-
21 эзләнүләр
сущ. искания -
22 эзләнүче
сущ. изыскатель, исследователь -
23 эзләргә
пов.н.ezlä гл. 1) в р.з.искать/поискать кого-что 2) разыскивать/разыскать 3) разведывать/разведать ▪ ezläp tabarğa в р.з.найти кого-что, отыскать, добыть ▪ ezläp yörergä в р.з.искать/разыскивать кого-что -
24 эзләү
1. сущ. 1) сущ.поиск // прил. поисковой 2) в р.з.разведка -
25 алтын эзләү
= алтын табу а) золотоиска́тельствоб) золотоиска́тельский ( опыт) -
26 алтын эзләүче
золотоиска́тель, стара́тель || золотоиска́тельский, золотоиска́тельный, стара́тельский -
27 мина эзләгеч
миноиска́тель -
28 чара эзләү
-
29 ezlänergä
-
30 ezlänü
-
31 ezlänüçe
-
32 ezlänülär
-
33 ezlärgä
-
34 эз
сущ.1) след, отпеча́токаяк эзләре — следы́ ног
бармак эзләре — отпеча́тки па́льцев
куян эзе — за́ячий след; мали́к охот.
җәнлекне эзеннән тану — узнава́ть зве́ря по следа́м
2) след, рубе́ц, шрам, цара́пиначәчәк эзләре — следы́ о́спы, о́спенные шра́мы
яра эзе — рубе́ц ра́ны
аю тырнагы эзләре — цара́пины (следы́) медве́жьих когте́й
3) след, колея́, доро́жка, борозда́эз салу — проложи́ть след (борозду́)
яңа чаңгы эзләре — све́жие следы́ лыж
тәгәрмәч эзләре — следы́ колёс
сабан эзе — па́хотная борозда́
4) след, оста́ток; разва́линаборынгы шәһәр эзләре — разва́лины (оста́тки) дре́внего го́рода
стенадагы картиналарның эзләре — следы́ карти́н на стене́
сугыш эзләре — следы́ войны́
ярчык эзе — след оско́лка
җинаять эзләре — следы́ преступле́ния
5) морщи́на, боро́здкамаңгаендагы тирән эзләр — глубо́кие морщи́ны на лбу
6) прям.; перен. ру́слоелганың иске эзе — ста́рое ру́сло реки́
тормышны яңа эздән алып китү — повести́ жизнь по но́вому ру́слу
7) перен. след, впечатле́ние, отпеча́ток, оса́доккүңелдә тирән эз калдыру — оста́вить глубо́кий след (глубо́кое впечатле́ние) в душе́
йөзендә сагыш эзләре — на лице́ отпеча́ток гру́сти
8) перен. стезя́, путьреволюцион көрәшчеләр эзенә басу — встать на стезю́ (путь) революцио́нных борцо́в
аталар эзенә кайту — верну́ться на стезю́ отцо́в
9) в знач. нареч. в исх. п. эзеннән сле́дом, вслед ( за кем-чем)чаңгычылар эзеннән китү — идти́ вслед за лы́жниками
•- эзеннән бару
- эзенә басып бару••эз басмау (эз дә басмау) — нога́ не сту́пит (кого, чья, куда)
эз югалту — сбива́ться/сби́ться со сле́да (со сле́ду)
эз яздыру (эз югалту; эз яшерү) — замета́ть/замести́ следы́ за собо́й; запу́тывать/запу́тать следы́
эз яшерү (эз җыю) — пря́тать/спря́тать концы́ (в во́ду)
эзгә керү (эзенә керү; эзгә төшү; эзенә төшү) — входи́ть/в ойти́ в колею́; входи́ть/войти́ в ру́сло; нала́живаться/нала́диться (о жизни, деле, работе)
эзе (дә) булмасын! — что́бы ноги́ его́ здесь не́ было
эзен дә күрсәтмәү — (и) след просты́л; был тако́в; не пока́зывать глаз (но́са)
эзе суынганчы — по горя́чим следа́м
эзен калдырмау — концы́ в во́ду
эзен корыту (эзен суыту) — закры́ть две́ри до́ма (перед кем; т. е. отказать кому-л. от дома; запретить приходить к нему в дом)
эзенә көл сибү — чтоб след его́ просты́л
эзенә төшерү — наводи́ть/навести́ на (чей-л.) след
эзенә төшү — напа́сть на (чей-л.) след, вы́следить
- эзеннән чыгуэзең булмасын! — прост. кати́сь! чтоб следа́ (твоего́) не́ было!
- эздән язу
- эзеннән язу
- эзе дә булмау
- эзе дә калмау
- эзе дә күренмәү
- эзе дә юк
- эзенә басу -
35 гаеп
сущ.1) вина́, просту́пок, прови́нностьдустыңның вак гаепләрен дә күрү — замеча́ть и ме́лкие просту́пки дру́га
гаебенә күрә җәзасы — по посту́пку и наказа́ние; како́в грех, такова́ и распла́та
гаебе юк — не винова́т
2) вина́; обвине́ниегаебе ни? — в чём (его́) вина́, в чём обвиня́ется?
гаебен йомшарту — загла́дить вину́
гаебен йолу — искупи́ть вину́
гаебен сизеп — винова́то, чу́вствуя за собо́й вину́
3) грех, предосуди́тельный посту́покгаепкә санау — осуди́ть, счита́ть за грех; досто́йный осужде́ния, порица́ния
4) недоста́ток, поро́к, изъя́нкеше эшеннән гаеп эзләү — придира́ться, выи́скивать недоста́тки у друго́го
гаепсез дус эзләмә, ялгыз калырсың — (посл.) не ищи́ дру́га без недоста́тков, оста́нешься одино́ким, в знач. (идеа́льных люде́й не быва́ет)
5) предло́г, по́водтавыш чыгарырга гаеп эзләү — иска́ть по́вод для ссо́ры
•- гаебен ачу
- андый гаеп мулла кызында да була -
36 алтын
1. сущ.1) хим. зо́лото (мн. нет)кисәкле алтын — зо́лото в сли́тке (сли́тках)
2) в разн. знач. зо́лото, зо́лотце, золоти́шко прост.; мн. нет; тж. собир.; зла́то поэт. ||а) золото́й (песок, прииск, запас государства)б) золотоно́сныйалтын рудасы — золотоно́сные ру́ды
алтын комы — золотоно́сный песо́к
алтын черемәс, акыл айнымас — (посл.) зо́лото не гниёт, ум не выдыха́ется
алтын җирдә ятмый — (посл.) зо́лото на доро́ге не валя́ется (т.е. ценная вещь или ценный человек не затеряется)
алтын белән чигү — зо́лотом вышива́ть
3) ( служащее для отделки изделий) суса́ль, суса́льное зо́лото4) перен. зо́лото, золото́й (злато́й) теле́цалтынга табыну — поклоня́ться зо́лоту (золото́му тельцу́)
алтын күргәч, фәрештә азган — посл.; ирон. при ви́де зо́лота и а́нгел согреши́л; на зо́лото и а́нгел поза́рился
5) разг.; см. алтын акча6) обращение в притяж. ф. алтыным ласк. зо́лотко, зо́лотце; зо́лото (зо́лотце, зо́лотко) моё; золото́й (золо́тенький) ты мой2. прил.1) золото́й; из зо́лота (браслет, деталь механизма)алтын сәгать — золоты́е часы́
алтын йөзек — золото́е кольцо́
2)а) золото́й, золочёный, позоло́ченный, вы́золоченный (медальон, эфес шпаги, царский кафтан)алтын кысалы күзлек — очки́ в позоло́ченной опра́ве
алтын тасма — золото́й позуме́нт
б) в сочет. со словом на -лы, золото-, злато-алтын түбәле чиркәү — златове́рхий, златогла́вый, золотогла́вая ( церковь)
алтын кәүсәле наратлар — золотоство́льные со́сны
3) перен.а) золото́й; -зо́лото (чей-л. характер, совет; товарищ, напарник); зо́лотоалтын егет — золото́й па́рень; па́рень-зо́лото; не па́рень, а зо́лото
алтын булса да торган җир, сагындыра туган ил — ( песня) пусть бу́дет золото́й чужби́на, а ро́дина всё же миле́й
сүзең көмеш булса, тик торуың алтын — (посл.) сло́во - серебро́, молча́ние - зо́лото
б) см. алтын бәясе торырлыкхәзер вакытның минуты алтын — сейча́с мину́та (вре́мени) - зо́лото (це́нится на вес зо́лота)
4) перен. золоти́стый, золото́й, злато́й поэт.алтын башаклар — золоти́стые коло́сья
•- алтын белән чигелгән
- алтын белән чиккән
- алтын бөртеге
- Алтын Йолдыз
- Алтын Йолдыз медаль
- алтын йөгертү
- алтын камчы
- алтын карлыган
- алтын кисәге
- алтын корсак
- алтын медаль
- алтын нәркис
- алтын остасы
- алтын промышленносте
- алтын-сары
- алтын тамыр
- алтын төс
- алтын төсенә керү
- алтын фонды
- алтын чәчәк
- алтын чәчле
- алтын эзләү
- алтын табу
- алтын эзләүче
- алтын юу••алтын белән — см. алтын хәреф белән
алтын гасыр — золото́й век
алтын капчыгы (алтын капчык) — золото́й мешо́к, золота́я мошна́
алтын көз — золота́я о́сень
алтын куллы (алтын кул) — золоты́е ру́ки, ма́стер (челове́к) на все ру́ки
алтын погонлы — ирон. золотопого́нный || золотопого́нник
алтын сарай — ирон.; шутл. (ца́рский) дворе́ц, ца́рские хоро́мы
алтын таулар (таулары) вәгъдә итү — золоты́е го́ры сули́ть (посули́ть, обеща́ть, пообеща́ть, наобеща́ть)
алтын туй — золота́я сва́дьба
алтын фонд (алтын хәзинә) — золото́е сокро́вище, золото́й фонд (литературы, музыкальных произведений, производственных и научных кадров)
алтын юбилей — золото́й юбиле́й
алтынга әйләндерү — обраща́ть/обрати́ть, превраща́ть/преврати́ть в зо́лото (товар, имущество, драгоценности); меня́ть (обменя́ть) на зо́лото ( валюту)
алтынга күмелү (бату) — озолоти́ться, быть озолочённым; утопа́ть (купа́ться) в зо́лоте
- алтын бәясенә торырлыкалтыннан кыйбат (кадерле, кыйммәт) — доро́же зо́лота; бесце́нный
- алтын бәясе торырдай
- алтын бәясенә торырдай
- алтын бәясе тору
- алтын бирсәләр дә
- алтын бирәм дисәләр дә
- алтын хәреф белән
- алтынга күмү
- алтынга ману -
37 кыдыру
перех.; разг.1) изъе́здить, исходи́ть; обходи́ть/обойти́, объезжа́ть/объе́здить || обхо́д, объе́зд ( многих мест)ил кыдыру — стра́нствовать, скита́ться по всей стране́
күп яшәгән белмәс, күп кыдырган белер — (посл.) мно́го зна́ет не тот, кто до́лго жил, а тот, кто мно́го изъе́здил
2) иска́ть, поиска́ть || по́иск по ме́стности ( пропавшего скота); прочёсывать/ прочеса́ть || прочёсывание, прочёскыдырып эзләү — иска́ть прочёсом; побыва́ть везде́ ( сплошь во всех местах в поисках чего)
кыдырып эзләдем - табалмадым — побыва́л во всех возмо́жных места́х - не нашёл
-
38 адекват
1. сущ.; книжн.соотве́тствие; эквивале́нтберәр сүзгә икенче телдән адекват эзләү — выи́скивать к какому-л. сло́ву адеква́т (соотве́тствие; эквивале́нт) из друго́го языка́
2. прил.лексик яки грамматик адекватлар — лекси́ческие и́ли граммати́ческие адеква́ты
адеква́тный, соотве́тствующий (перевод, термин из другого языка); эквивале́нтный -
39 актару
перех.1)а) рыть, разрыва́ть/разры́ть ( землю); вороши́ть, повороши́ть (кучу металлолома, бумаги в столе); ры́ться (в свалке металлолома, в вещах) || рытьё, разрыва́ниетавыклар чүпне актаралар — ку́ры ро́ются в му́соре
б) раска́пывать/раскопа́ть ( различными орудиями) || раска́пывание; вороши́ть, повороши́тьтирес өемен актару — вороши́ть наво́зную ку́чу
яфракларны актара-актара гөмбә эзләү — иска́ть грибы́, раска́пывая листву́
в) ковыря́ть ( арбузные семечки)2)а) ша́рить (в сундуке, в ящиках стола, в узле); обша́ривать/обша́рить; оша́ривать/оша́рить прост. || обша́ривание; ры́ться || рытьётөенчек актару — ры́ться в узле́
б) перебира́ть/перебра́ть ( бумаги в семейном архиве)3) перели́стывать/перелиста́ть (книгу, страницы журнала), листа́ть•- актарып алу
- актарып бетерү
- актарып карау
- актарып ташлау
- актарып чыгару
- актарып чыгу -
40 алмаш
1. сущ.1) заме́наберәүгә алмаш эзләү — иска́ть заме́ну (кому-л.)
2) подме́нщик; сме́нщик, сме́нщицатөнге каравылга алмаш билгеләү — назна́чить сме́нщика в ночну́ю охра́ну
3) собир. сме́на (молодая, юная, рабочая, достойная)фәнни алмаш хәзерләргә — гото́вить нау́чную сме́ну
4) грам.; уст. местоиме́ние5) в знач. нареч. алмашкаа) взаме́н, в обме́налмашка нәрсә вәгъдә итәләр? — что предлага́ют взаме́н?
б) на сме́ну2. прил.авыру директор урынына алмашка килгән кеше — челове́к, прибы́вший на сме́ну больно́му дире́ктору
1) в разн. знач. сме́нныйалмаш кием — сме́нная оде́жда
алмаш атлар — сме́нные ло́шади
2) подме́нный (машинист, оператор, водитель, кочегар) || подме́нщик3. нареч.; см. алмашлапалмаш эшче — подме́нный рабо́чий; рабо́чий-подме́нщик
- алмаш токалмаш эшләү — рабо́тать посме́нно (попереме́нно)
- алмашка дигән
- алмашка килү
- алмашка кия торган
См. также в других словарях:
эзләнү — 1. (Эзләү) 2. Камилрәк алымнар табарга, яңарак, уңышлырак ачышлар ясарга тырышып, озак вакытлар берәр нәрсә өстендә эшләү. Тынычсызлану (күңел, хис тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эзләү — 1. Яшерелгән, югалган яки ачык күренеп тормый торган нәрсәне табарга тырышып, төрле урыннан тикшерү, карау. Разведка ясау ярдәмендә яңа чыганаклар табу белән шөгыльләнү. Берәр эшкә лаеклы кеше яки берәр нәрсәгә яраклы әйбер табарга тырышу 2. Нәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
актару — 1. Бергә торган әйберләрнең астын өскә китереп бутау 2. Әйберләр арасыннан нәр. б. эзләү. Нәр. б. эзләп, әйберләрнең астын өскә китерү 3. Казып, сөреп бозу (җир, юл тур.) 4. Нәр. б. тузгыту тузан а. 5. Нәр. б. эзләп җирне казу тур. алтын а. 6.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
табу — (ТАБЫЛУ) – I. ф. 1. Кирәкле нәрсәне көтмәгәндә күреп, сизеп, үзеңә алу, файдалану яки аның кайдалыгын хәтерләп кую. Югалган, онытып калдырылган нәрсәне күреп алу. Очрату, тап булу, юлыгу. Югалган яки яшерелгән нәрсәне эзләп, кайдалыгын белү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
казыну — 1. Актарыну, эзләү. 2. күч. Озак маташу, мыштырдау 3. күч. Җитешсезлекләр, кимчелекләр эзләү, төпченү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
каңгырау — 1. Миңгерәү, тинтерәү, зиһенсезләнү. Урын эзләп аптырау. Эзләгәнне таба алмыйча йөрү 2. Күнекмәгән шартларда, чит илдә яшәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
каңгыру — 1. Миңгерәү, тинтерәү, зиһенсезләнү. Урын эзләп аптырау. Эзләгәнне таба алмыйча йөрү 2. Күнекмәгән шартларда, чит илдә яшәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
черчек — ЧЫГАРУ (ЭЗЛӘҮ) – сир. Кемнең дә булса өстенә гаеп ташлау өчен бер сылтау эзләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эзәрләү — 1. (Эзәрлекләү) 2. Күзәтү, сагалау, шымчылык итү. Һәр хәрәкәтне өзлексез күзәтү, күздән кичерү 3. Тикшерү, эзләү, ачыкларга тырышу 4. күч. Игътибар белән күзәтеп бару, эзләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
элгәк — 1. Бауның, җепнең һ. б. ш. очларыннан тартып тыгызларлык, кысарлык итеп бәйләнгән бер өлеше. Кошларны, вак җәнлекләрне аулау өчен булган, бер өлеше кысылып тыгызланырлык итеп бәйләнгән бау; тозак 2. Берәр әйбергә, сапка беркетелгән, кулга киярлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
элмәк — 1. Бауның, җепнең һ. б. ш. очларыннан тартып тыгызларлык, кысарлык итеп бәйләнгән бер өлеше. Кошларны, вак җәнлекләрне аулау өчен булган, бер өлеше кысылып тыгызланырлык итеп бәйләнгән бау; тозак 2. Берәр әйбергә, сапка беркетелгән, кулга киярлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге