-
1 vacuus
a, um (superl. vacuissimus O)1) пустой, пустующий, порожний, незанятый (locus Sen; domus V, T, castra Cs); неисписанный, незаполненный (cera O; charta M)equus v. L — лошадь без всадника; ноaliquid vacuum facere L — делать пустым, освобождать, очищать что-л.2)а) свободный (aliquā re, ab aliquā re или alicujus rei C, Cs etc.): обнаженный, вынутый (gladius vaginā v. C); лишённый ( domus tabulis pictis vacua C)animae v. Ap — бездыханныйager frugum v. Sl — бесплодное полеv. dentibus T — беззубыйб) не имеющий (v. metu O); неимущий, бедный ( viator J); свободный, чистый (v. culpā T; mare vacuum ab hostibus L); стоящий вне (v. periculo C, L, T и a periculo C)3) незаселённый, безлюдный, пустынный ( agri O)4) открытый, доступный ( aedes vacua alicui H)5) просторный (porticus V; aedes H); обширный, широкий ( aequor V)6) внимательный ( aures H)7) ( о женщинах) одинокий (sc. virgo H)8) незащищённый, беззащитный (res publica Sl; mare T)9) никому не принадлежащий, вакантный ( sacerdotia T); бесхозяйный ( praedia C)10) располагающий свободным временем, праздный, досужий (homo C, H); незанятый, свободный ( tempus C)11) не ведущий войны ( civitas L)12) свободный, освобождённый ( omni tribūto T и a tributis T)13) не имеющий забот, беззаботный, безмятежный, спокойный (v. animo Sl и animi St; v. ac solutus C)14) получивший свободу действий, имеющий развязанные руки ( Romani pace Punicā vacui L)vacuum est Sl, T — представляется возможным, во (в чьей-л.) власти, можно18) не приносящий дохода ( vacuam habere pecuniam Dig). — см. тж. vacua и vacuum -
2 vacantia
văco, āvi, ātum, 1 ( perf. vacui, Tert. Pall. 4; id. Pud. 8 fin.; id. adv. Val. 9), v. n. [etym. dub.], to be empty, void, or vacant; to be void of, or without; not to contain (class.; cf.: careo, egeo).I.In gen.A.Lit., of space, etc.1.Absol.:2.quācumque vacat spatium, quod inane vocamus,
Lucr. 1, 507; so,spatium,
id. 2, 1053; 6, 1029:inane,
id. 1, 520:villa ita completa militibus est, ut vix triclinium... vacaret,
Cic. Att. 13, 52, 1:tota domus superior vacat,
id. ib. 13, 12, 10:aedes,
Plaut. Cas. 3, 1, 7:maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,
to be uninhabited, uncultivated, Caes. B. G. 4, 3:locus,
id. ib. 1, 28; Quint. 8, 6, 18; 9, 4, 118; 10, 3, 33:ostia septem Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles,
Ov. M. 2, 256:odi cum late splendida cera vacat,
id. Am. 1, 11, 20:haec fiunt dum vacat harena,
Sen. Ep. 7, 4.—With abl. (so most freq.):3.illa natura caelestis et terra vacat et umore,
Cic. Tusc. 1, 26, 65; cf. id. N. D. 2, 24, 64:mens vacans corpore,
id. ib. 1, 10, 25:hoste vacare domos,
Verg. A. 3, 123:(domus) quae Igne vacet,
Ov. M. 2, 764:custode vacans,
id. ib. 2, 422:ora vacent epulis,
i. e. abstain from, id. ib. 15, 478: ea pars oppidi, quae fluminis circuitu vacabat, Auct. B. G. 8, 41. —With ab:B. 1.haec a custodiis classium loca maxime vacabant,
Caes. B. C. 3, 25.—With abl.:2.ejusmodi (nimiis animi) motibus sermo debet vacare,
Cic. Off. 1, 38, 136:nulla vitae pars vacare officio potest,
id. ib. 1, 2, 4:omni curatione et administratione rerum (dii),
id. N. D. 1, 1, 2:studiis,
id. de Or. 3, 11, 43:curā et negotio,
id. Leg. 1, 3, 8:vitio,
id. ib. 3, 3, 10:culpā,
id. Fam. 7, 3, 4:criminibus,
Quint. 10, 1, 34:febri,
Cels. 2, 14 med.:morbis,
Dig. 21, 1, 53:amplitudo animi pulchrior, si vacet populo,
keeps free from, remains aloof from, Cic. Tusc. 2, 26, 64:respublica et milite illic et pecuniā vacet,
be free from the necessity of furnishing, Liv. 2, 48, 9.—With ab and abl.:II.nullum tempus illi umquam vacabat aut a forensi dictione aut a scribendo,
Cic. Brut. 78, 272:(rex) quicquid a bellis populi Romani vacabat, cum hominibus nostris consuetudines jungebat,
id. Deiot. 9, 27:a publico officio et munere,
id. Div. 2, 2, 7:ab opere (milites),
Caes. B. C. 3, 76:ne quando a metu ac periculis vacarent,
Liv. 7, 1:vacant ab imbecillis valetudinaria,
Col. 12, 3, 8:a culpā,
Sen. Ep. 97, 1:a periculo,
id. Q. N. 6, 1, 1:a negotiis,
Phaedr. 3 prol.—In partic.A.To be free from labor, not busied, idle, at leisure; to have leisure or time:2.quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes: aut, si ne tu quidem vacas, noli, etc.,
Cic. Fam. 12, 30, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1; Quint. 10, 3, 27:festus in pratis vacat otioso Cum bove pagus,
Hor. C. 3, 18, 11:si vacabis,
Cic. Att. 12, 38, 2:si forte vacas,
Hor. Ep. 2, 2, 95.—After the Aug. per. esp. freq.a.Vacare alicui rei, to be free to attend, apply, or devote one's self to something; to have leisure or time for a thing (cf. studeo):b.philosophiae, Quinte, semper vaco,
Cic. Div. 1, 6, 10:in itinere, quasi solutus ceteris curis, huic uni vacaret,
Plin. Ep. 3, 5, 15:huic uni negotio vacare,
Vell. 2, 114, 1:ille non vacasse sermoni suo regem causatus discessit,
Curt. 6, 7, 21:paulum etiam palaestricis,
Quint. 1, 11, 15:studio operis pulcherrimi,
id. 12, 1, 4:foro,
id. 10, 1, 114:clientium negotiis,
Tac. A. 16, 22:non discendo tantum juri, sed etiam docendo,
Quint. 12, 1, 10:libellis legendis ac rescribendis,
Suet. Aug. 45:queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volentibus non vacaverint,
have no leisure for them, can not attend to them, Sen. Brev. Vit. 2, 5.—Rarely absol.:dum perago tecum pauca sed apta, vaca,
Ov. Am. 2, 2, 2.—Vacare ad aliquid:c.non vaco ad istas ineptias,
Sen. Ep. 49, 9; cf. ( poet.):in grande opus,
Ov. P. 3, 3, 36; also, with inf.:sternere acies,
Stat. Th. 8, 185.—Vacat (alicui), impers., there is time, room, or leisure for a thing ( poet. and in post-Aug. prose).(α).With inf. (so most freq.): si primā repetens ab origine pergam Et vacet annales nostrorum audire laborum, Verg. A. 1, 373:(β).tunc et elegiam vacabit in manus sumere,
Quint. 10, 1, 58:non vacabit incohare haec studia,
id. 1, 12, 12: hactenus indulsisse vacat, it is permitted, i. q. licet, Verg. A. 10, 625 Heyne; imitated by Sil. 17, 374.—With dat., I ( thou, he, etc.) have leisure or time for a thing:B.nobis venari nec vacat nec libet,
Plin. Ep. 9, 16, 1:non vacat exiguis rebus adesse Jovi,
Ov. Tr. 2, 216:nec nostris praebere vacet tibi cantibus aures,
id. M. 5, 334:obstat enim diligentiae scribendi etiam fatigatio et abunde, si vacet, lucis spatia sufficiunt,
Quint. 10, 3, 27:cui esse diserto vacet,
id. 11, 1, 50:quo magis te, cui vacat, hortor, etc.,
Plin. Ep. 1, 10, 11; 8, 15, 1; Curt. 10, 10, 12; Vell. 1, 15, 1; 2, 124, 1.— Absol.:teneri properentur amores, Dum vacat,
Ov. Am. 3, 1, 70:si vacat,
Juv. 1, 21. —Of possessions, lands, etc., to be unoccupied, vacant, ownerless:2.cum agri Ligustini... aliquantum vacaret, senatūs consultum est factum, ut is ager viritim divideretur,
Liv. 42, 4, 3:fundi possessionem nancisci, quae ex neglegentiā domini vacat,
Dig. 41, 3, 37:si nemo sit, bona vacabunt,
ib. 38, 7, 2 fin. —Esp., of offices, relations, positions, employments, etc., to be vacant, without incumbent, etc.:A.si Piso adesset, nullius philosophiae vacaret locus,
Cic. N. D. 1, 7, 16: quid enim nostrā victum esse Antonium, si victus est, ut alii vacaret, quod ille obtinuit? may stand open, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 17, 6:rogo ut Suram praeturā exornare digneris, cuia locus vacet,
Plin. Ep. 10, 12 (7), 1:rogo dignitati... vel auguratum vel septemviratum, quia vacant, adicere digneris,
id. ib. 10, 13 (8).— Hence, văcans, antis, P. a.Empty, unoccupied, without an owner, vacant:B.locus,
Sen. Cons. ad Marc. 16, 8:metaphora... vacantem locum occupare debet,
Quint. 8, 6, 18:regnum,
Just. 42, 4, 2; 25, 2, 4; 27, 3, 1:saltus,
Verg. G. 3, 477:balneae,
Tac. H. 3, 11:bona,
Dig. 30, 1, 93; 30, 1, 111.— Subst.: văcantia, ĭum, n., vacant estates, property without an owner:ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret,
Tac. A. 3, 28.—Of women, single, unmarried, without a husband:C.qui vacantem mulierem rapuit vel nuptam,
Dig. 48, 6, 5; Quint. Decl. 262 (cf. vacua, Ov. H. 20, 149).—Of persons, at leisure, unoccupied, idle:nec petiit animum vacantem,
Ov. M. 9, 612.— Subst.: văcantĭa, ĭum, n., that which is superfluous, useless (post-class.):vacantia ex quāque re ac non necessariā auferre et excidere,
Gell. 6, 5, 6.—Hence, adv.: vă-canter, superfluously, Gell. 17, 10, 16. -
3 vaco
văco, āvi, ātum, 1 ( perf. vacui, Tert. Pall. 4; id. Pud. 8 fin.; id. adv. Val. 9), v. n. [etym. dub.], to be empty, void, or vacant; to be void of, or without; not to contain (class.; cf.: careo, egeo).I.In gen.A.Lit., of space, etc.1.Absol.:2.quācumque vacat spatium, quod inane vocamus,
Lucr. 1, 507; so,spatium,
id. 2, 1053; 6, 1029:inane,
id. 1, 520:villa ita completa militibus est, ut vix triclinium... vacaret,
Cic. Att. 13, 52, 1:tota domus superior vacat,
id. ib. 13, 12, 10:aedes,
Plaut. Cas. 3, 1, 7:maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,
to be uninhabited, uncultivated, Caes. B. G. 4, 3:locus,
id. ib. 1, 28; Quint. 8, 6, 18; 9, 4, 118; 10, 3, 33:ostia septem Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles,
Ov. M. 2, 256:odi cum late splendida cera vacat,
id. Am. 1, 11, 20:haec fiunt dum vacat harena,
Sen. Ep. 7, 4.—With abl. (so most freq.):3.illa natura caelestis et terra vacat et umore,
Cic. Tusc. 1, 26, 65; cf. id. N. D. 2, 24, 64:mens vacans corpore,
id. ib. 1, 10, 25:hoste vacare domos,
Verg. A. 3, 123:(domus) quae Igne vacet,
Ov. M. 2, 764:custode vacans,
id. ib. 2, 422:ora vacent epulis,
i. e. abstain from, id. ib. 15, 478: ea pars oppidi, quae fluminis circuitu vacabat, Auct. B. G. 8, 41. —With ab:B. 1.haec a custodiis classium loca maxime vacabant,
Caes. B. C. 3, 25.—With abl.:2.ejusmodi (nimiis animi) motibus sermo debet vacare,
Cic. Off. 1, 38, 136:nulla vitae pars vacare officio potest,
id. ib. 1, 2, 4:omni curatione et administratione rerum (dii),
id. N. D. 1, 1, 2:studiis,
id. de Or. 3, 11, 43:curā et negotio,
id. Leg. 1, 3, 8:vitio,
id. ib. 3, 3, 10:culpā,
id. Fam. 7, 3, 4:criminibus,
Quint. 10, 1, 34:febri,
Cels. 2, 14 med.:morbis,
Dig. 21, 1, 53:amplitudo animi pulchrior, si vacet populo,
keeps free from, remains aloof from, Cic. Tusc. 2, 26, 64:respublica et milite illic et pecuniā vacet,
be free from the necessity of furnishing, Liv. 2, 48, 9.—With ab and abl.:II.nullum tempus illi umquam vacabat aut a forensi dictione aut a scribendo,
Cic. Brut. 78, 272:(rex) quicquid a bellis populi Romani vacabat, cum hominibus nostris consuetudines jungebat,
id. Deiot. 9, 27:a publico officio et munere,
id. Div. 2, 2, 7:ab opere (milites),
Caes. B. C. 3, 76:ne quando a metu ac periculis vacarent,
Liv. 7, 1:vacant ab imbecillis valetudinaria,
Col. 12, 3, 8:a culpā,
Sen. Ep. 97, 1:a periculo,
id. Q. N. 6, 1, 1:a negotiis,
Phaedr. 3 prol.—In partic.A.To be free from labor, not busied, idle, at leisure; to have leisure or time:2.quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes: aut, si ne tu quidem vacas, noli, etc.,
Cic. Fam. 12, 30, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1; Quint. 10, 3, 27:festus in pratis vacat otioso Cum bove pagus,
Hor. C. 3, 18, 11:si vacabis,
Cic. Att. 12, 38, 2:si forte vacas,
Hor. Ep. 2, 2, 95.—After the Aug. per. esp. freq.a.Vacare alicui rei, to be free to attend, apply, or devote one's self to something; to have leisure or time for a thing (cf. studeo):b.philosophiae, Quinte, semper vaco,
Cic. Div. 1, 6, 10:in itinere, quasi solutus ceteris curis, huic uni vacaret,
Plin. Ep. 3, 5, 15:huic uni negotio vacare,
Vell. 2, 114, 1:ille non vacasse sermoni suo regem causatus discessit,
Curt. 6, 7, 21:paulum etiam palaestricis,
Quint. 1, 11, 15:studio operis pulcherrimi,
id. 12, 1, 4:foro,
id. 10, 1, 114:clientium negotiis,
Tac. A. 16, 22:non discendo tantum juri, sed etiam docendo,
Quint. 12, 1, 10:libellis legendis ac rescribendis,
Suet. Aug. 45:queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volentibus non vacaverint,
have no leisure for them, can not attend to them, Sen. Brev. Vit. 2, 5.—Rarely absol.:dum perago tecum pauca sed apta, vaca,
Ov. Am. 2, 2, 2.—Vacare ad aliquid:c.non vaco ad istas ineptias,
Sen. Ep. 49, 9; cf. ( poet.):in grande opus,
Ov. P. 3, 3, 36; also, with inf.:sternere acies,
Stat. Th. 8, 185.—Vacat (alicui), impers., there is time, room, or leisure for a thing ( poet. and in post-Aug. prose).(α).With inf. (so most freq.): si primā repetens ab origine pergam Et vacet annales nostrorum audire laborum, Verg. A. 1, 373:(β).tunc et elegiam vacabit in manus sumere,
Quint. 10, 1, 58:non vacabit incohare haec studia,
id. 1, 12, 12: hactenus indulsisse vacat, it is permitted, i. q. licet, Verg. A. 10, 625 Heyne; imitated by Sil. 17, 374.—With dat., I ( thou, he, etc.) have leisure or time for a thing:B.nobis venari nec vacat nec libet,
Plin. Ep. 9, 16, 1:non vacat exiguis rebus adesse Jovi,
Ov. Tr. 2, 216:nec nostris praebere vacet tibi cantibus aures,
id. M. 5, 334:obstat enim diligentiae scribendi etiam fatigatio et abunde, si vacet, lucis spatia sufficiunt,
Quint. 10, 3, 27:cui esse diserto vacet,
id. 11, 1, 50:quo magis te, cui vacat, hortor, etc.,
Plin. Ep. 1, 10, 11; 8, 15, 1; Curt. 10, 10, 12; Vell. 1, 15, 1; 2, 124, 1.— Absol.:teneri properentur amores, Dum vacat,
Ov. Am. 3, 1, 70:si vacat,
Juv. 1, 21. —Of possessions, lands, etc., to be unoccupied, vacant, ownerless:2.cum agri Ligustini... aliquantum vacaret, senatūs consultum est factum, ut is ager viritim divideretur,
Liv. 42, 4, 3:fundi possessionem nancisci, quae ex neglegentiā domini vacat,
Dig. 41, 3, 37:si nemo sit, bona vacabunt,
ib. 38, 7, 2 fin. —Esp., of offices, relations, positions, employments, etc., to be vacant, without incumbent, etc.:A.si Piso adesset, nullius philosophiae vacaret locus,
Cic. N. D. 1, 7, 16: quid enim nostrā victum esse Antonium, si victus est, ut alii vacaret, quod ille obtinuit? may stand open, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 17, 6:rogo ut Suram praeturā exornare digneris, cuia locus vacet,
Plin. Ep. 10, 12 (7), 1:rogo dignitati... vel auguratum vel septemviratum, quia vacant, adicere digneris,
id. ib. 10, 13 (8).— Hence, văcans, antis, P. a.Empty, unoccupied, without an owner, vacant:B.locus,
Sen. Cons. ad Marc. 16, 8:metaphora... vacantem locum occupare debet,
Quint. 8, 6, 18:regnum,
Just. 42, 4, 2; 25, 2, 4; 27, 3, 1:saltus,
Verg. G. 3, 477:balneae,
Tac. H. 3, 11:bona,
Dig. 30, 1, 93; 30, 1, 111.— Subst.: văcantia, ĭum, n., vacant estates, property without an owner:ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret,
Tac. A. 3, 28.—Of women, single, unmarried, without a husband:C.qui vacantem mulierem rapuit vel nuptam,
Dig. 48, 6, 5; Quint. Decl. 262 (cf. vacua, Ov. H. 20, 149).—Of persons, at leisure, unoccupied, idle:nec petiit animum vacantem,
Ov. M. 9, 612.— Subst.: văcantĭa, ĭum, n., that which is superfluous, useless (post-class.):vacantia ex quāque re ac non necessariā auferre et excidere,
Gell. 6, 5, 6.—Hence, adv.: vă-canter, superfluously, Gell. 17, 10, 16.
Перевод: с латинского на все языки
со всех языков на латинский- Со всех языков на:
- Латинский
- С латинского на:
- Все языки
- Английский
- Русский