:

    mutata (ea dico), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud... ut cum minutum dicimus animum pro parvo, etc.,

    id. Or. 27, 92 sq.; cf.:

    libenter etiam copulando verba jungebant, ut sodes pro si audes, sis pro si vis... ain' pro aisne, nequire pro non quire, malle pro magis velle, nolle pro non velle. Dein etiam saepe et exin pro deinde et exinde dicimus,

    id. ib. 45, 154:

    pro vitulā statuis dulcem Aulide natam, Hor S. 2, 3, 199: pro bene sano Ac non incauto fictum astutumque vocamus,

    id. ib. 1, 3, 61; cf. Suet. Caes. 70:

    pro ope ferendā sociis pergit ipse ire, etc.,

    Liv. 23, 28, 11 Weissenb. ad loc.; Zumpt, Gram. § 667; cf.:

    pro eo, ut ipsi ex alieno agro raperent, suas terras, etc.,

    Liv. 22, 1, 2.—
    b.
    Esp. freq. in connection with the title of any officer, to denote his substitute' pro consule, pro praetore, pro quaestore, pro magistro, etc. (afterwards joined into one word, as proconsul, propraetor, proquaestor, promagister, etc.), proconsul, proprœtor, proquœstor, vice-director:

    cum pro consule in Ciliciam proficiscens Athenas venissem,

    Cic. de Or. 1, 18, 82; cf.:

    cum L. Philippus pro consulibus eum se mittere dixit, non pro consule,

    instead of the consuls, not as proconsul, id. Phil. 11, 8, 18:

    nec pro praetore, Caesarem (vocat),

    id. ib. 13, 10, 22; Liv. 35, 1. cum Alexandriae pro quaestore essem, Cic. Ac. 2, 4, 11' cf.:

    litteris Q. Caepionis Bruti pro consule... Q. Hortensii pro consule opera, etc.,

    id. Phil. 10, 11, 26: P. Terentius operas in portu et scripturā Asiae pro magistro dedit, id. Att. 11, 10, 1; cf. id. Verr. 2, 2, 70, § 169; id. Fam. 13, 65, 1; see also the words proconsul, promagister, propraetor, proquaestor, etc.—
    c.
    So of price, penalty, etc., in exchange, in return for:

    tres minas pro istis duobus dedi,

    Plaut. Most. 3, 2, 138; id. Aul. 3, 3, 8:

    pro hujus peccatis ego supplicium sufferam,

    Ter. And. 5, 3, 17:

    dimidium ejus quod pactus esset, pro carmine daturum,

    Cic. de Or. 2, 86, 351:

    pro vitā hominis nisi hominis vita reddatur, non posse deorum inmortalium numen placari,

    Caes. B. G. 6, 16:

    id pro immolatis in foro Tarquiniensium Romanis poenae hostibus redditum,

    Liv. 7, 19, 3:

    vos, pro paternis sceleribus, poenas date,

    Sen. Med. 925; Lact. 2, 7, 21:

    pro crimine poenas,

    Ov. Ib. 621.—
    3.
    Pro is also frequently used to denote the viewing, judging, considering, representing of a thing as something, for, the same as, just as, as:

    pro sano loqueris, quom me appellas nomine,

    Plaut. Men. 2, 2, 24:

    sese ducit pro adulescentulo,

    id. Stich. 3, 1, 65; id. Cist. 1, 3, 24:

    hunc Eduxi a parvulo, habui, amavi pro meo,

    as my own, Ter. Ad. 1, 1, 23:

    Cato ille noster qui mihi unus est pro centum milibus,

    whose voice I regard as equal to that of thousands, Cic. Att. 2, 5, 1:

    Siciliam nobis non pro penariā cellā, sed pro aerario fuisse,

    id. Verr. 2, 2, 2, § 5:

    P. Sestio pro occiso relictus est,

    id. Sest. 38, 81; Caes. B. G. 3, 109:

    cum pro damnato mortuoque esset,

    as good as condemned and dead, Cic. Verr. 2, 4, 15, § 33:

    summa ratio, quae sapientibus pro necessitate est,

    Plin. Ep. 1, 12, 3:

    negotia pro solatiis accipiens,

    Tac. A. 4, 13:

    consuli pro hostibus esse,

    Liv. 43, 5, 4:

    adeo incredibilis visa res, ut non pro vano modo, sed vix pro sano nuncius audiretur,

    as a boaster, Liv. 39, 49: quoniam de adventu Caesaris pro certo habebamus, to consider as certain, Mat. ap. Cic. Att. 9, 15, 6 et saep.; v. certus.—
    4.
    Esp. in certain phrases: pro eo, for the same thing, as just the same:

    ut si a Caesare, quod speramus, impetrarimus, tuo beneficio nos id consecutos esse judicemus: sin minus, pro eo tantum id habeamus, cum a te data sit opera, ut impetraremus,

    Cic. Fam. 13, 7, 5.—With the particles of comparison: atque ( ac), ac si, quasi, just the same as, even as, as though: pro eo ac debui, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 1:

    pro eo ac si concessum sit,

    Cic. Inv. 1, 32, 54:

    pro eo est atque si adhibitus non esset,

    Dig. 28, 1, 22:

    pro eo erit quasi ne legatum quidem sit,

    ib. 30, 1, 38: pro eo quod, for the reason that, because:

    pro eo quod ejus nomen erat magnā apud omnes gloriā,

    Cic. de Or. 2, 18, 75: pro eo quod pluribus verbis vos quam volui fatigavi, veniam a vobis petitam velim, Liv 38, 49 fin.
    5.
    On account of, for the sake of:

    dolor pro patriā,

    Cic. Fin. 1, 7, 24:

    tumultus pro recuperandā re publicā,

    id. Brut. 90, 311 dub. (B. and K. omit pro):

    dedit pro corpore nummos, i. e. to rescue his person,

    Hor. S. 1, 2, 43:

    aliquem amare pro ejus eximiā suavitate,

    Cic. de Or 1, 55, 234:

    pro quibus meritis quanto opere dilectus sit,

    Suet. Aug. 57:

    cum pro incolumitate principis vota susceperunt,

    Tac. A. 4, 17:

    pro bono (= bene),

    Sall. J. 22, 4.—
    6.
    Pro is used in its most general sense in stating the relation between two objects or actions, in proportion, in comparison with, according to or as, conformably to, by virtue of, for, etc.:

    meus pater nunc pro hujus verbis recte et sapienter facit,

    according to his story, Plaut. Am. 1, 1, 133:

    tu pro oratione nec vir nec mulier mihi's,

    id. Rud. 4, 4, 71: pro viribus tacere ac fabulari, according to one's ability, Enn. ap. Non. 475, 4 (Trag. v. 181 Vahl.):

    facere certum'st pro copiā ac sapientiā,

    Plaut. Merc. 3, 1, 8:

    agere pro viribus,

    Cic. Sen. 9, 27:

    aliquem pro dignitate laudare,

    id. Rosc. Am. 12, 33:

    proelium atrocius quam pro numero pugnantium fuit,

    Liv. 21, 29: pro imperio, by virtue of his office or authority:

    quia pro imperio palam interfici non poterat,

    Liv. 1, 51, 2; hence, imperatively, dictatorially, summarily:

    nec illum ipsum submovere pro imperio posse more majorum,

    id. 2, 56, 12 ' hem! satis pro imperio, quisquis es, Ter. Phorm. 1, 4, 18:

    pro tuā prudentiā,

    Cic. Fam. 4, 10, 2; 11, 12, 2:

    cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

    id. Verr. 2, 1, 27, § 69:

    quibus aliquid opis fortasse ego pro meā, tu pro tuā, pro suā quisque parte ferre potuisset,

    id. Fam. 15, 15, 3: pro virili parte, according to one's ability, id. Sest. 66, 138; Liv. praef. 2; Ov. Tr. 5, 11, 23. —Esp. freq.: pro ratā parte and pro ratā, in proportion, proportionably; v. ratus:

    pro se quisque,

    each according to his ability, each one for himself, Cic. Off. 3, 14, 58; Caes. B. G. 2, 25; Verg. A. 12, 552 et saep.:

    pro tempore et pro re,

    according to time and circumstances, Caes. B. G. 5, 8:

    pro facultatibus,

    Nep. Epam. 3, 5.—Pro eo, quantum, or ut, in proportion to, as, according to, according as:

    eāque pro eo, quantum in quoque sit ponderis, esse aestimanda,

    Cic. Fin. 4, 21, 58:

    equidem pro eo, quanti te facio, quicquid feceris, approbabo,

    id. Fam. 3, 3, 2: tamen pro eo ut temporis difficultas tulit, etc., L. Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.
    In composition the o is long in some words, in others short (through the influence of the Gr.
    pro-): prōdeo, prŏfiteor; and even in words borrowed from the Greek, as prōlogus.—Its signification has reference either to place, before, forwards; or to protection, for; procedo, procurro, profanus; procuro, propugno, prosum, protego.
    2.
    prō (less correctly prōh), interj., an exclamation of wonder or lamentation, O! Ah! Alas! (class.).
    (α).
    With nom.:

    proh! bonae frugi hominem te jam pridem esse arbitror,

    Plaut. Cas. 2, 4, 4: pro Juppiter! Enn. ap. Varr L. L. 7, § 12 Müll. (Trag. v 225 Vahl.); Ter. And. 4, 3, 17; id. Eun. 3, 5, 2; id. Ad. 1, 2, 31; cf.:

    pro supreme Juppiter,

    id. ib. 2, 1, 42:

    pro Juppiter, Hominis stultitiam!

    id. ib. 3, 3, 12:

    pro di immortales,

    id. ib. 3, 4, 1; cf.: pro, dii immortales: Cic. Imp. Pomp. 12, 33:

    pro curia inversique mores!

    Hor. C. 3, 5, 7:

    pro scelus,

    Mart. 2, 46, 8.—
    (β).
    Parenthet.:

    pro, quanta potentia regni Est, Venus alma, tui,

    Ov. M. 13, 758:

    et mea, pro! nullo pondere verba cadunt,

    id. H. 3, 98:

    tantum, pro! degeneramus a patribus,

    Liv. 22, 14, 6; Curt. 4, 16, 10.—
    (γ).
    With acc.: pro divom fidem! Enn. ap. Don. ad. Ter. Phorm. 2, 2, 25 (Sat. v. 30 Vahl.); Ter. Ad. 4, 7, 28; cf.:

    pro deum atque hominum fidem!

    id. And. 1, 5, 2; 11; id. Heaut. 1, 1, 9; Cic. Tusc. 5, 16, 48;

    instead of which, ellipt.: pro deum immortalium!

    Ter. Phorm. 2, 3, 4:

    pro deum atque hominum,

    id. Hec. 2, 1, 1:

    pro fidem deum! facinus foedum,

    id. Eun. 5, 4, 21.—
    (δ).
    With gen.: pro malae tractationis! Tert. Poen. fin.

    Lewis & Short latin dictionary > pro

См. также в других словарях:

  • locus — [ lɔkys ] n. m. • 1865; mot lat. « lieu » ♦ Biol. Localisation précise d un gène particulier sur un chromosome. Locus complexe. Locus létal. Des locus ou des loci [ lɔki; lɔsi ]. ● locus nom masculin (latin locus, lieu) Emplacement précis d un… …   Encyclopédie Universelle

  • locus — lo·cus / lō kəs/ n: the place connected with a particular event having legal significance Merriam Webster’s Dictionary of Law. Merriam Webster. 1996. locus …   Law dictionary

  • Locus — Lo cus, n.; pl. {Loci}, & {Loca}. [L., place. Cf. {Allow}, {Couch}, {Lieu}, {Local}.] 1. A place; a locality. [1913 Webster] 2. (Math.) The line traced by a point which varies its position according to some determinate law; the surface described… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • LOCUS — unde dictus sit, exponit hisce Iul. Caes. Scalig. poët. l. 3. c. 89. Locum παρὰ τὸν λόγον dicimus: quia proportio est inter locum et locatum. Λόγος insidiae dicuntur, quia veteres Graeci locum priscâ et abolitâ voce sic appellabant: etiam inter… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • locus — (izg. lȍkus) m DEFINICIJA mjesto SINTAGMA locus communis (izg. locus komúnis) »opće mjesto«, izraz kojim se označuje neki poznat, uobičajen, banalan misaoni pojam; locus delicti (izg. locus delìkti) mjesto počinjena zločina ETIMOLOGIJA lat …   Hrvatski jezični portal

  • locus — anat. Voz latina que significa lugar. Medical Dictionary. 2011. locus Lugar o posición determ …   Diccionario médico

  • locus — LÓCUS pl. ci/ s. m. poziţie determinată ocupată de o genă sau de alelele ei în structura cromozomului. (< lat. locus) Trimis de raduborza, 15.09.2007. Sursa: MDN …   Dicționar Român

  • locus — (pl. loci), 1715, locality, from L. locus a place, spot, position, from O.Latin stlocus, lit. where something is placed, from PIE root *st(h)el to cause to stand, to place. Used by Latin writers for Gk. topos. Mathematical sense by 1750 …   Etymology dictionary

  • locus — s. m. [Genética] Ver lócus. • Plural: loci.   ‣ Etimologia: palavra latina …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • lócus — s. m. 2 núm. [Genética] Local específico de um cromossomo onde está situado um gene.   ‣ Etimologia: latim locus, i, lugar, sítio, localidade …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • locus — locus. См. локус. (Источник: «Англо русский толковый словарь генетических терминов». Арефьев В.А., Лисовенко Л.А., Москва: Изд во ВНИРО, 1995 г.) …   Молекулярная биология и генетика. Толковый словарь.

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»