-
101 слишком
нареч.чиктән (чамадан) тыш, кирәгеннән артык, чамасыз, ифрат -
102 смертельный
-ая; -ое1) үлем...ы, үлемгә китерә торган, үтерә торган, үтергеч2) перен. үтергеч, юк иткеч, җимергеч, аяусыз, хәлиткеч3) перен. аяусыз, рәхимсез, чиксез тирән4) перен. бик нык, бик каты, чиктән тыш -
103 сумасшедший
-ая; -ее1) акылдан язган, дивана, тиле2) в знач. сущ. сумасшедший м, сумасшедшая ж акылдан язган [кеше], дивана [кеше]3) разг. ( безрассудный) акылсыз; дуамал4) разг. (невероятный по силе и т. п.) чиктән тыш зур (югары, көчле), акылга сыймаслык... -
104 украшательство
сартык бизәкләргә тырышу, чамадан тыш бизәкләү белән мавыгу, чиктән тыш купшылык -
105 умопомрачительный
-ая; -оеразг.гадәттән тыш, чиктән тыш, акылга сыймаслык -
106 чрезмерный
-ая; -оечиктән тыш күп, кирәгеннән артык, чамасыз күп, чамасыз -
107 экстраординарность
жгадәттән тышлык, гадәттән тыш булу, сирәк очрый торганлык -
108 экстраординарный
-
109 зарубежный
четель, эджнебий, ябанджы, тышзарубежные страны - тыш (четель) мемлекетлеризарубежная литература - четель эдебияты -
110 иностранный
четель, эджнебий, ябанджы, тышиностранный язык - эджнебий тильминистерство иностранных дел - тыш ишлер назирлиги -
111 куржталышташ
куржталышташ-аммногокр.1. бегать; двигаться, быстро перебирая ногамиТыш-туш куржталышташ бегать туда-сюда;
урем мучко куржталышташ бегать по улице.
А молышт, уремлан тореш йоген кайыше вӱдым пӱялен, «корабль-влакым» колтылыт, куржталыштыт, кычкыркалат, воштыл колтат. Г. Ефруш. А другие, запрудив ручейки, текущие поперёк улицы, пускают «корабли», бегают, кричат, смеются.
2. бегать; хлопотать, находясь в спешке; заниматься чем-л.Паша дене куржталышташ бегать по делу;
унам ончен куржталышташ бегать, ухаживая за гостями.
– Поро кече, шич, кӓзыр самоварым шындыктем, – оза куржталышташ тӱҥале. Я. Ялкайн. – Добрый день, садись, сейчас попрошу поставить самовар, – стал бегать хозяин.
3. бегать; ухаживатьӰдыр почеш куржталышташ бегать за девушкой.
Эн ончычак, Тамара почеш куржталышташ мый дечем писырак йол кӱлеш. С. Чавайн. Прежде всего, чтобы бегать за Тамарой, нужны ноги быстрее моих.
4. бегать; быстро двигаться (о чем-л.)Шинча тыш-туш куржталыштеш. Я. Ялкайн. Глаза бегают туда-сюда.
-
112 руалташ
руалташГ.: роалташ-ем1. схватить, взять что-л. резким, быстрым движениемӰдыр конвертым писын руалтыш. В. Дмитриев. Девушка быстро схватила конверт.
Мый пычалым руалтышым, но почеш кодым. В. Иванов. Я схватил ружьё, но опоздал.
2. подхватитьМардеж, муро йӱкым руалтен, эҥер мучко куржеш. К. Васин. Ветер, подхватив песню, мчится вдоль реки.
3. перен. метнуться, прыгнутьМераҥ тыш руалта – ваштарешыже «агач!» шокта, вес вере руалта, адакат «агач!» С. Чавайн. Заяц прыгнет в одну сторону, навстречу слышится «агач!», метнётся в другую сторону, снова – «агач!»
Чачи тыш-туш ончале, омсашке руалтыш. С. Чавайн. Чачи оглянулась, метнулась к двери.
Составные глаголы:
-
113 таран
тарантаран (самолётын, танкын, корабльын вес танкыш, корабльыш, самолётыш миен керылтмаш)Виктор Талалихинла мемнан чапланыше кок шӱдӧ утла авиаторна-влак южышто фашистский самолётыш керылтыныт, тараным ыштеныт. «Ончыко» Более 200 наших прославленных авиаторов как Талалихин столкнулись (букв. воткнулись) с фашистскими самолётами, совершили таран.
-
114 антидиалектический
прил.диалектик ҡанундарҙан тыш, диалектикаға ҡаршы -
115 безграничный
1. прил.бесконечныйикһеҙ-сикһеҙ, осһоҙ-ҡырыйһыҙ, сикһеҙ-ҡырыйһыҙ, иге-сиге булмаған, сикһеҙ2. прил. перен.сикһеҙ, сиктән тыш ҙур; безграничная радость сикһеҙ ҙур шатлыҡ -
116 безумный
1. прил. уст.сумасшедшийтиле, диуана, аҡылдан яҙғанкеше2. прил.крайне безрассудныйуйламай эшләгән, дыуамал, башһыҙ, аҡылһыҙ, ахмаҡ3. прил. разг.очень сильныйсаманан (сиктән) тыш, иҫ киткес ныҡ (көслө) -
117 болезненный
1. прил.часто болеющийауырыусан, сирләүсән, сирләшкә, сырхау2. прил.ауырыуҙы (сирҙе, сырхауҙы) белдергән, ауырыу (сир, сырхау) билдәһе булған3. прил. перен.сиктән (саманан) тыш, үтә көслө (ауыр)4. прил.причиняющий нравственную больауырттыра (әрнетә) торған, йөрәк әрнеткес, йөрәкте әрнетә (рәнйетә) торған5. прил.вызывающий больғазаплы, әрнеүле -
118 вид
I1. мвнешностькүренеш, тышҡы күренеш2. мвнешний облик как состояниеҡиәфәт, сырай, төҫ3. мместность, видимая взором; зрелищекүренеш4. мизображение местности, пейзажһүрәт, тәбиғәт күренеше, пейзаж5. м с предлогами `в`, `из`, `на`, `при` образует наречные сочетанияв виду; на виду — күҙ уңында, күҙ алдында
из вида (из виду) — күҙ уңынан, күҙҙән
6. м мн. видыпредположения, намерениятеләк, ниәт, уй, иҫәпвиды на будущее — киләсәккә уй, хыял
вид на жительство уст. — паспорт
в виде чего — хәлдә, күренештә, рәүештә
на вид; по виду; с виду — ҡарар күҙгә, тышҡы күренеше менән
под видом кого — тигән булып, тигән һылтау менән, -ға/-гә һалынып
видать виды см. видать II; делать вид — һалышыу (һалыныу)
иметь виды на кого-что — иҫәп тотоу, ниәт тотоу
не подать (не показать) виду — сер бирмәү, белгертмәү
быть на виду — күҙ алдында булыу, иғтибар үҙәгендә булыу
иметь в виду: — 1) күҙ уңында тотоу
2) иҫәпкә алыу, иғтибар итеү; 3) теләктә булыу, уйҙа булыу; иметься в виду — күҙ алдында тотолоу
ни под каким видом — һис нисек, һис бер хәлдә лә, ни генә булғанда ла
ставить на вид кому — иҫкәртеү, шелтә биреү
упустить (выпустить) из виду — онотоу, күҙ уңынан ысҡындырыу
II1. мтөр, тармаҡ2. м лингв.төр -
119 внеконкурсный
-
120 внеочередной
См. также в других словарях:
тышқан — … Мініліп жүрген жылқыда қысы жазы бірдей кездесетін шеміршекқата (кершеу немесе шеміршек деп те аталады), құмқата, қуқұмалақ және т ы ш қ а н деп аталатын аурулар болады (Х.Арғынбаев, Қаз. этнограф., 135). Тышқан қақпан. Тышқан ұстайтын… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
тыш — I. 1. Берәр нәрсәнең өске, күзгә күренеп торган ягы; киресе: эч 2. Киемнең уң ягы, өске ягы; эчлек өстенә тегелгән тукыма. Мендәр, одеял һ. б. ш. әйберләргә кидерелә торган капчык сыман нәрсә; тышлык 3. Китап, дәфтәр һ. б. ш. ның өске ягына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тышқанқорлық — Қ орда., Арал) тышқан қорық, тышқан іні. Біздің үйдегі сар інген байқамай т ы ш қ а н қ о р л ы қ қ а түсіп кетіпті Қ орда., Арал) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
тышқаншыл — сын. Тышқан аулағыш, тышқанға ғана әлі жеткіш. Қазақ «Қасқыр қартайса, т ы ш қ а н ш ы л болады» дейді ғой (С.Рахымбек, Айдында., 216) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
тышқақ — зат. Ішектің қабынуы нәтижесінде болатын іш ауру … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
тышқан ауруы — Шықшыт безі ісіп кететін, көбіне жылқы малында болатын кесел … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
тышқаққа қас қылғандай — (ҚХР) өзі әрең жүргенде, қырсыққанда … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
тышқан жұтқан жыландай — (ҚХР) буылтық буылтық болу, бөлек салақ болу, қалыптан тыс семіздік … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
тышқан құлақ — (Талд., Панф.) үлкендігі теректің жапырағындай, биіктігі жерден 7 8 см ғана көтерілетін жапырақ шөп. Т ы ш қ а н қ ұ л а қ малды тез семіртеді. Мұны жалайырлар май жапырақ деп атайды (Талд., Панф.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
тышқаншық — (Ақт., Ойыл; Қост., Семиоз.) жүгірмек (түйенің, жылқының ауруы). Сары ат т ы ш қ а н ш ы қ болып қалыпты (Ақт., Ойыл). Совхозда бес түйе бар еді, соның біреуі т ы ш қ а н ш ы қ т а н өліпті (Қост., Семиоз.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
тышқар — қ. тысқар … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі