Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

daṇḍaka

  • 1 daṇḍaka

    м.
    палка, палочка

    Pali-Russian dictionary > daṇḍaka

  • 2 dandaka

    a campanadas

    Glosario Euskera Español > dandaka

  • 3 दण्डक

    දණ්ඩක daNDaka daṇḍaka n
    a stick, twig, rod, a handle.

    Pali-English dictionary > दण्डक

  • 4 दण्डकारण्य


    daṇḍakâ̱raṇya
    n. the Daṇḍaka forest in the Deccan MBh. III, 8183 Hariv. 638 R. Ragh. Hit. ;

    - prasthāna, ri. N. of Abhirāmam. IV.

    Sanskrit-English dictionary > दण्डकारण्य

  • 5 दण्डक


    daṇḍaka
    (gaṇa ṛiṡyâ̱di) m. (n. gaṇa ardharcâ̱di) ifc. « a staff» seeﾠ tri-;

    a handle (of a parasol) L. ;
    the beam (of a plough) L. ;
    the staff of a banner MBh. VII, IX ;
    (Pāṇ. 5-3, 87 Kāṡ.) N. of a plant Suṡr. V, 7, 1 ;
    a row, line ṠāṇkhṠr. Sch. ;
    a class of metres the stanzas of which may extend from 4 × 27 to 4 × 999 syllables Chandaḥs. VII, 33-36 HanRāmUp. 15 ;
    a kind of spasm Car. VI, 28 Bhpr. VII, 36, 171 and 227 ;
    (-ḍâ̱khya) 171/172;
    N. of wk. relating to VS. ;
    m. N. of a son of Ikshvāku (whose country was laid waste by the curse of Bhārgava, whose daughter he had violated;
    his kingdom in consequence became the -kâ̱raṇya)
    MBh. XII (allusion only) Hariv. 637 BhP. IX, 6, 4 Kām. ;
    (v.l. dāṇḍakya);
    - ṇḍa R. VII. 79, 15 VP. IV 2, 4 VāvuP. II, 26, 9 PadmaP. I ;
    N. of a silly man Bharaṭ. XXV ;
    of an Asura Virac. XVI ;
    pl. the inhabitants of -kâ̱raṇya MBh. II, XIII R. Ragh. VarBṛS. ;
    n. = -kâ̱raṇya MBh. XIII R. BhP. IX, 11, 19 Prasannar. VII, 77 (pl.);
    (ā) f. id. R. Ragh. XIII (colophon) VarBṛS. Mcar. IV, 40/41 ;
    ( ikā) f. a stick, staff Mn. V, 99 Kull. (ifc.);
    a line Naish. I, 21 Sch. ;
    a rope L. ;
    a string of pearls L. ;
    m. N. of a Bhoja (v.l. - kya)

    Sanskrit-English dictionary > दण्डक

  • 6 दण्डकालसक


    daṇḍakâ̱lasaka
    m. a kind of dysentery Car. VI, 10 Rājat. VII.

    Sanskrit-English dictionary > दण्डकालसक

  • 7 दण्डकावन


    daṇḍakā-vana
    n. = -kâ̱raṇya R. II, 30 VarBṛS. XIV, 16.

    Sanskrit-English dictionary > दण्डकावन

  • 8 दण्डकासन


    daṇḍakâ̱sana
    n. lying prostrate on the ground Sarvad. XV, 301.

    Sanskrit-English dictionary > दण्डकासन

  • 9 पारदण्डक


    pārá-daṇḍaka
    m. N. of a country (part of Orissa) L. ;

    pāra-daṇḍaka

    Sanskrit-English dictionary > पारदण्डक

  • 10 अर्ण _arṇa

    अर्ण a. [ऋ-न]
    1 Being in motion, agitated; restless
    -2 Foaming, effervescing.
    -र्णः 1 A flood, stream; water (Ved.).
    -2 The teak tree; Bhāg.3.15. 19.
    -3 A letter (of the alphabet); पञ्चार्णो मनुरीरितः.
    -4 N. of a metre having 1 feet and belonging to the class called Daṇḍaka.
    -5 Colour; श्रीह्रीविभूत्यात्मवदद्भुतार्णम् Bhāg.2.6.44. (v. l.)
    -र्णा A river (Ved.).
    -र्णम् Tumult or din of battle, confused noise; नृमणा वीर- पस्त्यो$र्णा धीरेव सनिता Rv.5.5.4.

    Sanskrit-English dictionary > अर्ण _arṇa

  • 11 आनन्दः _ānandḥ

    आनन्दः [आनन्द्-घञ्]
    1 Happiness, joy, delight, pleasure; आनन्दं ब्रह्मणो विद्वान्न बिभेति कदाचन T. Up. supreme bliss of felicity; आनन्द एवास्य विज्ञानमात्मानन्दात्मनो हैवं सर्वे देवाः Śat. Br.
    -2 God, Supreme Spirit (ब्रह्मन्) (said to be n. also in this sense; cf. विज्ञानमानन्दं ब्रह्म Bṛi. Up.3.9.28.).
    -3 N. of the forty-eighth year of the cycle of Jupiter.
    -4 N. of Śiva.
    -5 N. of Viṣṇu.
    -6 N. of Balarāma (according to Jaina doctrines).
    -7 N. of a cousin and follower and favourite disciple of Buddha Śākyamuni, compiler of the Sūtras.
    -8 A variety of the Daṇḍaka metre.
    -दा, -दी N. of two plants (Mar. भाङ्ग, रानमोगरी).
    -दम् 1 Wine, liquor.
    -2 A kind of house.
    -Comp. -अर्णवः the delight of Brahman.
    -काननम्, -वनम् N. of Kāśi.
    -गिरिः, -ज्ञानः, -ज्ञानगिरिः N of a celebrated annotator on Śaṅkarāchārya.
    -ज a. caused by joy (as tears).
    -तीर्थः N. of Madhva, the founder of a Vaiśṇava school of philoso- phy.
    -द, -कर a. exhilarating, delighting.
    -करः The moon; दधार सर्वात्मकमात्मभूतं काष्ठा यथानन्दकरं मनस्तः Bhāg. 1.2.18.
    -दत्तः [आनन्दो दत्तो येन] the membrum virile.
    -पटः [आनन्दजनको पटः] a bridal garment.
    -पूर्ण a. delighted supremely, full of bliss. (
    -र्णः) the Supreme Spirit.
    -प्रभवः semen.
    -भैरव a. causing both joy and fear. (
    -वः) N. of Śiva.
    -लहरिः, -री f. 'wave of en- joyment', title of a small hymn by Śaṅkarāchārya addressed to Pārvatī.

    Sanskrit-English dictionary > आनन्दः _ānandḥ

  • 12 उपचयः _upacayḥ

    उपचयः 1 Accumulation, addition, accession; येन मूर्तीनामुपचयापचयाश्च लक्ष्यन्ते तं कालमाहुः Mbh. on II.2.5.
    -2 Increase, growth, excess; बल˚ K.15; स्वशक्त्युपचये Śi.2.57; अम्भसामुपचयाय 9.32; भाग्य˚ Ratn.1.6 dawn of good fortune; so ज्ञान˚, मांस˚.
    -3 Quantity, heap.
    -4 Prosperity, elevation, rise. शिवस्योपचयं वीक्ष्य तथापचय- मात्मनः । Śiva B.25.32.
    -5 The third, sixth, tenth and eleventh house or position from the first of a zodiacal sign (or a lagna q. v.).
    -Comp. -अपचय (du.) rise and fall, prosperity and decay.
    -भवनम् a species of the Daṇḍaka metre.

    Sanskrit-English dictionary > उपचयः _upacayḥ

  • 13 जनः _janḥ

    जनः [जन्-अच्]
    1 A creature, living being, man.
    -2 An individual or person (whether male or female); क्व वयं क्व परोक्षमन्मथो मृगशावैः सममेधितो जनः Ś.2.18; तत्तस्य किमपि द्रव्यं यो हि यस्य प्रियो जनः U.2.19; so सखीजनः a female friend; दासजनः a slave, अबलाजनः &c. (In this sense जनः or अयं जनः is often used by the speaker- whether male or female, in the sing. or pl. --instead of the first personal pronoun to speak of himself in the third person); अयं जनः प्रष्टुमनास्तपोधने Ku.5.4 (male); भगवन् परवानयं जनः प्रतिकूलाचरितं क्षमख मे R.8.81 (female); पश्यानङ्गशरातुरं जनमिमं त्रातापि नो रक्षसि Nag.1.1. (female and pl.).
    -3 Men collectively, the people, the world (in sing. or pl.); एवं जनो गृह्णाति M.1; सतीमपि ज्ञातिकुलैक- संश्रयां जनो$न्यथा भर्तृमतीं विशङ्कते Ś.5.17.
    -4 Race, nation, tribe.
    -5 The world beyond Maharloka, the heaven of deified mortals.
    -6 A low man, the mob; L. D. B.
    -ना Birth, production.
    -Comp. -अतिग a. extraordinary, uncommon, superhuman.
    -अधिपः, -अधिनाथः 1 a king
    -2 N. of Viṣṇu.
    -अन्तः 1 a place removed from men, an uninhabited place.
    -2 a region.
    -3 an epithet of Yama.
    -4 personal proximity.
    -अन्तिकम् secret com- munication, whispering or speaking aside (to another). (-ind.) aside to another (in dramas); the S. D. thus defines this stage direction:-- त्रिपताककरेणान्यानप- वार्यान्तरा कथाम् । अन्योन्यामन्त्रणं यत् स्याज्जनान्ते तज्जनान्तिकम् ॥ 425.
    -अर्णवः a large concourse of people, caravan.
    -अर्थशब्दः a family appellation.
    -अर्दनः an epithet of Visnu or Krisna.
    -अशनः a. wolf.
    -आकीर्ण a. thronged or crowded with people; Ś.5.1.
    -आचारः 1 a popular usage or custom.
    -2 propriety, decorum.
    -आश्रमः an asylum for people, an inn, caravansary.
    -आश्रयः a pavilion.
    -इन्द्रः, -ईशः, -ईश्वरः a king.
    -इष्ट a. desired or liked by the people. (
    -ष्टः) a kind of jasmine. (
    -ष्टा) turmeric.
    -उदाहरणम् glory, fame.
    -ओघः a concourse of people, crowd, mob.
    -कारिन् m. lac.
    -चक्षुस् n. 'the people's eye', the sun.
    -जन्मादिः the the Supreme Being.
    -जल्पः A rumour.
    -त्रा an umbrella, a parasol.
    -देवः a king.
    -पदः 1 a community, race, nation; Y.1.361 v. l.
    -2 A kingdom, an empire, an inhabited country; जनपदे न गदः पदभादधौ R.9.4; दाक्षि- णात्ये जनपदे Pt.1; Me.48.
    -3 the country (opp. the town पुर, नगर); जनपदवधूलोचनैः पीयमानः Me.16.
    -4 the people, subjects (opp. the sovereign); जनपदहितकर्ता त्यज्यते पार्थिवेन Pt.1.131.
    -5 mankind.
    -6 a. considering his subjects as authority; आपौरप्रकृतिजनपदो राजा Bhāg.5.4.5.
    -पदिन् m. the ruler of a country or community.
    -प्रवादः 1 rumour, report.
    -2 scandal, calumny.
    -प्रिय a.
    1 philanthropic.
    -2 liked by the people, popular.
    (-यः) 1 an epithet of Śiva.
    -2 co- riander-seed.
    -मरकः an epidemic disease.
    -मर्यादा established custom or usage, popular custom.
    -मारः an epidemic; Av. Pariś.72.84.
    -योपन a. perplexing or vexing men; कमगञ्जनयोपनः Rv.1.86.22.
    -रञ्जनम् gratifying the people, courting popular favour.
    -रवः 1 rumour.
    -2 calumny, scandal.
    -लोकः one (i. e. the fifth) of the seven divisions of the universe situated above Maharloka; यो ब्रह्मवादः पूर्वेषां जनलोकनिवासिनाम् Bhāg.1.87.8.
    -वादः (also जनेवादः)
    1 news, rumour.
    -2 a scandal; द्यूतं च जनवादं च Ms.2.179.
    -व्यवहारः popular usage.
    -श्चुत a. well-known among people, famous
    -श्रुतिः f. a rumour, report; अभिचारं चकारास्येत्य- विगाना जनश्रुतिः Rāj. T.7.133.
    (-नं) सह a. subduing men; सत्रासाहो जनभक्षो जनंसहः Rv.2.21.3.
    -संबाध a. densely crowded with people.
    -स्थानम् N. of a part of the Daṇḍakā forest; R.12.42;13.22; U.1.28;2.17.

    Sanskrit-English dictionary > जनः _janḥ

  • 14 दण्डकः _daṇḍakḥ

    दण्डकः 1 A stick, staff &c. (such as a handle of a parasol, the beam of a plough, the staff of a banner).
    -2 A line, row.
    -3 N. of a metre; see App. I.
    -कः, -का, -कम् N. of a celebrated district in the Deccan situated between the rivers Narmadā and Godāvarī (it was a vast region said to be tenantless in the time of Rāma); प्राप्तानि दुःखान्यपि दण्डकेषु R.14.25; किं नाम दण्डकेयम् U.2; क्वायोध्यायाः पुनरुपगमो दण्डकायां वने वः U.2.13,14,15.
    -Comp. -अरण्यम् the Daṇḍaka forest in the Deccan; Mb.3; also दण्डकावनम्.

    Sanskrit-English dictionary > दण्डकः _daṇḍakḥ

  • 15 पञ्चन् _pañcan

    पञ्चन् num. a. (Always pl., nom. and acc. पञ्च) Five. (As the first member of comp. पञ्चन् drops its final न्). [cf. Gr. pente.]
    -Comp. -अंशः the fifth part, a fifth.
    -अग्निः 1 an aggregate of five sacred fires; i. e. (अन्वाहार्यपचन or दक्षिण, गार्हपत्य, आहवनीय, सभ्य, and आव- सथ्य).
    -2 a householder who maintains the five sacred fires; पञ्चाग्नयो धृतव्रताः Māl.1; Ms.3.185.
    -3 five mystic fires supposed to exist in the body; तेजो ह्यग्निस्तथा क्रोधश्चक्षुरूष्मा तथैव च । अग्निर्जरयते यच्च पञ्चाग्नेयाः शरीरिणः ॥ Mb.12.184.21.
    -4 one who is acquainted with the doctrine of these fires. ˚साधनम् four fires on four sides and the sun above the head. This is a form of penance.
    -अङ्ग a. five-membered, having five parts or divi- sions as in पञ्चाङ्गः प्रणामः (i. e. बाहुभ्यां चैव जानुभ्यां शिरसा वक्षसा दृशा); कृतपञ्चाङ्गविनिर्णयो नयः Ki.2.12. (see Malli. and Kāmandaka quoted by him); पञ्चाङ्गमभिनयमुपदिश्य M.1; चित्ताक्षिभ्रूहस्तपादैरङ्गैश्चेष्टादिसाम्यतः । पात्राद्यवस्थाकरणं पञ्चाङ्गे$भिनयो मतः ॥
    (-ङ्गः) 1 a tortoise or turtle.
    -2 a kind of horse with five spots in different parts of his body. (
    -ङ्गी) a bit for horses.
    -(ङ्गम्) 1 collection or aggregate of five parts.
    -2 five modes of devotion (silent prayer, oblations, libations, bathing idols and feeding Brāhmaṇas)
    -3 the five parts of a tree; त्वक्पत्रकुसुमं मूलफलमेकस्य शाखिनः । एकत्र मिलितं चैतत् पञ्चाङ्ग- मिति संज्ञितम् ॥
    -4 a calendar or almanac, so called be- cause it treats of five things:-- (तिथिर्वारश्च नक्षत्रं योगः करणमेव च); चतुरङ्गबलो राजा जगतीं वशमानयेत् । अहं पञ्चा- ङ्गबलवानाकाशं वशमानये ॥ Shbhāṣ. ˚गुप्तः a turtle. ˚पत्रम् a calendar. ˚विनिर्णयः the five rules are as follows; सहायाः साधनोपाया विभागो देशकालयोः । विनिपातप्रतीकारः सिद्धिः पञ्चाङ्ग- मिष्यते ॥ Kāmandak; cf. Ki.2.12. ˚शुद्धिः f. the propiti- ousness or favourable state of five important points; i. e. तिथि, वार, नक्षत्र, योग and करण (in astrology).
    -अङ्गिक a. five-membered.
    -अङ्गुल a. (
    -ला or
    -ली f.) measuring five fingers. (
    -लः) the castor-oil plant.
    -अ(आ)जम् the five products of the goat; cf. पञ्चगव्य.
    -अतिग a. liberated (मुक्त); सो$पि पञ्चातिगो$भवत् Mb. 12.59.9.
    -अप्सरस् n. N. of a lake, said to have been created by the sage Mandakarni; cf. R.13.38.
    -अमरा The five plants i. e. (Mar. भांग, दूर्वा, बेल, निर्गुडी and तुळस.
    -अमृत a. consisting of 5 ingredients.
    -(तम्) 1 the aggregate of five drugs; dry ginger, a species of Moonseed (Cocculus cordifolius, Mar. गुळवेल), Asparagus recemosus (Mar. शतावरी), Hypoxis brevifolia (Mar. मुसळी), गोक्षुरक (Mar. गोखरूं).
    -2 the collection of five sweet things used in worshipping deities; (दुग्धं च शर्करा चैव घृतं दधि तथा मधु).
    -3 the five elements; Māl.5.2.
    -अम्लम् the aggregate of five acid plants (the jujube, pomegranate, sorrel, spondias and citron).
    -अर्चिस् m. the planet Mercury.
    - अवयव a. five-membered (as a syllogism, the five members being, प्रतिज्ञा, हेतु, उदाहरण, उपनय and निगमन q. v.).
    -अवस्थः a corpse (so called because it is resolved into the five elements) cf. पञ्चत्व below.
    -अविकम् the five products of the sheep; cf. पञ्चगव्य.
    -अशीतिः f. eighty-five.
    -अहः a period of five days.
    - आतप a. doing penance with five fires. (i. e. with four fires and the sun); cf. R.13.41.
    -आत्मक a. consisting of five elements (as body).
    -आननः, -आस्यः, -मुखः, -वक्त्रः 1 epithets of Śiva.
    -2 a lion (so called because its mouth is generally wide open; पञ्चम् आननं यस्य), (often used at the end of names of learned men to express great learning or respect; न्याय˚, तर्क˚ &c. e. g. जगन्नाथतर्कपञ्चानन); see पञ्च a.
    -3 the sign Leo of the zodiac. (
    -नी) an epithet of Durgā.
    -आम्नायाः m. (pl.) five Śāstras supposed to have proceeded from the five mouths of Śiva.
    -आयतनी, -नम् a group of five deities like गणपति, विष्णु, शंकर, देवी and सूर्य.
    -इन्द्रियम् an aggregate of the five organs (of sense or actions; see इन्द्रियम्).
    -इषुः, -बाणः, -शरः epithets of the god of love; (so called because he has five arrows; their names are:-- अरविन्दमशोकं च चूतं च नवमल्लिका । नीलोत्पलं च पञ्चैते पञ्चबाणस्य सायकाः ॥ the five arrows are also thus named:-- संमोहनोन्मादनौ च शोषणस्तापनस्तथा । स्तम्भनश्चेति कामस्य पञ्चबाणाः प्रकीर्तिताः ॥).
    -उपचारः the five articles of worship i. e. (गन्ध, पुष्प, धूप, दीप and नैवेद्य).
    -उष्मन् m. (pl.) the five digestive fires supposed to be in the body.
    -कपाल a. prepared or offered in five cups.
    -कर्ण a. branded in the ear with the number 'five' (as cattle &c.); cf. P.VI.3.115.
    -कर्मन् n. (in medicine) the five kinds of treatment; i. e. 1 वमन 'giving emetics'; 2 रेचन 'purging'; 3 नस्य 'giving stre- nutatories'; 4 अनुवासन 'administering an enema which is oily', and 5 निरूह 'administering an enema which is not oily. वमनं रेचनं नस्यं निरूहश्चानुवासनम् । पञ्चकर्मेदमन्यश्च ज्ञेयमुत्क्षेपणादिकम् ॥
    -कल्याणकः a horse with white feet and a white mouth.
    -कषाय a decoction from the fruits of five plants (जम्बु, शाल्मलि, वाट्याल, बकुल and बदर).
    -कृत्यम् the five actions by which the Supreme Power manifests itself (सृष्टि, स्थिति, संहार, तिरोभाव and अनुग्रह- करण).
    -कृत्वस् ind. five times.
    -कृष्णः A kind of game. (
    -ष्णाः) The five deities of Mahānubhāva sect namely चक्रवर्ती कृष्ण, Datta of Mātāpura, Gundam Raul of ऋद्धिपुर, चांगदेव राऊळ of द्वारावती and चांगदेव राऊळ of प्रतिष्ठान.
    -कोणः a pentagon.
    -कोलम् the five spices taken collec- tively; पिप्पली पिप्पलीमूलं चव्यचित्रकनागरम् । पञ्चकोलं......... (Mar. पिंपळी, पिंपळमूळ, चवक, चित्रक व सुंठ).
    -कोषाः m. (pl.) the five vestures or wrappers supposed to invest the soul; they are:-- अन्नमयकोष or the earthly body (स्थूलशरीर); प्राणमयकोष the vesture of the vital airs; मनो- मयकोष the sensorial vesture; विज्ञानमयकोष the cognitional vesture (these three form the लिङ्गशरीर); and आनन्द- मयकोष the last vesture, that of beatitude. कोषैरन्नमयाद्यैः पञ्चभिरात्मा न संवृतो भाति । निजशक्तिसमुप्तन्नैः शैवालप़टलैरिवाम्बु वापीस्थम् ॥ Vivekachūdāmaṇi.
    -क्रोशी 1 a distance of five Kroṣas.
    -2 N. of the city, Banares.
    -खट्वम्, -खट्वी a collection of five beds.
    -गत a. (in alg.) raised to the fifth power.
    -गवम् a collection of five cows.
    -गव्यम् the five products of the cow taken collectively; i. e. milk, curds, clarified butter or ghee, urine, and cowdung (क्षीरं दधि तथा चाज्यं मूत्रं गोमयमेव च).
    -गु a. bought with five cows.
    -गुण a. five-fold. (
    -णाः) the five objects of sense (रूप, रस, गन्ध, स्पर्श and शब्द). (
    -णी) the earth.
    -गुप्तः 1 a tortoise (as drawing in its 4 feet and head).
    -2 the materialistic system of philosophy, the doctrines of the Chārvākas.
    -घातः (in music) a kind of mea- sure.
    -चत्वारिंश a. forty-fifth.
    -चत्वारिंशत् f. forty-five.
    -चामरम् N. of 2 kinds of metre; प्रमाणिकापदद्वयं वदन्ति पञ्चचामरम् Vṛittaratnākara.
    -जनः 1 a man, man- kind.
    -2 N. of a demon who had assumed the form of a conch-shell, and was slain by Kṛiṣṇa; तस्मै प्रादाद्वरं पुत्रं मृतं पञ्चजनोदरात् Bhāg.3.3.2.
    -3 the soul.
    -4 the five classes of beings; i. e. gods, men, Gandharvas, serpents and pitṛis; यस्मिन् पञ्च पञ्चजना आकाशश्च प्रतिष्ठितः Bṛi. Up.4.4.17.
    -5 the four primary castes of the Hindus (ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य and शूद्र) with the Niṣādas or barbarians as the fifth (pl. in these two senses); (for a full exposition see Sārirabhāṣya on Br. Sūtras 1.4.11-13). (
    -नी) an assemblage of five persons.
    -जनीन a. devoted to the five races. (
    -नः) an actor, a mimic, buffoon, one who is devoted to the pentad viz. singer, musician, dancer, harlot and a jester; गायकवादक- नर्तकदासीभण्डरतः खलु पञ्चजनीनः Bhāsāvritti on P.V.1.9.
    -ज्ञानः 1 an epithet of Buddha as possessing the five kinds of knowledge.
    -2 a man familiar with the doc- trines of the Pāśupatas.
    -तक्षम्, -क्षी a collection of five carpenters.
    -तत्त्वम् 1 the five elements taken collectively; i. e. पृत्थी, अप्, तेजस्, वायु and आकाश.
    -2 (in the Tantras) the five essentials of the Tāntrikas, also called पञ्चमकार because they all begin with म; i. e. मद्य, मांस, मत्स्य, मुद्रा and मैथुन.
    -तन्त्रम् N. of a well-known collection in five books containing moral stories and fables by Visnugupta; पञ्चतन्त्रात्तथान्यस्माद् ग्रन्थादाकृष्य लिख्यते H. Pr.9.
    -तन्मात्रम् the five subtle and pri- mary elements (such as शब्द, रस, स्पर्श and रूप and गन्ध).
    -तपस् m. an ascetic who in summer practises penance sitting in the middle of four fires with the sun burning right over his head; cf. हविर्भुजामेधवतां चतुर्णां मध्ये ललाटंतपसप्तसप्तिः R.13.41; Ku.5.23; Ms.6.23 and Śi.2.51. also; ग्रीष्मे पञ्चतपा वीरो वर्षास्वासारषाण्मुनिः Bhāg. 4.23.6; Rām.3.6.5.
    -तय a. five-fold; वृत्तयः पञ्चतय्यः क्लिष्टा अक्लिष्टाः Mbh. (
    -यः) a pentad.
    -तिक्तम् the five bitter things:-- निवामृतावृषपटोलनिदिग्धिकाश्च.
    -त्रिंश a. thirtyfifth.
    -त्रिंशत्, -त्रिंशतिः f. thirty-five.
    -दश a.
    1 fifteenth.
    -2 increased by fifteen; as in पञ्चदशं शतम् 'one hundred and fifteen'.
    -दशन् a. (pl.) fifteen.
    ˚अहः a period of fifteen days.
    -दशिन् a. made or consisting of fifteen.
    -दशी 1 the fifteenth day of a lunar fort- night (the full or new moon day); Y.1.146.
    -2 N. of a philosophical work (प्रकरणग्रन्थ) by माधवाचार्य (विद्यारण्य).
    -दीर्घम् the five long parts of the body; the arms, eyes, belly, nose and breast; बाहू नेत्रद्वयं कुक्षिर्द्वे तु नासे तथैव च । स्तनयोरन्तरं चैव पञ्चदीर्घं प्रचक्षते ॥
    -देवताः the five deities:-- आदित्यं गणनाथं च देवीं रुद्रं च केशवम् । पञ्चदैवतमित्युक्तं सर्वकर्मसु पूजयेत् ॥
    -धारणक a. upheld by the five elements.
    -नखः 1 any animal with five claws; such as the hare, alligator, tortoise, porcupine, rhinoceros शशकः शल्लकी गोधा खड्गी कूर्मश्च पञ्चमः । पञ्च पञ्चनखा भक्ष्या ये प्रोक्ताः कृतजैर्द्विजैः Bk.6.131; Ms.5.17,18; Y.1.177.
    -2 an elephant.
    -3 a turtle.
    -4 a lion or tiger.
    -नखी, -नखराज an iguana (Mar. घोरपड); Gīrvāṇa.
    -नदः 'the country of five rivers, the modern Panjab (the five rivers being शतद्रु, विपाशा, इरावती, चन्द्रभागा and वितस्ता, or the modern names Sutlej, Beas, Ravee, Chenab and Jhelum).
    -दा (pl.) the people of this country.
    -नवतिः f. ninety-five.
    -निम्बम् the five products of निम्ब viz. (the flowers, fruit, leaves, bark and root).
    -नीराजनम् waving five things before an idol and then falling prostrate before it; (the five things being:-- a lamp, lotus, cloth, mango and betel-leaf).
    -पञ्चाश a. fiftyfifth.
    -पञ्चाशत् f. fifty-five.
    -पदी 1 five steps; पुंसो यमान्तं व्रजतो$पिनिष्ठुरै- रेतैर्धनैः पञ्चपदी न दीयते Pt.2.115.
    -2 the five strong cases, i. e. the first five inflections
    -पर्वन् n. (pl.) the five parvans q. v.; they are चतुर्दश्यष्टमी चैव अमावास्या च पूर्णिमा । पर्वाण्येतानि राजेन्द्र रविसंक्रान्तिरेव च ॥ a. five-knotted (an arrow).
    -पल्लवम् The leaves of the mango, fig, banyan, ficus religiosa (Mar. पिंपळ) and Genus Ficus (Mar. पायरी). There are other variations such as पनस, आम्र, पिप्पल, वट and बकुल. The first group is for the Vedic ritual only.
    -पात्रम् 1 five vessels taken collectively.
    -2 a Srāddha in which offerings are made in five vessels.
    -पाद् a. consisting of five feet, steps, or parts; पञ्चपादं पितरम् Praśna Up.1.11. (-m.) a year (संवत्सर).
    -पादिका N. of a commentary on शारीरकभाष्य.
    -पितृ m. (pl.) the five fathers:-- जनकश्चोपनेता च यश्च कन्यां प्रयच्छति । अन्नदाता भयत्राता पञ्चैते पितरः स्मृताः ॥
    -पित्तम् the bile of five ani- mals viz. (the boar, goat, buffalo, fish and peacock).
    -प्रस्थ a. having five elevations (a forest).
    -प्राणाः m. (pl.) the five life-winds or vital airs: प्राण, अपान, व्यान, उदान, and समान.
    -प्रासादः a temple of a particular size with four pinnacles and a steeple.
    -बन्ध a fine equal to the fifth part of anything lost or stolen.
    -बलाः five medicinal herbs, namely बला, नागबला, महाबला, अति- बला and राजबला.
    -बाणः, -वाणः, -शरः epithets of the god of love; see पञ्चेषु.
    -बाहुः N. of Śiva.
    -बिन्दुप्रसृतम् N. of a particular movement in dancing; Dk.2.
    -बीजानि the five seeds:--कर्कटी, त्रपुस, दाडिम, पद्मबीज, and वानरीबीज.
    -भद्र a.
    1 having five good qualities.
    -2 consisting of five good ingredients (as a sauce &c.).
    -3 having five auspicious marks (as a horse) in the chest, back, face and flanks.
    -4 vicious.
    -द्रः a kind of pavilion.
    -भागिन् m. the five deities of पञ्चमहा- यज्ञ; धर्मकामविहीनस्य चुक्रुधुः पञ्चभागिनः Bhāg.11.23.9.
    -भुज a. pentagonal.
    (-जः) 1 a pentagon; cf. पञ्चकोण.
    -2 N. of Gaṇeśa.
    -भूतम् the five elements; पृथ्वी, अप्, तेजस्, वायु and आकाश.
    -भृङ्गाः the five trees, viz. देवदाली (Mar. देवडंगरी), शमी, भङ्गा (Mar. भांग), निर्गुण्डी and तमालपत्र.
    -मकारम् the five essentials of the left-hand Tantra ritual of which the first letter is म; see पञ्चतत्त्व (2).
    -महापातकम् the five great sins; see महापातक Ms.11. 54.
    -महायज्ञाः m. (pl.) the five daily sacrifices enjoined to be performed by a Brāhmaṇa; अध्यापनं ब्रह्मयज्ञः पितृ- यज्ञस्तु तर्पणम् । होमो दैवो बलिर्भौतो नृयज्ञो$तिथिपूजनम् ॥ Ms.3.7. अहुतं च हुतं चैव तथा प्रहुतमेव च । ब्राह्मं हुतं प्राशितं च पञ्च यज्ञान् प्रचक्षते ॥ Ms.3.73; see महायज्ञ.
    -मारः son of Baladeva; L. D. B.
    -माश(षि)क a. consisting of five Māṣas (as a fine &c.).
    -माष(षि)क a. amounting to five māṣas; गर्दभाजाविकानां तु दण्डः स्यात्पञ्चमाषिकः Ms.8.298.
    -मास्य a. happening every five months.
    -मुखः an arrow with five points; (for other senses see पञ्चानन.)
    -मुद्रा five gestures to be made in presenting offerings to an idol; viz आवाहनी, स्थापनी, संनिधापनी, संबोधनी and संमुखीकरणी; see मुद्रा.
    -मूत्रम् the urine of five female animals; the cow, goat, she-buffalo, sheep, and she-ass.).
    -मूलम् there are nine varieties of the pentad combinations of roots; लघुपञ्चमूल, बृहत्पञ्चमूल, शतावर्यादि, तृणपञ्चमूल, जीवकादिपञ्चमूल, पुनर्नवादिपञ्चमूल, गोक्षुरादि˚, वल्ली˚.
    -रत्नम् a collection of five gems; (they are variously enumerated: (1) नीलकं वज्रकं चेति पद्मरागश्च मौक्तिकम् । प्रवालं चेति विज्ञेयं पंचरत्नं मनीषिभिः ॥ (2) सुवर्णं रजतं मुक्ता राजावर्तं प्रवालकम् । रत्नपञ्चकमाख्यातम्...॥ (3) कनकं हीरकं नीलं पद्मरागश्च मौक्तिकम् । पञ्चरत्नमिदं प्रोक्त- मृषिभिः पूर्वदर्शिभिः ॥
    -2 the five most admired episodes of the Mahābhārata; गीता, विष्णुसहस्रनाम, भीष्मस्तवराज, अनुस्मृति and गजेन्द्रमोक्ष).
    -रसा the आमलकी tree (Mar. आंवळी).
    -रात्रम् 1 a period of five nights; इत्यर्थं वयमानीताः पञ्चरात्रो$पि विद्यते Pañch.3.24.
    -2 N. of one of Bhāsa's dramas.
    -3 N. of a philosophical treatise attributed to Nārada.
    -4 N. of an अहीन (sacrifice) lasting for 5 days; स एतं पञ्चरात्रं पुरुषमेधं यज्ञक्रतुमपश्यत् Śat. Br.; cf. Mb.12.218. 11.
    -राशिकम् the rule of five (in math.).
    -लक्षणम् a Purāṇa; so called because it deals with five important topics:-- सर्गश्च प्रतिसर्गश्च वंशो मन्वन्तराणि च । वंशानुचरितं चैव पुराणं पञ्चलक्षणम् ॥ see पुराण also.
    -लवणम् five kinds of salt; i. e. काचक, सैन्धव, सामुद्र, बिड and सौवर्चल.
    -लाङ्गलकम् a gift (महादान) of as much land as can be cultivated with five ploughs.
    -लोकपालः the five guardian deities viz. Vināyaka, Durgā, Vāyu, Ākāśa and Aśvinīkumāra.
    -लोहम् a metallic alloy containing five metals (i. e. copper, brass, tin, lead and iron).
    -लोहकम् the five metals i. e. gold, silver, copper, tin and lead.
    -वटः the sacred or sacrificial thread worn across the breast (यज्ञोपवीत).
    -वटी 1 the five fig-trees: i. e. अश्वत्थ, बिल्व, वट, धात्री and अशोक.
    -2 N. of a part of the Daṇḍakā forest where the Godāvarī rises and where Rāma dwelt for a considerable time with his beloved; it is two miles from Nasik; परिहरन्तमपि मामितः पञ्चवटीस्नेहो बलादाकर्षतीव U.2.27/28; R.13.34.
    -वर्गः 1 an aggregate of five.
    -2 the five essential elements of the body.
    -3 the five organs of sense; संतुष्टपञ्चवर्गो$हं लोकयात्रां प्रवाहये Rām.2.19.27.
    -4 the five daily sacrifices enjoined to be performed by a Brāhmaṇa; cf. महायज्ञ.
    -5 the five classes of spies (कापटिक, उदास्थित, गृहपतिव्यञ्जन, वैदेहिकव्यञ्जन and तापसव्यञ्जन); cf. Kull. on Ms.7.154.
    -वर्षदेशीय a. about five years old.
    -वर्षीय a. five years old.
    -वल्कलम् a collection of the barks of five kinds of trees; namely न्यग्रोध, उदुम्बर, अश्वत्थ, प्लक्ष and वेतस.
    -वल्लभा N. of Draupadī.
    -वार्षिक a. recurring every five years.
    -वाहिन् a. drawn by five (as a carriage).
    -विंश a. twenty-fifth.
    -शः 1 a Stoma consisting of 25 parts.
    -2 N. of Viṣṇu (regarded as the 25th तत्त्व); स तु जन- परितापं तत्कृतं जानता ते नरहर उपनीतः पञ्चतां पञ्चविंश Bhāg. 7.8.53.
    -विंशतिः f. twenty-five.
    -विंशतिका a collection of twenty-five; as in वेतालपञ्चविंशतिका.
    -विध a. five- fold, of five kinds. ˚प्रकृतिः f. the five departments of a government; अमात्यराष्ट्रदुर्गार्थदण्डाख्याः पञ्च चापराः Ms.7.157.
    -वीरगोष्ठम् an assembly room, concert-hall; रागमञ्जरी नाम पञ्चवीरगोष्ठे संगीतकमनुष्ठास्यति Dk.2.
    -वृत्, -वृतम् ind. five-fold.
    -वृत्तिता depending on senses; Rām.2.1.65.
    -शत a. amounting to five hundred.
    (-तम्) 1 one hundred and five.
    -2 five hundred.
    -शाखः 1 the hand; स्वशिरः पश्चशाखाभ्यामभिहत्यायतेक्षणा Mb.11.17.3; कदापि नो मुञ्चति पञ्चशाखः (नारायणस्य) Rām. Ch.1.9; स्फूर्जद्रत्नाङ्गुलीयद्युतिशबलनखद्योतिभिः पञ्चशाखैः Śiva B.3.49.
    -2 an elephant.
    -शारदीयः N. of a Yāga.
    -शिखः a lion.
    -शीलम् the five rules of conduct; Buddh.
    -शुक्लम् The holy combination of five days, viz. Uttarāyaṇa (day of the gods), the bright half of the month (day of the manes) and day time, हरिवासर and सिद्धक्षेत्र (cf. त्रिशुक्लम्).
    -ष a. (pl.) five or six; सन्त्यन्ये$पि बृहस्पतिप्रभृतयः संभाविताः पञ्चषाः Bh.2.34.
    -षष्ट a. sixty-fifth.
    -षष्टिः f. sixty-five.
    -सटः one with five tufts of hair on the head (सटाः जटाः केशसन्निवेशे मध्ये मध्ये पञ्चसु स्थानेषु क्षौरवद्वापनम्); दासो$यं मुच्यतां राज्ञस्त्वया पञ्चसटः कृतः Mb.3.272.18; (Mar. पांच पाट काढणें).
    -सप्तत a. seventy-fifth.
    -सप्ततिः f. seventy-five.
    -सस्यम् the five grains viz. धान्य, मुद्ग, तिल, यव and माष.
    -सिद्धान्ती f. the five astronomical doctrines from astronomical book like सूर्यसिद्धान्त etc.
    -सिद्धौषधयः the five medi- cinal plants:-- तैलकन्द, सुधाकन्द, क्रोडकन्द, रुदन्तिक, सर्पाक्षी.
    -सुगन्धकम् the five kinds of aromatic vegetable sub- stances; they are:-- कर्पूरकक्कोललवङ्गपुष्पगुवाकजातीफलपञ्चकेन । समांशभागेन च योजितेन मनोहरं पञ्चसुगन्धकं स्यात् ॥.
    -सूनाः f. the five things in a house by which animal life may be accidentally destroyed; they are:-- पञ्चसूना गृहस्थस्य चुल्ली पेषण्युपस्करः कण्डनी चोदकुम्भश्च Ms.3.68.
    -सूरणाः the five medicinal esculent roots; sweet and bitter सूरण, अत्यम्ल- पर्णी, काण्डीर, मालाकन्द. &c.
    -स्रोतम् n. the mind; पञ्चस्रोतसि निष्णातः Mb.12.218.11. (com. पञ्चस्त्रोतांसि विषयकेदारप्रणालिका यस्य तस्मिन् मनसि).
    -हायन a. five years old.

    Sanskrit-English dictionary > पञ्चन् _pañcan

  • 16 पम्पा _pampā

    पम्पा 1 N. of a lake in the Daṇḍakā forest; इदं च पम्पाभिधानं सरः U.1; R.13.3; Bk.6.73.
    -2 N. of a river in the south of India.

    Sanskrit-English dictionary > पम्पा _pampā

  • 17 शरः _śarḥ

    शरः [शॄ-अच्]
    1 An arrow, a shaft; क्व च निशितनिपाता वज्रसाराः शरास्ते Ś.1.1; शरश्च त्रिविधो ज्ञेयः स्त्री पुमाँश्च नपुंसकः । अग्रस्थूलो भवेन्नारी पश्चात्स्थूलो भवेत् पुमान् । समो नपुंसको ज्ञेयः Dhanur. 62-63.
    -2 A kind of white reed or grass (Mar. देवनळ, बोरू); कुशकाशशरैः पर्णैः सुपरिच्छादितां तथा Rām.3.15.22; शरकाण्डपाण्डुगण्डस्थला M.3.8; मुखेन सीता शरपाण्डुरेण R.14.26; Śi.11.3.
    -3 The cream of slightly curdled milk, cream; आपो वा अर्कस्तद्यदपां शर आसीत् सम- हन्यत सा पृथिवी Bṛi. Up.1.2.2.
    -4 Hurt, injury, wound.
    -5 The number 'five'; cf. शराग्नि q. v.
    -6 (In astr.) The versed sine of an arc.
    -7 Kuśa grass; तथा शरेष्वपि MS.8.3.33 (शरशब्दस्यापि कुशेषु प्रयोगो दृश्यते ŚB. on ibid.); भृशरसं शरसंहितकान्तिके Rām. ch.4.7.
    -रम् Water.
    -Comp. -अग्निः the number 'thirtyfive'; शराग्निपरिमाणं च तत्रासौ वसते सुखम् Mb.13.17.26.
    -अग्ऱ्यः an excellent arrow.
    -अभ्यासः, -आघातः archery.
    -असनम्, -आस्यम् an arrowshooter, a bow; शरासनं तेषु विकृष्यतामिदम् Ś.6.28; R.3.52; Ku.3.64.
    -आक्षेपः flight of arrows.
    -आरोपः, -आवापः a bow; तान् गृहीतशरावापान् Mb.1.189.13; आवापः also means quiver; चिच्छेद कार्मुकं दीप्तं शरावापं च सत्वरम् Mb. 6.9.61.
    -आवरः a quiver; शरावरौ शरैः पूर्णौ Rām.3. 64.49. (
    -रम्) a coat of mail; तच्चाग्निसदृशं दीप्तं रावणस्य शरावरम् Rām.3.51.14.
    -आवरणम् a shield; शितनिस्त्रिंश- हस्तस्य शरावणधारिणः Mb.6.61.28.
    -आश्रयः a quiver.
    -आसः a bow; Bhāg.
    - आहत a. struck by an arrow.
    -इषीका an arrow.
    -इष्टः the mango tree.
    -उपासनम् archery practice; स्मारी शरोपासनवेदिकेव N.14.54.
    -ओघः a shower or multitude of arrows.
    -काण़्डः 1 a reed- stalk.
    -2 a shaft of an arrow.
    -क्षेपः the range of an arrow-shot.
    -घातः shooting with arrows, archery.
    -जम् fresh butter.
    -जः N. of Kārtikeya.
    -जन्मन् m. an epithet of Kārtikeya; उमावृषाङ्कौ शरजन्मना यथा R.3.23.
    -जालम् a multitude or dense mass of arrows; शरजालावृते व्योम्नि च्छायाभूते समन्ततः Mb.4.59.3.
    -दुर्दिनम् a shower of arrows; Rām.
    -धिः a quiver; सहशरधि निजं तथा कार्मुकम् Ki.18.16.
    -पातः an arrow's flight. ˚स्थानम् a bow shot.
    -पुङ्खः, -पुङ्खा the feathered end of an arrow.
    -प्रवेगः a swift arrow.
    -फलम् the blade or barb of an arrow.
    -भङ्गः N. of a sage whom Rāma visited in the Daṇḍaka forest; अदः शरण्यं शरभङ्ग- नाम्नस्तपोवनं पावनमाहिताग्नेः R.13.45.
    -भूः N. of Kārtikeya.
    -भृष्टिः f. the point of an arrow.
    -मल्लः a bow-man, an archer.
    -यन्त्रकम् the string on which the palm-leaves of a manuscript are filed.
    -वनम् (वणम्) 1 a thicket of reeds; आराध्यैनं शरवणभवं देवमुल्लङ्घिताध्वा Me.47. °reee;उद्भवः, ˚भवः epithets of Kārtikeya.
    -2 a bed of Kuśa grass; शरवणमेवेदं कुशवनमिति ŚB. on MS.8.3.33.
    -वर्षः a shower or volley of arrows.
    -वाणिः 1 the head of an arrow.
    -2 an ar- cher.
    -3 a maker of arrows.
    -4 a foot-soldier.
    -वृष्टिः f. a shower of arrows.
    -व्रातः a mass or multitude of arrows.
    -संधानम् taking aim with an arrow; शरसंधानं नाटयति Ś.1.
    -संबाध a. covered with arrows; किमुक्तैः शर- संबाधाम् U.4.28 (v. l.).
    -स्तम्बः a clump of reeds.

    Sanskrit-English dictionary > शरः _śarḥ

  • 18 དབྱུག་པ་ཅན་

    [dbyug pa can]
    daṇḍaka, daṇḍika, yastīka - 1) laikantis lazdą; 2) mit. saulės tarnas; 3) žr. dbyug 'dzin 2).

    Tibeto-lietuvių žodynas > དབྱུག་པ་ཅན་

  • 19 अर्ण


    árṇa
    as, am m. n. a wave, flood stream RV. BhP. ;

    (figuratively applied to the) tumult of battle RV. V, 50, 4 ;
    m. a letter, syllable RāmatUp. N. of a metre (comprising ten feet, andﾠ belonging to the class called Daṇḍaka);
    the teak tree ( seeﾠ arjunâ̱pama above) L. ;
    N. of a man ( seeﾠ arnacitráratha below) (ā) f. a river L., m. pl. N. of a people BhP. ;
    - अर्णसाति
    - अर्नाचित्ररथा

    Sanskrit-English dictionary > अर्ण

  • 20 आराम


    ā-rāmá
    m. delight, pleasure ṠBr. TUp. Bhag. Bhartṛ. ;

    place of pleasure, a garden, grove Mn. Yājñ. MBh. R. Mṛicch. Kathās. etc.;
    N. of a particular Daṇḍaka metre;
    + cf. ἠρέμα andﾠ ἔρημος

    Sanskrit-English dictionary > आराम

Страницы

См. также в других словарях:

  • Dandaka — (Sanskrit: दंडक) was the name of aranya or forest, lying between the Godavari and Narmada. It was of vast extent, and some passages of the Ramayana represent it as beginning immediately south of the Yamuna. This forest is the scene of many of… …   Wikipedia

  • daṇḍaka — दण्डक …   Indonesian dictionary

  • daṇḍakā-vana — दण्डकावन …   Indonesian dictionary

  • daṇḍakâ̱lasaka — दण्डकालसक …   Indonesian dictionary

  • daṇḍakâ̱raṇya — दण्डकारण्य …   Indonesian dictionary

  • daṇḍakâ̱sana — दण्डकासन …   Indonesian dictionary

  • bhuja-daṇḍaka — भुजदण्डक …   Indonesian dictionary

  • citrá-daṇḍaka — चित्रदण्डक …   Indonesian dictionary

  • hanumad-daṇḍaka — हनुमद्दण्डक …   Indonesian dictionary

  • lā́ṅgala-daṇḍaka — लाङ्गलदण्डक …   Indonesian dictionary

  • lupta-daṇḍaka — लुप्तदण्डक …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»