-
21 тиң
I предик.; прил.1) ра́вный, равновели́кий || ра́вен, равновели́к ( чему)диңгезләргә тиң Идел — Во́лга, ра́вная ( по величине) моря́м
2) ра́вный, одина́ковый, досто́йный сравне́ния || ра́вен, одина́ков, досто́ин сравне́ния (о кем, чем, в чём)матурлыкта һичкемгә тиң түгел — в красоте́ ни с кем не сравни́мая
эшкә һичнәрсә тиң түгел — ничто́ не сравни́мо (досто́йно сравне́ния) с рабо́той
кешедән кеше ким түгел, бәхет кенә тиң түгел — ( песня) оди́н челове́к не ху́же друго́го, то́лько вот сча́стье не ра́вно
3) ра́вный ( кому); сто́ящий, досто́йный ( кого); ра́вен ( кому); сто́ит, досто́ин (кого) (о людях, оцениваемых с точки зрения сравнения их высоких качеств)китән күлмәк киң кирәк, сөйгән ярың тиң кирәк — ( песня) льняно́е пла́тье должно́ быть просто́рным, а люби́мый (до́лжен быть) сто́ящим
4) достига́ющий, доходя́щий до..., вро́вень ( с чем)чәче җиргә тиң — во́лосы (её) дохо́дят до земли́ (вро́вень с землёй)
5) как первый компонент сложных слов равно-тиң кыймәтле — равноце́нный
II нареч.тиң күләмле мат. — равновели́кий
1) вро́вень, ро́вно; одина́ково, одина́ковым о́бразомике кулы тиң корышкан — о́бе руки́ одина́ково засо́хли
йөгерүчеләр тиң килделәр — бегуны́ прибежа́ли вро́вень
2) на ра́вныхтиң көрәшү — боро́ться на ра́вных
III сущ.тиң ярышу — соревнова́ться на ра́вных
1) ро́вня; досто́йный себе́ ( человек)көрәшсәң - тиңең белән көрәш — (посл.) бо́решься - бори́сь с досто́йным себе́
тиңен тапса, тиген бир — (посл.) найдёт ра́вного себе́ - отда́й да́ром (т. е. без калыма)
ул сиңа тиң түгел — он тебе́ не ро́вня
2) све́рстник, све́рстницасм. тж. кордашүз тиңнәрем гаеп итмәсләр — мои све́рстники не осу́дят меня́
3) этногр.а) сва́дебная подру́га (одна из двенадцати девушек-подруг, обязавшихся участвовать на свадьбе друг друга)тиңнәр арасында тиң идем, атама моңайган мин идем — ( песня) я была́ одно́й из двена́дцати де́вушек, я пе́ла проща́льную пе́сню отцу́ ( на своей свадьбе)
б) дру́жка жениха́ ( на свадьбе)•- тиң булу- тиң бүлү
- кемгә тиң килү
- тиң күрү
- тиңгә тиң••IV послелог; диал.; см. тикле; чаклы; тиңентентиңе юк (булмаган, күрелмәгән, табылмаган) — см. тиңдәшсез
-
22 як
I сущ.1)а) сторона́, направле́ниекыр ягыннан — со стороны́ по́ля
төрле якка йөгерешү — разбежа́ться в ра́зных направле́ниях
һәр якка — по всем направле́ниям, во все сто́роны
б) сторона́, простра́нство, ме́сто ( вправо или влево от середины), направле́ние (вправо или влево от кого-чего-л.)урамның уң ягы — пра́вая сторона́ у́лицы
елганың ар ягы — друга́я сторона́ реки́
в) сторона́, боккүкрәкнең сул ягы — ле́вая сторона́ груди́
уң якта гына йоклау — спать то́лько на пра́вом боку́
күләгә якка чыгу — вы́йти на теневу́ю сто́рону
г) с определ. сторона́, бокова́я часть, бок (кого-чего-л.)тукыманың уң ягы — лицева́я сторона́ мате́рии
кыя ягы белән тау диңгезгә терәлгән — гора́ упира́лась скали́стой стороно́й в мо́ре
2) сторона́, полови́нахатын-кыз ягы — же́нская полови́на
өйнең алгы ягында үзебез яшибез — в пере́дней полови́не до́ма са́ми живём
3) сторона́, край, ме́стность, ме́сто ( чаще места́); страна́, земля́туган як — родна́я сторона́; родны́е места́
җылы яклар — тёплые стра́ны (края́)
4) мат. сторона́, грань (многоугольника, треугольника, трапеции и т. п.)5)а) сторона́, ла́герь, стан книжн.күпчелек ягында булу — быть на стороне́ большинства́
дошман яклар — вражду́ющие сто́роны
ике дошман як — два вражду́ющих ла́геря
б) разг. сторона́ (степень родства, о родственных отношениях)әти ягыннан туганнар күп — со стороны́ отца́ ро́дственников мно́го
6)а) сторона́, аспе́кт, составна́я часть, элеме́нт(чего-л.)шагыйрь иҗатының бер ягы белән генә кызыксыну — интересова́ться то́лько одно́й стороно́й тво́рчества поэ́та
юридик яктан сез хаклы — с юриди́ческой стороны́ вы пра́вы
б) сторона́, отде́льная черта́, сво́йство, осо́бенностьпроектның техник ягы — техни́ческая сторона́ прое́кта
докладның йомшак яклары — сла́бые сто́роны докла́да
7) разг.; в знач. предик. сл. ягында за; сторо́нник ( чего)ул килешү ягында — он за примире́ние
II сущ.; зоол.җыелыш тәкъдимне раслау ягында — собра́ние за одобре́ние предложе́ния
як (крупное рогатое животное, обитающее в горных областях Центральной Азии)
- 1
- 2
См. также в других словарях:
булу — 1. Чынбарлыкта яшәү, вакыт һәм пространство эчендә урын алып тору; бар булу. 2. Очрау, табылу, туры килү, килеп чыгу мөмкинлек б. 3. Барлыкка килү; ясалу тама тама күл була. Яралу, туу, үсеп чыгу 4. Үсү, уңу (иген һ. б. ш. тур.) 5. Әзер хәлгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тоташу — (ТОТАШТЫРУ) – 1. Ике төркем, ике нәрсә бер яки берничә ноктада үзара орыну, ялгану (яисә шулай күренү). Янәшә, чиктәш нәрсәгә кушылу, янәшә булу 2. күч. Искесе яңага җитү, өзеклек булмау 3. Берегү, ябышу 4. Елгага, күлгә яки диңгезгә кушылу, кою… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кул — I. 1. Кеше гәүдәсенең ике яныннан чыгып торган пар әгъза. Шул әгъзаның беләзектән түбәнге өлеше, чугы 2. күч. Берәр эшне, шөгыльне башкарган көч, корал, чара, бер эштә, шөгыльдә катнашлык дошман кулы сизелә. Берәр эшнең уйланылган, гөман ителгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шарт — I. и. 1. Нин. б. эшнең булу булмавын тәэмин итә торган хәл, мөмкинлек 2. Яшәүнең, тормышның, тирәлекнең билгеле бер торышы, хәле тыныч шартларда 3. Рәсми килешү яки алдан сөйләшү буенча үтәлергә мәҗбүри дип куелган төп таләп ике ел укып кайтуны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
баш — 1. Кеше һәм хайван гәүдәсенең авыз, иң әһәмиятле сизү органнары һәм зур ми урнашкан өлеше. Баш киеме башыгызны салыгыз. Баштагы чәч баш тарау. Баш мие, ми 2. Үсемлекләрнең югарыгы өлеше, өстәге оч ботаклары, шундагы чәчәклекләре яки җимешлекләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дилемма — 1. Бер берсен кире кага торган ике нәрсәнең берсен сайлап алырга кирәклек турындагы фикер; шул фикерне эченә алган хөкем 2. Бер үк дәрәҗәдә күңелсез ике мөмкинлекнең берсен сайларга мәҗбүр булу хәле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җир — 1. Кояштан өченче планета 2. күч. Бөтен дөнья җирдә юктыр. ҖИР ӨСТЕ – Аяк асты җир, идән һ. б. . Җиргә – Түбән таба, аска 4. Җир шарының өске катлавы, туфрак 5. Иген басулары, чәчүлек кырлар. Басуның аерым өлеше; бер иген үсә торган басу. Басуда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тотрык — 1. Селкенмичә, аумыйча, тирбәлмичә яки җимерелмичә тору сыйфаты; ныклык 2. Үз үзен тота алу, ныклык, сабырлык 3. Даими, үзгәрешсез булу 4. диал. Ике казык арасы, ике терәк арасы, торык. ТОТРЫК БИРҮ – Берәр нәрсәгә каршы тора алырга, берәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
табу — (ТАБЫЛУ) – I. ф. 1. Кирәкле нәрсәне көтмәгәндә күреп, сизеп, үзеңә алу, файдалану яки аның кайдалыгын хәтерләп кую. Югалган, онытып калдырылган нәрсәне күреп алу. Очрату, тап булу, юлыгу. Югалган яки яшерелгән нәрсәне эзләп, кайдалыгын белү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тулу — 1. Берәр нәрсәнең эче җанлы җансыз нәрсәләр белән бөтенләй тулы булу, тулысынча биләнү, эчендә буш урын калмау 2. Берәр нәрсә эченә ни дә булса бик күп керү 3. күч. Берәр нәрсәнең өсте төрле төрле яки бериш әйберләр, кешеләр һ. б. белән каплану 4 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хезмәт — 1. Кешедән акыл яки физик көч таләп итә торган максатлык эшчәнлек, эш 2. Шундый эш нәтиҗәсе буларак фәнни, әдәби яки сәнгать әсәре 3. Көч, энергия әз хезмәт түкмәдем. Тырышлык 4. Эш (урыны) , вазифа директорлык хезмәтеннән тыш укыта да 5. Армиядә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге