-
21 бизәкләшү
-
22 бизәү
перех.1) украша́ть/укра́сить, разрисо́вывать/разрисова́ть, раскра́шивать/раскра́сить, распи́сывать/расписа́тьстенаны бизәү — раскра́шивать сте́ну (узо́рами)
бүлмәне бизәү — разукра́сить ко́мнату
2) наряжа́ть/наряди́тьчыршы бизәү — наряжа́ть ёлку
• -
23 кабыкчы
-
24 кием
I сущ.1) оде́жда, одёжка прост. ( вообще); пла́тье, наря́д || одёжный, платяно́йөске кием — ве́рхняя оде́жда
шкаф тулы кием — по́лный шкаф оде́жды, по́лный шкаф наря́дов
кием шкафы — платяно́й шкаф, гардеро́б
кием кешене бизәсә дә, гүзәл итмәс — (посл.) оде́жда е́сли и украша́ет челове́ка, но краси́вым не де́лает
2) перен.; поэт. наря́дчыршы-нарат үзләренең яшел киемендә — е́ли и со́сны в свои́х зелёных наря́дах
•- кием элгеч••II сущ.киемгә карап каршы алалар, акылга карап озаталар — (посл.) встреча́ют по одёжке, провожа́ют по уму́
па́рабер кием перчатка — одна́ па́ра перча́ток
өч кием туфли — три па́ры ту́фель
ике кием чалбар — две па́ры брюк
-
25 наратбаш
сущ.; бот.наратбаш кечкенә генә яшел чыршы рәвешендә була — хвощ быва́ет в ви́де ма́ленькой е́ли
-
26 очлы
прил.1) о́стрый, остроконе́чныйочлы без — о́строе ши́ло
очлы таяк — остроконе́чная па́лка
2) о́стрый, заострённый ( о чертах лица)очлы борын — о́стрый нос
очлы ияк — о́стрый подборо́док
3) острове́рхий; островерши́нныйочлы чыршы — острове́рхая ёлка
очлы бүрек — острове́рхая ша́пка
очлы кибән — островерши́нный стог
4) в сочет. со словами на -лы остро-очлы сакаллы — остроборо́дый
очлы томшыклы — остроклю́вый
очлы яңаклы — остроску́лый
очлы башлы манара — остроконе́чная ба́шня
•- очлы почмаклы
- очлы сөтлегән
- очлы тау түбәсе
- очлы тешле
- очлы чаш••очлы колак — чу́ткий на слух; чу́ткое у́хо
очлы күз (күзле) — острогла́зый, глаза́стый; о́стрый на глаз, намётанный глаз
очлы сүз — ко́лкость
очлы тел (очлы телле) — остроязы́чный, о́стрый на язы́к
-
27 ут
I сущ.1) ого́нь, огонёк; пла́мя || о́гненныйҗем-җем килеп, утлар яна — сверка́ют огни́
чыршы утлары — огни́ ёлки
йортны ут чорнап алган — дом объя́т пла́менем
учакка ут ягып җибәрү — развести́ ого́нь в очаге́
2) пожа́рурманда ут чыккан — в лесу́ возни́к пожа́р
утны сүндерү — потуши́ть пожа́р
ут чыгару — вы́звать пожа́р
3) воен. ого́нь; стрельба́, пальба́ || огнево́йартиллерия уты — артиллери́йский ого́нь
ут ачу — откры́ть ого́нь
ут астында калу — попада́ть под обстре́л
4) перен. ого́нь, бойутка керәм — иду́ в бой ( в огонь)
5) перен. ого́нь, пыл, пла́мя || о́гненный, пла́менныймәхәббәт уты — пла́мя любви́
йөрәккә ут кабызу — заже́чь пла́мя в се́рдце
күзләрендә ут — в глаза́х огоньки́
сугыш уты — пла́мя войны́
6) перен. жар, ( высокая) температу́ра; лихора́дкабала ут эчендә — ребёнок весь в жару́
ул ут эчендә саташып ята — он бре́дит с высо́кой температу́рой
7) светтәрәзәдәге ут яктысы — свет в окне́
ут кабызу — заже́чь свет
ут сүндерү — погаси́ть свет
8) разг. электри́чествоут өчен түләү — заплати́ть за электри́чество
9) в знач. прил.; перен. горя́чий, отча́янныйут хатын — отча́янная же́нщина
ут холык — горя́чий хара́ктер
•- ут алу- ут ачу
- ут кабу
- ут корты
- ут кутыры
- ут күршесе
- ут ноктасы
- ут салу
- ут сүндергеч
- ут тавы
- ут ташы
- ут төртү
- ут төртүче
- ут үләне
- ут чаткысы
- ут чыгару
- ут шәүләсе
- ут яктысында
- утка күренү
- утка табынучы
- утка чыдам
- утка чыдамлы
- утка чыдамлы материаллар
- утка чыдамлылык••ут белән су арасында — меж двух огне́й
ут борчасы — шалу́н, непосе́да
ут йоту — си́льно горева́ть, кручи́ниться; кручи́на
ут йөгерү — появле́ние стра́ха, боя́знь
ут өермәсе — о́гненный шквал
ут уйнату — де́лать спо́ро, рабо́тать с огонько́м
күзләре ут чәчә — его́ (её) взгляд пыла́ет огнём
ут чыккан кебек ашыгу — спеши́ть, как на пожа́р
ут чыкканмы әллә? — не на пожа́р ведь?
ут ягып талашу — руга́тельски руга́ться
ут яну — горе́ть пла́менем, пыла́ть
утка бастыру — зада́ть жа́ру, зада́ть пе́рцу
утка керосин сибү — (под)ли́ть ма́сла в ого́нь
утсыз төтен булмый — (посл.) нет ды́ма без огня́; где дым, там и ого́нь
уттан алып суга салу — ( кинуть) из огня́ да в по́лымя
уттан котылу, суга төшү — (попа́сть) из огня́ да в по́лымя
- ут капкандайуттан курыккандай курку — боя́ться как огня́
- ут кебек
- ут күз
- ут күзле
- ут чәчү
- ут чыккан кебек
- утка салу II сущ.; уст.трава́, травяни́стое расте́ние ( встречается в составных названиях растений)- ут агасы -
28 шатыр-шотыр
подр.; = шатыр-шытыр1) повторяющемуся треску, потрескиваниюшатыр-шотыр ертыла — рвётся с тре́ском ( о крепкой ткани)
шатыр-шотыр чыршы утыны яна — с тре́ском горя́т ело́вые дрова́
шатыр-шотыр күк күкри — раска́тисто греми́т гром
шатыр-шотыр килеп агач ауды — с потре́скиванием повали́лось де́рево
2) см. шарт-шортшатыр-шотыр мылтыклар атыла — раздаю́тся вы́стрелы: бах! бух!
күпер шатыр-шотыр килде, ләкин җимерелмәде — мост треща́л, но вы́держал (не ру́хнул)
-
29 энә
сущ.1) игла́, иго́лка || иго́льный, иго́лочныйтегү энәсе — шве́йная игла́
камыт энәсе — то́лстая шо́рная (сапо́жная) игла́
хирургия энәсе — хирурги́ческая игла́
патефон энәсе — патефо́нная игла́ (иго́лка)
энә саплау — проде́ть ни́тку в ушко́ иго́лки
энә күзе — иго́льное ушко́
энә чәнечмәсе — иго́лочный уко́л
энә кая, җеп тә шунда — посл. куда́ иго́лка, туда́ и ни́тка
энә дә бүләк, дөя дә бүләк — посл. не до́рог пода́рок, до́рого внима́ние (букв. пода́рок есть пода́рок: хоть иго́лка, хоть верблю́д)
җәяүлегә энә дә йөк — погов. пешехо́ду и иго́лка - но́ша
2) спи́ца ( для вязания), крючо́кчигү энәсе — вяза́льный крючо́к
тамбур энәсе — крючо́к для вяза́ния
3) бот.; зоол. игла́, иго́лка, хво́я, колю́чка, шипсм. тж. тикәнчыршы энәләре — ело́вые и́глы ( хвои)
сырганак энәләре — колю́чки (шипы́) облепи́хи
кактус энәсе — иго́лка (колю́чка) ка́ктуса
керпе энәләре — иго́лки (колю́чки) ежа́
•- энә мендәре
- энә тоткыч••энә белән җеп кебек — как игла́ с ни́ткой
энә белән кое казу — ка́торжная рабо́та, еги́петская рабо́та (об очень изнурительной, кропотливой работе)
энә белән тиресен тунау — спуска́ть/спусти́ть семь шкур
энә буе җир китү — о до́лгом, ме́дленном передвиже́нии
энә җибәрү — пуска́ть (де́лать) шпи́льки
энә күзе кебек (энә күзе чаклы; энә күзе хәтле) — о́чень ма́ленький, ме́лкий
энә күзеннән үткәрү — проверя́ть/прове́рить доскона́льно; разбира́ть/разобра́ть по ко́сточкам
энә өстендә утыру — (сиде́ть) как на иго́лках
энә төртерлек тә урын булмау (энә төртерлек тә урын калмау) — иго́лку (иго́лки) не́где (не́куда) воткну́ть; ступи́ть не́где; я́блоку не́где упа́сть
энә түгел — не иго́лка (найдётся)
энәдән генә чыккан (энәдән-җептән чыккан) — с иго́лочки (иго́лки)
энәдән куркып лом йоту — сня́вши го́лову, пла́кать по волоса́м
энәләре тырпаю — разозли́ться, ощети́ниться прост.
энәсенә дә тимәү (энәсенә дә кагылмау) — не за́риться на чужо́е добро́, быть че́стным
- энә очы кадәр генәэнәсеннән җебенәчә (энәсеннән җебенә кадәр; энәсеннән җебенә чаклы; энәсеннән җебенә хәтле) — доскона́льно, подро́бно, во всех подро́бностях, до мельча́йших подро́бностей, до то́нкости; от доски́ до доски́
- энә очы хәтле генә
- энә очы кадәр дә
- энә очы чаклы да
- энә очы хәтле дә -
30 бальзамический
-
31 вырубить
-
32 игла
ж1) инә, энә2) энә, чәнечке -
33 лапник
м; собир.( ельник) киселгән чыршы ботаклары -
34 нарядить
I сов.( кого-что)1) киендерү2) кидерү, кигезү3) бизәүII сов.( кого-что) (назначить в наряд) нарядка җибәрү (билгеләү) -
35 пихта
ж -
36 флажок
м; уменьш. от флагфлажок, флагчык -
37 хвощ
- 1
- 2
См. также в других словарях:
чыршы — 1. Наратлар семь. ябалдашы конус сыман булган мәңге яшел ылыслы биек агач. с. Чыршыдан ясалган 1. Яңа ел бәйрәмнәрендә балалар күңел ачсын өчен урманнан кисеп китерелгән һәм бизәп куелган чыршы агачы. ЧЫРШЫ БӘЙРӘМЕ – Бизәлгән чыршы тирәсендә җыр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыршылык — Чыршы үсә торган урман, чыршы урманы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәңкә — 1. Яссы түгәрәк алтын яки көмеш акча 2. сөйл. Сум (I) 3. Кайбер хайваннарның, балыкларның, еланнарның тәннәрен саклый торган түгәрәк сыман юка мөгез матдә. Кайбер төр агач кәүсәләренең кабыгын яки нарат, чыршы күркәләрен тәшкил иткән вак юка… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тубырчык — диал. 1. Нарат, чыршы һ. б. ш. күркәсе 2 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тупырчык — диал. 1. Нарат, чыршы һ. б. ш. күркәсе 2 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уенчык — 1. Балаларга уйнар өчен ясалган әйбер. с. Уйнар өчен генә эшләнгән, билгеләнгән, чын түгел уенчык машина 2. Чыршы бизәү өчен булган төрле формадагы, төрле төстәге әйберләр 3. күч. Әһәмияте булмаган нәрсә, вак төяк 4. күч. Башка кеше ихтыярына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чаер — и. I. Ылыслы агачларның һәм кайбер башка үсемлекләрнең ябышып тора торган исле сагызы, куе сүле (һавага бүленеп чыкканда ката) 2. сөйл. Шундый сагызлы нарат, чыршы кебек агачларның тамыры, ботагы (гадәттә ут ягып җибәрү өчен кулл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чаерлану — Чәергә әйләнү (чыршы, нарат һ. б. ш. тамыры, ботагы тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәер — и. I. Ылыслы агачларның һәм кайбер башка үсемлекләрнең ябышып тора торган исле сагызы, куе сүле (һавага бүленеп чыкканда ката) 2. сөйл. Шундый сагызлы нарат, чыршы кебек агачларның тамыры, ботагы (гадәттә ут ягып җибәрү өчен кулл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәерләнү — Чәергә әйләнү (чыршы, нарат һ. б. ш. тамыры, ботагы тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шар — I. и. 1. мат. Түгәрәкне үз диаметры тирәсендә әйләндерүдән барлыкка килгән геометрик җисем 2. Шундый формада эшләнгән, шуңа охшаш йомры әйбер. Матурлап бизәп эшләнгән уенчык (чыршы уенчыгы). Эченә һава тутырылган, төсле, бизәкле резин уенчык… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге