-
41 лизингілік операциялар
Лизинг кәсіпкерлік қызмет үшін мүлікті (яғни затты, объектіні) пайдалануға берумен байланысты ұзақ мерзімді жалгерлік нысаны дегенді білдіреді. Лизинг – бір мезгілде жасалатын үш операцияның: жалға алудың, несие берудің және материалдық-техникалық жабдықтаудың бірыңғай кешені.
Лизинг означает форму долгосрочной аренды, связанную с передачей в пользование имущества (т.е. предмета, объекта) для предпринимательской деятельности. Лизинг – это единый комплекс трех одновременно совершаемых операций: аренды, кредитования и материально-технического снабжения.
Еркін айналысқа түсуіне тыйым салынған мүліктен, сондай-ақ жер телімдері мен табиғи объектілерден басқа кәсіпкерлік қызмет үшін пайдаланылуы мүмкін кез келген тұтынылмайтын заттар лизинг заты бола алады.
Предметом лизинга могут быть любые непотребляемые вещи, которые могут быть использованы для предпринимательской деятельности, за исключением имущества, запрещенного для свободного обращения, а также земельных участков и природных объектов.
Лизингілік мәмілеге:
В лизинговой сделке участвуют:
- лизинг беруші;
- лизингодатель;
- лизинг алушы;
- лизингополучатель;
- лизинг затын сатушы қатысады.
- продавец предмета лизинга.
Лизинг беруші – лизингілік қызметті жүзеге асырушы, яғни лизинг үшін арнайы сатып алынған мүлікті шарт бойынша лизингіге беруші шаруашылық жүргізуші субъект (лизингілік компания, банк, т.б.). Басқаша айтқанда, лизинг беруші – осы мүлікті жалға беруші. Лизинг беруші лизинг шарты бойынша лизинг алушы көрсеткен мүлікті белгілі бір сатып алушыдан меншігіне сатып алуға және бұл мүлікті лизинг алушыға ақы үшін кәсіпкерлік мақсатта уақытша иеленуге және пайдалануға міндеттенеді.
Лизингодатель представляет собой хозяйствующий субъект (лизинговая компания, банк и т.д.) или индивидуального предпринимателя, осуществляющего лизинговую деятельность, т.е. передачу по договору в лизинг специально приобретенного для этого имущества. Иначе говоря, лизингодатель – это арендодатель данного имущества. Лизингодатель по договору лизинга обязуется приобрести в собственность указанное лизингополучателем имущество у определенного продавца и предоставить лизингополучателю это имущество за плату во временное владение и пользование для предпринимательских целей.
Лизинг алушы – мүлікті лизинг шарты бойынша пайдалануға алушы азамат, шаруашылық жүргізуші субъект. Басқаша айтқанда, лизинг алушы – жалгер (жалға алушы).
Лизингополучатель – это гражданин или хозяйствующий субъект, получающий имущество в пользование по договору лизинга. Иначе говоря, лизингодатель – это арендатор.
Лизингілік мүлікті сатушы – шаруашылық жүргізуші субъект – машиналар мен жабдықтарды дайындаушы, сондай-ақ лизинг заты болып табылатын мүлікті сатушы басқа бір шаруашылық жүргізуші субъект немесе азамат.
Продавец лизингового имущества – хозяйствующий субъект – изготовитель машин и оборудования, а также другой хозяйствующий субъект или гражданин, продающий имущество, являющееся предметом лизинга.
Лизинг шарты жазбаша нысанда жасалады. Лизинг шартының атауында оның нысаны, тұрпаты және түрі айқындалады.
Договор лизинга заключается в письменной форме. В названии договора лизинга определяются его форма, тип и вид.
Лизинг шартында мынадай елеулі ережелер болады:
Договор лизинга содержит следующие существенные положения:
- лизинг затының дәл сипаттамасы;
- точное описание предмета лизинга;
- берілетін меншік құқықтарының көлемі;
- объем передаваемых прав собственности;
- лизинг затын табыстайтын жердің атауы және табыстау тәртібін көрсету;
- наименование места и указание порядка передачи предмета лизинга;
- лизинг шартының қолданылу мерзімін көрсету;
- указание срока действия договора лизинга;
- лизинг затын теңгерімдік есепке алу тәртібі;
- порядок балансового учета предмета лизинга;
- лизинг затын ұстау және жөндеу тәртібі;
- порядок содержания и ремонта предмета лизинга;
- лизинг беруші кешенді лизинг шартының негізінде көрсететін қосымша қызметтер тізбесі;
- перечень дополнительных услуг, предоставленных лизингодателем на основании договора комплексного лизинга;
- лизинг шартының жалпы сомасын көрсету және лизинг берушіге төленетін сыйақысының мөлшері;
- указание общей суммы договора лизинга и размер вознаграждения лизингодателя;
- есеп айырысу тәртібі (төлем төлеу кестесі);
- порядок расчетов (график платежей);
- егер шартта өзге жәйіт көзделмесе, лизинг берушінің немесе лизинг алушының лизинг затын лизинг шартымен байланысты қатерлерден сақтандыру міндеттемесін айқындау.
- определение обязательства лизингодателя или лизингополучателя застраховать предмет лизинга от связанных с договором лизинга рисков, если иное не предусмотрено договором.
Лизинг беруші лизинг шарт бойынша:
Лизингодатель по договору лизинга обязуется:
- қаржы немесе аралас лизингіні жүзеге асырған жағдайда лизинг алушыға белгілі бір мүлікті белгілі бір ақыға табыстау үшін белгілі бір сатушыдан (жеткізушіден) өз меншігіне сатып алуға немесе бұрын сатып алынған мүлікті белгілі бір мерзімге белгілі бір шарттар негізінде лизинг заты ретінде табыстауға;
- в случае осуществления финансового или смешанного лизинга приобрести у определенного продавца (поставщика) в собственность определенное имущество для его передачи за определенную плату или передать ранее приобретенное имущество на определенный срок, на определенных условиях в качестве предмета лизинга лизингополучателю;
- лизинг шартының мазмұнынан туындайтын басқа да міндеттерді орындауға міндеттенеді.
- выполнить другие обязательства, вытекающие из содержания договора лизинга.
Лизинг алушы:
Лизингополучатель обязуется:
- лизинг беру шартында көзделген тәртіппен лизинг затын беруге;
- принять предмет лизинга в порядке, предусмотренном договором лизинга;
- лизинг берушіге оның инвестициялық шығынын өтеуге, оған сыйақы төлеуге;
- возместить лизингодателю его инвестиционные затраты и выплатить ему вознаграждение;
- лизинг шартының күші біткеннен кейін, егер шартта басқа жәйіт көзделмесе, лизинг затын қайтарып беруге немесе лизинг затын сатып алу-сату шарты негізінде меншігіне сатып алуға;
- по окончании действия договора лизинга возвратить предмет лизинга, если иное не предусмотрено договором лизинга, или приобрести предмет лизинга в собственность на основании договора купли-продажи;
- шарт мазмұнынан туындайтын басқа да міндеттемелерді орындауға міндеттенеді.
- выполнить другие обязательства, вытекающие из содержания договора лизинга.
Лизингіні былайша жіктеуге болады:
Лизинг можно классифицировать следующим образом:
- нысаны бойынша;
- по форме;
- тұрпаты бойынша;
- по типу;
- түрі бойынша.
- по виду.
Нысаны бойынша лизинг ішкі және халықаралық лизингілерге бөлінеді. Ішкі лизингіде лизинг алушы, лизинг беруші және сатушы Қазақстанның резиденттері болып табылады. Халықаралық лизингіде лизинг беруші немесе лизинг алушы Қазақстанның бейрезиденттері болып табылады.
По форме лизинг подразделяется на внутренний и международный лизинги. Во внутреннем лизинге лизингодатель, лизингополучатель и продавец являются резидентами Казахстана. При международном лизинге лизингодатель или лизингполучатель являются нерезидентами Казахстана.
Тұрпаты бойынша лизинг ұзақ мерзімді (3 жылға дейін), орта мерзімді (1,5 жылдан 3 жылға дейін) және қысқа мерзімді болып бөлінеді.
По типам лизинг подразделяется на долгосрочный (до 3 лет), среднесрочный (от 1,5 до 3 лет) и краткосрочный.
Түрлері бойынша лизинг қаржылық және оперативтік лизингілерге бөлінеді.
По видам лизинг подразделяется на финансовый и оперативный.
Қаржылық лизинг – лизинг беруші лизинг алушы көрсеткен мүлікті белгілі бір сатып алушыдан меншігіне сатып алуға және осы мүлікті лизинг заты ретінде белгілі бір ақы үшін, белгілі бір мерзімге және белгілі бір шарттар негізінде уақытша иеленуге және пайдалануға беруге міндеттенетін лизинг түрі.
Финансовый лизинг – это вид лизинга, при котором лизингодатель обязуется приобрести в собственность указанное лизингополучателем имущество у определенного продавца и передать лизингополучателю данное имущество в качестве предмета лизинга за определенную плату, на определенный срок и на определенных условиях во временное владение и в пользование.
Оперативтік лизинг – лизинг беруші тәуекелді өз мойнына алып мүлікті сатып алатын, кейіннен оны белгілі бір ақы үшін лизинг заты ретінде белгілі бір мерзімге және белгілі бір шарттар негізінде лизинг алушыға уақытша иеленуге және пайдалануға беретін лизинг түрі.
Оперативный лизинг – это вид лизинга, при котором лизингодатель закупает имущество на свой риск, а после передает его лизингополучателю в качестве предмета лизинга за определенную плату, на определенный срок и на определенных условиях во временное владение и в пользование.
Лизингінің мерзімі ұзақтығы жағынан лизинг затының толық тозымпұлына (амортизациясына) тең не одан асып түседі. Лизинг шартының қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін лизинг заты лизинг алушының меншігіне өтеді. Лизинг мерзімі шарт бойынша белгіленеді.
Срок лизинга по продолжительности равен сроку полной амортизации предмета лизинга или превышает его. По окончании срока действия договора лизинга предмет лизинга переходит в собственность лизингополучателя. Срок лизинга устанавливается по договору.
Лизингілік төлемдер бойынша айырысуды үш әдіспен жүргізіледі:
Расчет по лизинговым платежам производится тремя методами:
- ақы төлеудің тиянақталған сомасымен төлеу;
- с фиксированной суммой оплаты;
- аванспен төлеу;
- с авансом;
- ең төмен төлемдермен төлеу әдісімен.
- методом минимальных платежей.
Онда мынадай қосымша қызметтер көрсету қамтылуы мүмкін:
Лизинговая сделка может включать в себя оказание дополнительных услуг:
- зияткерлік меншікке құқықты (ноу-хауды, лицензиялық құқықтарды, тауар белгілеріне, маркаларға құқықтарды, т.б.) сатып алу;
- приобретение прав на интеллектуальную собственность (ноу-хау, лицензионных прав, прав на товарные знаки, марки и др.);
- құрастыру жұмыстарын жүзеге асыру;
- осуществление шеф-монтажных работ;
- кейінгі кепілдікті қызметтер көрсету және жөндеу, т.б.
- послегарантийное обслуживание, ремонт и др.
Лизинг шаруашылық жүргізуші субъектінің негізгі қорларды алуына және ақшаны айналымнан алмастан оларды пайдалануына мүмкіндік береді.
Лизинг позволяет хозяйствующему субъекту получить основные фонды и начать их эксплуатацию, не отвлекая деньги из оборота.
Банк өз клиентіне лизингі-лік келісім арқылы жабдық сатып алуды ұсына алады, бұл келісім бойынша банк жабдықты сатып алып, клиентке жалға береді.
Банк может предложить своему клиенту обрести оборудование с помощью лизингового соглашения, по которому банк покупает оборудование и сдает в аренду клиенту.
Какие условия должен выполнить клиент для заключения лизингового договора.
Жасасқан шартқа сәйкес клиент лизингілік төлемдер төлеуге тиіс, бұл төлемдер, сайып келгенде, банкінің сатып алып, жалға берген жабдығының құнын толық жабады.
В соответствии с заключенным договором клиент должен вносить лизинговые платежи, которые в конечном счете полностью покрывают стоимость купленного банком и сданного в аренду оборудования.
* * *Казахско-русский экономический словарь > лизингілік операциялар
-
42 түгендемелік қаржыландыру
инвентарное финансирование (факторингіде: фьючерстік сатуды күтіп, мүлік кепілдігімен қарыз беру, қаржы компанияларында: банкінің не қаржы компаниясының дилердің құрал-сайманын, тұтыну тауарларын не күрделі тауарларды қаржыландыруы)Казахско-русский экономический словарь > түгендемелік қаржыландыру
-
43 Коммерциялық банкілердің қызметі
Банк қызметінің қандай ұстанымдары негізгі іргелі ұстанымдары болып табылады?
Банк қызметінің негізгі іргелі ұстанымдары:
Основополагающими принципами банковской деятельности являются:
- нақты бар ресурстардың шегінде жұмыс істеу;
- работа в пределах реально имеющихся ресурсов;
- экономикалық дербестік;
- экономическая самостоятельность;
- банкінің өз клиенттерімен өзара қатынасы кәдуілгі нарықтық қатынастар сияқты құрылуға тиіс;
- взаимоотношения банка со своими клиентами должны строиться как обычные рыночные отношения;
- мемлекет коммерциялық банкілердің қызметін реттей алатын экономикалық әдістер.
- экономические методы, которыми государство может осуществлять регулирование деятельности коммерческих банков.
Оның мәні мынада: банк өзінің ресурстары, несиелік салымдары мен басқа да активтері арасындағы мөлшерлік сәйкестікті ғана қамтамасыз етіп қоймай, сонымен бірге банк активтерінің сипаты өзі жұмылдырған ресурстардың ерекшелігіне сай келуіне де қол жеткізуге тиіс дегенді білдіреді. Бұл ең алдымен мерзімге қатысты. Айталық, егер банк қаражатты негізінен қысқа мерзімге тартса, ал оны басым түрде ұзақ мерзімді несиеге салса, онда міндеттемелер (өтемпаздық) бойынша жауап беру қабілеттілігіне қатер төнеді.
Смысл заключается в том, что банк должен обеспечить не только количественное соответствие между своими ресурсами, кредитными вложениями и другими активами, но и добиваться соответствия характера банковских активов специфике мобилизованных им ресурсов. Это относится, прежде всего, к срокам. Так, если банк привлекает средства главным образом на короткие сроки и вкладывает их преимущественно в долгосрочные ссуды, то его способность отвечать по обязательствам (ликвидность) оказывается под угрозой.
Кез келген коммерциялық банкінің қызметі экономикалық дербестікке негізделеді, мұның өзі әрі банкінің өз қызметінің нәтижелеріне экономикалық жауаптылығы деген мағынаны білдіреді.
Деятельность любого коммерческого банка базируется на экономической самостоятельности, которая подразумевает и экономическую ответственность банка за результаты своей деятельности.
Экономикалық дербестік:
Экономическая самостоятельность предполагает:
- банкінің меншікті қаражаты мен тартылынды (сырттан тартылған) қаражатын билеу еркіндігін;
- свободу распоряжения собственными средствами банка и привлеченными ресурсами;
- банк қызметін пайдаланушылар мен салымшыларды еркін таңдауын;
- свободный выбор клиентов и вкладчиков;
- банк табысын еркін билеуді көздейді.
- свободное распоряжение доходами банка.
Экономикалық дербестікке банкілер мен банк ұйымдары туралы Қазақстанда қолданылып жүрген заңнамамен кепілдік берілген. Қолданыстағы негізгі заңнамалық құжаттар барлық коммерциялық банкілерге өздерінің қорлары мен табыстарын билеуге экономикалық еркіндік береді. Банкінің салықтарды төлегеннен кейін өзінің билігінде қалған пайдасы акционерлердің Жалпы жиналысының шешіміне сәйкес бөлінеді. Өзінің міндеттемелері бойынша коммерциялық банк өзіне тиесілі барлық қаражатпен және өндіріп алынуы мүмкін мүлікпен жауап береді. Өзінің операцияларынан болатын барлық қатерді коммерциялық банк өз мойнымен көтереді.
Экономическая самостоятельность гарантирована действующим в Казахстане законодательством о банках и банковских организациях. Действующие основные законодательные акты предоставляют всем коммерческим банкам экономическую свободу в распоряжении своими фондами и доходами. Прибыль банка, остающаяся в его распоряжении после уплаты налогов, распределяется в соответствии с решением Общего собрания акционеров. По своим обязательствам коммерческий банк отвечает всеми принадлежащими ему средствами и имуществом, на которое может быть наложено взыскание. Весь риск от своих операций коммерческий банк берет на себя.
Банкілердің өз қызметін пайдаланушылармен қарым-қатынасы неліктен әдеттегі нарықтық қатынастар сияқты құрылуға тиіс?
Почему взаимоотношения банка со своими клиентами должны строится как обычные рыночные отношения?
Мұның себебі, несие бергенде коммерциялық банк ең алдымен пайдалылықтың, тәуекелдің, өтімділіктің нарықтық өлшемдерін басшылыққа алады. Мемлекет коммерциялық банкінің қызметін тікелей бұйрықтар берумен емес, тек жанама әдістермен ғана реттей алады. Осылайша мемлекет коммерцииялық банкінің оперативтік қызметіне араласпайды.
Потому что, предоставляя ссуды коммерческий банк исходит, прежде всего, из рыночных критериев прибыльности, риска, ликвидности. Государство может осуществлять регулирование деятельности коммерческого банка только косвенными методами, а не прямыми приказами. Таким образом, государство не вмешивается в оперативную деятельность коммерческого банка.
Казахско-русский экономический словарь > Коммерциялық банкілердің қызметі
-
44 Ұлттық банкінің атқарымдары мен өкілеттіктері
Ұлттық банк:
Национальный банк:
- республикадағы мемлекеттік ақша-несие саясатын жүргізеді;
- проводит государственную денежно-кредитную политику в республике;
- айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен бағалы қағаздар шығарады;
- эмитирует ценные бумаги путем регулирования объема массы в обращении;
- Үкіметтің мемлекеттік борышына қызмет көрсетуге қатысады, Ұлттық банкінің мемлекеттік борышына қызмет көрсетеді;
- участвует в обслуживании государственного долга правительства, обслуживает государственный долг Национального банка;
- мыналарға:
- выдает разрешение:
- банкілердің ашылуына, олардың ерікті түрде қайта ұйымдастырылуына және таратылуына;
- на открытие банков и их добровольную реорганизацию и ликвидацию;
- Қазақстан аумағында банкілердің, ал республика аумағынан тыс жерлерде резидент-банкілердің филиалдары мен өкілдіктерінің ашылуына (олардың қосылуына);
- на открытие филиалов (их слияние) и представительств банков на территории Казахстана, а для банков-резидентов – вне территории республики;
- жеке және заңды тұлғалардың банкіге ірі қатысушы және банк холдингі мәртебесін алуына;
- на приобретение физическими и юридическими лицами статуса крупного участника банка и банковского холдинга;
- банкілердің бағалы қағаздар нарығында кәсіптік қызметті жүзеге асырушы ұйымдардың жарғылық капиталына қатысуына;
- на участие банков в уставном капитале организаций, осуществляющих профессиональную деятельность на рынке ценных бумаг;
- бағалы қағаздар нарығында кәсіптік қызметті жүзеге асыру үшін банкілерге лицензиялар беруіне рұқсат береді;
- на выдачу банкам лицензии на осуществление профессиональной деятельности на рынке ценных бумаг;
- банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыруға лицензия береді;
- выдает лицензии на осуществление отдельных видов банковских операций;
- банкілердің бағалы қағаздар эмиссияларының аңдатпаларын мемлекеттік тіркеуге дейін міндетті сараптаудан өткізеді, оларға енгізілетін өзгерістерді келіседі;
- проводит обязательную экспертизу проспектов эмиссий ценных бумаг банков до их государственной регистрации, согласование изменений к ним;
- банкілердің бағалы қағаздарды шығару және орналастыру қорытындылары туралы есеп, құрылтай құжаттары бойынша тұжырым береді;
- дает заключение по отчету об итогах выпуска и размещения ценных бумаг банками, учредительным документам;
- банкінің құрылтай құжаттарына өзгертулер енгізуге, оларды қайта тіркеуге, банкінің басшы қызметтерін тағайындауға (сайлауға) келісім береді;
- дает согласие на внесение изменений в учредительные документы банка, их перерегистрацию, назначение (избирание) руководящих работников банка;
- банкілердің қызметін, ерікті не мәжбүрлі түрде таратылатын банкілердің тарату комиссияларының қызметін бақылайды және қадағалайды;
- осуществляет контроль и надзор за деятельностью банков, за деятельностью ликвидационных комиссий, добровольно и принудительно ликвидируемых банков;
- банкілерге пруденциялық нормативтерді, банк капиталының белгілі бір күнгі мөлшерін белгілейді;
- устанавливает банкам пруденциальные нормативы, размер капитала банка на определенную дату;
- республикадағы несиелер бойынша сыйақы (мүдде) мөлшерлемесін реттейді;
- осуществляет регулирование ставок вознаграждения (интереса) по кредитам в республике;
- республикада төлемдерді төлеу және ақша аудару тәртібін, жүйесі мен нысанын айқындайды;
- определяет порядок, систему и форму осуществления платежей и переводов денег в республике;
- банкілердің арасында теңге түріндегі ақшаның уақтылы және үздіксіз аударылуын қамтамасыз ететін төлем жүйесінің жұмыс істеуін ұйымдастырады;
- организует функционирование платежной системы, обеспечивающей своевременное и бесперебойное проведение переводов денег между банками в тенге;
- республикадағы валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге асырады;
- осуществляет валютное регулирование и валютный контроль в республике;
- банк қызметі, есебі, төлем төлеу, ақша аудару, заңнамалық құжаттарда белгіленген өкілеттіктер шегінде валюталық операцияларды жүзеге асыру мәселелері бойынша барлық банкілер мен олардың қызметін пайдаланушылар үшін орындалуы міндетті нормативтік құқықтық актілер шығарады;
- издает обязательные для исполнения всеми банками и их клиентами нормативные правовые акты по вопросам банковской деятельности, учета, платежей и переводов денег, осуществления валютных операций в пределах полномочий, определенных законодательными актами;
- нормативтік-құқықтық актілердің сақталуын қадағалайды;
- осуществляет надзор за соблюдением нормативно-правовых актов;
- Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігімен келісе отырып, банкілердің бухгалтерлік есебінің стандарттарын белгілейді;
- по согласованию с Министерством финансов Республики Казахстан устанавливает стандарты бухгалтерского учета банков;
- нақты банкноттар мен мәнеттерді есептеу, сақтау, тасымалдау және инкассолау ережелерін белгілейді;
- устанавливает правила учета, хранения, перевозки и инкассации наличных банкнот и монет;
- нақты банкноттар мен мәнеттерді тасымалдауға, сақтауға және инкассолауға қатысады;
- участвует в обеспечении перевозки, хранении и инкассации наличных банкнот и монет;
- банкноттар мен мәнеттердің сақтық қорын құрады;
- создает резервные фонды банкнот и монет;
- республика банкілерінің жиынтық теңгерімін және өзінің теңгерімін жасап, тұрақты түрде жариялайды;
- составляет и регулярно публикует сводный баланс банков республики и собственный баланс;
- елдің есептік төлем теңгері-мін қалыптастырады;
- формирует отчетный платежный баланс страны;
- төлем теңгерімі көрсеткіштерінің қысқа мерзімді, орта мерзімді және ұзақ мерзімді болжамды бағалануын әзірлеуге қатысады;
- участвует в разработке краткосрочных, среднесрочных и долгосрочных прогнозных оценок показателей платежного баланса;
- мемлекеттік кепілдіктері жоқ беймемлекеттік сыртқы қарыздар бойынша шарттарды тіркеп, мониторингін жүзеге асырады;
- осуществляет регистрацию и мониторинг договоров по негосударственным внешним займам, не имеющим государственных гарантий;
- елдің жалпы сыртқы борышының бағасын қалыптастырады;
- формирует оценку валового внешнего долга страны;
- республикадағы банк жүйесі үшін кадрлар даярлауға қатысады;
- участвует в осуществлении подготовки кадров для системы банков в республике;
- Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің бірыңғай қазынашылық шотына қызмет көрсетеді;
- обслуживает единый казначейский счет Министерства финансов Республики Казахстан;
- Ұлттық банкінің нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес вексельдерді қайта есептейді.
- осуществляет переучет векселей в соответствии с нормативными правовыми актами Национального банка.
Казахско-русский экономический словарь > Ұлттық банкінің атқарымдары мен өкілеттіктері
-
45 Коммерциялық банкілердің қызметі
Банк қызметінің қандай ұстанымдары негізгі іргелі ұстанымдары болып табылады?
Банк қызметінің негізгі іргелі ұстанымдары:
Основополагающими принципами банковской деятельности являются:
- нақты бар ресурстардың шегінде жұмыс істеу;
- работа в пределах реально имеющихся ресурсов;
- экономикалық дербестік;
- экономическая самостоятельность;
- банкінің өз клиенттерімен өзара қатынасы кәдуілгі нарықтық қатынастар сияқты құрылуға тиіс;
- взаимоотношения банка со своими клиентами должны строиться как обычные рыночные отношения;
- мемлекет коммерциялық банкілердің қызметін реттей алатын экономикалық әдістер.
- экономические методы, которыми государство может осуществлять регулирование деятельности коммерческих банков.
Оның мәні мынада: банк өзінің ресурстары, несиелік салымдары мен басқа да активтері арасындағы мөлшерлік сәйкестікті ғана қамтамасыз етіп қоймай, сонымен бірге банк активтерінің сипаты өзі жұмылдырған ресурстардың ерекшелігіне сай келуіне де қол жеткізуге тиіс дегенді білдіреді. Бұл ең алдымен мерзімге қатысты. Айталық, егер банк қаражатты негізінен қысқа мерзімге тартса, ал оны басым түрде ұзақ мерзімді несиеге салса, онда міндеттемелер (өтемпаздық) бойынша жауап беру қабілеттілігіне қатер төнеді.
Смысл заключается в том, что банк должен обеспечить не только количественное соответствие между своими ресурсами, кредитными вложениями и другими активами, но и добиваться соответствия характера банковских активов специфике мобилизованных им ресурсов. Это относится, прежде всего, к срокам. Так, если банк привлекает средства главным образом на короткие сроки и вкладывает их преимущественно в долгосрочные ссуды, то его способность отвечать по обязательствам (ликвидность) оказывается под угрозой.
Кез келген коммерциялық банкінің қызметі экономикалық дербестікке негізделеді, мұның өзі әрі банкінің өз қызметінің нәтижелеріне экономикалық жауаптылығы деген мағынаны білдіреді.
Деятельность любого коммерческого банка базируется на экономической самостоятельности, которая подразумевает и экономическую ответственность банка за результаты своей деятельности.
Экономикалық дербестік:
Экономическая самостоятельность предполагает:
- банкінің меншікті қаражаты мен тартылынды (сырттан тартылған) қаражатын билеу еркіндігін;
- свободу распоряжения собственными средствами банка и привлеченными ресурсами;
- банк қызметін пайдаланушылар мен салымшыларды еркін таңдауын;
- свободный выбор клиентов и вкладчиков;
- банк табысын еркін билеуді көздейді.
- свободное распоряжение доходами банка.
Экономикалық дербестікке банкілер мен банк ұйымдары туралы Қазақстанда қолданылып жүрген заңнамамен кепілдік берілген. Қолданыстағы негізгі заңнамалық құжаттар барлық коммерциялық банкілерге өздерінің қорлары мен табыстарын билеуге экономикалық еркіндік береді. Банкінің салықтарды төлегеннен кейін өзінің билігінде қалған пайдасы акционерлердің Жалпы жиналысының шешіміне сәйкес бөлінеді. Өзінің міндеттемелері бойынша коммерциялық банк өзіне тиесілі барлық қаражатпен және өндіріп алынуы мүмкін мүлікпен жауап береді. Өзінің операцияларынан болатын барлық қатерді коммерциялық банк өз мойнымен көтереді.
Экономическая самостоятельность гарантирована действующим в Казахстане законодательством о банках и банковских организациях. Действующие основные законодательные акты предоставляют всем коммерческим банкам экономическую свободу в распоряжении своими фондами и доходами. Прибыль банка, остающаяся в его распоряжении после уплаты налогов, распределяется в соответствии с решением Общего собрания акционеров. По своим обязательствам коммерческий банк отвечает всеми принадлежащими ему средствами и имуществом, на которое может быть наложено взыскание. Весь риск от своих операций коммерческий банк берет на себя.
Банкілердің өз қызметін пайдаланушылармен қарым-қатынасы неліктен әдеттегі нарықтық қатынастар сияқты құрылуға тиіс?
Почему взаимоотношения банка со своими клиентами должны строится как обычные рыночные отношения?
Мұның себебі, несие бергенде коммерциялық банк ең алдымен пайдалылықтың, тәуекелдің, өтімділіктің нарықтық өлшемдерін басшылыққа алады. Мемлекет коммерциялық банкінің қызметін тікелей бұйрықтар берумен емес, тек жанама әдістермен ғана реттей алады. Осылайша мемлекет коммерцииялық банкінің оперативтік қызметіне араласпайды.
Потому что, предоставляя ссуды коммерческий банк исходит, прежде всего, из рыночных критериев прибыльности, риска, ликвидности. Государство может осуществлять регулирование деятельности коммерческого банка только косвенными методами, а не прямыми приказами. Таким образом, государство не вмешивается в оперативную деятельность коммерческого банка.
Қазақ-орыс анықтағыш-тілашар банктік жүйенің жұмыскерлерінің > Коммерциялық банкілердің қызметі
-
46 Лизингілік операциялар
Лизинг кәсіпкерлік қызмет үшін мүлікті (яғни затты, объектіні) пайдалануға берумен байланысты ұзақ мерзімді жалгерлік нысаны дегенді білдіреді. Лизинг – бір мезгілде жасалатын үш операцияның: жалға алудың, несие берудің және материалдық-техникалық жабдықтаудың бірыңғай кешені.
Лизинг означает форму долгосрочной аренды, связанную с передачей в пользование имущества (т.е. предмета, объекта) для предпринимательской деятельности. Лизинг – это единый комплекс трех одновременно совершаемых операций: аренды, кредитования и материально-технического снабжения.
Еркін айналысқа түсуіне тыйым салынған мүліктен, сондай-ақ жер телімдері мен табиғи объектілерден басқа кәсіпкерлік қызмет үшін пайдаланылуы мүмкін кез келген тұтынылмайтын заттар лизинг заты бола алады.
Предметом лизинга могут быть любые непотребляемые вещи, которые могут быть использованы для предпринимательской деятельности, за исключением имущества, запрещенного для свободного обращения, а также земельных участков и природных объектов.
Лизингілік мәмілеге:
В лизинговой сделке участвуют:
- лизинг беруші;
- лизингодатель;
- лизинг алушы;
- лизингополучатель;
- лизинг затын сатушы қатысады.
- продавец предмета лизинга.
Лизинг беруші – лизингілік қызметті жүзеге асырушы, яғни лизинг үшін арнайы сатып алынған мүлікті шарт бойынша лизингіге беруші шаруашылық жүргізуші субъект (лизингілік компания, банк, т.б.). Басқаша айтқанда, лизинг беруші – осы мүлікті жалға беруші. Лизинг беруші лизинг шарты бойынша лизинг алушы көрсеткен мүлікті белгілі бір сатып алушыдан меншігіне сатып алуға және бұл мүлікті лизинг алушыға ақы үшін кәсіпкерлік мақсатта уақытша иеленуге және пайдалануға міндеттенеді.
Лизингодатель представляет собой хозяйствующий субъект (лизинговая компания, банк и т.д.) или индивидуального предпринимателя, осуществляющего лизинговую деятельность, т.е. передачу по договору в лизинг специально приобретенного для этого имущества. Иначе говоря, лизингодатель – это арендодатель данного имущества. Лизингодатель по договору лизинга обязуется приобрести в собственность указанное лизингополучателем имущество у определенного продавца и предоставить лизингополучателю это имущество за плату во временное владение и пользование для предпринимательских целей.
Лизинг алушы – мүлікті лизинг шарты бойынша пайдалануға алушы азамат, шаруашылық жүргізуші субъект. Басқаша айтқанда, лизинг алушы – жалгер (жалға алушы).
Лизингополучатель – это гражданин или хозяйствующий субъект, получающий имущество в пользование по договору лизинга. Иначе говоря, лизингодатель – это арендатор.
Лизингілік мүлікті сатушы – шаруашылық жүргізуші субъект – машиналар мен жабдықтарды дайындаушы, сондай-ақ лизинг заты болып табылатын мүлікті сатушы басқа бір шаруашылық жүргізуші субъект немесе азамат.
Продавец лизингового имущества – хозяйствующий субъект – изготовитель машин и оборудования, а также другой хозяйствующий субъект или гражданин, продающий имущество, являющееся предметом лизинга.
Лизинг шарты жазбаша нысанда жасалады. Лизинг шартының атауында оның нысаны, тұрпаты және түрі айқындалады.
Договор лизинга заключается в письменной форме. В названии договора лизинга определяются его форма, тип и вид.
Лизинг шартында мынадай елеулі ережелер болады:
Договор лизинга содержит следующие существенные положения:
- лизинг затының дәл сипаттамасы;
- точное описание предмета лизинга;
- берілетін меншік құқықтарының көлемі;
- объем передаваемых прав собственности;
- лизинг затын табыстайтын жердің атауы және табыстау тәртібін көрсету;
- наименование места и указание порядка передачи предмета лизинга;
- лизинг шартының қолданылу мерзімін көрсету;
- указание срока действия договора лизинга;
- лизинг затын теңгерімдік есепке алу тәртібі;
- порядок балансового учета предмета лизинга;
- лизинг затын ұстау және жөндеу тәртібі;
- порядок содержания и ремонта предмета лизинга;
- лизинг беруші кешенді лизинг шартының негізінде көрсететін қосымша қызметтер тізбесі;
- перечень дополнительных услуг, предоставленных лизингодателем на основании договора комплексного лизинга;
- лизинг шартының жалпы сомасын көрсету және лизинг берушіге төленетін сыйақысының мөлшері;
- указание общей суммы договора лизинга и размер вознаграждения лизингодателя;
- есеп айырысу тәртібі (төлем төлеу кестесі);
- порядок расчетов (график платежей);
- егер шартта өзге жәйіт көзделмесе, лизинг берушінің немесе лизинг алушының лизинг затын лизинг шартымен байланысты қатерлерден сақтандыру міндеттемесін айқындау.
- определение обязательства лизингодателя или лизингополучателя застраховать предмет лизинга от связанных с договором лизинга рисков, если иное не предусмотрено договором.
Лизинг беруші лизинг шарт бойынша:
Лизингодатель по договору лизинга обязуется:
- қаржы немесе аралас лизингіні жүзеге асырған жағдайда лизинг алушыға белгілі бір мүлікті белгілі бір ақыға табыстау үшін белгілі бір сатушыдан (жеткізушіден) өз меншігіне сатып алуға немесе бұрын сатып алынған мүлікті белгілі бір мерзімге белгілі бір шарттар негізінде лизинг заты ретінде табыстауға;
- в случае осуществления финансового или смешанного лизинга приобрести у определенного продавца (поставщика) в собственность определенное имущество для его передачи за определенную плату или передать ранее приобретенное имущество на определенный срок, на определенных условиях в качестве предмета лизинга лизингополучателю;
- лизинг шартының мазмұнынан туындайтын басқа да міндеттерді орындауға міндеттенеді.
- выполнить другие обязательства, вытекающие из содержания договора лизинга.
Лизинг алушы:
Лизингополучатель обязуется:
- лизинг беру шартында көзделген тәртіппен лизинг затын беруге;
- принять предмет лизинга в порядке, предусмотренном договором лизинга;
- лизинг берушіге оның инвестициялық шығынын өтеуге, оған сыйақы төлеуге;
- возместить лизингодателю его инвестиционные затраты и выплатить ему вознаграждение;
- лизинг шартының күші біткеннен кейін, егер шартта басқа жәйіт көзделмесе, лизинг затын қайтарып беруге немесе лизинг затын сатып алу-сату шарты негізінде меншігіне сатып алуға;
- по окончании действия договора лизинга возвратить предмет лизинга, если иное не предусмотрено договором лизинга, или приобрести предмет лизинга в собственность на основании договора купли-продажи;
- шарт мазмұнынан туындайтын басқа да міндеттемелерді орындауға міндеттенеді.
- выполнить другие обязательства, вытекающие из содержания договора лизинга.
Лизингіні былайша жіктеуге болады:
Лизинг можно классифицировать следующим образом:
- нысаны бойынша;
- по форме;
- тұрпаты бойынша;
- по типу;
- түрі бойынша.
- по виду.
Нысаны бойынша лизинг ішкі және халықаралық лизингілерге бөлінеді. Ішкі лизингіде лизинг алушы, лизинг беруші және сатушы Қазақстанның резиденттері болып табылады. Халықаралық лизингіде лизинг беруші немесе лизинг алушы Қазақстанның бейрезиденттері болып табылады.
По форме лизинг подразделяется на внутренний и международный лизинги. Во внутреннем лизинге лизингодатель, лизингополучатель и продавец являются резидентами Казахстана. При международном лизинге лизингодатель или лизингполучатель являются нерезидентами Казахстана.
Тұрпаты бойынша лизинг ұзақ мерзімді (3 жылға дейін), орта мерзімді (1,5 жылдан 3 жылға дейін) және қысқа мерзімді болып бөлінеді.
По типам лизинг подразделяется на долгосрочный (до 3 лет), среднесрочный (от 1,5 до 3 лет) и краткосрочный.
Түрлері бойынша лизинг қаржылық және оперативтік лизингілерге бөлінеді.
По видам лизинг подразделяется на финансовый и оперативный.
Қаржылық лизинг – лизинг беруші лизинг алушы көрсеткен мүлікті белгілі бір сатып алушыдан меншігіне сатып алуға және осы мүлікті лизинг заты ретінде белгілі бір ақы үшін, белгілі бір мерзімге және белгілі бір шарттар негізінде уақытша иеленуге және пайдалануға беруге міндеттенетін лизинг түрі.
Финансовый лизинг – это вид лизинга, при котором лизингодатель обязуется приобрести в собственность указанное лизингополучателем имущество у определенного продавца и передать лизингополучателю данное имущество в качестве предмета лизинга за определенную плату, на определенный срок и на определенных условиях во временное владение и в пользование.
Оперативтік лизинг – лизинг беруші тәуекелді өз мойнына алып мүлікті сатып алатын, кейіннен оны белгілі бір ақы үшін лизинг заты ретінде белгілі бір мерзімге және белгілі бір шарттар негізінде лизинг алушыға уақытша иеленуге және пайдалануға беретін лизинг түрі.
Оперативный лизинг – это вид лизинга, при котором лизингодатель закупает имущество на свой риск, а после передает его лизингополучателю в качестве предмета лизинга за определенную плату, на определенный срок и на определенных условиях во временное владение и в пользование.
Лизингінің мерзімі ұзақтығы жағынан лизинг затының толық тозымпұлына (амортизациясына) тең не одан асып түседі. Лизинг шартының қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін лизинг заты лизинг алушының меншігіне өтеді. Лизинг мерзімі шарт бойынша белгіленеді.
Срок лизинга по продолжительности равен сроку полной амортизации предмета лизинга или превышает его. По окончании срока действия договора лизинга предмет лизинга переходит в собственность лизингополучателя. Срок лизинга устанавливается по договору.
Лизингілік төлемдер бойынша айырысуды үш әдіспен жүргізіледі:
Расчет по лизинговым платежам производится тремя методами:
- ақы төлеудің тиянақталған сомасымен төлеу;
- с фиксированной суммой оплаты;
- аванспен төлеу;
- с авансом;
- ең төмен төлемдермен төлеу әдісімен.
- методом минимальных платежей.
Онда мынадай қосымша қызметтер көрсету қамтылуы мүмкін:
Лизинговая сделка может включать в себя оказание дополнительных услуг:
- зияткерлік меншікке құқықты (ноу-хауды, лицензиялық құқықтарды, тауар белгілеріне, маркаларға құқықтарды, т.б.) сатып алу;
- приобретение прав на интеллектуальную собственность (ноу-хау, лицензионных прав, прав на товарные знаки, марки и др.);
- құрастыру жұмыстарын жүзеге асыру;
- осуществление шеф-монтажных работ;
- кейінгі кепілдікті қызметтер көрсету және жөндеу, т.б.
- послегарантийное обслуживание, ремонт и др.
Лизинг шаруашылық жүргізуші субъектінің негізгі қорларды алуына және ақшаны айналымнан алмастан оларды пайдалануына мүмкіндік береді.
Лизинг позволяет хозяйствующему субъекту получить основные фонды и начать их эксплуатацию, не отвлекая деньги из оборота.
Банк өз клиентіне лизингі-лік келісім арқылы жабдық сатып алуды ұсына алады, бұл келісім бойынша банк жабдықты сатып алып, клиентке жалға береді.
Банк может предложить своему клиенту обрести оборудование с помощью лизингового соглашения, по которому банк покупает оборудование и сдает в аренду клиенту.
Какие условия должен выполнить клиент для заключения лизингового договора.
Жасасқан шартқа сәйкес клиент лизингілік төлемдер төлеуге тиіс, бұл төлемдер, сайып келгенде, банкінің сатып алып, жалға берген жабдығының құнын толық жабады.
В соответствии с заключенным договором клиент должен вносить лизинговые платежи, которые в конечном счете полностью покрывают стоимость купленного банком и сданного в аренду оборудования.
Қазақ-орыс анықтағыш-тілашар банктік жүйенің жұмыскерлерінің > Лизингілік операциялар
-
47 Ұлттық банкінің атқарымдары мен өкілеттіктері
Ұлттық банк:
Национальный банк:
- республикадағы мемлекеттік ақша-несие саясатын жүргізеді;
- проводит государственную денежно-кредитную политику в республике;
- айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен бағалы қағаздар шығарады;
- эмитирует ценные бумаги путем регулирования объема массы в обращении;
- Үкіметтің мемлекеттік борышына қызмет көрсетуге қатысады, Ұлттық банкінің мемлекеттік борышына қызмет көрсетеді;
- участвует в обслуживании государственного долга правительства, обслуживает государственный долг Национального банка;
- мыналарға:
- выдает разрешение:
- банкілердің ашылуына, олардың ерікті түрде қайта ұйымдастырылуына және таратылуына;
- на открытие банков и их добровольную реорганизацию и ликвидацию;
- Қазақстан аумағында банкілердің, ал республика аумағынан тыс жерлерде резидент-банкілердің филиалдары мен өкілдіктерінің ашылуына (олардың қосылуына);
- на открытие филиалов (их слияние) и представительств банков на территории Казахстана, а для банков-резидентов – вне территории республики;
- жеке және заңды тұлғалардың банкіге ірі қатысушы және банк холдингі мәртебесін алуына;
- на приобретение физическими и юридическими лицами статуса крупного участника банка и банковского холдинга;
- банкілердің бағалы қағаздар нарығында кәсіптік қызметті жүзеге асырушы ұйымдардың жарғылық капиталына қатысуына;
- на участие банков в уставном капитале организаций, осуществляющих профессиональную деятельность на рынке ценных бумаг;
- бағалы қағаздар нарығында кәсіптік қызметті жүзеге асыру үшін банкілерге лицензиялар беруіне рұқсат береді;
- на выдачу банкам лицензии на осуществление профессиональной деятельности на рынке ценных бумаг;
- банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыруға лицензия береді;
- выдает лицензии на осуществление отдельных видов банковских операций;
- банкілердің бағалы қағаздар эмиссияларының аңдатпаларын мемлекеттік тіркеуге дейін міндетті сараптаудан өткізеді, оларға енгізілетін өзгерістерді келіседі;
- проводит обязательную экспертизу проспектов эмиссий ценных бумаг банков до их государственной регистрации, согласование изменений к ним;
- банкілердің бағалы қағаздарды шығару және орналастыру қорытындылары туралы есеп, құрылтай құжаттары бойынша тұжырым береді;
- дает заключение по отчету об итогах выпуска и размещения ценных бумаг банками, учредительным документам;
- банкінің құрылтай құжаттарына өзгертулер енгізуге, оларды қайта тіркеуге, банкінің басшы қызметтерін тағайындауға (сайлауға) келісім береді;
- дает согласие на внесение изменений в учредительные документы банка, их перерегистрацию, назначение (избирание) руководящих работников банка;
- банкілердің қызметін, ерікті не мәжбүрлі түрде таратылатын банкілердің тарату комиссияларының қызметін бақылайды және қадағалайды;
- осуществляет контроль и надзор за деятельностью банков, за деятельностью ликвидационных комиссий, добровольно и принудительно ликвидируемых банков;
- банкілерге пруденциялық нормативтерді, банк капиталының белгілі бір күнгі мөлшерін белгілейді;
- устанавливает банкам пруденциальные нормативы, размер капитала банка на определенную дату;
- республикадағы несиелер бойынша сыйақы (мүдде) мөлшерлемесін реттейді;
- осуществляет регулирование ставок вознаграждения (интереса) по кредитам в республике;
- республикада төлемдерді төлеу және ақша аудару тәртібін, жүйесі мен нысанын айқындайды;
- определяет порядок, систему и форму осуществления платежей и переводов денег в республике;
- банкілердің арасында теңге түріндегі ақшаның уақтылы және үздіксіз аударылуын қамтамасыз ететін төлем жүйесінің жұмыс істеуін ұйымдастырады;
- организует функционирование платежной системы, обеспечивающей своевременное и бесперебойное проведение переводов денег между банками в тенге;
- республикадағы валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге асырады;
- осуществляет валютное регулирование и валютный контроль в республике;
- банк қызметі, есебі, төлем төлеу, ақша аудару, заңнамалық құжаттарда белгіленген өкілеттіктер шегінде валюталық операцияларды жүзеге асыру мәселелері бойынша барлық банкілер мен олардың қызметін пайдаланушылар үшін орындалуы міндетті нормативтік құқықтық актілер шығарады;
- издает обязательные для исполнения всеми банками и их клиентами нормативные правовые акты по вопросам банковской деятельности, учета, платежей и переводов денег, осуществления валютных операций в пределах полномочий, определенных законодательными актами;
- нормативтік-құқықтық актілердің сақталуын қадағалайды;
- осуществляет надзор за соблюдением нормативно-правовых актов;
- Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігімен келісе отырып, банкілердің бухгалтерлік есебінің стандарттарын белгілейді;
- по согласованию с Министерством финансов Республики Казахстан устанавливает стандарты бухгалтерского учета банков;
- нақты банкноттар мен мәнеттерді есептеу, сақтау, тасымалдау және инкассолау ережелерін белгілейді;
- устанавливает правила учета, хранения, перевозки и инкассации наличных банкнот и монет;
- нақты банкноттар мен мәнеттерді тасымалдауға, сақтауға және инкассолауға қатысады;
- участвует в обеспечении перевозки, хранении и инкассации наличных банкнот и монет;
- банкноттар мен мәнеттердің сақтық қорын құрады;
- создает резервные фонды банкнот и монет;
- республика банкілерінің жиынтық теңгерімін және өзінің теңгерімін жасап, тұрақты түрде жариялайды;
- составляет и регулярно публикует сводный баланс банков республики и собственный баланс;
- елдің есептік төлем теңгері-мін қалыптастырады;
- формирует отчетный платежный баланс страны;
- төлем теңгерімі көрсеткіштерінің қысқа мерзімді, орта мерзімді және ұзақ мерзімді болжамды бағалануын әзірлеуге қатысады;
- участвует в разработке краткосрочных, среднесрочных и долгосрочных прогнозных оценок показателей платежного баланса;
- мемлекеттік кепілдіктері жоқ беймемлекеттік сыртқы қарыздар бойынша шарттарды тіркеп, мониторингін жүзеге асырады;
- осуществляет регистрацию и мониторинг договоров по негосударственным внешним займам, не имеющим государственных гарантий;
- елдің жалпы сыртқы борышының бағасын қалыптастырады;
- формирует оценку валового внешнего долга страны;
- республикадағы банк жүйесі үшін кадрлар даярлауға қатысады;
- участвует в осуществлении подготовки кадров для системы банков в республике;
- Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің бірыңғай қазынашылық шотына қызмет көрсетеді;
- обслуживает единый казначейский счет Министерства финансов Республики Казахстан;
- Ұлттық банкінің нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес вексельдерді қайта есептейді.
- осуществляет переучет векселей в соответствии с нормативными правовыми актами Национального банка.
Қазақ-орыс анықтағыш-тілашар банктік жүйенің жұмыскерлерінің > Ұлттық банкінің атқарымдары мен өкілеттіктері
См. также в других словарях:
Казахстанский фонд гарантирования депозитов — Эту статью следует викифицировать. Пожалуйста, оформите её согласно правилам оформления статей … Википедия
шекараны күзету кезінде қару қолдану — Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасын күзетуді жүзеге асырушы шекара әскерлері мен Әуе шабуылына қарсы қорғаныс әскерлері қару мен ұрыс техникасын: – Қазақстан Республикасының аумағына қарулы шабуыл жасауға және қарулы басып кіруге… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
қарқындылығы орташа қақтығыс — экономикалық және қорғаныс әлеуетіне нұқсан келтіру, белгілі бір аумақты басып алу немесе бақылау орнату немесе мемлекетті елеулі саяси, аумақтық, экономикалық және басқа да көнбістікке мәжбүрлеу мақсатында тұтандырылуы мүмкін қақтығыс. Мұндай… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
қарулы күштер құрылысын реформалаудың негізгі бағыттары — мынадай болып табылады: – Қарулы Күштер құрылымын оңтайландыру, Қарулы Күштердің жауынгерлік қабілетіне ықпал етпейтін құрылымдардың санын қысқарту және тарату; – жауынгерлік әзірлікті айқындайтын ұтқыр әскерлерді, әскер салаларын және арнаулы… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
Гуманизм — (лат. humanus – адамдық, адамгершілік) – адамды бірінші орынға қоятын және тұлғаны ең жоғары құндылық деп қарастыратын тұжырымдама, дүниетанымның принципі. Тар мағынада ортағасырдағы діни схоластикаға қарсы Қайта Өрлеу дәуіріндегі зайырлы… … Философиялық терминдердің сөздігі
ұра — 1 (Түрікм.: Красн., Небид., Ашх., Мары, Таш.) бірден шап беру. Ұ р а бүйірінен қысып қалдым (Түрікм., Таш.). Осында кеп қалған бір топ неміс бұларды көріп қап, ұ р а қуды (Ә. Нұрп., Күт. күн., 12) 2 (Шымк.: Сайр., Түлк.; Гур., Маңғ.; Орал, Жән.;… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ақ — зат. в ет. Бұзаулы сиырда, қозылы қойда болатын жұқпалы, әрі зілді дерт. Мұндай жағдайда малдың сүті тартылып қалады. Егер бір қой а қ болып ауырса, ол қоралы қойға түгел жұғады (Ж. Бабалықұлы, Мал ауруы., 8). Ақ айыл болды. Көп мініліп, арқасы… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
