яһалма+маҡтау

неискренний человек — ике йөҙлө кеше

неискреняя похвала — яһалма маҡтау

недоступность горной вершины — тау түбәһенең менеп етә алмаҫлыҡ булыуы

эта книга недоступна детям — был китап балалар аңлауға ауыр

затруднённое дыхание — ауыр тын алыу

искусственное дыхание мед. — яһалма һулыш алдырыу

органы дыхания — тын алыу ағзалары

дыхание осени — көҙ һулышы

второе дыхание — икенсе һулыш, яңынан хәл инеү (арып хәл бөткәндән һуң көс инеп киткәндә)

до последнего дыхания — һуңғы һулышҡа тиклем, үлгәнсе

не переводя дыхания — бер тынала, туҡтауһыҙ, тын да алмай

конец верёвки — бау осо

конец дороги — юл сиге

конец года — йыл аҙағы

конец дня — көн аҙағы

работа подходит к концу — эш бөтөүгә бара

тут ему и конец — шуның менән ул үлеп китте

в оба конца я шёл пешком — ике яҡҡа ла йәйәү барҙым

причальный конец — причал арҡаны

без конца — туҡтауһыҙ, осһоҙ-ҡырыйһыҙ, бөтмәҫ-төкәнмәҫ

до конца — аҙағына тиклем, тулыһынса

под конец — ахырҙа, ниһайәт

из конца в конец — бер башынан икенсеһенә

один конец — барыбер ҡотолоп булмаҫ

во все концы — бөтә яҡҡа

до победного конца — еңгәнгә тиклем

на худой конец — һис юғында, һис тә булмаһа

со всех концов — бөтә яҡтан

в конце концов — ахыр сиктә

нет конца чему — осһоҙ-ҡырыйһыҙ

конца-краю (края) нет — осо-ҡырыйы күренмәй

(и) концы в воду — эҙе-юлы юҡ, эҙе лә ҡалмаған

концов не найти — эҙенә төшөп булмай

палка о двух концах — ниҙеңдер яҡшы яғы ла, насар яғы ла бар, таяҡ ике башлы

положить конец чему — сик ҡуйыу, туҡтатыу

свести концы с концами — тура килтереү, осон осҡа ялғау

концы с концами не сходятся — тап килмәй

не пишет — яҙмай

не знает — белмәй

не поймёт — аңламаҫ

не придёт — килмәҫ

тебе его не одолеть — һин уны еңә алмаҫһың

пиджак не пиджак — пинжәк тиһәң пинжәк түгел

сон не сон — йоҡо йоҡо түгел

говори не говори — әйттең ни, әйтмәнең ни

не река, а гора — йылға түгел, ә тау

невозможно не сказать — әйтмәй мөмкин түгел

нельзя не любить — яратмай мөмкин түгел

как не вспомнишь об этом! — нисек был турала иҫкә төшөрмәйһең!

не сон ли это? — төш түгелме был?

не нужен ли помощник? — ярҙамсы кәрәкмәйме?

не без радости — шатланмайынса мөмкин түгел

я чуть было не упал — мин йығыла яҙҙым

он едва не погиб — ул саҡ һәләк булмай ҡалды

мы не могли наговориться — беҙ һөйләшеп туя алманыҡ

не настолько..., чтобы — -маҫлыҡ/-мәҫлек (дәрәжәлә) түгел

он не настолько болен, чтобы не прийти на работу — ул эшкә килмәҫлек ауырыу түгел

не то..., не то — әллә..., әллә

не то снег, не то дождь — әллә ҡар, әллә ямғыр

не только..., но и — ғына түгел, -да/-дә

не только дети, но и взрослые — балалар ғына түгел, ололар ҙа

не что иное, как — ғына, башҡа бер ни түгел

тем не менее — шулай булһа ла, шулай булыуға ҡарамаҫтан

хотя (и) не..., но (однако) — -маһа ла/-мәһә лә

хотя и не соглашается, но понимает — риза булмаһа ла аңлай

не столько..., сколько — -дан/-дән, -ҙан/-ҙән бигерәк

он не столько умён, сколько находчив — ул аҡыллы булыуҙан бигерәк тапҡыр

не с кем поговорить — һөйләшер кеше юҡ

синее небо — зәңгәр күк

небо покрыто тучами — күк йөҙө болоттар менән ҡапланған

до небес вознести (превознести) — артыҡ маҡтау, күккә күтәреү

небо с овчинку (в овчинку) показалось — ҡурҡҡанға ҡуш күренә

как (как будто, точно и т.п.) с неба упал (свалился) — ҡапыл, көтмәгәндә килеп сығыу, күктән төшкәндәй булыу

бөтә кеше аңлағанды аңламау; между небом и землёй (жить, быть, находиться) — ер менән күк араһында (йәшәү, булыу)

небу жарко (станет) — ҡайҙа барырға белмәҫһең, ҡайҙа инергә тишек таба алмаҫһың

на седьмом небе — атҡа менгәндәй булыу, ныҡ шатланыу

сделать несколько шагов — бер нисә яҙым яһау

раздаются шаги — аяҡ тауыштары ишетелә

ускорить шаг — аҙымды тиҙләтеү, тиҙерәк атлау

замедлить шаг — атлауҙы аҡрынайтыу, аҡрыныраҡ атлау

идти мелкими шагами — ваҡ аҙымдар менән атлау, ваҡ-ваҡ атлау

необдуманный шаг — уйланмай яһалған аҙым

рискованный шаг — хәүефле аҙым

сделать нужные шаги — кәрәкле саралар үткәреү

шаг резьбы — һырҙар араһы

первые шаги — тәүге аҙымдар

черепашьим шагом идти (двигаться) вперёд — бик яй үҫеү, бик бәләкәй уңыштарға ирешеү

в нескольких (двух, трёх) шагах — бик яҡын, эргәлә

на каждом шагу; что ни шаг — өҙлөкһөҙ, бер туҡтауһыҙ, аҙым һайын

один шаг (на шаг) от чего, до чего — бик яҡын

шаг вперёд — бер ни тиклем уңышҡа ирешеү

шаг за шагом: — 1) яй ғына, саҡ-саҡ

2) тайпылышһыҙ, эҙмә-эҙлекле рәүештә; шагом марш! — атларға!

отбивать (печатать, чеканить и т.п.) шаг — шаҡылдата баҫыу, матур итеп атлау

идти (шагать) шаг в шаг с кем — бер аяҡтан атлау, бер тактта атлау

сбиться с шага — тигеҙ атламау, такттан тайпылыу

ни на шаг; ни шагу — бер ҡайҙа ла, бер аҙым да

ни шагу назад (дальше, вперёд и т.п.) — урындан ҡуҙғалмаҫҡа

шагу нельзя ступить — бер аҙым да баҫа алмау (берәйһенең ярҙамынан тыш)

пастбище горное — тау көтөүлеге

пастбище искусственное — яһалма көтөүлек

пастбище культурное — культуралы көтөүлек