-
101 противно
Iпредлог с дат. книжн. [бар] хилофи…, [бар] акси…, [бар] зидди…, ба муқобили…; поступать противно совести бар хилофи виҷдон рафтор карданII1. нареч. ба таври нафратовар, нафратангез, танаффурангез; это лекарство противно пахнет ин дору бӯи бад медиҳад (дорад)2. в знач. сказ. безл. кареҳ аст, нафратангез (нафратовар) аст; на него противно смотреть ба афташ нигоҳ кардани кас намеояд, афту башарааш нафрати касро меорад -
102 путём
Iнареч. разг. бояду шояд, дуруст, равшан, бамаънӣ, ба таври лозима; ты путём мне ответь ту ба ман дуруст ҷавоб деҳ, ту ба ман ҷавоби бамаънӣ деҳIIпредлог с род. бо роҳи…, ба воситаи…, ба тариқи…; узнать путём опроса ба воситаи пурсуҷӯ фаҳмидан -
103 рядом
нареч.1. (по соседству) паҳлу ба паҳлу, ҳамшафат, ҳамсоя; жить рядом дар ҳамсоягӣ зиндагонӣ кардан2. бисёр наздик; магазйн рядом магазин бисёр наздик аст рядом с предлог с тв. 1) дар назди, аз паҳлу, дар пеши; сесть рядом с братом аз паҳлуи бародар нишастан 2) нисбат ба…; сплошь и рядом, сплошь да рядом бисёр вақт, аксар вақт, одатан -
104 с
I(со, съ) приставка1. префиксест, ки барои сохтани феъл хизмат карда, маъниҳои зеринро мефаҳмонад: 1) ҳаракат аз тарафхои гуногун ба як нуқта - связать бастан; сковать кӯфта пайванд кардан; соединить пайваст кардан 2) ҳаракат аз боло ба поён - слезть фуромадан; сойти поён фуромадан 3) цудо карда гирифтани чизе- срезать буридан, бурида ҷудо кардан; срубить буридан; соскоблить тарошидан 4) иҷро кардан, риоя кардани чизе - справиться с чём-л. аз ӯҳдаи коре баромадан 5) то ҳадди охирин расондани амал - скормить хӯронда. тамом кардан; стереться суда шудан, фит шудан 6) барои ифодаи намуди мутлаки баъзе феълҳо - съязвить нештар задан; сделать кардан2. барои зарфсозӣ: сбоку аз паҳлу: слева аз чап, аз тарафи дасти чап; спросонок хобу хоболуII(со) предлог1. с род. (указывает место, от которого происходит действие) аз; снять книги с полки китобҳоро аз раф гирифтан; вскочить с постели аз ҷогаҳ ҷаста хестан; с дерева упало яблоко аз дарахт себ афтод; они возвращались с охоты онҳо аз шикор бармегаштанд2. с род. (указывает место или источник возникновения действия) аз; болезнь началась с насморка касалӣ аз зуком сар шуд; напасть на врага с тыла ба душман аз ақибаш (аз ақибгоҳ) ҳамла кардан; так с чего мы начнём? пас мо аз чӣ сар ме-кунем?; получить письмо с родины аз ватан хат гирифтан; дыни со своёй бахчи харбузаҳои полизи шуд3. с род. (указывает время начала действия) аз; с самого вечера аз [худи] бегоҳирӯзӣ; с раннего детства аз хурдсолӣ; с первого января аз якуми январь4. с род. (указывает местоположение, местонахождение предмета или лица) дар, аз, аз болои…; с правой стороны дороги вилась тропинка дар тарафи рости роҳ пайраҳае печутоб хӯрда мерафт; с этого места хорошо видно аз ин ҷо хуб дида мешавад; говорить речь с трибуны аз минбар нутк кардан; наблюдать с горы аз болои кӯҳ мушоҳида кардан5. с род. (указывает предмет или лицо, от которого требуется или отнимается что-л.) аз; собрать с сотрудников профсоюзные взносы аз ходимон ҳаққи аъзогии иттифоқи касабаро ҷамъ кардан6. с род. (указывает на предмет, являющийся образцом, оригиналом, единицей измерения чего-л.) аз; берите с него пример аз вай ибрат гиред; это переведено с таджикского языка ин аз забони тоҷикӣ тарҷума карда шудааст; урожай с гектара ҳосил аз хар гектар, ҳосили ҳар як гектар7. в сочет. со словами «довольно», «до-статочно», «хватит» и т. п. ба, аз; с вас хватит ба шумо бас аст8. с род. (на основании чего-л., следуячему-л.) бо; с одобрёния руководства бо савобдиди роҳбарият; с вашего согласия бо розигии шумо; с разрешения старших бо рухсати калонсолон9. с род. (указывает причину действия) аз; с радости аз хурсандӣ; с горя аз ғусса, аз дард; с досады аз ҳасрат; мы устали с дороги мо аз кӯфти роҳ хаста шудем10. с род. (указывает предмет, орудие, которым производится действие) бо; кормить с ложечки бо кошукча хӯрондан11. с род. в составе некоторых устойчивых сочетаний: взять с бою ҷанг карда ба даст даровардан; покупать с рук аз даст харидан; читать с листа бе тайёрӣ хондан // в составе некоторых наречий: с размаху қулоч кашида, кашидаву кушода; с разбегу давида омада; с налёта ҳамла оварда; с ходу рафтуравон12. с вин. (приблизительно, почти, около) тахминан, тақрибан; он с месяц пробудет в отъёзде вай тахминан як моҳ дар сафар хоҳад буд; [он] ростом с тебя қадаш (қади) ту барин13. с тв. (указывает на совместность, наличие чего-л., обладание чем-л.) бо, ва (=у), ҳамроҳи…, бо ҳамроҳии…; идите с нами бо мо равед; мы с братом ману бародарам; отец с матерью падар ва модар, падару модар; выйти на прогулку с детьми бо кудакон ба гардиш баромадан; хлеб с маслом нону равған, нону маска; бутылка с молоком шишаи шир; девочка с косичками духтарчаи кокулдор14. с тв. (при посредстве кого-чего-л.) бо, қати; уехать с вечерним поездом бо поезди шабона рафтан15. с тв. (указывает на явление, состояние, которым сопровождается какое-л. действие) бо; с удовольствием бо камоли хурсандӣ; с улыбкой бо табассум; с целью… бо мақсади…; они с радостью согласились онҳо бо хурсандӣ рози шуданд16. с тв. (указывает место, предмет, на который направлено действие) бо, ба; подружиться с товарищами бо рафиқон дӯст шудан, бо рафиқон дӯстй пайдо кардан; не спешите с отъёздом ба рафтан шитоб накунед; справиться с работой аз ӯҳдаи кор баромадан; поспешить с выводами саросема хулоса баровардан, хулосаҳои хом баровардан17. с тв. (указывает на предмет, с помощью которого осуществляется действие) бо, ба, ба воситаи…; рассматривать с лупой бо заррабин дидан; мыть с мылом бо собун шустан18. с тв. (указывает цель действия) бо; явиться с докладом бо маърӯза омадан; арз кардан; обратиться с просьбой бо ҳоҳише муроҷиат кардан19. с тв. (указывает на наступление чего-л.) бо; с приходом весны бо омадани баҳор; с годами сол ба сол; со временем бо мурури замон20. с тв. (с глаголами «случиться», «произойти», «обстоять» указывает на лицо, испытывающее что-л.): с ними все обстоит хорошо ҳама корҳои онҳо баҷо, аҳволашон нағз; у него плохо с глазами чашмони вай дардманд шудаанд; что с тобой стало? ба ту чӣ шуд? -
105 сверху
1. нареч. (на поверхности) аз боло, аз руй; сверху лежат книги аз боло китобҳо хобидаанд; яблоко сверху подгнило себ аз боло андак пӯсидааст2. нареч. (с высоты) аз боло; смотреть сверху аз боло нигоҳ (тамошо) кардан3. нареч. перен. разг. аз боло; директивы сверху директиваҳо аз боло4. предлог с род. (выше чего-л., над чем-л.) аз болои…; сверху окна аз болои тиреза <> сверху донизу 1) (насквозь) аз боло то поён, сар то по, тамоман 2) (повсеместно) дар ҳама ҷо; смотреть сверху вниз на кого-л. ба касе мағрурона нигоҳ (муомила) кардан -
106 свыше
1. нареч. аз боло, аз идораҳои боло; распоряжение свыше фармоиш аз боло2. предлог с род. зиёд аз…, зиёда аз…, берун аз…, зиёдтар, зиёдтар аз…; здесь свыше ста человек дар ин ҷо аз сад кас зиёд одам аст; это свыше человеческих сил ин кор аз дасти одам намеояд -
107 сзади
1. нареч. аз қафо, аз пас, дар қафо, дар ақиб; подкрасться сзади аз қафо ноаён омадан2. предлог с род. аз қафои…, дар қафои…, дар ақиби…; кто-то стоял сзади его касе дар қафои ӯ истод -
108 сквозь
1. предлог с вин. (через) аз, аз миёни…, аз пушти…, аз даруни…, аз мағзи…; сеять сквозь сито аз элак гузарондан, бехтан; смотреть сквозь занавеску аз пушти парда нигоҳ кардан; пробираться сквозь толпу аз байни анбӯҳи мардум тиққаву тела карда гузаштан2. нареч. прост. см. насквозь <> сквозь зубы говорить (шептать, бормотать) 1) (невнятно) зери лаб гуфтан 2) (свысока) дилу бедилон (бо дили нохоҳам) гуфтан; смотреть сквозь пальцы на что-л. мусоҳилакорӣ кардан, аз чизе чашм пӯшидан; как сквозь землю провалился гӯё ки замин кашида бошад -
109 следом
нареч. аз ақиб, аз дунбол, аз қафо; следом за предлог с те. аз паи…, аз қафои…; они двигались следом за нами онҳо аз қафои мо роҳ мерафтанд -
110 согласно
1. нареч. тифоқ, якҷоя, дӯстона, аҳлона; согласно жить тифоқ зиндагӣ кардан2. нареч. мавзун, мутаносиб; согласно петь ҷӯр шуда сурудан3. предлог с дат. мувофиқи…, аз рӯи …; действовать согласно инструкции мувофиқи дастуруламал амал кардан <> согласно с с тв. мувофиқи…; согласно с законом мувофиқи қонун -
111 соответственно
1. нареч. ба таври мувофиқ, ба таври муносиб, ба навбати худ2. предлог с дат. мувофики …, муносиби …; поступитьсоответственно приказу мувофиқи фармон рафтор кардан <> соответственно с этим мувофиқи ин -
112 соразмерно
1. нареч. муносиб, мувофиқ, баробар2. предлог с дат. и тв. мувофиқи…, муносиби…; выбрать работу соразмерно силам (с силами) корро мувофиқи қувваи худ интихоб кардан -
113 спереди
разг.1. нареч. аз пеш, дар пеш, пеш-пеш; сядьте спереди дар пеш шинед2. предлог с род. дар пеши…, аз пеши…, пеш-пеши…; спереди дома был палисадник дар пеши хона боғча буд -
114 среди
(средь) предлог с род.1. дар миёнаҷои…, дар миёни…, дар байни…, дар нисфи…; среди цветника бьёт фонтан дар миёнаҷои гулистон об фаввора мезанад; он встал среди ночи ӯ дар нисфи шаб бедор шуд2. дар байни…, дар миёни…; среди его друзей есть хорошие певцы дар байни дӯстонаш ҳофизони хубе ҳастанд; среди этих книг я нашёл очень интерёсное издание дар миёни ин китобҳо ман китоби хеле шавқоваре ёфтам <> среди (средь) бела дня дар рӯзи равшан -
115 у
Iпредлог с род.1. (возле, около) дар назди …, дар пеши…, дар паҳлуи, назди…, пеши…, дар; ведро стоит у колодца сатил дар назди чоҳ аст; у окна дар пеши тиреза; у моря дар соҳили баҳр2. (при, вместе) бо ҳамроҳии…; жить у родителей бо ҳам-роҳии падару модар зиндагӣ кардан3. (указывает на лицо, от которого исходит действие) аз, дар; спроси у учителя аз муаллим пурс; они у соседей онҳо дар хонаи ҳамсояанд; я учился у плотника ман дуредгариро аз дуредгар омӯхтам; у меня болит зуб дандонам дард мекунад4. (указывает на принадлежность): у него два сына ӯ ду писар дорад; у двери есть замок дар қулф дорад; у стола есть ящики стол ғаладон дорад5. (указывает на какое-л. состояние, дей-ствие) дар …, ба …; быть у власти дар сари ҳокимият истодан; быть у руля суккон ба даст гирифтан <> смотри у меня! ту ҳоло нигоҳ карда ист!, ту ҳоло бо собуни ман ҷомашӯӣ накардӣ!IIмежд. (произносится протяжно - у-у, у-у-у)1. звукоподр. (при обозначении воя, гула) уллос, ғурриш, ғуррос; «у-у-у» завывал ветер в горах дар кӯҳҳо шамол ғуррос мезад2. (при выражении укоризны, угрозы, негодования) э, эҳе, эҳҳа, ҳай-ҳай; у, озорник! э, шайтон!3. (при выражении испуга, страха) вай-вай-вай; у, какой страшный! вай-вай чӣ қадар бадвоҳима!4. (при выражении удивления) эҳе, ӯҳӯ, оҳо; у, какой большой вырос! оҳо, хеле калон шуда мондааст!5. (при выражении одобрения, восторга) аҷаб, ҳай-ҳай; у, как хорошо! аҷаб хуб аст! приставка префиксест, ки дар аввали феълҳо омада, чунин маъноҳоро ифода мекунад: 1) самти ҳаракат ба тарафе, ба сӯе - убежать гурехтан; улететь парида рафтан 2) кам шудани миқдори чизе - урвать канда гирифтан; ушить дӯхта кӯтоҳтар (тангтар) кардан 3) то ба охир расондани амалеро - уговорить ба гап даровардан; убаюкать аллагӯён хобондан 4) устуворона щро намудани амале - усесться нишаста гирифтан; улечься ёзида хоб кардан 5) цойгир кардани чизе - уписать навишта ғунҷондан; уместить ҷой кардан, ғунҷондан 6) тағьир додани сифати предмет - укрепить мустаҳкам (устувор) кардан; уквасить туршонидан 7) ба шакли мутлақ гардонидани баъзе феълҳо - ужалить газидан, неш задан; украсть дуздидан -
116 ход
м1. ҳаракат, гашт, гардиш; туда ход у три часа то он ҷо сесоата роҳ аст; ход поезда гашти Поезд; тихий ход гашти суст; дать задний ход ақиб рафтан; полныйход! тез!, зуд!; полным ходом бо суръати тамом; на полном (на всём) ходу тез (бо суръат) рафта истода2. перен. рафт, равиш, ҷараён; ход событий рафти ҳодисаҳо; ход мыслей фикрхо; ход болезни ҷараёни касалӣ; ход экономического развития рафти (равиши) тарақкиётӣ иқтисодӣ3. гардиш, тобхӯрӣ, гашт, харакат; ход руля гардиши руль; ход поршня ҳаракати поршень; ход часов гашти соат; плавный ход мотора ҳаракати мавзуни мотор; холостой ход харакати бекора; по ходу часовой стрелки мувофиқи гашти ақрабаки соат4. кор, амалиёт; ход доменной печи кори кӯраи оҳангудозӣ5. тех. кисми кори, чарх, гилдирак; гусеничный ход тасмачарх; коляска на резиновом ходу фойтуни чархаш резинӣ6. (в игре) рониш, гашт, рондан(и), Гаштан(и); ход конём шахм. рондани асп; ход тузом карт, гашти туз; чей ход? навбати гаштан ба кӣ?, кӣ мегардад?; ваш ход гашт аз шумо, бозӣ аз шумо7. перен. услуб, машқ, гашт; ловкий ход гашти моҳирона8. дар, даромад, даромадгох; парадный ход дари даромад; чёрный ход дари Партов; ход со двора даромад аз ҳавлӣ9. роҳ, роҳрав; подземный ход роҳи зеризаминӣ; ходы сообщения воен. хандак. (рощ рафтуомад дар байни сангарҳои хатти ҷанг) крёстный ход церк. салнббаророн (салибу укнусхоро бардошта кӯча ба кӯча гаштани насрониён); в ходе предлог с род. дар рафти…, дар вақти…, дар чараёни…, ҳангоми.,.; в ходе игры дар рафти бозй; в ходе переговоров дар рафти гуфтушунид; в ходе сражения дар рафти ҷанг (муҳориба); в ходе строительства дар рафти сохтумон; в [большом] ходу серистеъмол, сермасриф; быть в большом ходу маъмул (серистеъмол, сермасриф) будан; на ходу 1) (во время движения) ҳангоми ҳаракат 2) (попутно) дар омади гап; с ходу рафтуравон; дать ход чему 1) ба харакат овардан, ҳаракат додан; машинист дал ход, поезд тронулся машинист поездро ҳаракат дод ва поезд ба роҳ даромад 2) ба муҳокима гузоштан (супурдан); дать ходу разг. гурехтан, фирор кардан; задать хода прост, ҷуфтак кашида гурехтан; знать все ходы и выходы ҳамаи роҳу растаро донистан; не дать ходу кому роҳ додан, мамониат кардан; пойти в ход ба кор даромадан, кор фармуда шудан; пустить в ход ба кор даровардан, кор фармудан, ба ҳаракат даровардан; пустить в ход машину мошинро ба ҳаракат даровардан (ба кор андохтан); на \ходу подмётки рвёт (режет) аз чашм сурмаро мезанад
См. также в других словарях:
предлог — Причина, повод, основание; оправдание, отговорка; придирка. Под благовидным предлогом.. Ср. . См. отговорка, придирка, причина, уловка, хитрость искать предлога, под предлогом... .. Словарь русских синонимов и сходных по смыслу выражений. под.… … Словарь синонимов
ПРЕДЛОГ — 1. ПРЕДЛОГ1, предлога, муж. Повод к чему нибудь, вымышленная причина. Предлог для ссоры. «Аннибал, личный враг Бирона, послан был в Сибирь под благовидным предлогом.» Пушкин. «Ты только захоти, а предлог найдется.» Даль. « Димитрий я, иль нет что … Толковый словарь Ушакова
ПРЕДЛОГ — 1. ПРЕДЛОГ1, предлога, муж. Повод к чему нибудь, вымышленная причина. Предлог для ссоры. «Аннибал, личный враг Бирона, послан был в Сибирь под благовидным предлогом.» Пушкин. «Ты только захоти, а предлог найдется.» Даль. « Димитрий я, иль нет что … Толковый словарь Ушакова
предлог — 1. ПРЕДЛОГ, а; м. Повод к чему л., вымышленная причина. Подыскать, найти п. Благовидный п. П. для ссоры. П. уехать. Придумать п., чтобы уйти. Отклонить под любым предлогом. ◁ Под предлогом чего. в зн. предлога. Вследствие, из за. Отказаться от… … Энциклопедический словарь
предлог — ПРЕДЛОГ, повод, устар. претекст, разг. зацепка … Словарь-тезаурус синонимов русской речи
ПРЕДЛОГ — ПРЕДЛОГ, часть речи служебное слово, употребляемое для выражения различных отношений между зависимыми и главными членами словосочетания. Предшествует зависимому слову (например, войти в дом ). Не является членом предложения … Современная энциклопедия
ПРЕДЛОГ — часть речи служебное слово, употребляемое для выражения различных отношений между зависимыми и главными членами словосочетания. Предшествует зависимому слову (напр., войти в дом). Не является членом предложения … Большой Энциклопедический словарь
ПРЕДЛОГ 1 — ПРЕДЛОГ 1, а, м. Внешний повод к чему н. Найти п. для отказа. Толковый словарь Ожегова. С.И. Ожегов, Н.Ю. Шведова. 1949 1992 … Толковый словарь Ожегова
ПРЕДЛОГ 2 — ПРЕДЛОГ 2, а, м. В грамматике: служебное слово, выражающее отношения между грамматически зависящими друг от друга словами (словом и формой слова), напр. на (поставить на стол), по (идти по полю), при (находиться при доме). Толковый словарь… … Толковый словарь Ожегова
предлог — ПРЕДЛОГ, а, муж. Внешний повод к чему н. Найти п. для отказа. • Под предлогом чего, в знач. предлога с род. объясняя, обосновывая что н. чем н., ссылаясь, опираясь на что н. Отказаться под предлогом занятости. Под предлогом того что (под тем… … Толковый словарь Ожегова
Предлог — (грамм.) неизменяемая частица, служащая для более точногоопределения значения глагола или падежа. Первоначальное вещественноезначение П. утрачено, но сохранились несомненные следы их прежнегосклонения; напр. греч. en, eni в, на (местн. пад.),… … Энциклопедия Брокгауза и Ефрона