-
61 collibet
col-libet od. col-lubet, libuit (lubuit) od. libitum (lubitum) est (v. con u. libet od. lubet), es beliebt (gefällt), fällt ein, a) Perf. collibuit, u. zwar unpers., si collibuisset, Hor. u. Col.: und persönl., si quid collibuit, Ter.: m. Dat. (wem?), matres familiarum pati, quae victoribus collibuissent, Sall. – b) Perf. collibitum est, u. zwar unpers. mit Dat. (wem?), simulac mihi collibitum est, Cic.: utcumque animo conlubitumst meo, Plaut.: u. persönl. m. Dat. (wem?), si lenocinium forte conlubitumst tibi, Plaut. – m. Infin., potare tecum conlubitumst mihi, Plaut. most. 295: simul ac mihi collibitum sit de te cogitare, Cic.
-
62 cupio
cupio, īvī od. iī, ītum, ere (vgl. altind. kúpyati »wallt auf, zürnt«), etw. begehren, nach etw. verlangen (das Verlangen hegen od. tragen, nach etw. gelüsten, etw. gern (haben) wollen, u. in diesem Sinne = wünschen, wünschenswert finden (so daß cupere das natürliche, unwillkürliche, dah. auch ungeregelte, leidenschaftliche Verlangen, optare den wohlerwogenen Wunsch, velle den ruhigen, aber tatkräftigen Willen bezeichnet, s. Sen. ep. 116, 2 nam cum tibi cupere interdixero, velle permittam), Ggstz. fugere, abhorrere, non velle u. dgl., oft m. Ang. wie sehr? durch Advv. ( wie ardenter, ardentissime, flagranter, flagrantissime, mire, mirabiliter, magno opere, summe), I) im allg.: α) m. Acc.: is quem cupimus optamusque vestitus, Cic.: qui multum habet plus cupit, Sen.: Caesarem id summe sciebant cupere, Caes.: neque ardentius tu pronepotes, quam ego liberos cupio, Plin. ep.: c. domum, agros, Sall.: pacem, Liv.: novas res, Sall. – im Passiv, adeoque is cupiebatur, ut etc., Apul.: cum fortuna, quā quidquid cupitum foret, potentioris esset, Liv.: non omnia omnibus cupiunda esse, Sall. – u. so die Höflichkeitsformeln: LE. Sed amabo, oculus meus, quin lectis nos actutum commendamus? IO. Omnia quae tu vis, ea cupio, ganz zu deinen Diensten, Plaut. Pers. 765 sq.: cupio omnia quae vis, ich wünsche (dir), was du selbst willst = ich wünsche auch dir das Beste, Hor. sat. 1, 9, 5: quid vis cupio dum ne etc., alles soll mir erwünscht sein (lasse ich mir gefallen), wenn nur nicht usw., Ter. Andr. 902. – u. im Partiz. Perf., res cupita, Liv.: cupitum regnum, Vell.: diu cupita captivitatis ultio, Iustin.: u. neutr. subst., huic cupitum contigit, Plaut.: im Plur., das Gewünschte, die Wünsche, ut mox cupitis ministram haberet, Sall. fr.: scit optimum modum esse cupitorum non quantum velis, sed quantum debeas sumere, Sen.: iuvenis filius, nepotes adulti moram cupitis adferebant, Tac. – Partiz. Fut. Pass., magistratus et imperia, postremo omnis cura rerum publicarum minume mihi hāc tempestate cupiunda videntur, Sall.: non invidiosa nefandis nec cupienda bonis regna, Ov. – β) m. Genet.: quamquam domi cupio, mich nach Hause sehne, Plaut. trin. 841; vgl. no. II, a. – γ) m. Infin.: cupit te videre, Plaut.: me cupis concīdere, Pompon. com. fr.: cupiens ad suos redire, Cic.: cupio ex te potissimum audire, erraverim necne, Plin. ep.: cupiebat mutare testamentum, Plin. ep. – quam cupiunt laudari! Cic.: Claudius Polio amari a te cupit, Plin. ep. – cupio et tibi probatum et cohaeredibus meis excusatum esse, quod etc. (daß ich usw.), Plin. ep. – u. so oft die iron. Ausdrücke cupio audire, cupio discere, cupio videre (s. Jordan Cic. Caecin. 33. p. 196), Quae potest esse turpitudinis tantae defensio? Cupio audire, Cic.: Quid igitur est? inquit. Audire enim cupio, quid non probes, Cic.: alia si forte est, quae nos fugerit, dic, quae sit; cupio discere, Cic.: Mihi pecuniam tribuit. Cupio videre qui id audeat dicere, Cic. – δ) m. Acc. u. Infin. (s. Dräger Hist. Synt.2 2, 403), cupis me esse nequam, Plaut.: equidem cupio Antonium haec quam primum audire, Cic.: si quando, nunc praecipue cuperem esse te Romae, Plin. ep.: nam ei (consules) Bibuli sententiam valere cupierunt, Cic. – assectari se omnes cupiunt, Enn. fr.: Pau-sanias se tecum affinitate coniungi cupit, Nep.: ego me cupio non mendacem putari, Cic.: Gaium et Lucium destinari consules flagrantissime (sehnlichst) cupiverat, Tac. – ε) m. Nom. u. Infin.: nimium cupit formosa videri, Ov.: nasutus nimium cupis videri, Mart. -ζ) m. folg. (indir.) Fragesatz: ostende modo te velle, nec deerunt, qui quod tu velis cupiant, Plin. ep.: inveniebantur tamen honesto loco nati, qui peterent cuperentque, quod dari liberto, promitti servis volebant, Plin. ep. – η) m. Acc. u. Partic. od. Adi. als Prädikat: cupis me esse nequam, Plaut.: cupio me esse clementem, Cic.: patriam exstinctam c., Cic.: commutata omnia, Plin. ep.: alqm servatum magno opere, Suet.: alqm incolumem tanto opere, Suet. – θ) m. ut od. ne u. Konj. od. m. bl. Coni.: quod quidem ego nimis quam cupio fieri ut inpetret, Plaut. capt. 102: responsum est mihi, cupere quidem universos, ut a me rationes coloniae legerentur; numquam autem etc., Plin. ep. 10, 47 (56), 1: u. (verb. m. optare) quin etiam necesse erit cupere et optare, ut quam saepissime peccet amicus, das Verlangen und den Wunsch zu hegen, daß usw., Cic. de amic. 59. – mire cupio, ne nobiles nostri nihil in domibus suis pulchrum nisi imagines habeant, Plin. ep. 5, 17, 6: u. so m. ne u. Konj. bei Ov. her. 6, 5 sq. – m. folg. bl. Coni., cupio te quoque sub idem tempus Campania tua remittat, Plin. ep. 5, 15, 9. – ι) absol. (so, daß ein Akk. od. Infin. aus dem Zusammenhang zu ergänzen ist): quae (ratio orationis) alio quodam genere mentes iudicum permovet impellitque, ut metuant aut sperent aut cupiant aut abhorreant, Cic.: vocatum enim interrogat, velletne ad Masinissam reverti? cum effusis gaudio lacrimis cupere vero (verst. reverti) diceret, tum etc., Liv.: ex Livia nihil liberorum tulit, cum maxime cuperet, Suet. – bes. im Partiz., cohortatus suos omnibus cupientibus ad hostium castra contendit, Caes.: cupienti animo nihil satis festinatur, Sall.: ut quibus bellum invitis aut cupientibus erat, wie gerade einem jeden der Krieg zuwider oder erwünscht war, Tac. – u. im Gerundium, qui appetitus... sive cupiendo sive fugiendo non satis a ratione retinentur, Cic.
II) insbes.: a) alqm = (wie επιθυμέω τινός) jmd. mit sinnl. Liebe begehren, seine Begier auf jmd. richten, quae te cupit, eam ne spernas, Plaut.: Mars videt hanc visamque cupit potiturque cupitā, Ov.: puellam efflicte cupere, Apul. – m. Genet., quae (puellae) cupiunt tui, Plaut. mil. 964: iam dudum vestri cupiunt Lucrina tacita, Symm. ep. 1, 8 in. – b) alci od. alcis causā = für jmd. od. im Interesse jmds. Verlangen (Wünsche) hegen, d.i. an jmd. Interesse nehmen, sich für jmd. interessieren, jmdm. zugetan-, gewogen sein (Dumnorigem) favere et cupere Helvetiis propter eam affinitatem, odisse etiam suo nomine Caesarem et Romanos, Caes.: quid? ego Fundanio non cupio? non amicus sum? Cic.: tibi, cui maxime cupio, et omnibus viris bonis satisfaciam, Planc. in Cic. ep. – eius causā et cupio et debeo (bin verpflichtet), Cic.: vehementer eius causā cupere eum intellexi, Cic. – u. so auch cupio omnia rei publicae causā, Cic.: tamen obsequor homini familiarissimo C. Avianio Flacco, cuius causā omnia cum cupio, tum mehercule etiam debeo, Cic. – / Synkop. Perf.-Formen, cupisti, cupisset, cupisse, oft bei Cic., s. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 185. – Formen nach der 4. Konjug., cupiret, Lucr. 1, 71: cupire, Commod. instr. 2, 7, 15: cupiri, Augustin. ep. 3, 5.
-
63 collibet
col-libet od. col-lubet, libuit (lubuit) od. libitum (lubitum) est (v. con u. libet od. lubet), es beliebt (gefällt), fällt ein, a) Perf. collibuit, u. zwar unpers., si collibuisset, Hor. u. Col.: und persönl., si quid collibuit, Ter.: m. Dat. (wem?), matres familiarum pati, quae victoribus collibuissent, Sall. – b) Perf. collibitum est, u. zwar unpers. mit Dat. (wem?), simulac mihi collibitum est, Cic.: utcumque animo conlubitumst meo, Plaut.: u. persönl. m. Dat. (wem?), si lenocinium forte conlubitumst tibi, Plaut. – m. Infin., potare tecum conlubitumst mihi, Plaut. most. 295: simul ac mihi collibitum sit de te cogitare, Cic.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > collibet
-
64 cupio
cupio, īvī od. iī, ītum, ere (vgl. altind. kъpyati »wallt auf, zürnt«), etw. begehren, nach etw. verlangen (das Verlangen hegen od. tragen, nach etw. gelüsten, etw. gern (haben) wollen, u. in diesem Sinne = wünschen, wünschenswert finden (so daß cupere das natürliche, unwillkürliche, dah. auch ungeregelte, leidenschaftliche Verlangen, optare den wohlerwogenen Wunsch, velle den ruhigen, aber tatkräftigen Willen bezeichnet, s. Sen. ep. 116, 2 nam cum tibi cupere interdixero, velle permittam), Ggstz. fugere, abhorrere, non velle u. dgl., oft m. Ang. wie sehr? durch Advv. ( wie ardenter, ardentissime, flagranter, flagrantissime, mire, mirabiliter, magno opere, summe), I) im allg.: α) m. Acc.: is quem cupimus optamusque vestitus, Cic.: qui multum habet plus cupit, Sen.: Caesarem id summe sciebant cupere, Caes.: neque ardentius tu pronepotes, quam ego liberos cupio, Plin. ep.: c. domum, agros, Sall.: pacem, Liv.: novas res, Sall. – im Passiv, adeoque is cupiebatur, ut etc., Apul.: cum fortuna, quā quidquid cupitum foret, potentioris esset, Liv.: non omnia omnibus cupiunda esse, Sall. – u. so die Höflichkeitsformeln: LE. Sed amabo, oculus meus, quin lectis nos actutum commendamus? IO. Omnia quae tu vis, ea cupio, ganz zu deinen Diensten, Plaut. Pers. 765 sq.: cupio omnia quae vis, ich wünsche (dir), was du selbst————willst = ich wünsche auch dir das Beste, Hor. sat. 1, 9, 5: quid vis cupio dum ne etc., alles soll mir erwünscht sein (lasse ich mir gefallen), wenn nur nicht usw., Ter. Andr. 902. – u. im Partiz. Perf., res cupita, Liv.: cupitum regnum, Vell.: diu cupita captivitatis ultio, Iustin.: u. neutr. subst., huic cupitum contigit, Plaut.: im Plur., das Gewünschte, die Wünsche, ut mox cupitis ministram haberet, Sall. fr.: scit optimum modum esse cupitorum non quantum velis, sed quantum debeas sumere, Sen.: iuvenis filius, nepotes adulti moram cupitis adferebant, Tac. – Partiz. Fut. Pass., magistratus et imperia, postremo omnis cura rerum publicarum minume mihi hāc tempestate cupiunda videntur, Sall.: non invidiosa nefandis nec cupienda bonis regna, Ov. – β) m. Genet.: quamquam domi cupio, mich nach Hause sehne, Plaut. trin. 841; vgl. no. II, a. – γ) m. Infin.: cupit te videre, Plaut.: me cupis concīdere, Pompon. com. fr.: cupiens ad suos redire, Cic.: cupio ex te potissimum audire, erraverim necne, Plin. ep.: cupiebat mutare testamentum, Plin. ep. – quam cupiunt laudari! Cic.: Claudius Polio amari a te cupit, Plin. ep. – cupio et tibi probatum et cohaeredibus meis excusatum esse, quod etc. (daß ich usw.), Plin. ep. – u. so oft die iron. Ausdrücke cupio audire, cupio discere, cupio videre (s. Jordan Cic. Caecin. 33. p. 196), Quae potest esse turpitudinis tantae defensio? Cupio audire, Cic.: Quid igitur est? in-————quit. Audire enim cupio, quid non probes, Cic.: alia si forte est, quae nos fugerit, dic, quae sit; cupio discere, Cic.: Mihi pecuniam tribuit. Cupio videre qui id audeat dicere, Cic. – δ) m. Acc. u. Infin. (s. Dräger Hist. Synt.2 2, 403), cupis me esse nequam, Plaut.: equidem cupio Antonium haec quam primum audire, Cic.: si quando, nunc praecipue cuperem esse te Romae, Plin. ep.: nam ei (consules) Bibuli sententiam valere cupierunt, Cic. – assectari se omnes cupiunt, Enn. fr.: Pau-sanias se tecum affinitate coniungi cupit, Nep.: ego me cupio non mendacem putari, Cic.: Gaium et Lucium destinari consules flagrantissime (sehnlichst) cupiverat, Tac. – ε) m. Nom. u. Infin.: nimium cupit formosa videri, Ov.: nasutus nimium cupis videri, Mart. -ζ) m. folg. (indir.) Fragesatz: ostende modo te velle, nec deerunt, qui quod tu velis cupiant, Plin. ep.: inveniebantur tamen honesto loco nati, qui peterent cuperentque, quod dari liberto, promitti servis volebant, Plin. ep. – η) m. Acc. u. Partic. od. Adi. als Prädikat: cupis me esse nequam, Plaut.: cupio me esse clementem, Cic.: patriam exstinctam c., Cic.: commutata omnia, Plin. ep.: alqm servatum magno opere, Suet.: alqm incolumem tanto opere, Suet. – θ) m. ut od. ne u. Konj. od. m. bl. Coni.: quod quidem ego nimis quam cupio fieri ut inpetret, Plaut. capt. 102: responsum est mihi, cupere quidem universos, ut a me rationes coloniae legerentur; num-————quam autem etc., Plin. ep. 10, 47 (56), 1: u. (verb. m. optare) quin etiam necesse erit cupere et optare, ut quam saepissime peccet amicus, das Verlangen und den Wunsch zu hegen, daß usw., Cic. de amic. 59. – mire cupio, ne nobiles nostri nihil in domibus suis pulchrum nisi imagines habeant, Plin. ep. 5, 17, 6: u. so m. ne u. Konj. bei Ov. her. 6, 5 sq. – m. folg. bl. Coni., cupio te quoque sub idem tempus Campania tua remittat, Plin. ep. 5, 15, 9. – ι) absol. (so, daß ein Akk. od. Infin. aus dem Zusammenhang zu ergänzen ist): quae (ratio orationis) alio quodam genere mentes iudicum permovet impellitque, ut metuant aut sperent aut cupiant aut abhorreant, Cic.: vocatum enim interrogat, velletne ad Masinissam reverti? cum effusis gaudio lacrimis cupere vero (verst. reverti) diceret, tum etc., Liv.: ex Livia nihil liberorum tulit, cum maxime cuperet, Suet. – bes. im Partiz., cohortatus suos omnibus cupientibus ad hostium castra contendit, Caes.: cupienti animo nihil satis festinatur, Sall.: ut quibus bellum invitis aut cupientibus erat, wie gerade einem jeden der Krieg zuwider oder erwünscht war, Tac. – u. im Gerundium, qui appetitus... sive cupiendo sive fugiendo non satis a ratione retinentur, Cic.II) insbes.: a) alqm = (wie επιθυμέω τινός) jmd. mit sinnl. Liebe begehren, seine Begier auf jmd. richten, quae te cupit, eam ne spernas, Plaut.: Mars videt hanc visamque cupit potiturque cupitā, Ov.:————puellam efflicte cupere, Apul. – m. Genet., quae (puellae) cupiunt tui, Plaut. mil. 964: iam dudum vestri cupiunt Lucrina tacita, Symm. ep. 1, 8 in. – b) alci od. alcis causā = für jmd. od. im Interesse jmds. Verlangen (Wünsche) hegen, d.i. an jmd. Interesse nehmen, sich für jmd. interessieren, jmdm. zugetan-, gewogen sein (Dumnorigem) favere et cupere Helvetiis propter eam affinitatem, odisse etiam suo nomine Caesarem et Romanos, Caes.: quid? ego Fundanio non cupio? non amicus sum? Cic.: tibi, cui maxime cupio, et omnibus viris bonis satisfaciam, Planc. in Cic. ep. – eius causā et cupio et debeo (bin verpflichtet), Cic.: vehementer eius causā cupere eum intellexi, Cic. – u. so auch cupio omnia rei publicae causā, Cic.: tamen obsequor homini familiarissimo C. Avianio Flacco, cuius causā omnia cum cupio, tum mehercule etiam debeo, Cic. – ⇒ Synkop. Perf.-Formen, cupisti, cupisset, cupisse, oft bei Cic., s. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 185. – Formen nach der 4. Konjug., cupiret, Lucr. 1, 71: cupire, Commod. instr. 2, 7, 15: cupiri, Augustin. ep. 3, 5. -
65 Решаться
- audere; inducere in animum; statuere (apud animum suum, cum animo suo); consilium capere; cernere; decernere;• я решился - mihi decretum est;
• я твёрдо решился что-л. сделать - certum est mihi (consilium), certa est mihi res aliquid facere;
• решившийся идти - certus eundi;
• решившийся умереть - certus relinquendae vitae;
• есть люди, которые не решаются высказать то, что думают - sunt, qui, quod sentiunt, non audent dicere;
-
66 Liber
1.līber, ĕra, ĕrum (old form, loebesum et loebertatem antiqui dicebant liberum et libertatem. Ita Graeci loibên et leibein, Paul. ex Fest. p. 121 Müll.; cf. 2. Liber), adj. [Gr. root liph-, liptô, to desire; cf. Sanscr. lub-dhas, desirous; Lat. libet, libido], that acts according to his own will and pleasure, is his own master; free, unrestricted, unrestrained, unimpeded, unshackled; independent, frank, open, bold (opp. servus, servilis).I.In gen.; constr. absol., with ab, the abl., and poet. also with gen.(α).Absol.:(β).dictum est ab eruditissimis viris, nisi sapientem liberum esse neminem. Quid est enim libertas? Potestas vivendi ut velis,
Cic. Par. 5, 1, 33:an ille mihi liber, cui mulier imperat, cui leges imponit, praescribit, jubet, vetat? etc.,
id. ib. 5, 2, 36:ad scribendi licentiam liber,
id. N. D. 1, 44, 123:agri immunes ac liberi,
Cic. Verr. 2, 2, 69, § 166:integro animo ac libero causam defendere,
unprejudiced, unbiased, id. Sull. 31, 86:liberi ad causas solutique veniebant,
not under obligations, not bribed, id. Verr. 2, 2, 78 § 192; cf.:libera lingua,
Plaut. Cist. 1, 2, 9:cor liberum,
id. Ep. 1, 2, 43:vocem liberam mittere adversus aliquem,
Liv. 35, 32, 6:libera verba animi proferre,
Juv. 4, 90: judicium [p. 1057] audientium relinquere integrum ac liberum, Cic. Div. 2, 72, 150:aliquid respuere ingenuo liberoque fastidio,
id. Brut. 67, 236:libero tempore, cum soluta nobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:tibi uni vexatio direptioque sociorum impunita fuit ac libera,
id. Cat. 1, 7, 18:pars quaestionum vaga et libera et late patens,
id. de Or. 2, 16, 67:liberum arbitrium eis populo Romano permittente,
Liv. 31, 11 fin.; cf. id. 37, 1, 5:mandata,
full powers, unlimited authority, id. 37, 56; 38, 8:fenus,
unlimited, id. 35, 7: custodia, free custody (i. e. confinement to a house or to a town), id. 24, 45; Vell. 1, 11, 1;v. custodia, II.: legatio, v. legatio: suffragia,
the right of voting freely, Juv. 8, 211:locus,
free from intruders, undisturbed, secure, Plaut. Poen. 1, 1, 49; 3, 2, 25; id. Cas. 3, 2, 4: aedes, a free house, free dwelling (assigned to the use of ambassadors of friendly nations during their stay in Rome), Liv. 30, 17 fin.; 35, 23; 42, 6:lectulus,
i. e. not shared with a wife, Cic. Att. 14, 13, 5: toga ( poet. for virilis toga), a man's (prop. of one who is his own master), Ov. F. 3, 771:vestis,
id. ib. 3, 777:libera omnia sibi servare,
to reserve to one's self full liberty, Plin. Ep. 1, 5.— Comp.:hoc liberiores et solutiores sumus, quod, etc.,
Cic. Ac. 2, 3, 8:est finitimus oratori poëta, numeris astrictior paulo, verborum licentia liberior,
id. de Or. 1, 16, 70:liberiores litterae,
id. Att. 1, 13, 1:amicitia remissior esse debet et liberior et dulcior,
freer, more unrestrained, more cheerful, id. Lael. 18 fin.:paulo liberior sententia,
Quint. 4, 2, 121:liberior in utramque partem disputatio,
id. 7, 2, 14:fusiores liberioresque numeri,
id. 9, 4, 130:officia liberiora plenioraque,
id. 6, 1, 9:(flumina) campo recepta Liberioris aquae,
freer, less impeded, Ov. M. 1, 41; cf.:(Tiberinus) campo liberiore natat,
freer, opener, id. F. 4, 292:liberiore frui caelo,
freer, opener, id. M. 15, 301.— Sup.:liberrimum hominum genus, comici veteres tradunt, etc.,
the frankest, most free-spoken, Quint. 12, 2, 22; cf.:liberrime Lolli,
most frank, most ingenuous, Hor. Ep. 1, 18, 1:indignatio,
id. Epod. 4, 10.—Free or exempt from, void of; with ab:(γ).Mamertini vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23; cf.:(consul) solutus a cupiditatibus, liber a delictis,
id. Agr. 1, 9, 27:ab observando homine perverso liber,
id. Att. 1, 13, 2:liber a tali irrisione Socrates, liber Aristo Chius,
id. Ac. 2, 39, 123:ab omni animi perturbatione liber,
id. Off. 1, 20, 67; id. N. D. 2, 21, 55:loca abdita et ab arbitris libera,
id. Att. 15, 16, B:libera a ferro crura,
Ov. P. 1, 6, 32:animus liber a partibus rei publicae,
Sall. C. 4.—With abl.:(δ).animus omni liber curā et angore,
free from, without, Cic. Fin. 1, 15:animus religione,
Liv. 2, 36:animus cogitationibus aliis,
Quint. 11, 2, 35:mens omnibus vitiis,
id. 12, 1, 4; cf.:liberis odio et gratia mentibus,
id. 5, 11, 37:omni liber metu,
Liv. 7, 34:liber invidia,
Quint. 12, 11, 7:equus carcere,
Ov. Am. 2, 9, 20.—With gen. ( poet.):(ε).liber laborum,
Hor. A. P. 212:fati gens Lydia,
Verg. A. 10, 154:curarum,
Luc. 4, 384. — Comp.:liberior campi,
having a wider space, Stat. S. 4, 2, 24.—Liberum est, with subject-clause:II.quam (opinionem) sequi magis probantibus liberum est,
it is free, permitted, allowable, Quint. 6, 3, 112; Plin. Ep. 1, 8:dies eligere certos liberum erat,
Plin. 30, 2, 6, § 16.—So in abl. absol.:libero, quid firmaret mutaretve,
Tac. A. 3, 60.In partic.A.Free, in a social point of view, not a slave (opp. servus;B.also to ingenuus): neque vendendam censes quae libera est,
Ter. Ad. 2, 1, 40; cf. id. ib. v. 28:dis habeo gratiam quom aliquot affuerunt liberae, because slaves were not permitted to testify,
id. And. 4, 4, 32; opp. ingenuus, free-born:quid ea? ingenuan' an festucā facta e servā liberast?
Plaut. Mil. 1, 1, 14:in jure civili, qui est matre liberā, liber est,
Cic. N. D. 3, 18, 45; id. Caecin. 36, 96:si neque censu, neque vindictā, nec testamento liber factus est (servus), non est liber,
id. Top. 2, 10:quae (assentatio) non modo amico, sed ne libero quidem digna est,
of a freeman, id. Lael. 24, 89; Quint. 11, 1, 43:liberorum hominum alii ingenui sunt, alii libertini,
Gai. Inst. 1, 10; cf. sqq.: ex ancilla et libero jure gentium servus nascitur, id. ib. 1, 82; cf. § 85; Paul. Sent. 2, 24, 1 sqq.—Free, in a political point of view;C.said both of a people not under monarchical rule and of one not in subjection to another people,
Cic. Rep. 1, 32, 48; cf.:ut ex nimia potentia principum oritur interitus principum, sic hunc nimis liberum populum libertas ipsa servitute afficit,
id. ib. 1, 44, 68:liber populus,
id. ib. 3, 34, 46:(Demaratus) vir liber ac fortis,
democratic, republican, fond of liberty, id. ib. 2, 19, 34:civitates liberae atque immunes,
free from service, Liv. 37, 55:provinciae civitatesque liberae,
Suet. Vesp. 8:libera ac foederata oppida,
id. Calig. 3:Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit,
Juv. 8, 244.—In a bad sense, esp. with reference to sensual pleasure, unbridled, unchecked, unrestrained, licentious:2.quam liber harum rerum multarum siet (Juppiter),
Plaut. Am. prol. 105:adulescens imprudens et liber,
Ter. Eun. 3, 1, 40; cf.:sit adulescentia liberior,
somewhat freer, Cic. Cael. 18, 42:amores soluti et liberi,
id. Rep. 4, 4, 4:consuetudo peccandi,
id. Verr. 2, 3, 76, § 177.—Hence, adv.: lībĕrē, freely, unrestrictedly, without let or hinderance; frankly, openly, boldly:qui nihil dicit, nihil facit, nihil cogitat denique, nisi libenter ac libere,
Cic. Par. 5, 1, 34:animus somno relaxatus solute movetur et libere,
id. Div. 2, 48, 100:respirare,
id. Quint. 11, 39:constanter et libere (me gessi),
id. Att. 4, 16, 9:consilium dare,
id. Lael. 13, 44:aliquid magis accusatorie quam libere dixisse,
id. Verr. 2, 2, 72, § 176:omnia libere fingimus et impune,
Quint. 6, 1, 43:ut ingredi libere (oratio), non ut licenter videatur errare,
Cic. Or. 23, 77.— Comp.:liberius vivendi fuit potestas,
Ter. And. 1, 1, 23:loqui,
Cic. Planc. 13, 33:fortius liberiusque defendere,
Quint. 12, 1, 21:liberius si Dixero quid,
Hor. S. 1, 4, 103:maledicere,
id. ib. 2, 8, 37:longius et liberius exseritur digitus,
Quint. 11, 3, 92; cf. id. 11, 3, 97:ipsaque tellus Omnia liberius, nullo poscente, ferebat,
freely, of itself, spontaneously, Verg. G. 1, 127.līber, ĕri ( gen. plur. liberūm, Att. ap. Cic. Tusc. 3, 9; Turp. ap. Non. 495, 26; Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40; 2, 1, 30, § 77; Tac. A. 2, 38; 3, 25 saep.; cf. Cic. Or. 46, 155;I.but also: liberorum,
Cic. Verr. 2, 1, 30, § 76; 2, 5, 42, § 109), m. [1. liber], a child.Sing. (post-class. and rare):II.si quis maximam portionem libero relinquat,
Cod. Just. 3, 28, 33; 5, 9, 8 fin.; Quint. Decl. 2, 8.—Plur., children (freq.; but in class. Lat. only of children with reference to their parents: pueri = children in general, as younger than adulescentes; cf. Krebs, Antibarb. p. 657 sq.).A.Lit.: liberorum genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.): liberorum sibi quaesendum gratia, id. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):2.cum conjugibus et liberis,
Cic. Att. 8, 2, 3:eum ex C. Fadii filiā liberos habuisse,
id. ib. 16, 11, 1:liberos procreare,
id. Tusc. 5, 37, 109:suscipere liberos,
id. Verr. 2, 3, 69, § 161:per liberos te precor,
Hor. Epod. 5, 5:dulces,
id. ib. 2, 40:parvuli,
Quint. 2, 15, 8;opp. parentes,
id. 11, 1, 82; 3, 7, 18; 26; 6, 1, 18; 6, 5 al.: mater quae liberos, quasi oculos (amisit), orba est, Sulp. ap. Paul. ex Fest. p. 182 Müll.: jus trium liberorum, under the emperors, a privilege enjoyed by those who had three legitimate children (it consisted in the permission to fill a public office before one's twenty-fifth year, and in freedom from personal burdens); this privilege was sometimes also bestowed on those who had fewer than three children, or even none at all; also of one child:non est sine liberis, cui vel unus filius unave filia est,
Dig. 50, 16, 148; Plaut. Aul. 4, 10, 6; Ter. Hec. 2, 1, 15; id. Heaut. 1, 1, 99; id. And. 5, 3, 20; Cic. Phil. 1, 1, 2; id. de Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 1, 15, § 40; ib. 30, § 76 Zumpt; cf. also Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:neque ejus legendam filiam (virginem Vestalem)... qui liberos tres haberet,
Gell. 1, 12, 8:uxores duxerant, ex quibus plerique liberos habebant,
Caes. B. C. 3, 110, 2.—Of grandchildren and great-grandchildren:liberorum appellatione nepotes et pronepotes ceterique qui ex his descendunt, continentur,
Dig. 50, 16, 220; cf.:liberi usque ad trinepotem, ultra hos posteriores vocantur,
ib. 38, 10, 10, § 7:habitus sis in liberum loco,
Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40.—Esp.(α).Of sons (opp. daughters):(β).procreavit liberos septem totidemque filias,
Hyg. Fab. 9.—Of children in gen. = pueri:B.praecepta Chrysippi de liberorum educatione,
Quint. 1, 11, 17; cf.: Catus aut de liberis educandis, the title of a book by Varro, v. Gell. 4, 19, 2; Macr. S. 3, 6, 5.—Transf., of animals, young:3.liberis orbas oves,
Plaut. Capt. 4, 2, 38.—Comically:quaerunt litterae hae sibi liberos: alia aliam scandit,
Plaut. Ps. 1, 1, 23.Līber, ĕri (Sabine collat. form, loebasius, acc. to Serv. Verg. G. 1, 7; cf. 1. liber, and libertas init.), m. [Gr. leibô, to pour; loibê, a drink - offering; Lat. libare], an old Italian deity, who presided over planting and fructification; afterwards identified with the Greek Bacchus:B.hunc dico Liberum Semelā natum, non eum, quem nostri majores auguste sancteque Liberum cum Cerere et Libera consecraverunt. Sed quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera: quod in Libera servant, in Libero non item,
Cic. N. D. 2, 24, 62; cf. Serv. Verg. G. 1, 5; Cic. Leg. 2, 8, 19:tertio (invocabo) Cererem et Liberum, quod horum fructus maxime necessarii ad victum: ab his enim cibus et potio venit e fundo,
Varr. R. R. 1, 1, 5:Liber et alma Ceres,
Verg. G. 1, 7:ex aede Liberi,
Cic. Verr. 2, 4, 57, § 128;in a pun with 1. liber,
Plaut. Capt. 3, 4, 46; cf. id. Curc. 1, 2, 21; id. Stich. 5, 4, 17; so in a pun with liber, free:quiaque adeo me complevi flore Liberi, Magis libera uti lingua collibitum est mihi,
Plaut. Cist. 1, 2, 8; cf.:salve, anime mi, lepos Liberi, ut veteris ego sum cupida, etc.,
id. Curc. 1, 2, 3.— Connected with pater:sic factum, ut Libero patri repertori vitis hirci immolarentur,
Varr. R. R. 1, 2, 19:Romulus et Liber pater,
Hor. Ep. 2, 1, 5:per vestigia Liberi patris,
Plin. 4, 10, 17, § 39:patre favente Libero fetis palmitibus,
Col. 3, 21, 3:Libero patri in monte res divina celebratur,
Macr. S. 1, 18, 4.—Meton., wine:4. I.illud, quod erat a deo donatum, nomine ipsius dei nuncupabant: ut cum fruges Cererem appellamus, vinum autem Liberum: ex quo illud Terentii (Eun. 4, 5, 6): sine Cerere et Libero friget Venus,
Cic. N. D. 2, 23, 60:Liberum et Cererem pro vino et pane,
Quint. 8, 6, 24; cf. also Plaut. Curc. 1, 2, 4 supra:sed pressum Calibus ducere Liberum Si gestis, etc.,
Hor. C. 4, 12, 14:condita cum verax aperit praecordia Liber,
id. S. 1, 4, 89.Lit.A.In gen.:B.obducuntur libro aut cortice trunci,
Cic. N. D. 2, 47, 120:colligatae libris (arundines),
Varr. R. R. 1, 8, 4:udoque docent (germen) inolescere libro,
Verg. G. 2, 77:natam libro et silvestri subere clausam,
id. A. 11, 554; id. E. 10, 67:quam denso fascia libro,
Juv. 6, 263.—Esp., because the ancients used the bark or rind of trees to write upon; usually the thin rind of the Egyptian papyrus, on which the books of the Greeks and Romans were usually written (v. Dict. of Antiq. p. 587 sq.):II.antea non fuisse chartarum usum. In palmarum foliis primo scriptitatum, dein quarundam arborum libris,
Plin. 13, 11, 21, § 69.—Hence,Transf.A.Paper, parchment, or rolls of any substance used to write upon (cf.:B.charta, membrana): quasi quom in libro scribuntur calamo litterae,
Plaut. Ps. 1, 5, 131.—Most freq. a book, work, treatise:C.Demetrii liber de concordia,
Cic. Att. 8, 12, 6:quas (sententias) hoc libro exposui,
id. Lael. 1, 3; cf. id. ib. 1, 5:dixi in eo libro, quem de rebus rusticis scripsi,
id. de Sen. 15, 54:libros pervolutare,
id. Att. 5, 12, 2:evolvere,
id. Tusc. 1, 11, 24:volvere,
id. Brut. 87, 298:legere,
id. Fam. 6, 6, 8:edere,
id. Fat. 1, 1:libri confectio,
id. de Sen. 1, 1:tempus ad libros vacuum,
id. Rep. 1, 9, 14:cujus (Platonis) in libris,
id. ib. 1, 10, 16:in Graecorum libris,
id. ib. 2, 11, 21:librum, si malus est, nequeo laudare,
Juv. 3, 41:actorum libri,
the official gazette, id. 9, 84; cf. 2, 136; and v. Dict. Antiq. s. v. Acta.—In partic.1.A division of a work a look:2.tres libri perfecti sunt de Natura Deorum,
Cic. Div. 2, 1, 3:hi tres libri (de Officiis),
id. Off. 3, 33, 121:sermo in novem libros distributus,
id. Q. Fr. 3, 5, 1:dictum est in libro superiore,
id. Off. 2, 13, 43 [p. 1058] sicut superiore libro continetur, Quint. 11, 1, 1:versus de libro Ennii annali sexto,
id. 6, 3, 86:liber primus, secundus, tertius, etc.,
id. 8, 1, 2; 10, 2, 20; 11, 1, 4 al. —Sometimes, in this latter case, liber is omitted:in T. Livii primo,
Quint. 9, 2, 37:in tertio de Oratore,
id. 9, 1, 26:legi tuum nuper quartum de Finibus,
Cic. Tusc. 5, 11, 32.—In relig. or pub. law lang., a religious book, scriptures; a statute - book, code:D.decemviris adire libros jussis,
i. e. the Sibylline books, Liv. 34, 55; 21, 62; 25, 12:se cum legeret libros, recordatum esse, etc.,
Cic. N. D. 2, 4, 11:ut in libris est Etruscorum,
id. Div. 2, 23, 50; id. Att. 9, 9, 3:caerimoniarum,
rituals, Tac. A. 3, 38.—A list, catalogue, register, Cic. Verr. 2, 3, 71, § 167.—E.A letter, epistle, Nep. Lys. 4, 2; Plin. Ep. 2, 1, 5.—F.A rescript, decree (post-Aug.):liber principis severus et tamen moderatus,
Plin. Ep. 5, 14, 8. -
67 liber
1.līber, ĕra, ĕrum (old form, loebesum et loebertatem antiqui dicebant liberum et libertatem. Ita Graeci loibên et leibein, Paul. ex Fest. p. 121 Müll.; cf. 2. Liber), adj. [Gr. root liph-, liptô, to desire; cf. Sanscr. lub-dhas, desirous; Lat. libet, libido], that acts according to his own will and pleasure, is his own master; free, unrestricted, unrestrained, unimpeded, unshackled; independent, frank, open, bold (opp. servus, servilis).I.In gen.; constr. absol., with ab, the abl., and poet. also with gen.(α).Absol.:(β).dictum est ab eruditissimis viris, nisi sapientem liberum esse neminem. Quid est enim libertas? Potestas vivendi ut velis,
Cic. Par. 5, 1, 33:an ille mihi liber, cui mulier imperat, cui leges imponit, praescribit, jubet, vetat? etc.,
id. ib. 5, 2, 36:ad scribendi licentiam liber,
id. N. D. 1, 44, 123:agri immunes ac liberi,
Cic. Verr. 2, 2, 69, § 166:integro animo ac libero causam defendere,
unprejudiced, unbiased, id. Sull. 31, 86:liberi ad causas solutique veniebant,
not under obligations, not bribed, id. Verr. 2, 2, 78 § 192; cf.:libera lingua,
Plaut. Cist. 1, 2, 9:cor liberum,
id. Ep. 1, 2, 43:vocem liberam mittere adversus aliquem,
Liv. 35, 32, 6:libera verba animi proferre,
Juv. 4, 90: judicium [p. 1057] audientium relinquere integrum ac liberum, Cic. Div. 2, 72, 150:aliquid respuere ingenuo liberoque fastidio,
id. Brut. 67, 236:libero tempore, cum soluta nobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:tibi uni vexatio direptioque sociorum impunita fuit ac libera,
id. Cat. 1, 7, 18:pars quaestionum vaga et libera et late patens,
id. de Or. 2, 16, 67:liberum arbitrium eis populo Romano permittente,
Liv. 31, 11 fin.; cf. id. 37, 1, 5:mandata,
full powers, unlimited authority, id. 37, 56; 38, 8:fenus,
unlimited, id. 35, 7: custodia, free custody (i. e. confinement to a house or to a town), id. 24, 45; Vell. 1, 11, 1;v. custodia, II.: legatio, v. legatio: suffragia,
the right of voting freely, Juv. 8, 211:locus,
free from intruders, undisturbed, secure, Plaut. Poen. 1, 1, 49; 3, 2, 25; id. Cas. 3, 2, 4: aedes, a free house, free dwelling (assigned to the use of ambassadors of friendly nations during their stay in Rome), Liv. 30, 17 fin.; 35, 23; 42, 6:lectulus,
i. e. not shared with a wife, Cic. Att. 14, 13, 5: toga ( poet. for virilis toga), a man's (prop. of one who is his own master), Ov. F. 3, 771:vestis,
id. ib. 3, 777:libera omnia sibi servare,
to reserve to one's self full liberty, Plin. Ep. 1, 5.— Comp.:hoc liberiores et solutiores sumus, quod, etc.,
Cic. Ac. 2, 3, 8:est finitimus oratori poëta, numeris astrictior paulo, verborum licentia liberior,
id. de Or. 1, 16, 70:liberiores litterae,
id. Att. 1, 13, 1:amicitia remissior esse debet et liberior et dulcior,
freer, more unrestrained, more cheerful, id. Lael. 18 fin.:paulo liberior sententia,
Quint. 4, 2, 121:liberior in utramque partem disputatio,
id. 7, 2, 14:fusiores liberioresque numeri,
id. 9, 4, 130:officia liberiora plenioraque,
id. 6, 1, 9:(flumina) campo recepta Liberioris aquae,
freer, less impeded, Ov. M. 1, 41; cf.:(Tiberinus) campo liberiore natat,
freer, opener, id. F. 4, 292:liberiore frui caelo,
freer, opener, id. M. 15, 301.— Sup.:liberrimum hominum genus, comici veteres tradunt, etc.,
the frankest, most free-spoken, Quint. 12, 2, 22; cf.:liberrime Lolli,
most frank, most ingenuous, Hor. Ep. 1, 18, 1:indignatio,
id. Epod. 4, 10.—Free or exempt from, void of; with ab:(γ).Mamertini vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23; cf.:(consul) solutus a cupiditatibus, liber a delictis,
id. Agr. 1, 9, 27:ab observando homine perverso liber,
id. Att. 1, 13, 2:liber a tali irrisione Socrates, liber Aristo Chius,
id. Ac. 2, 39, 123:ab omni animi perturbatione liber,
id. Off. 1, 20, 67; id. N. D. 2, 21, 55:loca abdita et ab arbitris libera,
id. Att. 15, 16, B:libera a ferro crura,
Ov. P. 1, 6, 32:animus liber a partibus rei publicae,
Sall. C. 4.—With abl.:(δ).animus omni liber curā et angore,
free from, without, Cic. Fin. 1, 15:animus religione,
Liv. 2, 36:animus cogitationibus aliis,
Quint. 11, 2, 35:mens omnibus vitiis,
id. 12, 1, 4; cf.:liberis odio et gratia mentibus,
id. 5, 11, 37:omni liber metu,
Liv. 7, 34:liber invidia,
Quint. 12, 11, 7:equus carcere,
Ov. Am. 2, 9, 20.—With gen. ( poet.):(ε).liber laborum,
Hor. A. P. 212:fati gens Lydia,
Verg. A. 10, 154:curarum,
Luc. 4, 384. — Comp.:liberior campi,
having a wider space, Stat. S. 4, 2, 24.—Liberum est, with subject-clause:II.quam (opinionem) sequi magis probantibus liberum est,
it is free, permitted, allowable, Quint. 6, 3, 112; Plin. Ep. 1, 8:dies eligere certos liberum erat,
Plin. 30, 2, 6, § 16.—So in abl. absol.:libero, quid firmaret mutaretve,
Tac. A. 3, 60.In partic.A.Free, in a social point of view, not a slave (opp. servus;B.also to ingenuus): neque vendendam censes quae libera est,
Ter. Ad. 2, 1, 40; cf. id. ib. v. 28:dis habeo gratiam quom aliquot affuerunt liberae, because slaves were not permitted to testify,
id. And. 4, 4, 32; opp. ingenuus, free-born:quid ea? ingenuan' an festucā facta e servā liberast?
Plaut. Mil. 1, 1, 14:in jure civili, qui est matre liberā, liber est,
Cic. N. D. 3, 18, 45; id. Caecin. 36, 96:si neque censu, neque vindictā, nec testamento liber factus est (servus), non est liber,
id. Top. 2, 10:quae (assentatio) non modo amico, sed ne libero quidem digna est,
of a freeman, id. Lael. 24, 89; Quint. 11, 1, 43:liberorum hominum alii ingenui sunt, alii libertini,
Gai. Inst. 1, 10; cf. sqq.: ex ancilla et libero jure gentium servus nascitur, id. ib. 1, 82; cf. § 85; Paul. Sent. 2, 24, 1 sqq.—Free, in a political point of view;C.said both of a people not under monarchical rule and of one not in subjection to another people,
Cic. Rep. 1, 32, 48; cf.:ut ex nimia potentia principum oritur interitus principum, sic hunc nimis liberum populum libertas ipsa servitute afficit,
id. ib. 1, 44, 68:liber populus,
id. ib. 3, 34, 46:(Demaratus) vir liber ac fortis,
democratic, republican, fond of liberty, id. ib. 2, 19, 34:civitates liberae atque immunes,
free from service, Liv. 37, 55:provinciae civitatesque liberae,
Suet. Vesp. 8:libera ac foederata oppida,
id. Calig. 3:Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit,
Juv. 8, 244.—In a bad sense, esp. with reference to sensual pleasure, unbridled, unchecked, unrestrained, licentious:2.quam liber harum rerum multarum siet (Juppiter),
Plaut. Am. prol. 105:adulescens imprudens et liber,
Ter. Eun. 3, 1, 40; cf.:sit adulescentia liberior,
somewhat freer, Cic. Cael. 18, 42:amores soluti et liberi,
id. Rep. 4, 4, 4:consuetudo peccandi,
id. Verr. 2, 3, 76, § 177.—Hence, adv.: lībĕrē, freely, unrestrictedly, without let or hinderance; frankly, openly, boldly:qui nihil dicit, nihil facit, nihil cogitat denique, nisi libenter ac libere,
Cic. Par. 5, 1, 34:animus somno relaxatus solute movetur et libere,
id. Div. 2, 48, 100:respirare,
id. Quint. 11, 39:constanter et libere (me gessi),
id. Att. 4, 16, 9:consilium dare,
id. Lael. 13, 44:aliquid magis accusatorie quam libere dixisse,
id. Verr. 2, 2, 72, § 176:omnia libere fingimus et impune,
Quint. 6, 1, 43:ut ingredi libere (oratio), non ut licenter videatur errare,
Cic. Or. 23, 77.— Comp.:liberius vivendi fuit potestas,
Ter. And. 1, 1, 23:loqui,
Cic. Planc. 13, 33:fortius liberiusque defendere,
Quint. 12, 1, 21:liberius si Dixero quid,
Hor. S. 1, 4, 103:maledicere,
id. ib. 2, 8, 37:longius et liberius exseritur digitus,
Quint. 11, 3, 92; cf. id. 11, 3, 97:ipsaque tellus Omnia liberius, nullo poscente, ferebat,
freely, of itself, spontaneously, Verg. G. 1, 127.līber, ĕri ( gen. plur. liberūm, Att. ap. Cic. Tusc. 3, 9; Turp. ap. Non. 495, 26; Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40; 2, 1, 30, § 77; Tac. A. 2, 38; 3, 25 saep.; cf. Cic. Or. 46, 155;I.but also: liberorum,
Cic. Verr. 2, 1, 30, § 76; 2, 5, 42, § 109), m. [1. liber], a child.Sing. (post-class. and rare):II.si quis maximam portionem libero relinquat,
Cod. Just. 3, 28, 33; 5, 9, 8 fin.; Quint. Decl. 2, 8.—Plur., children (freq.; but in class. Lat. only of children with reference to their parents: pueri = children in general, as younger than adulescentes; cf. Krebs, Antibarb. p. 657 sq.).A.Lit.: liberorum genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.): liberorum sibi quaesendum gratia, id. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):2.cum conjugibus et liberis,
Cic. Att. 8, 2, 3:eum ex C. Fadii filiā liberos habuisse,
id. ib. 16, 11, 1:liberos procreare,
id. Tusc. 5, 37, 109:suscipere liberos,
id. Verr. 2, 3, 69, § 161:per liberos te precor,
Hor. Epod. 5, 5:dulces,
id. ib. 2, 40:parvuli,
Quint. 2, 15, 8;opp. parentes,
id. 11, 1, 82; 3, 7, 18; 26; 6, 1, 18; 6, 5 al.: mater quae liberos, quasi oculos (amisit), orba est, Sulp. ap. Paul. ex Fest. p. 182 Müll.: jus trium liberorum, under the emperors, a privilege enjoyed by those who had three legitimate children (it consisted in the permission to fill a public office before one's twenty-fifth year, and in freedom from personal burdens); this privilege was sometimes also bestowed on those who had fewer than three children, or even none at all; also of one child:non est sine liberis, cui vel unus filius unave filia est,
Dig. 50, 16, 148; Plaut. Aul. 4, 10, 6; Ter. Hec. 2, 1, 15; id. Heaut. 1, 1, 99; id. And. 5, 3, 20; Cic. Phil. 1, 1, 2; id. de Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 1, 15, § 40; ib. 30, § 76 Zumpt; cf. also Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:neque ejus legendam filiam (virginem Vestalem)... qui liberos tres haberet,
Gell. 1, 12, 8:uxores duxerant, ex quibus plerique liberos habebant,
Caes. B. C. 3, 110, 2.—Of grandchildren and great-grandchildren:liberorum appellatione nepotes et pronepotes ceterique qui ex his descendunt, continentur,
Dig. 50, 16, 220; cf.:liberi usque ad trinepotem, ultra hos posteriores vocantur,
ib. 38, 10, 10, § 7:habitus sis in liberum loco,
Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40.—Esp.(α).Of sons (opp. daughters):(β).procreavit liberos septem totidemque filias,
Hyg. Fab. 9.—Of children in gen. = pueri:B.praecepta Chrysippi de liberorum educatione,
Quint. 1, 11, 17; cf.: Catus aut de liberis educandis, the title of a book by Varro, v. Gell. 4, 19, 2; Macr. S. 3, 6, 5.—Transf., of animals, young:3.liberis orbas oves,
Plaut. Capt. 4, 2, 38.—Comically:quaerunt litterae hae sibi liberos: alia aliam scandit,
Plaut. Ps. 1, 1, 23.Līber, ĕri (Sabine collat. form, loebasius, acc. to Serv. Verg. G. 1, 7; cf. 1. liber, and libertas init.), m. [Gr. leibô, to pour; loibê, a drink - offering; Lat. libare], an old Italian deity, who presided over planting and fructification; afterwards identified with the Greek Bacchus:B.hunc dico Liberum Semelā natum, non eum, quem nostri majores auguste sancteque Liberum cum Cerere et Libera consecraverunt. Sed quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera: quod in Libera servant, in Libero non item,
Cic. N. D. 2, 24, 62; cf. Serv. Verg. G. 1, 5; Cic. Leg. 2, 8, 19:tertio (invocabo) Cererem et Liberum, quod horum fructus maxime necessarii ad victum: ab his enim cibus et potio venit e fundo,
Varr. R. R. 1, 1, 5:Liber et alma Ceres,
Verg. G. 1, 7:ex aede Liberi,
Cic. Verr. 2, 4, 57, § 128;in a pun with 1. liber,
Plaut. Capt. 3, 4, 46; cf. id. Curc. 1, 2, 21; id. Stich. 5, 4, 17; so in a pun with liber, free:quiaque adeo me complevi flore Liberi, Magis libera uti lingua collibitum est mihi,
Plaut. Cist. 1, 2, 8; cf.:salve, anime mi, lepos Liberi, ut veteris ego sum cupida, etc.,
id. Curc. 1, 2, 3.— Connected with pater:sic factum, ut Libero patri repertori vitis hirci immolarentur,
Varr. R. R. 1, 2, 19:Romulus et Liber pater,
Hor. Ep. 2, 1, 5:per vestigia Liberi patris,
Plin. 4, 10, 17, § 39:patre favente Libero fetis palmitibus,
Col. 3, 21, 3:Libero patri in monte res divina celebratur,
Macr. S. 1, 18, 4.—Meton., wine:4. I.illud, quod erat a deo donatum, nomine ipsius dei nuncupabant: ut cum fruges Cererem appellamus, vinum autem Liberum: ex quo illud Terentii (Eun. 4, 5, 6): sine Cerere et Libero friget Venus,
Cic. N. D. 2, 23, 60:Liberum et Cererem pro vino et pane,
Quint. 8, 6, 24; cf. also Plaut. Curc. 1, 2, 4 supra:sed pressum Calibus ducere Liberum Si gestis, etc.,
Hor. C. 4, 12, 14:condita cum verax aperit praecordia Liber,
id. S. 1, 4, 89.Lit.A.In gen.:B.obducuntur libro aut cortice trunci,
Cic. N. D. 2, 47, 120:colligatae libris (arundines),
Varr. R. R. 1, 8, 4:udoque docent (germen) inolescere libro,
Verg. G. 2, 77:natam libro et silvestri subere clausam,
id. A. 11, 554; id. E. 10, 67:quam denso fascia libro,
Juv. 6, 263.—Esp., because the ancients used the bark or rind of trees to write upon; usually the thin rind of the Egyptian papyrus, on which the books of the Greeks and Romans were usually written (v. Dict. of Antiq. p. 587 sq.):II.antea non fuisse chartarum usum. In palmarum foliis primo scriptitatum, dein quarundam arborum libris,
Plin. 13, 11, 21, § 69.—Hence,Transf.A.Paper, parchment, or rolls of any substance used to write upon (cf.:B.charta, membrana): quasi quom in libro scribuntur calamo litterae,
Plaut. Ps. 1, 5, 131.—Most freq. a book, work, treatise:C.Demetrii liber de concordia,
Cic. Att. 8, 12, 6:quas (sententias) hoc libro exposui,
id. Lael. 1, 3; cf. id. ib. 1, 5:dixi in eo libro, quem de rebus rusticis scripsi,
id. de Sen. 15, 54:libros pervolutare,
id. Att. 5, 12, 2:evolvere,
id. Tusc. 1, 11, 24:volvere,
id. Brut. 87, 298:legere,
id. Fam. 6, 6, 8:edere,
id. Fat. 1, 1:libri confectio,
id. de Sen. 1, 1:tempus ad libros vacuum,
id. Rep. 1, 9, 14:cujus (Platonis) in libris,
id. ib. 1, 10, 16:in Graecorum libris,
id. ib. 2, 11, 21:librum, si malus est, nequeo laudare,
Juv. 3, 41:actorum libri,
the official gazette, id. 9, 84; cf. 2, 136; and v. Dict. Antiq. s. v. Acta.—In partic.1.A division of a work a look:2.tres libri perfecti sunt de Natura Deorum,
Cic. Div. 2, 1, 3:hi tres libri (de Officiis),
id. Off. 3, 33, 121:sermo in novem libros distributus,
id. Q. Fr. 3, 5, 1:dictum est in libro superiore,
id. Off. 2, 13, 43 [p. 1058] sicut superiore libro continetur, Quint. 11, 1, 1:versus de libro Ennii annali sexto,
id. 6, 3, 86:liber primus, secundus, tertius, etc.,
id. 8, 1, 2; 10, 2, 20; 11, 1, 4 al. —Sometimes, in this latter case, liber is omitted:in T. Livii primo,
Quint. 9, 2, 37:in tertio de Oratore,
id. 9, 1, 26:legi tuum nuper quartum de Finibus,
Cic. Tusc. 5, 11, 32.—In relig. or pub. law lang., a religious book, scriptures; a statute - book, code:D.decemviris adire libros jussis,
i. e. the Sibylline books, Liv. 34, 55; 21, 62; 25, 12:se cum legeret libros, recordatum esse, etc.,
Cic. N. D. 2, 4, 11:ut in libris est Etruscorum,
id. Div. 2, 23, 50; id. Att. 9, 9, 3:caerimoniarum,
rituals, Tac. A. 3, 38.—A list, catalogue, register, Cic. Verr. 2, 3, 71, § 167.—E.A letter, epistle, Nep. Lys. 4, 2; Plin. Ep. 2, 1, 5.—F.A rescript, decree (post-Aug.):liber principis severus et tamen moderatus,
Plin. Ep. 5, 14, 8. -
68 liqueo
lĭquĕo, līqui or licui, 2, v. n. [Sanscr. rik-, riktas, empty; Zend, ric-, to pour out; Gr. lip- in leipô; cf. linquo], to be fluid or liquid.I.Lit. (only in the part. pres.):II.lac est omnium rerum liquentium maxime alibile,
Varr. R. R. 2, 11, 1:vina liquentia fundere,
Verg. A. 5, 238:caelum ac terras camposque liquentes,
id. ib. 6, 724:fluvium liquentem,
id. G. 4, 442.—Transf., to be clear: polus liquet, Prud. steph. 1, 88. —III.Trop., to be clear, manifest, apparent, evident (class., but used for the most part only in the third pers. sing.):B.quicquid incerti mihi in animo prius aut ambiguum fuit, Nunc liquet, nunc defaecatum est,
Plaut. Ps. 2, 4, 69:ut liqueant omnia,
id. Most. 2, 1, 69:hoc non liquet nec satis cogitatum est, utrum, etc.,
id. Trin. 2, 1, 3:Protagoras sese negat omnino de deis habere, quod liqueat,
Cic. N. D. 1, 12, 29; cf.:cui (Protagorae) neutrum licuerit, nec esse deos nec non esse,
id. ib. 1, 42, 117:te liquet esse meum,
Ov. Tr. 1, 1, 62:si liquerit eum vivere,
Dig. 29, 3, 2.—In part. pres.:fidei purae liquentisque (opp. turbidae, ambiguae),
Gell. 18, 5, 11.—In partic.: non liquet, it doth not appear, a legal formula by which the judge declared that he was unable to decide respecting the guilt or innocence of the accused.—Hence also, in gen., it is not evident, it is doubtful:non liquere dixerunt (judices),
Cic. Clu. 28, 76:cum id de quo Panaetio non liquet, reliquis ejusdem disciplinae solis luce videatur clarius,
id. Div. 1, 3, 6:juravi, mihi non liquere,
Gell. 14, 2, 25:non liquet mihi,
Quint. 9, 3, 97.—So, on the contrary, liquet:cum causam non audisset, dixit sibi liquere,
Cic. Caecin. 10, 29:quid maxime liquere judici velit,
Quint. 3, 6, 12:de quo liquet,
id. 3, 6, 35:si liquebit mundum providentia regi,
id. 5, 10, 14:mirabatur, id. cuiquam pro percepto liquere, stellas istas non esse plures, etc.,
Gell. 14, 1, 11. -
69 metus [1]
1. metus, ūs, m., die Furcht, Besorgnis, auch = Einschüchterung (Ggstz. spes, confidentia), I) eig.: 1) im allg., verb. metus ac timor (Bangigkeit), Cic.: metus animi, Cic.: metus maternus, Ps. Quint. decl.: iustus (begründete), Ulp. dig.: magnus, Liv.: metus caecus, Ov.: maior, novus, Cels.: parvus, Liv.: vanus, Liv.: Plur. metus, Befürchtungen, Cic. u.a. (s. Neue-Wagener Formenl.3 1, 637. Dräger Tac. ann. 4, 69, 3): metus inanes, Plin. ep.: vani, Cels.: alii, Cic.: diurni et nocturni, Cic. – volo abstergere animi tui metum, Cic.: adducere alqm in eum metum, ut etc., Cic.: adhibere metum, Ggstz. amovere metum, Quint.: metum, in quo nunc est, adimere, Ter.: admovere parvum metum, Liv.: afferre alci metum (v. einer Sache), Cic.: neque id ullum metum affert, Cels.: amovere metum, Ter. u. Cic. u. (Ggstz. adhibere) Quint.: ardere tum cupiditate, tum metu, Cic.: cadit in alqm metus, es trifft jmd. F., Cic.: capere metum, Liv.: capit alqm metus, Liv.: capit alqm metus m. folg. Acc. c. Infin., Suet.: alqm in metum adducere, Cic.: compellere alqm in metum, Tac., in eundem metum, Liv.: compelli metu, Liv.: metus Romani nominis comprimit alqm, Liv.: conicere alqm in tantum metum, ut etc., Liv.: miserrimum genus morbi, in quo simul aeger et siti et aquae metu cruciatur, Cels.: deicere metum Siciliae damnatione eius, Cic.: defendere provinciam non modo a calamitate, sed etiam a metu calamitatis, Cic.: demere fratris metum, Liv.: demere metum omnem, Liv.: demere paulatim metum, Ov.: deponere metum, Cic.: mollitiā decretorum vobis dignitatem, illi metum detrahi, Sall. fr.: alqd metum detrahit, Cels.: in metu esse, in Furcht sein, sich fürchten, propter alqm, Ter., od. gefürchtet werden, Cic.: est in metu peregrinantium, ut etc., sie fürchten, es möchte nicht usw., Plin.: nullus hostium (vor den F.) metus in propinquo est, Liv.: ubi ex anguibus metus est, Cels.: cum inflammationis sit metus, Cels.: eripere metum, Cic.: exanimare alqm metu (v. einer Rede), Ter.: exanimari metu, Cic.: exonerare alqm metu, Ter., civitatem vano metu, Liv.: iam omnes isti, qui portenduntur, metus exstinguentur, Cic.: exuere omnem metum, Ov.: metum facere (v. einem Umstand), Liv., Cels. u. Quint.: alci metum facere (v. Umständen u. Pers.), Liv. u. Ov.: fingere sibi metum, Liv., sibi inanes metus, Plin. ep.: frangi ac debilitari metu, Cic.: vanos res ista habet (verursacht) metus, Ov.: ego quidem praecipuum metum, quod ad te attinebat, habui (habe gehegt), Cael. in Cic. ep.: haeret lingua metu, Ter.: magnus plebem metus incessit, Liv.: ne mortis quidem metu inclinari, Liv.: incutere alci magnum metum, Cael. in Cic. ep.: incutere dolores et metus, Sen.: inferre maiorem metum, Liv.: inicere alci metum, Caes., alci curam metumque, Liv.: per alqm alci metum proponere et inicere, Cic.: metus omnis, qui tacitus insidebat animis, Liv.: lenire aegri metum probabili sermone, Cels.: quorundam vani metus levandi sunt, Cels.: his levabat omnem vulnerum metum nobilitas mortis et gloria, Cic.: levari metu, Liv.: liberare alqm hoc metu, Ter. (vgl. unten mit de): interdum obiciebatur animo metus quidam, Cic.: offerre metum, Cic.: omittere metum, Curt.: perfusus ultimi supplicii metu, Liv.: in futurum ponere metus, Ov. (vgl. unten m. pro): hoc metuere, alterum in metu non ponere, von dem anderen nichts besorgen, Poët. bei Cic. ad Att. 14, 21, 3: quis ad propulsandum metum diligentior? Cic.: post gratulationem redire in metum, Plin. ep.: removere (beseitigen) metum, Sall. u. Liv.: paulum respirare a metu coepit, Cic.: simulare metum, Sall.: solve metus, Verg.: solvite metum corde, Verg.: sed alius rursus metus subest, Cels.: alqm vel spe confiolari vel metu terrere, Cels.: terrere alqm metu mortis od. alqm metu supplicii, Curt.: territare metu, Caes.: ne omnino metum reditus sui barbaris tolleret (benehme), Caes.: sic simul sitis et aquae metus tollitur (wird gehoben), Cels. – m. Ang. wovor? teils durch den Genet., existimationis, Cic.: mortis, Liv.: hostium, Liv.: qui insuetis adeundi propius metus erat, Liv.: haec vox metum iniecit imperata recusandi, Liv.: vetandi metu vel agnoscendi pudore, Tac.; teils durch ab od. ex m. Abl., a vi atque ira deorum, Liv.: a Romanis, Liv.: ex imperatore, Tac.: ex duce metus (Plur.), Tac.: si nullus ex se metus aut spes, Tac.; teils durch einen Finalsatz m. ne u. Konj., semper sunt in metu, ne etc., Cic.: metu (aus F.), ne amitteret praemissas iam cohortes, Tac.: esse metus coepit, ne etc., Ov.: quod ubi Romam est nuntiatum maestitiam omnibus, senatui curam metumque iniecit, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – u. nach metus est, mihi metus est durch Acc. u. Infin., Liv. u. Ter. – durch das Adi., wie alienus, F. vor anderen, Ter.: regius, F. vor dem Könige, Liv.: hostilis, vor den Feinden, Sall.: Punicus, vor den Puniern, Sall. fr.: u. so Parthicus, die Besorgnis vor einem Kriege mit den Parthern, Cic. – m. Ang. weshalb? durch propter m. Akk., me esse in metu propter te unum, Cic.: durch de m. Abl., de fratre, Cic.: omni te de me metu libero, Cic. – m. Ang. wofür? durch pro m. Abl., metum pro universa re publica intervenisse, Liv.: ut omnem pro me metum ponas, Plin. ep. – 2) insbes., das ehrfurchtsvolle Schaudern, die Ehrfurcht, mens trepidat metu, Hor.: laurus multos metu servata per annos, Verg.: metum numenque loco addidit, Val. Flacc. – II) meton.: a) ein Gegenstand der Furcht, der Schrecken, Libyci metus, v. Medusenhaupt, Stat.: so auch metus eius rimatur, man forscht nach dem Gegenstande seiner Furcht, Tac. – dah. (wie formido) = die Vogelscheuche, Manil. u. Gratt. – b) die Besorg nis erregende Lage, der kritische, gefährliche Augenblick, die drohende Gefahr, metus maximi belli, Cic.: metus anceps, Liv.: anceps metus et a cive et ab hoste, Liv.: constans adversus metus, Tac.: et plura alia etiam in pace servata, quae nunc in metu audiuntur, Tac.: ne subito metus exoriatur scapulis stultitiā tuā, Plaut.: neque adeo spes est, quae mihi hunc aspellat metum, Plaut. – / metus femin. gen., metus ulla, Enn. ann. 549: u. nulla metus, Enn. fr. scen. 407. – Archaist. oder vulg. Genet. metuis, Ter. Phorm. 482 (aber nicht mehr Cic. Rosc. Am. 145). – Dativ metu, Verg. Aen. 1, 257. Tac. ann. 11, 32 u. 15, 69 (Umschreibung des Dativ b. Cic. Tusc. 4, 16 sub metum... voluptati... libidini).
-
70 metus
1. metus, ūs, m., die Furcht, Besorgnis, auch = Einschüchterung (Ggstz. spes, confidentia), I) eig.: 1) im allg., verb. metus ac timor (Bangigkeit), Cic.: metus animi, Cic.: metus maternus, Ps. Quint. decl.: iustus (begründete), Ulp. dig.: magnus, Liv.: metus caecus, Ov.: maior, novus, Cels.: parvus, Liv.: vanus, Liv.: Plur. metus, Befürchtungen, Cic. u.a. (s. Neue- Wagener Formenl.3 1, 637. Dräger Tac. ann. 4, 69, 3): metus inanes, Plin. ep.: vani, Cels.: alii, Cic.: diurni et nocturni, Cic. – volo abstergere animi tui metum, Cic.: adducere alqm in eum metum, ut etc., Cic.: adhibere metum, Ggstz. amovere metum, Quint.: metum, in quo nunc est, adimere, Ter.: admovere parvum metum, Liv.: afferre alci metum (v. einer Sache), Cic.: neque id ullum metum affert, Cels.: amovere metum, Ter. u. Cic. u. (Ggstz. adhibere) Quint.: ardere tum cupiditate, tum metu, Cic.: cadit in alqm metus, es trifft jmd. F., Cic.: capere metum, Liv.: capit alqm metus, Liv.: capit alqm metus m. folg. Acc. c. Infin., Suet.: alqm in metum adducere, Cic.: compellere alqm in metum, Tac., in eundem metum, Liv.: compelli metu, Liv.: metus Romani nominis comprimit alqm, Liv.: conicere alqm in tantum metum, ut etc., Liv.: miserrimum genus morbi, in quo simul aeger et siti et aquae metu cruciatur, Cels.: deicere metum Siciliae damnatione eius, Cic.: defendere————provinciam non modo a calamitate, sed etiam a metu calamitatis, Cic.: demere fratris metum, Liv.: demere metum omnem, Liv.: demere paulatim metum, Ov.: deponere metum, Cic.: mollitiā decretorum vobis dignitatem, illi metum detrahi, Sall. fr.: alqd metum detrahit, Cels.: in metu esse, in Furcht sein, sich fürchten, propter alqm, Ter., od. gefürchtet werden, Cic.: est in metu peregrinantium, ut etc., sie fürchten, es möchte nicht usw., Plin.: nullus hostium (vor den F.) metus in propinquo est, Liv.: ubi ex anguibus metus est, Cels.: cum inflammationis sit metus, Cels.: eripere metum, Cic.: exanimare alqm metu (v. einer Rede), Ter.: exanimari metu, Cic.: exonerare alqm metu, Ter., civitatem vano metu, Liv.: iam omnes isti, qui portenduntur, metus exstinguentur, Cic.: exuere omnem metum, Ov.: metum facere (v. einem Umstand), Liv., Cels. u. Quint.: alci metum facere (v. Umständen u. Pers.), Liv. u. Ov.: fingere sibi metum, Liv., sibi inanes metus, Plin. ep.: frangi ac debilitari metu, Cic.: vanos res ista habet (verursacht) metus, Ov.: ego quidem praecipuum metum, quod ad te attinebat, habui (habe gehegt), Cael. in Cic. ep.: haeret lingua metu, Ter.: magnus plebem metus incessit, Liv.: ne mortis quidem metu inclinari, Liv.: incutere alci magnum metum, Cael. in Cic. ep.: incutere dolores et metus, Sen.: inferre maiorem metum, Liv.: inicere alci metum, Caes., alci curam metumque, Liv.:————per alqm alci metum proponere et inicere, Cic.: metus omnis, qui tacitus insidebat animis, Liv.: lenire aegri metum probabili sermone, Cels.: quorundam vani metus levandi sunt, Cels.: his levabat omnem vulnerum metum nobilitas mortis et gloria, Cic.: levari metu, Liv.: liberare alqm hoc metu, Ter. (vgl. unten mit de): interdum obiciebatur animo metus quidam, Cic.: offerre metum, Cic.: omittere metum, Curt.: perfusus ultimi supplicii metu, Liv.: in futurum ponere metus, Ov. (vgl. unten m. pro): hoc metuere, alterum in metu non ponere, von dem anderen nichts besorgen, Poët. bei Cic. ad Att. 14, 21, 3: quis ad propulsandum metum diligentior? Cic.: post gratulationem redire in metum, Plin. ep.: removere (beseitigen) metum, Sall. u. Liv.: paulum respirare a metu coepit, Cic.: simulare metum, Sall.: solve metus, Verg.: solvite metum corde, Verg.: sed alius rursus metus subest, Cels.: alqm vel spe confiolari vel metu terrere, Cels.: terrere alqm metu mortis od. alqm metu supplicii, Curt.: territare metu, Caes.: ne omnino metum reditus sui barbaris tolleret (benehme), Caes.: sic simul sitis et aquae metus tollitur (wird gehoben), Cels. – m. Ang. wovor? teils durch den Genet., existimationis, Cic.: mortis, Liv.: hostium, Liv.: qui insuetis adeundi propius metus erat, Liv.: haec vox metum iniecit imperata recusandi, Liv.: vetandi metu vel agnoscendi pudore, Tac.; teils durch ab od. ex m. Abl., a vi————atque ira deorum, Liv.: a Romanis, Liv.: ex imperatore, Tac.: ex duce metus (Plur.), Tac.: si nullus ex se metus aut spes, Tac.; teils durch einen Finalsatz m. ne u. Konj., semper sunt in metu, ne etc., Cic.: metu (aus F.), ne amitteret praemissas iam cohortes, Tac.: esse metus coepit, ne etc., Ov.: quod ubi Romam est nuntiatum maestitiam omnibus, senatui curam metumque iniecit, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – u. nach metus est, mihi metus est durch Acc. u. Infin., Liv. u. Ter. – durch das Adi., wie alienus, F. vor anderen, Ter.: regius, F. vor dem Könige, Liv.: hostilis, vor den Feinden, Sall.: Punicus, vor den Puniern, Sall. fr.: u. so Parthicus, die Besorgnis vor einem Kriege mit den Parthern, Cic. – m. Ang. weshalb? durch propter m. Akk., me esse in metu propter te unum, Cic.: durch de m. Abl., de fratre, Cic.: omni te de me metu libero, Cic. – m. Ang. wofür? durch pro m. Abl., metum pro universa re publica intervenisse, Liv.: ut omnem pro me metum ponas, Plin. ep. – 2) insbes., das ehrfurchtsvolle Schaudern, die Ehrfurcht, mens trepidat metu, Hor.: laurus multos metu servata per annos, Verg.: metum numenque loco addidit, Val. Flacc. – II) meton.: a) ein Gegenstand der Furcht, der Schrecken, Libyci metus, v. Medusenhaupt, Stat.: so auch metus eius rimatur, man forscht nach dem Gegenstande seiner Furcht, Tac. – dah. (wie formido) = die Vogelscheuche, Manil. u. Gratt. – b) die Besorg-————nis erregende Lage, der kritische, gefährliche Augenblick, die drohende Gefahr, metus maximi belli, Cic.: metus anceps, Liv.: anceps metus et a cive et ab hoste, Liv.: constans adversus metus, Tac.: et plura alia etiam in pace servata, quae nunc in metu audiuntur, Tac.: ne subito metus exoriatur scapulis stultitiā tuā, Plaut.: neque adeo spes est, quae mihi hunc aspellat metum, Plaut. – ⇒ metus femin. gen., metus ulla, Enn. ann. 549: u. nulla metus, Enn. fr. scen. 407. – Archaist. oder vulg. Genet. metuis, Ter. Phorm. 482 (aber nicht mehr Cic. Rosc. Am. 145). – Dativ metu, Verg. Aen. 1, 257. Tac. ann. 11, 32 u. 15, 69 (Umschreibung des Dativ b. Cic. Tusc. 4, 16 sub metum... voluptati... libidini). -
71 tamen
tămen, adv. [perh. from tam and en, Corss. Ausspr. 1, 842; but cf. Rib. Lat. Part. p. 27 sqq.], notwithstanding, nevertheless, for all that, however, yet, still, etc.I.In gen.A.With a corresp. concessive or conditional particle ( quamquam, quamvis, etsi, etiamsi, tametsi, licet, si, ut, cum, etc.; tamen stands at the beginning of the clause or after a prominent word; cf.: certe, nihilo minus).1.With quamquam:2.verumtamen, quamquam abest a culpā, suspitione tamen non caret,
Cic. Rosc. Am. 20, 55:quamquam me vester honos vigilare jubet, tamen, etc.,
id. Agr. 2, 28, 77; id. Imp. Pomp. 1, 1; 12, 34; id. Cat. 2, 9, 19; 3, 12, 29.—With quamvis:3.quamvis sit magna (exspectatio), tamen eam vinces,
Cic. Rep. 1, 23, 37.—With etsi:4.etsi abest maturitas aetatis, jam tamen, etc.,
Cic. Fam. 6, 18, 4; cf.:sed tamen etsi omnium causā, quos commendo, velle debeo, tamen, etc.,
id. ib. 13, 71.—With tametsi:5.tametsi miserum est, tamen, etc.,
Cic. Rosc. Am. 20, 55:tametsi ille venerit, tamen,
id. Imp. Pomp. 5, 13; 17, 51; Sall. C. 3, 2; Caes. B. G. 1, 30; 7, 43, and v. tametsi, II.—With etiam si:6.etiamsi natura abripuit, virtus tamen, etc.,
Cic. Rep. 1, 16, 25; id. Caecin. 21, 59; id. Div. 2, 64, 131:etiam si ab hoste defendant, tamen,
id. Imp. Pomp. 5, 13.—With licet:7.licet tibi significarim, ut ad me venires: tamen intellego, etc.,
Cic. Att. 3, 12, 3.—With ut:8.equidem, ut verum esset... tamen arbitrarer, etc.,
Cic. Rep. 1, 6, 11.—With si:9.si taceo, interii tamen,
Plaut. Mil. 2, 3, 36:si Massilienses per delectos cives... reguntur, inest tamen in eā conditione, etc.,
Cic. Rep. 1, 27, 43:si ipsa minus honestas, contumelia tamen, etc.,
id. Part. Or. 26, 92:si omnes deos hominesque celare possimus, nihil tamen, etc.,
id. Off. 3, 8 fin.; id. Imp. Pomp. 17, 50; id. Cat. 3, 3, 7:si nullus erit pulvis, tamen excute nullum,
Ov. A. A. 1, 151; Curt. 5, 8, 15; 7, 5, 42.—With cum:B.cum ea consecutus nondum eram... tamen, etc.,
Cic. Fam. 3, 7, 5; id. Rep. 1, 10, 16:cui (senatus auctoritati) cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,
id. Fam. 1, 2, 4.—Without correl. particle:II.retraham ad me illud argentum tamen,
Ter. Heaut. 4, 2, 11: Divitiacus dixit, scire se illa esse vera;sese tamen amore fraterno commoveri,
Caes. B. G. 1, 20: expellitur ex oppido Gergoviā;non destitit tamen,
id. ib. 7, 4:equites conflixerunt, tamen ut nostri superiores fuerint,
id. ib. 5, 15:propterea quod reliquis tamen fugae facultas daretur, Sequanis vero, etc.,
at least, id. ib. 1, 32; so,neque recordatur illi ipsi tam infelici imperatori patuisse tamen portus Africae,
Liv. 28, 43, 17:quo, defendente nullo, tamen armatis adscendere esset difficile,
Hirt. B. G. 8, 33; Sall. C. 20, 12; Curt. 4, 4, 21; 4, 6, 28:semper Ajax fortis, fortissimus tamen in furore,
Cic. Tusc. 4, 23, 52:qui plusque fore dicant in pluribus consilii quam in uno, et eandem tamen aequitatem,
id. Rep. 1, 35, 55:id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium tamen, quia unius esset, deponere eum in animo habuisse quidam auctores sunt,
Liv. 1, 48, 9:et Philippus minime, quin rebellandum esset, dubius, quia tamen inmaturae ad id vires erant, ad moram, etc.,
id. 39, 35, 2 Weissenb. (dub.): haec e pectoribus altis et eruditis orta sunt;illud tamen non minus admirabile, quod servilis animus cepit,
Val. Max. 3, 3, 7.—Emphat., beginning a sentence:tamen contemptus abs te, haec habui in memoriā,
Ter. Eun. 1, 2, 90:tamen aliquid nullius est... tanta copia quae enarrare tuas res gestas possit. Tamen adfirmo, etc.,
Cic. Marcell. 2, 4; Liv. 21, 55, 10.—Esp.A.With sed, in transitions, in resuming the thought after a parenthesis, or in limiting or correcting something already said, or some inference from it, but yet, but nevertheless, but still:B.hi non sunt permolesti: sed tamen insident et urgent,
Cic. Att. 1, 18, 2:sed tamen velim scire, etc.,
id. Rep. 1, 30, 46:difficile factu est, sed conabor tamen,
id. ib. 1, 43, 66:ipse ad me non venisset... sed tamen,
id. Fam. 4, 3, 1:quicquid arte fieri potuerit—non enim jam satis est consilio pugnare... —sed tamen quicquid elaborari aut effici potuerit,
id. ib. 9, 16, 2:non perfectum illud quidem, sed tolerabile tamen,
id. Rep. 1, 26, 42; id. Imp. Pomp. 4, 10; 17, 52; id. Cat. 2, 9, 20; 4, 5, 9:gravi morbo est inplicitus. Sed animo tamen aegrum magis quam corpore, etc.,
Liv. 40, 56, 9; Curt. 4, 4, 12; Sen. Q. N. 6, 16, 3; cf. also verumtamen. —Si tamen, if at least, if only, = si modo:2.aliqua et mihi gratia ponto est: Si tamen in medio quondam concreta profundo Spuma fui,
Ov. M. 4, 537; so id. Tr. 3, 14, 24:si tamen illi (amici) non gravantur,
Plin. Ep. 3, 1, 4; 6, 21, 6 et saep.—Ellipt. (very rare): utilissimo quidem exemplo;C.si tamen acta excellentissimorum virorum humiliter aestimare... permittitur ( = ita tamen utilissimo, si, etc.),
Val. Max. 2, 7, 14.—In an interrogation:D.si quinque hominum milibus ad vim, facinus caedemque delectis locus quaeritur, tamenne patiemini vestro nomine contra vos firmari opes?
in spite of this, notwithstanding this, Cic. Agr. 2, 28, 77;so. si... tamenne?
id. Fl. 10, 21; id. Font. 7, 16 (3, 6); id. Dom. 19, 50.—Without ne:cur nolint, etiam si tacerent, satis dicunt. Verum non tacent. Tamen his invitissimis te offers?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21: —Quare tamen per plures dies motus [p. 1839] fuit? yet why, etc., Sen. Q. N. 6, 31, 1;so even at the beginning of a letter: tamen a malitiā non discedis?
and yet, Cic. Fam. 9, 19, 1.—Ac tamen, and yet, and that although: admirabile est quantum inter omnis unus excellat;E.ac tamen, cum esset Demosthenes, multi oratores fuerunt, etc.,
Cic. Or. 2, 6; 8, 26; id. Sest. 54, 115:quantus iste est hominum error! Ac tamen facile patior, etc.,
id. Rep. 2, 15, 29; cf.:atque is tamen aliquis Ligarius non fuit,
yet not even, id. Lig. 7, 22.—Neque... nec tamen, nor, on the other hand, and yet not:F.Cyri vitam legunt, praeclaram illam quidem, sed neque tam nostris rebus aptam nec tamen Scauri laudibus anteponendam,
Cic. Brut. 29, 112.—Ne tamen, that by no means:G.veni igitur, quaeso, ne tamen semen urbanitatis unā cum re publicā intereat,
Cic. Fam. 7, 31, 2.—With rel. pron.: qui tamen, etc., who however, although he ( she, it, they, etc.):H.L. Lucullus, qui tamen eis incommodis mederi fortasse potuisset,... partem militum Glabrioni tradidit,
Cic. Imp. Pomp. 9, 26:ut possint eam vitam, quae tamen esset reddenda naturae, pro patriā potissimum reddere,
id. Rep. 1, 3, 5:perturbat me etiam illud interdum, quod tamen, cum te penitus recognovi, timere desino,
id. Deiot. 2, 4; id. Cat. 4, 11, 23: fuit mirificus in Crasso pudor, qui tamen non modo obesset ejus orationi, sed etiam prodesset, and yet its effect was, etc., id. de Or. 1, 26, 122:si vetustum verbum sit, quod tamen consuetudo ferre possit,
id. ib. 3, 43, 170.—Qui tamen sometimes introduces a paranthetical concession:alter, qui tamen se continuerat, senserat tantum aliud atque homines exspectabant,
Cic. Sest. 53, 114 (v. Fischer, Gram. p. 573, 5).—Strengthened by nihilominus:► For tam = tamen, v.etsi verum judicabant, tamen nihilominus, etc.,
Cic. Clu. 28, 76: tamen nihilominus Aien aristeuein, etc., id. Fam. 13, 15, 2.tam, IV. -
72 volup
vŏlŭp (incorrectly vŏlŭpē in some edd.; cf. Opusc. Phil. 2, p. 450 sqq. Ritschl), adv. [shortened for volupis; Gr. elpis; cf. voluptas], agreeably, delightfully, satisfactorily, to one's satisfaction, etc. (opp. aegre;ante-class.): si illis aegre est mihi quod volup est,
Plaut. Mil. 3, 1, 152:si quid clam uxorem suo animo fecit volup, id. As. grex, 1: scio, ut tibi ex me sit volup,
id. Men. 4, 3, 3; id. Most. 1, 2, 74:gaudeo et volup est mihi,
id. Am. 3, 3, 3:volup est (like aegre est),
id. Poen. 5, 5, 47; id. Mil. 2, 3, 6; 4, 5, 12; id. Poen. 5, 4, 20; id. Rud. 4, 1, 1; 4, 4, 132; id. Stich. 4, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6; Ter. Phorm. 4, 3, 5 Don.; id. Hec. 5, 4, 17. -
73 volupe
vŏlŭp (incorrectly vŏlŭpē in some edd.; cf. Opusc. Phil. 2, p. 450 sqq. Ritschl), adv. [shortened for volupis; Gr. elpis; cf. voluptas], agreeably, delightfully, satisfactorily, to one's satisfaction, etc. (opp. aegre;ante-class.): si illis aegre est mihi quod volup est,
Plaut. Mil. 3, 1, 152:si quid clam uxorem suo animo fecit volup, id. As. grex, 1: scio, ut tibi ex me sit volup,
id. Men. 4, 3, 3; id. Most. 1, 2, 74:gaudeo et volup est mihi,
id. Am. 3, 3, 3:volup est (like aegre est),
id. Poen. 5, 5, 47; id. Mil. 2, 3, 6; 4, 5, 12; id. Poen. 5, 4, 20; id. Rud. 4, 1, 1; 4, 4, 132; id. Stich. 4, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6; Ter. Phorm. 4, 3, 5 Don.; id. Hec. 5, 4, 17. -
74 solacium
sōlācium (nicht sōlātium), iī, n. (solor), das Trostmittel, der Trost, I) eig. u. übtr.: 1) eig.: servitutis, Cic.: et gaudia ex superstitibus (liberis) et ex amissis tam gloriosa solacia, Plin. ep.: solacium afferre oder praebere, Cic.: absenti magna solacia dedisse, Cic.: vacare culpā magnum solacium est, Cic.: hoc est mihi solacio, Caes.: miseri iam non salutis spem, sed solacium exitii quaerunt, Cic.: utcumque in illis, qui morbo finiuntur, magnum ex ipsa necessitate solacium est, Plin. ep.: convenisse recenti dolori luctum et ex maerore solacia, Tac.: ut aliqua solacia invenire aegro animo possent, Liv.: luctum alcis nullo solacio levare posse, Cic.: haberent haec oblectamenta et solacia servitutis, Cic.: qui aliquid solacii habebant, Cic.: sed fruatur hoc solacio, er finde darin einen Tr., Cic.: in maximo dolore hoc solatio utor, quod etc., finde ich darin einen Tr., daß usw., Brut. in Cic. ep.: nos malo solacio, sed non nullo tamen consolamur, Cic. – 2) übtr.: a) der Trost, das Hilfsmittel, die Zuflucht in der Not, annonae, Cic.: solacium populo campum Martium patefecit, Tac. – b) die Schadloshaltung, Entschädigung, Genugtuung, der Ersatz, die Vergütung (s. Heräus Tac. hist. 2, 59, 18), ne sine solacio ageret, Tac.: mihi non ultione nec solaciis opus est, Tac.: solitum solacium domino praestare, ICt. – c) die Pflege, der Unterhalt, Ulp. dig. 24, 3, 22. § 8. – II) meton., der Trost = Tröster, Trösterin, aves solacia ruris, Ov.: dicta, duri solacia casus, Verg.
-
75 solacium
sōlācium (nicht sōlātium), iī, n. (solor), das Trostmittel, der Trost, I) eig. u. übtr.: 1) eig.: servitutis, Cic.: et gaudia ex superstitibus (liberis) et ex amissis tam gloriosa solacia, Plin. ep.: solacium afferre oder praebere, Cic.: absenti magna solacia dedisse, Cic.: vacare culpā magnum solacium est, Cic.: hoc est mihi solacio, Caes.: miseri iam non salutis spem, sed solacium exitii quaerunt, Cic.: utcumque in illis, qui morbo finiuntur, magnum ex ipsa necessitate solacium est, Plin. ep.: convenisse recenti dolori luctum et ex maerore solacia, Tac.: ut aliqua solacia invenire aegro animo possent, Liv.: luctum alcis nullo solacio levare posse, Cic.: haberent haec oblectamenta et solacia servitutis, Cic.: qui aliquid solacii habebant, Cic.: sed fruatur hoc solacio, er finde darin einen Tr., Cic.: in maximo dolore hoc solatio utor, quod etc., finde ich darin einen Tr., daß usw., Brut. in Cic. ep.: nos malo solacio, sed non nullo tamen consolamur, Cic. – 2) übtr.: a) der Trost, das Hilfsmittel, die Zuflucht in der Not, annonae, Cic.: solacium populo campum Martium patefecit, Tac. – b) die Schadloshaltung, Entschädigung, Genugtuung, der Ersatz, die Vergütung (s. Heräus Tac. hist. 2, 59, 18), ne sine solacio ageret, Tac.: mihi non ultione nec solaciis opus est, Tac.: solitum solacium domino praestare, ICt. – c) die Pflege, der Unterhalt, Ulp. dig. 24, 3,————22. § 8. – II) meton., der Trost = Tröster, Trösterin, aves solacia ruris, Ov.: dicta, duri solacia casus, Verg.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > solacium
-
76 pereo
pĕr-ĕo, ĭi (īvi), ĭtum, īre (periet for peribit, Coripp. Johann. 7, 27; perf. perivit, App. M. 4, 21:I.perīt,
Juv. 8, 85:perisset,
Lact. 3, 20, 17 al.:perisse,
Liv. 1, 49, 1; Ov. Am. 2, 19, 56; fut. periet, Vulg. Sap. 4, 19 al.), v. n.To pass away, come to nothing; to vanish, disappear, be lost:B.e patriā,
Plaut. Capt. 3, 4, 5:ecqua inde perisset soror,
Ter. Eun. 3, 3, 15:ne vena periret aquae,
Ov. Tr. 3, 7, 16.—Esp., to pass through, leak, be absorbed ( poet.):II.lymphae Dolium pereuntis,
Hor. C. 3, 11, 27; cf.:postremo pereunt imbres, ubi eos pater aether In gremium matris terrai praecipitavit,
Lucr. 1, 250.—To pass away, to be destroyed, to perish (the predom. and class. signif. of the word; syn.: occĭdo, intereo, obeo).A.In gen.:B.aedes cum fundamento perierint,
Plaut. Most. 1, 2, 69:tantam pecuniam tam brevi tempore perire potuisse,
Cic. Phil. 5, 4, 11:totum exercitum periturum,
Nep. Epam. 7, 4:fac pereat vitreo miles ab hoste tuus (in the game of chess),
let your knight be taken by a pawn, Ov. A. A. 2, 208:causae cur urbes perirent,
Hor. C. 1, 16, 19:peritura regna,
Verg. G. 2, 498:puppis,
Ov. F. 3, 600:Troja peritura,
Verg. A. 2, 660:pereunt sole tepente nives,
melt away, Ov. F. 3, 236:telum rubigine,
Hor. S. 2, 1, 13:comae,
Ov. Am. 1, 14, 30:fabae laeso flore,
id. F. 5, 267.—Of the crocus:gaudet calcari et atteri, pereundoque melius provenit,
Plin. 21, 6, 17, § 34.—In partic.1.To perish, lose one's life, die (class.): non intellego, quamobrem, si vivere honeste non possunt, perire turpiter velint;2.aut cur minore dolore perituros se cum multis, quam si soli pereant, arbitrentur,
Cic. Cat. 2, 10, 21:summo cruciatu supplicioque,
id. N. D. 3, 33, 81:fame,
id. Inv. 2, 57, 172:eodem leto esse pereundum,
id. Div. 1, 26, 56:morbo,
Hor. Ep. 1, 7, 86:naufragio,
Cic. Deiot. 9, 25:hominum manibus,
Verg. A. 3, 606:uterque juravit, periturum inter nos secretum,
that it should perish with us, Petr. 21:ab Hannibale,
at his hands, Plin. 11, 37, 73, § 189:perire turpiter,
Cic. Cat. 2, 10, 21:fortiter,
Hor. S. 2, 3, 42:generosius,
id. C. 1, 37, 21:a morbo,
Nep. Reg. 3, 3.—To pine away with love, to be desperately in love; to love to desperation ( poet.):3.indigno cum Gallus amore peribat,
Verg. E. 10, 10; Cat. 45, 3:quo beatus Vulnere, quā pereat sagittā,
Hor. C. 1, 27, 11:ipse Paris nudā fertur periisse Lacaenā,
Prop. 2, 12, 13.—With acc. of the beloved object, Plaut. Poen. 5, 2, 135.—To be lost, wasted, spent in vain:4.ne et oleum et opera perierit,
Cic. Att. 2, 17, 1:tempora,
Ov. R. Am. 107:labor,
id. M. 1, 273:nullus perit otio dies,
Plin. 11, 6, 5, § 14:ne nummi pereant,
Hor. S. 1, 2, 133:minae,
Ter. Ad. 4, 7, 25:aurum,
Col. 11, 1, 29; cf.actiones,
Liv. 39, 18.—To be lost, ruined, undone:C.quid fieri tum potuit? jampridem perieramus,
Cic. Att. 14, 10, 1:meo vitio pereo,
id. ib. 11, 9, 1.—Hence, perii, etc., as an exclamation of despair, I am lost! I'm undone! hei mihi, disperii! vocis non habeo satis:vicini, interii, perii,
Plaut. Most. 4, 3, 36:perii, interii, occidi! quo curram! quo non curram?
id. Aul. 4, 9, 1:perii animo,
am disheartened, id. Rud. 2, 6, 26; cf.:ingenio perii,
Ov. Tr. 2, 2; Lucr. 4, 1136:periimus, actum est,
we are lost, it is all over with us, Ter. Ad. 3, 2, 26:perierat et inventus est,
Vulg. Luc. 24, 32; 15, 6.—So, peream, si, nisi, in asseverations, may I perish, may I die, if or if not, Ov. H. 17, 183; Cassiod. ap. Cic. Fam. 15, 19, 4; Ov. P. 3, 5, 47; id. H. 17, 183.— Gerund and gerundive:nisi illud perdo argentum, pereundum est mihi,
Plaut. As. 1, 3, 91; Prop. 2, 1, 53:pereundi figurae,
Ov. H. 10, 81:pereundi terminus,
Sil. 3, 559:puppis pereunda est probe,
must be lost, Plaut. Ep. 1, 1, 70.—Trop., of moral qualities, etc.:pudor periit,
Plaut. Bacch. 3, 3, 81:fides,
id. Truc. 1, 1, 24:virtus,
Ov. F. 2, 227. -
77 familiaris
familiāris, e (familia), I) zu den Sklaven-, zum Gesinde gehörig, habeo opinor familiarem tergum, ne quaeram foris, Plaut. asin. 319. – subst., familiāris, is, m., ein Sklave, Bedienter, Plur. = das Gesinde, Plaut. mil. 174 u.a. Liv. 1, 38, 2. Sen. ep. 47, 4. Amm. 28, 2, 13. – II) übtr., zum Hause-, zur Familie gehörig, 1) eig.: a) zum Hause gehörig, häuslich, Haus-, filius, der Sohn vom Hause, Plaut.: negotia, Cornif. rhet.: focus, der häusliche, Col.: lares, Cic.: copiae, Vermögen, Liv.: pecunia, eigenes Vermögen, Gell.: pecuniae, das Vermögen des (kaiserl.) Hauses, das Kronvermögen, Tac.: dignitas, Cic. – res familiaris, α) das Hauswesen, der Hausstand, curate igitur familiarem rem, ut potestis, optume, Plaut. Stich. 145: aequo igitur animo patiatur (miles) se ab domo, ab re familiari, cui gravis impensa non est, paulo diutius abesse, Liv. 5, 4, 6: verb. pecunia resque familiaris, eigenes Vermögen und ein eigener Hausstand, Gell. 16, 10, 11: β) das Vermögen, das man besitzt, Cic. u. Sall.: rei familiari principis in Asia impositi, den kaiserlichen Domänen, Tac. – res familiares, die Vermögensverhältnisse, Sall.: res domesticas ac familiares tueri, die Haus- u. Familienangelegenheiten, Cic. Tusc. 1, 2. – subst., familiāris, is, m., der Hausgenosse, Sidon. epist. 7, 13, 4 u. Plur. familiārēs, ium, m., die Hausgenossen, Plaut. Men. 623. – b) zur Familie gehörig, Familien-, convivium, Suet. u. Gell.: cena, Suet.: funus, Leiche in der Familie, Cic.: vetus se ac familiare consilium domo afferre, er bringe von Hause einen alten Rat, ein Familienvermächtnis, mit, Liv. – 2) übtr.: a) (m. Compar. u. Superl.) im Hause-, mit der Familie bekannt, vertraut, vertraulich, amicus, Plin. ep. u. Gell.: medicus domesticus et familiaris, Sen.: biduo factus est mihi familiaris, Cic.: multum mihi familiares viri, Fronto: familiarior nobis, Cic.: vir optimus mihique familiarissimus, Cic.: peritus medicus et suae domui familiarissimus, Augustin.: subst., familiāris, is, m., ein Bekannter, Freund, Hausfreund, Cic.: so auch familiarissimus meus, Cic. – u. familiāris, is, f., eine Bekannte, Freundin, exclamat tua familiaris, Cic. – v. Lebl., vertraut, bekannt, freundschaftlich, gewöhnlich, geläufig, sermo, Cic.: epistulae secretae et familiares, Quint.: aditus familiarior, Liv.: iura, Freundschaftsrechte, Liv.: familiari vultu, mit dem gewohnten freundlichen Blick, mit freundlicher Miene, Cic. u. Suet.: ars familiaris Italiae, in It. einheimisch, Plin.: quae (peregrina semina) minus sunt familiaria nostro solo quam vernacula, schickt sich nicht so gut für unsern B., Col.: familiarissimum hoc platanis, den Pl. begegnet dieses am häufigsten, Plin.: alci familiare est (es ist jmdm. gewöhnlich [zur Gewohnheit geworden], es liegt jmdm. nahe), m. folg. Infin., Vell. 2, 30, 3. Plin. ep. 4, 24, 7. Vopisc. Firm. 1, 2. – b) als t. t. der Religionssprache, bei der Eingeweideschau, pars familiaris, der Teil der Eingeweide, der für den Staat galt (Ggstz. pars hostilis, der für die Feinde galt, Lucan.): dah. fissum f., der Einschnitt an dem für den Staat geltenden Teil der Eingeweide (Ggstz. fissum hostile), Cic. – / Abl. gew. familiari, selten familiare, s. Georges Lexik. der lat. Wortf. S. 269.
-
78 familiaris
familiāris, e (familia), I) zu den Sklaven-, zum Gesinde gehörig, habeo opinor familiarem tergum, ne quaeram foris, Plaut. asin. 319. – subst., familiāris, is, m., ein Sklave, Bedienter, Plur. = das Gesinde, Plaut. mil. 174 u.a. Liv. 1, 38, 2. Sen. ep. 47, 4. Amm. 28, 2, 13. – II) übtr., zum Hause-, zur Familie gehörig, 1) eig.: a) zum Hause gehörig, häuslich, Haus-, filius, der Sohn vom Hause, Plaut.: negotia, Cornif. rhet.: focus, der häusliche, Col.: lares, Cic.: copiae, Vermögen, Liv.: pecunia, eigenes Vermögen, Gell.: pecuniae, das Vermögen des (kaiserl.) Hauses, das Kronvermögen, Tac.: dignitas, Cic. – res familiaris, α) das Hauswesen, der Hausstand, curate igitur familiarem rem, ut potestis, optume, Plaut. Stich. 145: aequo igitur animo patiatur (miles) se ab domo, ab re familiari, cui gravis impensa non est, paulo diutius abesse, Liv. 5, 4, 6: verb. pecunia resque familiaris, eigenes Vermögen und ein eigener Hausstand, Gell. 16, 10, 11: β) das Vermögen, das man besitzt, Cic. u. Sall.: rei familiari principis in Asia impositi, den kaiserlichen Domänen, Tac. – res familiares, die Vermögensverhältnisse, Sall.: res domesticas ac familiares tueri, die Haus- u. Familienangelegenheiten, Cic. Tusc. 1, 2. – subst., familiāris, is, m., der Hausgenosse, Sidon. epist. 7, 13, 4 u. Plur. familiārēs, ium, m., die Hausgenossen, Plaut. Men. 623. –————b) zur Familie gehörig, Familien-, convivium, Suet. u. Gell.: cena, Suet.: funus, Leiche in der Familie, Cic.: vetus se ac familiare consilium domo afferre, er bringe von Hause einen alten Rat, ein Familienvermächtnis, mit, Liv. – 2) übtr.: a) (m. Compar. u. Superl.) im Hause-, mit der Familie bekannt, vertraut, vertraulich, amicus, Plin. ep. u. Gell.: medicus domesticus et familiaris, Sen.: biduo factus est mihi familiaris, Cic.: multum mihi familiares viri, Fronto: familiarior nobis, Cic.: vir optimus mihique familiarissimus, Cic.: peritus medicus et suae domui familiarissimus, Augustin.: subst., familiāris, is, m., ein Bekannter, Freund, Hausfreund, Cic.: so auch familiarissimus meus, Cic. – u. familiāris, is, f., eine Bekannte, Freundin, exclamat tua familiaris, Cic. – v. Lebl., vertraut, bekannt, freundschaftlich, gewöhnlich, geläufig, sermo, Cic.: epistulae secretae et familiares, Quint.: aditus familiarior, Liv.: iura, Freundschaftsrechte, Liv.: familiari vultu, mit dem gewohnten freundlichen Blick, mit freundlicher Miene, Cic. u. Suet.: ars familiaris Italiae, in It. einheimisch, Plin.: quae (peregrina semina) minus sunt familiaria nostro solo quam vernacula, schickt sich nicht so gut für unsern B., Col.: familiarissimum hoc platanis, den Pl. begegnet dieses am häufigsten, Plin.: alci familiare est (es ist jmdm. gewöhnlich [zur Gewohnheit geworden], es liegt jmdm. nahe), m. folg. Infin., Vell.————2, 30, 3. Plin. ep. 4, 24, 7. Vopisc. Firm. 1, 2. – b) als t. t. der Religionssprache, bei der Eingeweideschau, pars familiaris, der Teil der Eingeweide, der für den Staat galt (Ggstz. pars hostilis, der für die Feinde galt, Lucan.): dah. fissum f., der Einschnitt an dem für den Staat geltenden Teil der Eingeweide (Ggstz. fissum hostile), Cic. – ⇒ Abl. gew. familiari, selten familiare, s. Georges Lexik. der lat. Wortf. S. 269.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > familiaris
-
79 amīcus
amīcus adj. with comp. and sup. [AM-], loving, friendly, kind, favorable: tribuni nobis amici: tyranno, N.: luto sus, H.: mihi nemo amicior Attico: rex amicissimus rei p.: erga te animo esse amico, T.: male numen amicum, unfriendly, V.: coniunctissimus et amicissimus. — Fig., of things, kindly, pleasing, acceptable, favorable: imbres, V.: sidus, propitious, H.: voltus, O.: portūs, of friends, V.: tempus, welcome, H.: nihil est mihi amicius solitudine: Brevitas mihimet amicissima: Nec dīs amicum est te Abire, is it pleasing, H.* * *Iamica -um, amicior -or -us, amicissimus -a -um ADJfriendly, dear, fond of; supporting (political), loyal, devoted; lovingIIfriend, ally, disciple; loved one; patron; counselor/courtier (to a prince) -
80 immotus
im-mōtus, a, um1) неподвижный, недвижимый, незыблемый ( pelagi rupes V); спокойный ( mare Sen)aquae immotae O — лёдdies i. T — тихий (безветренный) деньportus ab accessu ventorum i. V — защищённый от ветров порт
См. также в других словарях:
Errare humanum est — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
arrester — Arrester, act. acut. Semble estre composé de ces deux, arriere, et ester (car le François dit ester à droit) comme si l on disoit, Retro stare, c. gradum sistere. Et est dit arriere ester, parce que celuy qui poursuit son chemin, quand il cesse… … Thresor de la langue françoyse
Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français
fantasie — Fantasie, Il vient de Phantasia mot Grec, id est imaginatio, Visio. Phantasiam, opinionem aliquando vertit Politianus. Fantasie et volonté d une personne, Intentio, Sententia, Sensus, Arbitratus. Fantasie, Visio, Visum. A, ou selon ma fantasie,… … Thresor de la langue françoyse
faire — Faire, act. acut. Vient de l infinitif Latin Facere, ostant la lettre c. Facere, agere. L Italien syncope, et dit Fare. Faire de l argent à son creancier, Pecunias conquirere ad nomen eradendum ex tabulis creditoris. Faire argent, Conficere… … Thresor de la langue françoyse
deliberer — Deliberer, acut. Est traiter par conference d opinions d aucune chose, Consultare. Ainsi dit on, Il faut deliberer de la guerre, De bello consultandum est. Liu. lib. 23. Deliberé, neutr. acut. C est resolu et arresté au conseil. Mot usité és… … Thresor de la langue françoyse
penser — Penser, Arbitrari. Je pense que cela est vray, Arbitror hoc esse verum: Cogitare. Je pense à vostre affaire, De tuo negotio cogito: Censere, Opinari. Qu en pensez vous de luy? Quid de illo censes? Versare, aut secum in animo versare, In corde… … Thresor de la langue françoyse
Legio X Gemina — Escudo de la Legio X Gemina a principios del siglo V, según la Notitia Dignitatum occ. Activa Desde el 70 a. C. hasta el siglo V … Wikipedia Español
vouloir — Vouloir, Velle. Fort vouloir et desirer, Peruelle. Ne vouloir plus apprendre, Voluntatem discendi abiicere. Je vouldroye fort sçavoir, Peruelim scire. Je vouldroye ne l avoir point dit, Nollem dixisse. Vouldriez vous que, etc. Et quisquam numen… … Thresor de la langue françoyse
temps — Temps, m. Vient du Latin Tempus par syncope de la voyelle u, Tempus, Tempestas, l Espagnol et l Italien s esloignent trop dudit mot Latin, disant le premier Tiempo, et l autre Tempo. Le temps, ou jour, Dies. Le temps soit d un an, d un jour, ou d … Thresor de la langue françoyse
porter — Porter, Portare, Ferre, Gerere, Supportare, Deferre, Gestare, Ingerere, et en fait de deviser armoiries, Il signifie avoir le blason ainsi ou ainsi composé, comme, Il porte de gueules à un lion passant d argent, c est à dire, Il a son blason, ou… … Thresor de la langue françoyse
