-
1 пройти
глаг. сов.1. кай, ирт, иртсе тух, утса ирт; пройти два километра икĕ километр утса ирт; пройти вперёд мала тухса тǎр2. что иртсе кай; поезд прошёл мимо станции поезд станци патĕнчен иртсе кайрĕ3. 1 и 2 л. не употр. ирт, тǎсǎлса вырт; здесь пройдёт железная дорога кунта чугун çул тǎсǎлса выртĕ4. 1 и 2 л. не употр. çу, çуса кай, çуса ирт; прошёл тёплый дождь ǎшǎ çумǎр çуса иртрĕ5. 1 и 2 л. не употр. ирт, иртсе кай, çухал; боль прошла ырǎтни иртсе кайрĕ; прошло много времени вǎхǎт нумай иртрĕ6. вĕрен, вĕренсе ирт; это мы ещё не прошли эпир куна вĕренмен-ха ♦ пройти военную службу çар хĕсметĕнче пул; Это ему так не пройдёт! Ку уншǎн ахаль иртмест! -
2 пронестись
глаг. сов.хǎвǎрт ирт, вĕлтлетсе ирт, ыткǎнса ирт, иртсе кай; по улице пронёсся автомобиль урампа автомобиль иртсе кайрĕ -
3 идти
глаг. несов.1. (син. шагать) ут, кай, пыр, кил; идти пешком çуран ут; я иду домой эпĕ киле каятǎп2. (син. двигаться) куç, шуç; кил, кай, пыр; поезд идёт сюда поезд кунта килет; лодка идёт под парусом кимĕ парǎспа ишсе пырать3. 1 и 2 л. не употр. ирт, пулса пыр; время идёт быстро вǎхǎт хǎвǎрт иртет; дело идёт плохо ĕç начар пулса пырать4. 1 и 2 л. не употр. (син. падать) çу, ÿк; целый день идёт дождь кунĕпе çумǎр çǎвать5. 1 и 2 л. не употр. (син. исходить) тух, палка; из трубы идёт дым мǎрьерен тĕтĕм тухать6. (син. отправляться) кай; идти в бой çапǎçма кай; дети идут гулять ачасем уçǎлма каяççĕ7. кому (син. подходить) килĕш, пыр, юра; платье очень идёт девушке кĕпе хĕре питĕ килĕшет.8. 1 и 2 л. не употр.(син. приближаться) çывхар, кил, çитсе пыр; идёт гроза аслатиллĕ çумǎр çывхарса килет9. 1 и 2 л. не употр. (син. пролегать) вырт, ирт; дорога идёт через лес çул вǎрман витĕр выртать10. 1 и 2 л. не употр. (син. расходоваться, использоваться) кай; на платье идёт три метра ткани кĕпе çĕлеме виçĕ метр пусма каять ♦ сон не идёт ыйхǎ килмест; часы идут точно сехет тĕрĕс çÿрет; идти в рост ÿссе кай; идти на убыль чакса пыр; товар идёт хорошо тавар лайǎх сутǎнать; ребёнку идёт пятый год ача пиллĕке кайнǎ; в театре идёт опера театрта опера кǎтартаççĕ; рыба хорошо идёт утром пулǎ ирхине лайǎх кĕрет -
4 бежать
глаг. несов.1. чуп, чуптар, чупса пыр; бежать вприпрыжку сиккелесе чуп; лошадь бежит быстро лаша хǎвǎрт чупать2. (син. двигаться, течь) ирт, юх, чуп; кровь бежит из раны суранран юн юхать; время бежит быстро вǎхǎт хǎвǎрт иртет; бегут поезда поездсем чупса иртеççĕ3. (син. спасаться) тар, тухса тар, тарса çǎлǎн; бежать из плена тыткǎнран тарса çǎлǎн ♦ часы бегут сехет мала каять -
5 бывать
глаг. несов.1. 1 и 2 л. не употр. (син. случаться, происходить) пул, пулса ирт; в жизни всякое бывает пурнǎçра тем те пулать; Не бывать этому! Кун пек пулмĕ!2. пул, пулкала; пырса çÿре, çитсе кур; я часто бываю у них эпĕ вĕсем патĕнче час-часах пулатǎп ♦ как ни в чём не бывало хǎнк та мар; Бывайте здоровы! Сывǎ пулǎр! (уйрǎлнǎ чухне ырǎ сунни) -
6 быть
глаг. несов.1. (син. существовать, иметься); пул, пур; у нас есть собака пирĕн йытǎ пур; не было свободного времени ерçÿ пулмарĕ2. (син. присутствовать, находиться; ант. отсутствовать) пул (ǎçта та пулин); Я целый день был в школе Эпĕ кунĕпех шкулта пулнǎ; Ты будешь завтра дома? Эсĕ ыран килте пулатǎн-и?3. (син. происходить, случаться) пул, пулса ирт; это было давно ку вǎл тахçанах пулнǎ; вчера была ясная погода ĕнер çанталǎк уярччĕ4. употр. как часть составного сказуемого: самолёт был сбит самолёта персе антарнǎ; мы будем играть в шашки эпир шашкǎлла выльǎпǎр ♦ была не была, будь что будет мĕн пулин пулать; кто бы то ни был кам пулсан та; что бы то ни было мĕн пулсан та -
7 делаться
глаг. несов.1. (син. становиться) пул, пулса кай, пулса пыр; ветер делается сильным çил вǎйланса пырать2. 1 и 2 л. не употр. (син. происходить, бывать) пул, пулса ирт; Что там делается? Мĕн пулса иртет унта? -
8 завершиться
глаг.вĕçлен, вĕçне çит, ирт, пĕт; в завершившемся году иртнĕ çулта -
9 лететь
глаг. несов.1. вĕç, вĕçсе пыр; ласточка летит к гнезду чĕкеç хǎй йǎвинелле вĕçсе пырать2. (син. мчаться) ыткǎн, ывтǎн; конь летит стрелой ут çĕмрен пек ыткǎнса пырать3. 1 и 2 л. не употр. (син. проходить) ирт, иртсе пыр; время летит быстро вǎхǎт часах иртет4. (син. падать) ÿк, персе ан; книги летят с полки кĕнекесем çÿлĕк çинчен ÿкеççĕ -
10 лимит
сущ.муж.лимит, чикĕ (укçа-тенкĕ, пурлǎх илме е ĕç тума палǎртнǎ виçе); лимит на топливо топливо лимичĕ; превысить лимит лимитран ирт -
11 мелькать
глаг. несов.1. вĕлтлет, вĕлтлетсе ирт; в вагонном окне мелькают столбы вагон чÿречинчен юпасем вĕлтлетсе иртеççĕ2. мĕлтлет, ялтлат, çуталса ил; вдали мелькают огоньки инçетре çутǎсем мĕлтлетеççĕ -
12 перегнать
глаг. сов.иртсе кай, хǎваласа ирт; лыжник перегнал соперников йĕлтĕрçĕ хǎйпе ǎмǎртакансенчен иртсе кайрĕ -
13 под
1сущ.муж.тĕп, кǎмака тĕпĕ2предлог с вин. и твор. п.1. на вопросы «где?» и «куда?» (ант. над) айĕн, айпе, айĕнче; под водой шыв айĕнче; под воду шыв айне; пройти под мостом кĕпер айĕн ирт2. при указании на положение, состояние айне, айĕнче; попасть под дождь çумǎр айне пул; отдать под суд суда пар3. умĕн, çитеспе; под вечер каç пуласпа; под утро ире хирĕç ♦ петь под гитару гитара çеммипе юрла; взять под руку хулран çавǎт; не под силу вǎй çемми мар, вǎй çитмест; под боком алǎ айĕнчех, юнашарах; салат под майонезом майонезлǎ салат; поставить под угрозу хǎрушлǎх кǎларса тǎрат; взять под защиту хÿтĕле, хунтǎ ту; получить деньги под расписку распискǎпа укçа ил -
14 ползти
глаг. несов.1. шу, упален, шуса пыр, упаленсе пыр; червяк ползёт ǎман шуса пырать2. шу, ерипен куç, хуллен ирт; поезд еле ползёт поезд аран шуса пырать; время ползёт медленно вǎхǎт ерипен шǎвать ♦ слухи ползут сас-хура сарǎлать -
15 пробежать
глаг. сов.1. чупса каç; пробежать через поляну уçланкǎ урлǎ чупса каç2. чупса ирт, чупса тух; первым пробежать дистанцию дистанцие пуринчен малтан чупса тух ♦ по телу пробежала дрожь ÿт сǎрǎлтатса кайрĕ; пробежать глазами письмо çырǎва пǎхкаласа ил -
16 произойти
глаг. сов.пул, пулса ирт, пулса тух; произошло несчастье инкек пулчĕ; это произошло неожиданно ку кĕтмен çĕртен пулса иртрĕ -
17 случиться
глаг. сов.1. (син. произойти) пул, пулса ирт; Что с ним случилось? Мĕн пулнǎ ǎна?2. безл., с неопр. ф. (син. прийтись) тÿр кил, тив, пулса тух; -малла (-мелле) пул; однажды нам случилось ночевать в лесу пĕррехинче пирĕн вǎрманта çĕр каçмалла пулчĕ -
18 состояться
глаг. сов., 1 и 2 л. не употр.пул, пулса ирт; спектакль не состоялся спектакль пулмарĕ -
19 течь
глаг. несов.1. юх, юхса тǎр; вода в речке течёт с журчанием çырмара шыв шарласа юхать2. шыв яр, шыв витер, шǎтса юх; кадка течёт катка юхать3. (син. проходить) ирт, пыр, иртсе пыр; время течёт незаметно вǎхǎт сисмесĕрех иртет
См. также в других словарях:
ИРТ — Институт реконструкции тяги образование и наука ИРТ исследовательский реактор тепловой с 1967 МИФИ Источник: http://www.mephi.ru/win/science/reactor.htm ИРГТ ИРТ интегральная реография тела … Словарь сокращений и аббревиатур
иртә — 1. Тәүлекнең бер өлеше, көннең беренче сәгатьләре, көннең башы 2. күч. Берәр нәрсәнең башлангыч чоры, башы гомер и. се 3. рәв. Иртә белән, иртән, иртәнге сәгатьләрдә. с. Иртәнге и. чәйгә берәр нәрсә... 4. Иртәлек пионер и. е 5. рәв. Гадәти,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртән — 1. Иртә белән, иртәнге вакытта. Иртә (1) 2. сир. Икенче көнне, иртәгә бүген бездә, и. сездә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртәге — с. 1. Бүген артыннан киләчәк, алдагы, туачак (көн тур.). Шундый көн и. не килә күрәсе. Киләсе көндә булачак, иртәгәсе и. дәресен карый 2. иск. Иртәнге – Иртә беләнге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртәләү — 1. Иртән иртүк берәр кая кузгалу 2. Берәр эшне вакытыннан элек эшләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртәнчәк — рәв. Иртән, иртә белән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртәгәсе — с. Иртәге (1). Алдагы көн … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртәгәч — рәв. диал. Икенче көнне иртән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртәләй — Вакытыннан элек, иртә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртүк — рәв. Иртән үк … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртәнге — Иртә беләнге. Иртән була, иртән эшләнә торган. ИРТӘНГЕ АШ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге